Ratio & Emotie - Universiteit Leiden

Universiteit Leiden in 2010
Ratio & Emotie

Universiteit Leiden in 2010
Ratio & Emotie

Woord vooraf
Het jaar 2010, het jaar waarin onze universiteit haar 87 e lustrum vierde zal de geschiedenis ingaan als het
jaar van de drie Spinozawinnaars. Het was feest. Niet één, maar liefst drie van onze hoogleraren vernamen
in mei dat ze winnaar waren geworden van de Spinozapremie, de belangrijkste wetenschapsprijs van
Nederland. Nogmaals hulde aan Naomi Ellemers, Marijn Franx, en Ineke Sluiter.
In 2010 heeft de Universiteit Leiden weer enkele duizenden afgestudeerden afgeleverd die hun bijdrage
gaan leveren aan de maatschappij. Het is altijd weer spannend om te zien hoe ze dat gaan doen: gaan
ze een nieuwe generatie opleiden of een bedrijf oprichten? Zien we ze terug in Den Haag of Brussel?
Krijgt één van hen ooit ook de Spinozapremie?
2010 was ook het jaar dat ons University College in Den Haag de poorten opende voor studenten uit
alle windstreken die bij ons een brede interdisciplinaire bachelor in Global Challenges zijn komen doen.
En het jaar dat besloten werd de nieuwe nationale faciliteit voor elektronenmicroscopie – een enorme
aanwinst voor wetenschap en bedrijfsleven, en een voorbeeld voor Europa – in ons Cel Observatorium
te huisvesten.
In 2010 werd de eerste Leidse Vrijheidslezing gehouden, een initiatief van de universiteit, het LUMC en de
gemeente Leiden. Salman Rushdie, verhalenverteller bij uitstek, betoverde ons. We verlieten de Pieterskerk
met – eventjes - de zekerheid dat schoonheid, creativiteit en humor uiteindelijk immuun zijn voor
fantasieloze vrijheidsbeknotting.
2010 was het jaar van ‘Ratio & Emotie’, het thema van ons 87 e lustrum. Ratio en emotie, dat onder zoeken
we hier natuurlijk. We ontlokken het brein stukje bij beetje zijn geheimen. We analyseren de rationele en
emotionele drijfveren van machthebbers, van terroristen.
3

4
Hoe staat het met onze eigen ratio en emotie? Is academisch onderzoek en onderwijs het rationele
antwoord op alle emoties die soms toren hoog oplopen in onze maatschappij? Vaak wel. Daar zijn we voor;
we hebben de munitie in huis. We roepen ook onze studenten op eerst te onderzoeken en na te denken
voordat ze hun mening op het web zetten. We besteden kostbare tijd aan het binnenhalen van Europese
onderzoekssubsidies omdat we weten dat de universiteit ervan moet overleven. We bedenken heel
rationeel hoe we ons het beste kunnen profi leren om vooraan te kunnen blijven lopen in de wetenschap.
Maar ook weten we als geen ander dat wetenschap en onderwijs voor een belangrijk deel emotie zijn:
gedrevenheid, fascinatie, eerzucht, onzekerheid, vrijheidsdrang. We maken zoveel uren dat we alle
theorieën over de rationele homo economicus moeiteloos onderuit halen. En heel trots zijn op wat
we presteren. We lopen nog altijd in de voorhoede, zo blijkt steeds weer.
Er staat ons nog veel te wachten. De plannen van de nieuwe regering zijn niet aangenaam. Het hoger
onderwijs kan in 2011 een bezuiniging van 370 miljoen verwachten en het onderzoek een van 90 miljoen.
Met inzet van onze ratio en emotie zullen we de uitdagingen het hoofd bieden.
Hoe trots we zijn op wat we in 2010 gepresteerd hebben kunt u lezen in dit jaarboek, waarmee ik u veel
plezier wens.
Prof.mr. Paul F. van der Heijden
Rector Magnifi cus en Voorzitter van het College van Bestuur
Universiteit Leiden

Inhoudsopgave
Voorwoord 4
Jaarkalender 6 t/m 52
Is de partijendemocratie in crisis? 6
Cardiogymnastiek in een kweekbakje 8
Spinozaprijs: Ineke Sluiter 10
Wat achttiende-eeuwse brieven over taal onthullen 12
Tom Witten: Korrelige materialen 14
Nationale DenkTank werkt aan vertrouwen 15
Werken aan wrijvingsloze oppervlakken 16
Karma en sociale rechtsvaardigheid 18
Spinozaprijs: Marijn Franx 20
Farmacologisch maatwerk voor ernstig zieke kinderen 22
Salman Rushdie: ‘Wie heeft de macht over de verhalen.’ 24
Ana Maria Stuven: De weesrepublieken van Latijns Amerika 25
Graven onder de bakermat van de beschaving 26
Spinozaprisj: Naomi Ellemers 28
De ontwikkeling van het sociale brein 30
Elias Mehari Ghiliu: De archeologie van Groningse groenten 32
Sofi a Lotto Persio: Global Challenges in Den Haag 33
Echo Award: Mohamed Chohabi 34
Natiebreed kijken naar de moleculen van de cel 36
Meni Yeari: Lezen tussen de regels door 38
Leiden University College The Hague van start 39
60 jaar Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens 40
Onderwijsprijzen: Manon Gosselink 42
Bèta’s geven inzicht in 100.000 jaar migratie 44
Alain Delattre: Koptische, Griekse en Arabische papyrusrollen onder de loep 46
Cleveringahoogleraar Hans Blom: ‘Hoe was het mogelijk?’ 47
De wiskunde achter een regenbui 48
Prijs lustrumconcours Wetenschap en Wereld: Vincent van Heuven en zijn team 50
De missing link tussen genen en omgeving 52
Feiten en cijfers
Onderzoek 54
Laureaten 55
Studenten in het Academisch jaar 57
Opleidingen 58
Bestuurders 62
Contact 62
Colofon 63
5

01
januari januari
21
LEIDS PAPYROLOGISCH
INSTITUUT 75 JAAR
Het Leids Papyrologisch Instituut is
75 jaar geworden. De schenking, in
1935, van 21 Griekse papyri aan de
Leidse universiteit door de Engelse
verzamelaar E.P. Warren was aan -
leiding voor de oprichting. In het
Rijksmuseum voor Oudheden is
een jubileumtentoonstelling te zien.
EXPAT CENTRE OPEN
Vicevoorzitter van het College
van Bestuur Willem te Beest en de
Leidse wethouder van Economische
zaken Marc Witteman openen het
Expat Centre Leiden, onderdeel
van het Visitor Centre Leiden.
Het doel is buitenlandse kenniswerkers
te helpen bij het
‘inburgeren’ in Leiden.
6
De wetenschap van nu
IS DE PARTIJEN DEMOCRATIE
IN CRISIS?
‘Het idee van de politieke partij heeft altijd al
ter discussie gestaan’
De toekomst van politieke partijen staat ter discussie. Ze zijn steeds minder in staat om
kiezers aan zich te binden; de kloof tussen politiek en burger wordt alleen maar groter.
Althans, zo klinkt het veelvuldig in de media.

Politieke legitimiteit is een onderwerp waarmee politicologen,
historici, bestuurskundigen en juristen zich in Leiden intensief
bezighouden. Volgens politicoloog prof.dr. Ruud Koole en historicus
prof.dr. Henk te Velde, twee trekkers van het multidisciplinaire
onderzoeksgebied Political Legitimacy, is er niets nieuws onder
de zon. ‘Het idee van de politieke partij heeft vrijwel altijd al ter
discussie gestaan.’
Vanaf de opkomst van massapartijen in de 19 e eeuw, was er vooral
vanuit liberale hoek kritiek op het functioneren van partijen.
Omdat zij een extra machtslaag vormden tussen kiezer en parlement,
stonden ze een directe band tussen kiezers en gekozenen in de
weg, zo was de gedachte. Het parlementaire debat zou bovendien
niet langer door de rede, maar door de macht worden bepaald.
Met de opkomst van de emancipatiebewegingen eind 19 e eeuw
werden partijen weliswaar positiever beoordeeld, maar alleen in
de jaren vijftig werden ze echt omarmd. Toen de verzuiling op zijn
hoogtepunt was, hadden ze een sterke ideologische basis en wisten
ze op grond daarvan kiezers aan zich te binden. Ongeveer 15% van
de kiezers was toen ook partijlid, tegen 2,5% nu.
‘Wat er momenteel aan de hand is, is vooral een probleem van de
middenpartijen’, zegt Koole. ‘Er zijn geen echt grote partijen meer;
de klassieke volkspartijen hebben veel kiezers verloren. Een mogelijke
verklaring daarvoor is onzekerheid bij de kiezers over de toekomst.
Het is bijvoorbeeld niet meer vanzelfsprekend dat onze kinderen
het beter krijgen dan wijzelf. De traditionele partijen hebben op die
onzekerheid geen overtuigend antwoord. Er zijn geen duidelijke
verhalen meer. Een godsdienstig geïnspireerde partij als het CDA
sluit een gedoogakkoord met een partij die de islam weigert te
erkennen als religie. Dat is niet uit te leggen.’
‘Maar ook politici zijn onzeker’, voegt Henk te Velde daar aan toe.
‘Ze vragen zich af of ze deel uitmaken van het establishment en
of ze zich zodanig kunnen gedragen. Misschien is de kloof tussen
politiek en burger juist veel te klein. Een democratie kan niet
functioneren zonder leiders, je hebt een elite nodig. Ook niet
onbelangrijk: welk verhaal moet een politicus vertellen? Ik begrijp
die worsteling, ik zou zelf ook zo een twee drie geen verhaal hebben.’
Dat nogal wat kiezers, als ze zich niet vertegenwoordigd voelen door
partijen, zich tegen de gevestigde orde afzetten is ook niet nieuw,
stelt Koole. Hoe kan het dat het idee van de partij zo lang heeft
overleefd? ‘Er is geen alternatief’, zegt Koole. ‘De politieke partij
zelf staat feite lijk niet ter discussie, maar wel zijn functioneren.
Dat leidt tot andere typen partijen, maar het blijven partijen
volgens de minimale defi nitie van een groep die kandidaten stelt
voor publieke functies. Zonder partijen is een democratie nog
steeds ondenkbaar. Ook een beweging als die van Rita Verdonk
is een politieke partij.’
Hoe moeten de partijen dan veranderen? Koole heeft geen een voudig
antwoord, maar onderstreept het belang van een over tuigend verhaal:
‘Het CDA moet een christendemocratische boodschap uit dragen,
de VVD een liberale en de PvdA een sociaal democratische. Daaraan
vasthouden en een toekomstgericht perspectief bieden.
Zelfs als dat op de korte termijn kiezers kost. Het zal de legitimiteit
van de politiek vergroten.’
7

23
januari januari
26
WINTERJAS VOOR
SIEBOLDBOOM
Er kan worden meegebreid aan een
warme wollen winterjas voor de
Siebold-notenboom in de Hortus
botanicus. De jas wordt gemaakt
van kleine lapjes, in het kader van
een textielmanifestatie die in maart
in Leiden plaatsvindt. Het project
is een idee van kunstenares Carol
Hummer. Er kan thuis individueel
worden gebreid, of samen op
zaterdagmiddagen in de hortus.
WETENSCHAP OP T-SHIRTS
Alwin de Rooij, Arnout Terpstra en
Hanna Schraffenberger volgen het
vak Cool Science van de masteropleiding
Media Technology. In
dat kader ontwerpen en verkopen
ze T-shirts met wetenschappelijke
thema’s als de chaostheorie, de
evolutie en de kwantummechanica.
8
De wetenschap van nu
CARDIOGYMNASTIEK
IN EEN KWEEKBAKJE
’Uit huidcellen ontstane stamcellen helpen ziektes begrijpen!’
‘2010 was een historisch jaar: in Amerika werd de eerste mens behandeld met embryonale
stamcellen’, vertelt stamcelprofessor Christine Mummery. ‘Het was een dwarslaesiepatiënt.’
Zelf maakt ze nu ook stamcellen, van opgekweekte volwassen huidcellen. Om die
vervolgens te laten uitrijpen tot hartspiercellen.

Stel, je hebt ernstig hartfalen. Men neemt wat huidcellen af en
verandert die via in Japan ontwikkelde genetische trucs in cellen
die normaal voorkomen in een embryo kort na de conceptie.
Deze geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPS-cellen) worden
vermeerderd tot grote aantallen en daarna gestimuleerd om zich
te specialiseren tot hartspiercellen. Spoedig na transplantatie naar
het gebied met hartschade functioneert je hart als vanouds.
Het is een toekomstdroom van stamcelexpert Christine Mummery,
hoogleraar Ontwikkelingsbiologie in het LUMC, tevens een van de
trekkers van het universitaire onderzoeksprofi elgebied Vascular
and Regenerative Medicine.
‘Het gebruik van cellen afkomstig van humane embryo’s is om
ethische redenen nog steeds omstreden’, legt Mummery uit.
‘iPS-cellen uit volwassen cellen omzeilen dat. Bovendien kunnen
deze lichaams eigen cellen niet worden afgestoten. Maar er zitten
nog heel veel haken en ogen aan en zo’n iPS-behandeling zal
voorlopig ook te kostbaar blijven.’
Waar ze voor de nabije toekomst wél veel in ziet is het maken van
weefselspecifi eke celtypen van patiënten met bepaalde genetische
aandoeningen. ‘Dat gaat ongekende mogelijkheden geven om
ziektes te begrijpen en geneesmiddelen te testen. Bovendien zullen
iPS-cellen het proefdiergebruik enorm terugdringen.’
Inmiddels heeft haar onderzoeksgroep in 2010 als eerste in
Nederland de geslaagde productie van iPS-cellen gepubliceerd,
alsmede de uitrijping daarvan tot hartspiercellen. ‘In samenwerking
met de TU Delft hebben we een apparaat ontwikkeld dat ervoor
zorgt dat de betreffende hartspiercellen inderdaad werken: in het
kweekschaaltje doen ze cyclische rek-en-strekoefeningen, precies
zoals ze zouden doen in een pompend hart. Met speciale microelektroden
meten we extreem zwakke elektrische stroompjes, het
cellulaire equivalent van een ECG. We hebben een aantal bekende
medicijnen uitgetest op deze hartspiercellen. Elders is zeer recent
aangetoond dat zo’n test heel goed kan voorspellen hoe de hartspier
van een patiënt zal reageren, eigenlijk veel beter dan de huidige
testsystemen die de farmaceutische industrie gebruikt. We willen nu
onderzoeken wat er met hartspiercellen van patiënten gebeurt als die
“hardlopen”. Sommige mensen die dat doen krijgen juist dan vaak
hartritmestoornissen en mogelijk kunnen we zo opsporen wie daar
aanleg voor heeft.’
Samen met collega’s dr. Robert Passier en dr. Stefan Braam – deze
laatste promoveerde in april cum laude bij haar - is Mummery bezig
met steun van het LUMC een bedrijfje op te richten. ‘We willen niet
alleen kijken in hoeverre bestaande geneesmiddelen toxisch zijn voor
iPS-hartspiercellen maar ook op zoek gaan naar nieuwe medicijnen
die abnormale rek-en-strek-bewegingen kunnen helpen voorkomen.’
Daarnaast heeft Mummery van de Raad van Bestuur van het
LUMC groen licht gekregen om samen met de afdeling Moleculaire
celbiologie een iPS-cell Core Facility op te richten. ‘We hebben in
beide afdelingen voor dat doel kweeklaboratoria ingericht en gaan
nu voor iedereen binnen het LUMC die daarin geïnteresseerd is uit
huidcellen iPS-cellen produceren.’
9

10
PRIJS
Ineke Sluiter
Spinozapremie
Als jonge onderzoeker kreeg classica en taalkundige Ineke Sluiter
steevast de vraag: klassieke talen, wat kun je daarmee? Daar heeft ze
inmiddels wel een antwoord op. Ze is dan ook niet het type dat zich
terugtrekt in haar studeerkamer en louter grammatica’s bestudeert.
Haar onderzoek gaat over antieke ideeën over taal en hun maatschappelijke
impact, bijvoorbeeld in opvoeding en onderwijspraktijk.
Ze vergelijkt normen en waarden van de oudheid met die van nu.
Bijzondere interesse heeft ze in de rol van taal in de vorming van
culturele identiteit en de vrijheid van meningsuiting.
Voor haar baanbrekende en inspirerende onderzoek ontving
Sluiter dit jaar een Spinozapremie. Ze ziet de prijs als een opdracht:
‘Met dit geld kan ik een impuls geven aan mijn hele vakgebied.’
Ideeën heeft ze volop. Zo wil ze een nieuw Grieks-Nederlands
woordenboek fi nancieren en promovendi met eigenzinnige
ideeën ruimte geven.
Bovenal wil ze met de prijs interdisciplinair onderzoek naar taal
en identiteit stimuleren. Ze gaat daarom verschillende culturele
scenario’s onder de loep nemen waarin de verhouding tussen
individu en groep op scherp staat, bijvoorbeeld bij een bekering of
coming out. Het gaat daarbij vaak om situaties waarbij mensen leven
met een identiteit die conventioneel gesproken niet de hunne is.
Toen Sluiter hoorde dat ze de Spinozaprijs had binnengehaald, kon
ze zowel rationeel als emotioneel alleen maar reageren met schrik
en blijdschap. ‘Hoe moet je redelijkerwijs anders reageren?’, vraagt
ze zich af. ‘Beide helpen om je in alle vrolijkheid de ontzagwekkende
uitdaging te realiseren waarvoor je gesteld wordt. Met die uitdaging
ben ik dus nu elke dag opgewekt bezig.’

LEIDEN UNIVERSITY PRESS
WEER LEIDS
Uitgever Yvonne Twisk treedt met
de nieuw leven ingeblazen Leiden
University Press (LUP) naar buiten.
Sinds 2007 was LUP een imprint
van Amsterdam University Press
maar Leiden neemt het uitgeven
nu weer zelf ter hand.
UNIVERSITEIT LEIDEN KIEST
VOOR GROENE STROOM
De Universiteit Leiden is volledig
op groene stroom overgestapt.
Vicevoorzitter Willem te Beest
tekent het bijbehorende contract
met Electrabel. Leiden loopt
hiermee vooruit op afspraken
binnen de VSNU om vanaf 2012
voor 50% groene stroom af te
nemen.
11
03
februari februari
04

08
februari februari
22
DIES NATALIS EN START VAN
HET LUSTRUM
De dies natalis van 2010 luidt
het 87 ste lustrum van de Leidse
universiteit in dat het motto Ratio
& Emotie heeft meegekregen.
Prof.dr. Rudi Westendorp spreekt
over de menselijke levensloop in
een snel veranderende omgeving
en er zijn eredoctoraten voor prof.
dr. Antonio Damasio, Amerikaans
neuroloog, (foto), en Dame
Antonia Byatt, Brits schrijfster
en winnares van de Booker Prize.
ROLF BREMMER LEERT
JAN DECLEIR OUD-ENGELS
Acteur Jan Decleir krijgt van
prof.dr. Rolf Bremmer, hoogleraar
Engelse fi lologie, onderricht in het
oud-Engels. Declair speelt Bonifatius
in de gelijknamige fi lm.
12
De wetenschap van nu
WAT 18 e -EEUWSE BRIEVEN
OVER TAAL ONTHULLEN
‘Een unieke kans om de taal van de lagere standen
en van vrouwen te bestuderen’
Meymerigje Buyk schreef in 1779 naar haar man, stuurman op een Hollands VOC-schip;
de toekomstige bisschop van Londen, Robert Lowth, schreef in 1755 een brief naar zijn
vrouw om haar te feliciteren met de geboorte van hun dochter. Beiden konden niet
vermoeden dat 250 jaar later wetenschappers ieder woord nauwkeurig zouden bestuderen.

Twee van deze wetenschappers zijn Ingrid Tieken-Boon van Ostade,
hoogleraar Historische sociolinguïstiek van het Engels, en Marijke
van der Wal, hoogleraar Geschiedenis van het Nederlands. Beiden
hebben dit jaar een boek gepubliceerd, respectievelijk The Bishop’s
Grammar: Robert Lowth and the Rise of Prescriptivism (Oxford
University Press) en De voortvarende zeemansvrouw. Openhartige
brieven aan geliefden op zee (Walburg Pers).
Beide boeken gaan over 18 e -eeuwse brieven. In het geval van Van
der Wal zijn dit de brieven van twee Hollandse zeemansvrouwen,
Meymerigje Buyk and Hendrikje de Cerff, aan hun echtgenoten.
Deze brieven, die samen met honderden andere persoonlijke brieven
werden teruggevonden in het Britse National Archive, bieden een
opmerkelijke blik op de epistolaire stijl van de lagere standen. Van
der Wal leidt met een NWO-projectsubsidie een onderzoeksgroep
die de brieven bestudeert. Van der Wal: ‘De meeste documenten
uit deze periode zijn geschreven door mannen uit de hogere stand.
Met deze brieven hebben we een unieke kans om de taal van de
lagere standen en van vrouwen te bestuderen.’
Wat heeft haar onderzoeksteam ontdekt? ‘Neem bijvoorbeeld
Nederlandse verkleinwoorden: de historische discussie richt zich
meestal op de vraag hoe de uitgang -je (‘kindje’) uiteindelijk het
meer zuidelijke -ke (‘kindeke’) verving. Maar de brieven tonen
aan dat de gewone mensen de uitgang -ie (‘pakkie’) gebruikten,
een verkleinvorm die tot op de dag van vandaag in Nederlandse
spreektaal voorkomt.’
Terwijl Van der Wal brieven van veel verschillende schrijvers
bestudeert, richt Tieken zich op de brieven van één man:
Robert Lowth, bisschop van Londen, grammaticus van het
Engels en wellicht een van de grondleggers van het prescriptivisme.
Lowth wordt bijvoorbeeld verantwoordelijk gehouden voor het
verdwijnen van de dubbele ontkenning (‘I don’t know nothing’)
uit het Standaard engels.
Maar bestudering van zijn brieven laat een hele andere kant van
hem zien. ‘Tussen de brieven die Lowth naar zijn vrouw en vrienden
schreef en die naar zijn beschermheren, zie je grote verschillen in
taalgebruik’, zegt Tieken, die een Vici-project leidt. ‘Zoals iedereen
paste Lowth zijn stijl aan zijn lezer aan. Bij het schrijven naar goede
vrienden en familieleden negeerde hij vaak de regels van zijn eigen
grammatica. Ik heb zelfs een voorbeeld gevonden van een dubbele
ontkenning in een vroege brief aan zijn beste vriend!’ Ook de grote
grammaticus blijkt een gewoon mens te zijn, inconsequent en
onvolmaakt.
En dat is nu precies wat het werk van deze twee wetenschappers zo
fascinerend maakt. Door het naspeuren van brieven om inzicht te
krijgen in de geschiedenis van de taal en door het bestuderen van
de schrijvers in de context van hun eigen tijd, brengen Tieken en
Van der Wal mensen van vlees en bloed tot leven.
13

Van verre
KORRELIGE MATERIALEN
Wie?
Tom Witten, hoogleraar natuurkunde, University of Chicago.
Waarom was u in Leiden?
‘In 2010 bekleedde ik de Lorentz Chair van het Instituut Lorentz, een
onderdeel van het Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde.’
Wat was het onderwerp?
‘Ik bestudeerde de manier waarop krachten worden doorgegeven
in granulaten, materialen in korrelvorm, en vooral hoe hitte zich
voortplant door die stoffen. Het LION speelt een vooraanstaande
rol in het onderzoek naar granulaten, een onderwerp dat mij na aan
het hart ligt. Ik kende Leiden al doordat ik er in 2008 was geweest
voor een workshop gesponsord door het Lorentz Center. Een tweede
bezoek leek me heel vruchtbaar.
‘In mei gaven we een vijfdaagse workshop in het Lorentz Center,
met deskundigen uit het onderzoeksveld. Dat was een levendige
bijeen komst, en na afl oop realiseerden we ons dat we, door slechts
enkele onderliggende wetten te formuleren, een geweldige mogelijkheid
hadden om een groot aantal openstaande vraagstukken op te
kunnen lossen.
Bewaart u nog bijzondere herinneringen aan uw tijd in Leiden?
‘Een prachtige herinnering heb ik aan de tocht met ‘De Fuut’.
14
Op een avond in juni hebben we met z’n zessen deze platbodem
gehuurd; we hadden koude hapjes meegenomen en champagne,
en we voeren door de Leidse grachten terwijl de zon onderging.
Verder herinner ik me een heel bijzonder functie van de lift in het
natuurkundegebouw: de zwaartekrachtomzetter. Deze schakelaar
maakt het mogelijk vele ongewone experimenten te doen en is
tevens een aanzienlijke bron van vermaak.’
De Lorentz leerstoel wordt elk jaar bezet door een vooraanstaand
theoretisch natuurkundige die gedurende een periode van enkele
maanden verblijft op het Instituut Lorentz voor Theoretische
Fysica van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen.

NATIONALE DENKTANK
WERKT AAN VERTROUWEN
Hoe kan de overheid het vertrouwen van de burger heroveren? Daarover bracht de Nationale
DenkTank 2010 half november advies uit. De prestigieuze Nationale DenkTank bestaat uit ruim twintig
superslimme studenten, promovendi en net afgestudeerden die zich gedurende drie maanden op een
actueel maatschappelijk probleem storten. Het advies krijgt veel aandacht. Dit jaar was de Universiteit
Leiden ruim vertegenwoordigd met drie geselecteerden: Liesbeth Huisman (promovenda Theoretische
natuur kunde), Michiel Jol (Applied Physics en Psychologie) en Emilie Roëll (Culturele antropologie,
Religiestudies en Wijsbegeerte).
De DenkTank werkt in hoog tempo, in een campusachtige setting en in voortdurend gesprek met experts
aan de oplossing van het probleem. De brede opdracht leidde dit jaar ook tot een breed scala aan adviezen.
Het ging over wetenschap, politie, rechtspraak, pensioenen en vertrouwen in de burger. Jol: ‘Heel belangrijk
is: bij wie kun je een idee neerleggen, zodat er ook werkelijk iets mee wordt gedaan.’ En Huisman:
‘Meedoen aan de Nationale DenkTank is snel, dynamisch en interactief.’
FEMKE HALSEMA HOUDT ANNIE
ROMEIN-VERSCHOORLEZING
GroenLinksvoorvrouw Femke
Halsema houdt de Annie Romein-
Verschoorlezing die jaarlijks rond
8 maart, Internationale vrouwendag,
wordt georganiseerd. Halsema
betoogt dat zowel rijkdom als
armoede ongelijk is verdeeld
over de seksen.
TWEEGESPREK OVER ISLAM
Eerste van vier tweegesprekken over
Ratio & Emotie in het islamdebat,
georganiseerd door het Leiden
University Centre for the Study
of Islam and Society (LUCIS).
In het maatschappelijk debat over
de islam overheersen vaak de
emoties, van woede tot angst en
van schaamte tot frustratie. Kan de
wetenschap redelijkheid brengen,
door feitelijke kennis aan te dragen?
15
11
maart maart
17

19
maart maart
23
AYAN HIRSI ALI IN LEIDSE
NOVA COLLEGE TOUR
Samen met de Universiteit Leiden
ontvangt het tv-programma NOVA
College Tour alumna Ayan Hirsi Ali
in een bomvolle Pieterskerk. Het is
als vanouds: Hirsi Ali strijkt met
haar ferme anti-islamstandpunten
veel moslimstudenten tegen de
haren in. Garantie voor een pittig
debat, dat op 23 maart wordt uit -
gezonden.
ACADEMISCHE PABO IN
DEN HAAG
Hogeschool INHolland en de
Universiteit Leiden ontwikkelen
samen een Academische Pabo in
Den Haag. Het is een combinatie
van de opleiding Leraar Basisonderwijs
(Pabo) en de universi taire
bacheloropleiding Pedagogische
Wetenschappen. Voor leraren die
extra bagage willen.
16
De wetenschap van nu
WERKEN AAN WRIJVINGS-
LOZE OPPERVLAKKEN
‘Als het werkt kunnen we meteen octrooi aanvragen’
Wrijving zet nuttige energie om in nutteloze warmte, en vermorst zo minstens vijf
procent van alle welvaart in de wereld. Fysicus Joost Frenken wil met nanostructuren
op basis van grafeen wrijving tot vrijwel nul reduceren. Een grote Europese en
een Nederlandse subsidie banen de weg.

Superlubricity, vrij vertaald als ‘superglibberigheid’, is de heilige
graal in het materiaalonderzoek, stelt Frenken. Zodra het mogelijk
is twee oppervlakken zonder wrijving langs elkaar te laten bewegen
en dit materiaal als een coating te kunnen aanbrengen op kogellagers
en machineonderdelen, liggen enorme besparingen aan energie,
materiaalverbruik en onderhoud in het verschiet.
Het uitbannen van wrijving klinkt als een utopie, maar eigenlijk
is het Frenkens onderzoeksgroep, Grensvlakfysica, al gelukt. De
wetenschappers toonden aan dat twee vlakjes van koolstofatomen
die maar circa honderd atomen groot zijn, bijna wrijvingsloos over
elkaar kunnen glijden. Frenken: ‘Dat is dus het grafeen waarvoor dit
jaar een Nobelprijs is toegekend, alleen noemden wij dat toen nog
niet zo. De koolstofatomen in elk oppervlak moeten dan foutloos
in het gelid liggen, terwijl er wel een draaiingshoek tussen beide
oppervlakken bestaat. Vergelijk het met twee stukken golfplaat: als
je die met de ribbels parallel op elkaar legt, kost het heel veel kracht
om ze van elkaar af te schuiven, maar als ze scheef op elkaar liggen
glijdt het een stuk makkelijker.’
De grote uitdaging is echter om dit verschijnsel op te schalen.
Al bij contactvlakken van duizend atomen gaat het mis, omdat elk
materiaal enigszins elastisch is. Als de golfplaten van rubber zijn en
scheef trekken als er kracht op wordt uitgeoefend, haken de ribbels
altijd wel ergens in elkaar en is het over met de superglibberigheid.
Dankzij een Advanced ERC Grant van de European Research
Council van € 2,5 miljoen kan Frenken dit onderzoek nu in een
stroomversnelling brengen. Hij wil het bedrag vooral besteden
aan meer onderzoekers. Tot nu werkte slechts een enkeling bij
Oppervlaktefysica aan wrijving, nu kunnen vijf promovendi en
postdocs ermee aan de slag, plus een fulltime technicus om nieuwe
apparatuur te ontwikkelen. Bijvoorbeeld speciaal instrumentarium
als de Atomic Force Microscopy (AFM) en de Friction Force Micro scopy
(FFM). Erbovenop kreeg hij ook nog een grote subsidie van FOM
waardoor hij met andere universiteiten aan wrijving kan gaan werken.
Een voor de hand liggende truc om ook grotere oppervlakken
wrijvingloos te maken: zorg dat ze elkaar alleen raken op een groot
aantal kleine contactvlakjes van maar honderd atomen. Vanwege de
vereiste atomaire precisie is dat lang niet zo simpel als het lijkt, maar
het is wel een van de benaderingen die Frenken dankzij de Grant kan
gaan uitdiepen: ‘We gaan het begrip van de fundamentele processen
vergroten en de trukendoos uitbreiden.’
Frenkens gedroomde einddoel: ‘Een wrijvingsverlagende coating
maken, door grafeen zichzelf spontaan in de ideale vorm te laten
groeien op atomaire schaal. Dat is het mooie aan dit onderwerp,
het is spannende, fundamentele natuurkunde. En áls het werkt,
kunnen we meteen octrooi aanvragen en kunnen anderen er een
product van maken.’
17

25
maart april
13
LIEFDE EN EROTIEK IN DE UB
In vroegere eeuwen waren prenten
en gedichten over de liefde zeer
populair. In de Universiteitsbibliotheek
wordt de eerste tentoonstelling
geopend in de nieuwe
daarvoor ingerichte ruimte.
Onderwerp: vrijmoedige prenten
en teksten uit lied- en embleembundels
uit de 16 e en 17 e eeuw,
uit eigen collectie.
BLAUW EN GOUD OP
ACADEMIEPOORT
De woorden ‘Universiteit Leiden’ en
‘Leiden University’ sieren in blauw
en goud roestvrijstaal de poort naar
het Academiegebouw. Leids grafi cus
Jan Kleingeld maakte het ontwerp.
De letter die Kleingeld gebruikte
is Minion, de huisstijlletter van de
Leidse universiteit.
18
De wetenschap van nu
KARMA EN SOCIALE
RECHTVAARDIGHEID
‘Het boeddhisme zegt juist dat mensen niét gelijk zijn.’
Het boeddhisme staat bekend als een religie die vrede, gelijkheid en vrijheid verkondigt.
Maar is dat eigenlijk wel zo? Hoe kan het dat boeddhistische monniken worden bediend door
slaven? En kan een Thaise marinier die doordeweeks hulpeloze vluchtelingen in zee gooit,
zich in het weekeinde in de tempel een goed boeddhist voelen?
05 tekst komt nog

Prof.dr. Jonathan Silk, hoogleraar Boeddhisme, gaat deze schijnbare
tegenstellingen onderzoeken met een Vici-subsidie.
De fundamenten van sociale rechtvaardigheid in boeddhistische
landen zijn nog weinig onderzocht. Silk hoopt er met zijn onderzoeksproject
Buddhism and social justice meer licht op te werpen.
‘We nemen aan dat de manier waarop mensen handelen in de
samenleving is gestoeld op bepaalde principes waarvan we ons niet
altijd bewust zijn. Daar is veel onderzoek naar gedaan, maar vrijwel
altijd vanuit een westers, christelijk, joods of islamitisch perspectief.
Zelden is gekeken naar Azië, dat historisch gezien fundamenteel is
beïnvloed door het boeddhisme.’
Het onderzoeksproject van Silk richt zich vooral op de manier
waarop het boeddhisme de huidige Aziatische samenleving heeft
beïnvloed. Silk: ‘Je kunt bestuderen wat de boeddhistische invloed
is geweest op het huidige denken over sociale rechtvaardigheid.
Maar deze benadering kun je ook omdraaien. Als je het academische
onderzoek naar die sociale rechtvaardigheid bestudeert, zie je dat het
geen of weinig aandacht schenkt aan Azië zelf en de boeddhistische
fundamenten ervan. Het leek mij interessant om een ander kader te
zoeken, en oude boeddhistische teksten als uitgangspunt te nemen.’
Het begrip karma speelt een belangrijke rol in het boeddhisme.
Waar veel studies starten vanuit het principe dat iedereen gelijk
geboren is, zegt het boeddhisme juist dat mensen niet gelijk zijn,
doordat acties uit hun vorige levens hun huidige leefsituatie
hebben bepaald. Dat betekent dat er op een volstrekt andere
manier moet worden gekeken naar de fundamenten van de
sociale rechtvaardigheid. ‘Het lijkt misschien onrechtvaardig dat
onschuldige kinderen worden vermoord en gangsters een luxueus
leven leiden’, vertelt Silk, ’maar niet als je gelooft dat iemand wordt
beloond of gestraft voor zijn daden uit een vorig leven.’ Wat dat
precies inhoudt, hoopt Silk te ontdekken.
Silk kwam op het idee nadat hij een oude boeddhistische tekst las
over een monnik die klaagde dat zijn slaaf was gestolen. ‘Ik was
misschien naïef, maar voor mij klonk het nogal ongeloofwaardig
dat een monnik een slaaf had. Het bleek echter heel gebruikelijk te
zijn.’ Daarnaast ontdekte hij nog iets wat hem frappeerde. ‘Corrupte
monniken werden door andere monniken voor outcast uitgemaakt.
Die term komt uit het kastenstelsel, en staat voor het laagste van het
laagste. Het vreemde is dat monniken in het openbaar verklaarden
dat het hen niet uitmaakte uit welke kaste iemand kwam. Boeddha
leerde immers dat het niet belangrijk is waar je geboren bent, maar
wel wat je in je leven doet. Maar als de monniken onderling iemand
uitscholden, waren ze dus ineens niet meer zo liberaal. Ik vond dit zo
interessant dat ik verder onderzoek wilde doen naar slavernij en het
kastenstelsel, met als groter kader de relatie tussen de boeddhistische
ideologie en de samenleving.’
Silk zal zich voornamelijk richten op India en uitgaan van boeddhistische
teksten. In zijn project worden twee postdoc en drie PhD’s
aan gesteld die zich gaan verdiepen in onder meer Korea en Boethan.
‘Ik hoop dat dit niet meteen ook het laatste project met deze invalshoek
is, maar dat het juist andere wetenschappers over de hele
wereld zal inspireren’, aldus Silk. ‘Er is nog veel te ontdekken in de
boeddhistische wereld. Eigenlijk weten we nog maar heel weinig.’
19

20
PRIJS
Marijn Franx
Spinozapremie
Dankzij de eindige snelheid van het licht, betekent ‘ver kijken’ in
de astronomie ook altijd ‘naar het verleden kijken’. Prof.dr. Marijn
Franx, hoogleraar Astronomie bij de Leidse Sterrewacht, onderzoekt
de vorming en evolutie van sterrenstelsels. Hij won in 2010 een
Spinozapremie.
Met de Hubble ruimtetelescoop ontdekte Franx vorig jaar sterrenstelsels
op een record afstand, die al 600 tot 800 miljoen jaar na de
oerknal ontstaan zijn, toen het heelal nog maar 6% van de huidige
leeftijd van 13,7 miljard jaar had.
Iets dichterbij, toen het heelal twee miljard jaar oud was, vond hij een
groot aantal ‘oude’ sterrenstelsels, oud in de zin dat ze geen nieuwe
sterren meer produceren. Het is een raadsel hoe deze zich hebben
kunnen vormen. In het nabije heelal komen ze niet voor, mogelijk
omdat zulke sterrenstelsels groeien door andere ‘op te eten’.
Tot nu toe deed Franx vooral waarnemingen met de Hubbleruimtetelescoop,
en op aarde met de Europese Very Large Telescope
in Chili en de Amerikaanse Keck-telescoop. Om nog verder terug
te kijken is bij NASA de James Webb-telescoop in aanbouw, de
opvolger van de Hubble.
Rationeel bekeken betekent de € 2,5 miljoen van de Spinoza-premie
vooral de invulling van een vacature-schema. Franx: ‘De waarneemtijd
in het eerste jaar op de James Webb-telescoop hebben we al
toegewezen gekregen. Die kost op zich geen geld, maar er zijn veel
promovendi en postdocs nodig om in de vijf jaar daarna de data
te verwerken.’
De toekenning van de premie - een volslagen verrassing, aldus
Franx – een opluchting te noemen gaat hem te ver, maar: ‘Je hoeft je
opeens voor de komende jaren geen zorgen meer te maken over het
binnenhalen van fi nanciering.’

VULKAAN NOOPT TOT
PROMOVEREN OP AFSTAND
De uitbarsting van de IJslandse
vulkaan de Katla die het luchtverkeer
zeer hindert, dreigt roet in
het eten van een aantal promovendi
te gooien: zijzelf of hun promotor
zitten ergens vast. De oplossing is
promoveren op afstand met
behulp van de techniek van
videoconferen cing. De commissie
zit in Leiden, in studentencentrum
Plexus, de promovendus op vele
kilometers afstand.
EEN WEEK VOL DIVERSITEIT
Start van de Week van de Diversiteit.
Met lezingen, een symposium,
fi lm, borrels, een quiz en een heuse
karavaan die langs de faculteiten
trekt. De mensa’s serveren internationale
gerechten. Het thema
diversiteit heeft niet alleen
betrekking op multi-culturaliteit
maar ook op homoseksualiteit en
studeren met een functiebeperking.
21
21
april mei
17

25
mei juni
01
STUDENTEN STRIKKEN
HOGE POLITICI
Leidse studentenorganisaties anticiperen
op de vervroegde Tweede
Kamerverkiezingen op 9 juni.
Ze weten hoge landelijke politici
naar Leiden te halen. Lijsttrekker
Job Cohen van de PvdA komt op
25 mei voor een lezing naar Leiden.
Twee dagen later treden zeven
politici aan voor een debat. Maar
liefst zes van hen staan tweede
op de lijst van hun partij.
NIEUW TIJDSCHRIFT OVER
RELIGIE, RECHT EN BELEID
Maurits Berger, Leids hoogleraar
Islam in het hedendaagse westen en
tevens jurist, lanceert het Tijd schrift
voor Religie, Recht en Beleid. Religie
is een belangrijk onderwerp in het
publieke debat, maar beleidsmakers,
rechters en journalisten zijn nog
onwennig. Boerka’s in werktijd?
Wel of geen subsidie voor een
moskee of Youth for Christ? Het
tijdschrift wil de problematiek van
een wetenschappelijke achtergrond
voorzien.
22
De wetenschap van nu
FARMACOLOGISCH MAATWERK
VOOR ERNSTIG ZIEKE KINDEREN
‘Een kind van tien kilo kun je niet gelijkstellen
aan 1 /7 volwassene’
Een geneesmiddel of pijnstiller voor een volwassene wordt doorgaans gedoseerd
per kilo lichaamsgewicht. Deze benadering voldoet niet voor vroeggeborenen,
jonge kinderen, kritisch zieke patiënten en mensen met extreme obesitas. Voor zulke
patiënten is maatwerk nodig, vindt klinisch farmacoloog Catherijne Knibbe.

Knibbe werd die dit jaar benoemd tot bijzonder hoogleraar Grondslagen
van de individuele farmacotherapie. Ze is ziekenhuisapotheker
in het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en kreeg in 2006 in
Leiden een Veni-subsidie toegekend.
Geneesmiddelen en pijnstillers verspreiden zich na toediening door
het hele lichaam en worden door de lever of de nieren verwerkt en
weer uitgescheiden. De snelheid van dat proces is afhankelijk van wat
er biochemisch gezien precies met de stof gebeurt in het lichaam.
Uit onderzoek van Knibbe onder 250 vroeggeborenen, samen met
professor Dick Tibboel van het Sophia Kinderziekenhuis, bleek
bijvoorbeeld dat pasgeborenen jonger dan tien dagen, ongeacht hun
geboortegewicht of de zwangerschapsduur, morfi ne tot een factor
twee minder goed afbreken. En dat terwijl het geboortegewicht in
de studie varieerde van 600 g tot 4 kg en de zwangerschapsduur
van 25 tot 42 weken. Oudere kinderen daarentegen, breken morfi ne
juist sneller af dan verwacht op basis van de simpele regel dat het
evenredig gaat met het lichaamsgewicht. ‘Een kind van tien kilo kun
je niet gelijk stellen aan 1/7 volwassene’, vat Knibbe kernachtig samen.
Dat dit onderzoek mogelijk was, is te danken aan speciale behandelprocedures
en geavanceerde statistiek waardoor met slechts 1 tot 4
bloedafnames per kind – waarvan enkele om andere redenen al nodig
waren - toch de afbraak van morfi ne op de voet gevolgd kon worden.
Het leidde tot een sterk verbeterd model voor de dosering van
morfi ne bij pasgeborenen, een stap op weg naar volledige personalised
medicine. Knibbe: ‘Je kunt de dosis natuurlijk achteraf in het
bloed controleren, maar je wilt liever van tevoren weten hoeveel je
moet geven zodat de eerste dosis meteen goed is. Dan hoef je daarna
juist minder bloed te prikken. We hebben dit model onlangs in een
studie getest bij zeventig kinderen in Leuven, en dat ging heel goed.
De dosis hoefde nauwelijks te worden aangepast.’
Voor veel andere medicijnen en pijnstillers kon zulk onderzoek
bij kinderen nog niet gedaan worden, zodat de dosering nog altijd
gebeurt op basis van extrapolatie van dierproeven en klinische
ervaring bij volwassenen en kinderen. Het probleem is dat klinische
tests bij kinderen wettelijk slechts zijn toegestaan als die het zieke
kind zelf ten goede kunnen komen. Echter, een eerste test met een
middel dient altijd om te kijken of een dosering veilig is, zonder dat
direct een therapeutische werking verwacht wordt; dat mag nu bij
kinderen alleen als de risico’s te verwaarlozen zijn en de bezwaren
minimaal.
Knibbe: ‘Misschien zijn we in Nederland wel iets te beschermend en
is er te weinig ruimte voor de mening van kinderen zelf, bijvoorbeeld
voor hun altruïstische motieven. Kinderen met een chronische ziekte
kijken toch anders tegen het leven aan. Sommige zeggen letterlijk: ik
weet dat ik er zelf niets meer aan heb, maar ik vind die prik niet erg
als een ander er nog wel wat aan heeft.’
23

09
juni juni
11
ECONOMISCHE BESLISSINGEN
– RATIONEEL OF VOL EMOTIE?
Derde van drie lustrumcongressen
van Psychologie. De recente
crisis illustreert volgens velen dat
rationaliteit in de economie ver
te zoeken is: economie is emotie.
In dit symposium komen drie
onderzoekers aan het woord die
werkzaam zijn op het gebied van
de economische psychologie.
Puttend uit hun eigen onderzoek
gaan zij in op de rol van emoties
bij economisch gedrag en demonstreren
zij het belang van emoties:
economie is psychologie!
DE LUSTRUMWEEK BARST LOS
De deelnemers aan het concours
Wetenschap en Wereld, laten t/m
14 juni in de Leidse binnenstad zien
hoe zij wetenschap populariseren.
Op de 12 e verzamelen roeiteams uit
diverse Europese studentensteden
zich bij Njord voor de Leiden
International Regatta. Op 14 juni
strijden de beste docenten met
elkaar om de eer van beste docent.
Vervolg op pagina 26
24
SALMAN RUSHDIE:
‘WIE HEEFT DE MACHT OVER DE VERHALEN?’
‘De onvrijheid op de wereld groeit’, zei schrijver Salman Rushdie in de eerste Vrijheidslezing die de stad
Leiden, het LUMC en de Universiteit Leiden samen organiseerden. Deze werd uitgesproken op 18 juni,
in de lustrumweek. Rushdie betoogde dat wat ons van dieren onderscheidt, het vermogen is om verhalen
te vertellen. ‘De verhalen maken dat je ergens bij hoort en vormen je identiteit. Een staat vertelt zijn
verhaal, zo ook een religie, elke gemeenschap. Mensen vertellen ook verhalen aan zichzelf om zaken beter
te begrijpen. Al die verhalen zijn niet statisch, we passen ze voordurend aan. Maar wie heeft de macht
over de verhalen van onze tijd? In een open samenleving kun je het oneens zijn met de verhalen, je kunt
erover argumenteren, ertegen rebelleren, er andere accenten in leggen, ze hervormen en herschrijven.
Waar verhalen verboden worden, waar anderen je gaan vertellen wat jouw verhaal is, en hoe je het moet
vertellen, daar heerst tirannie.’

Van verre
DE WEESREPUBLIEKEN VAN
LATIJNS AMERIKA
Wie?
Professor Ana Maria Stuven, faculteit Geschiedenis van de Pontifi cia
Universidad Católica in Chili.
Waarom kwam u naar Leiden?
‘Ik bekleedde in Leiden de Andrés Bello wisselleerstoel voor Chilistudies
bij de opleiding Talen en Culturen van Latijns-Amerika.’
Waar ging uw onderzoek over?
‘Mijn onderzoek was vooral gericht op het republicanisme in
Latijns-Amerika. De seminars die ik gaf aan studenten in Leiden
behandelden de overgang van de heerschappij van de Spaanse
vorsten naar de opkomst van de Latijns-Amerikaanse republieken,
met bijzondere aandacht voor Chili. Deze overgang werd bemoeilijkt
doordat er in die tijd slechts één nationale identiteit voorhanden
was, te weten de Spaanse. De nieuwe republieken waren dus in feite
weeskinderen. In de seminars onderzochten we hoe ze hun nieuwe
nationale identiteit vormgaven.’
Bewaart u nog speciale herinneringen aan uw verblijf in Leiden?
‘Ik was erg onder de indruk van de Leidse studenten. Zij toonden
oprechte belangstelling, en ik vond hun kennis van de wereldgeschiedenis,
inclusief die van Latijns-Amerika, opvallend goed.
Maar ook om andere redenen koester ik goede herinneringen aan
mijn verblijf. Ik was bijvoorbeeld in vijf minuten op mijn werk, op
een fi ets die ik had geleend van professor Silva - wat een verschil
met de verkeersdrukte in Santiago! En mijn kamer was in hetzelfde
gebouw waar vroeger niemand anders dan de legendarische
professor Huizinga was gehuisvest. Al met al een fantastische
ervaring.’
De Andrés Bello wisselleerstoel voor Chileense Cultuur en Samenleving
is in 2005 ingesteld. Andrés Bello (1781-1865) was stichter en eerste rector
van de Universidad de Chile. De Andrés Bello leerstoel is de eerste en
enige leerstoel in Europa die geheel is gewijd aan de studie van Chili.
De leerstoel wordt elk jaar bekleed door een vooraanstaande Chileense
wetenschapper.
25

02
juli
LUSTRUM VERVOLG
Op 13 juni organiseert de PKvV
samen met het Nederlands Debat
Instituut een lezing met debat.
In het Academiegebouw begint de
Studium Generale-serie Ratio &
Emotie, verwoord en verbeeld.
Het grote Sporttoernooi op 14 juni
eindigt met een stijldanswedstrijd.
Op de fi nale van Wetenschap en
Wereld laat het ‘Klinkermikken’
de andere deelnemers achter zich.
De dag culmineert in het grote
lustrumfeest in de Stadsgehoorzaal.
Op 18 juni sluit de eerste Vrijheidslezing
van stad en uni versiteit door
Salman Rushdie de lustrumweek af.
STUDENTEN ORGANISEREN
LEIDSE MUSEUMNACHT
Cultureel vuurwerk in Leiden in
de tweede Leidse museumnacht,
georganiseerd door tien leden
van studentenvereniging Quintus.
Alle grote Leidse musea doen mee.
26
De wetenschap van nu
GRAVEN ONDER DE BAKER-
MAT VAN DE BESCHAVING
‘De mensen hebben het niet cadeau gekregen’
De ruïneheuvel Tell Sabi Abyad in Noord-Syrie is een schatkamer voor archeologen. Peter
Akkermans, hoogleraar Archeologie van het Nabije Oosten, onderzoekt de millennia tussen de
komst van de landbouw en de urbanisatie, een periode die nog nauwelijks aandacht kreeg.

Sinds 1986 onderzoekt Akkermans de zogenoemde Heuvel van de
Witte Jongen (Tell Sabi Abyad in het Arabisch). Deze ruïneheuvel is
vijf hectare groot, en ligt vlakbij de grens met Turkije. ‘We kunnen
hier nog decennia lang nieuwe ontdekkingen doen.’
Bijzonder aan Tell Sabi Abyad is dat er opgravingen worden gedaan
uit de late steentijd (7000 tot 5800 voor Christus), een periode die
nauwelijks onderzocht is. ‘Archeologen zijn doorgaans geïnteresseerd
in twee periodes in het oude Mesopotamië’, zegt Akkermans. ‘De tijd
dat mensen zich in dorpen gingen vestigen en van nomaden landbouwers
werden, rond 7500 voor Christus, en de tijd dat de urbanisering
op gang kwam, zo rond 3500 voor Christus. Maar hoe kun
je die periodes begrijpen als je niet weet wat er tussen die twee
revoluties is gebeurd?’
Sinds de jaren tachtig zijn bij Tell Sabi Abyad prehistorische dorpen,
een Assyrisch fort, kleitabletten en een hele verzameling potten en
pannen aan de dag gelegd. Akkermans: ‘Met de jaren hebben we een
heel goed beeld gekregen van de materiële cultuur van deze heuvel.
We weten hoe de woningen eruit zagen en welke gereedschappen
werden gebruikt. Maar een belangrijk gegeven ontbrak: we wisten
vrijwel niets van de mensen die er woonden. Om daar achter te
komen, moesten we graven vinden.’
Na lang zoeken stuitte Akkermans twee jaar geleden geheel toevallig
op een grafveld. Hij bleek er honderden keren overheen te zijn
gelopen want zijn gereedschapsschuurtje stond erop. Het team vond
tweehonderd graven van kinderen en volwassenen uit de periode
6200 tot 5800 voor Christus. ‘Het waren kleine mensen, zelden
groter dan 1,60 meter en gewoonlijk niet ouder dan 35 jaar.
We zagen groeiafwijkingen, en konden aan de botten zien dat velen
stierven aan ziekten als malaria en tbc.’
Bijzonder was dat er lichamen werden gevonden waarvan de onderbenen
waren gebroken, de nek naar achter gebogen of waarvan de
borstkas was zwartgeblakerd. Vooralsnog is er nog geen bevredigend
antwoord op het waarom van deze verschijnselen, maar wellicht
biedt onderzoek volgend jaar uitkomst. Want terwijl het team de
afgelopen drie zomers het eerste grafveld onder handen nam, werd in
mei 2010 een tweede iets ouder grafveld gevonden. Dit wordt in 2011
blootgelegd. ‘Door de graven ben ik de heuvel met al zijn woonlagen
beter gaan begrijpen’, zegt Akkermans. ‘We zijn dichter bij de gewone
mensen gekomen. We weten nu dat ze het ontzettend zwaar hadden.
Ze stierven op jonge leeftijd aan verschrikkelijke ziektes, ze hadden
honger en moesten strenge winters doorstaan. Deze mensen moesten
een constante strijd leveren.’
Volgens Akkermans strookt dit niet met het beeld dat bestaat van
Mesopotamië als bakermat van onze beschaving. ‘De stap naar
civilisatie wordt geromantiseerd. We zien die tijd als het begin van
de menselijke successtory, eindigend met ons, bovenaan de ladder
van de beschaving. Natuurlijk werden er destijds veel uitvindingen
gedaan, maar dat ging heel geleidelijk. Gewone mensen merkten
daar weinig van. Er is weliswaar van alles gebeurd, maar de mensen
hebben dat niet cadeau gekregen. Ze waren vooral bezig met
overleven. Deze graven hebben ons weer terug naar de menselijke
maat gebracht.’
27

28
PRIJS
Naomi Ellemers
Spinozapremie
Psychologe Naomi Ellemers heeft al over talloze onderwerpen
gepubliceerd, maar eigenlijk gaat al haar onderzoek over één thema:
de macht van de situatie. ‘Het is superinteressant om te zien hoe
mensen, ondanks hun verschillende persoonlijkheden en interesses,
in bepaalde situaties bepaald gedrag vertonen.’
Dit jaar ontving Ellemers, hoogleraar Sociale psychologie van de
organisatie, een Spinozapremie. Het juryrapport spreekt van een
excellente en bijzonder invloedrijke sociaal psychologe, die bovendien
wereldwijd wordt geschaard onder de tien beste wetenschappers
op haar vakgebied.
De afgelopen jaren heeft Ellemers voornamelijk onderzoek gedaan
naar moraliteit. Zo toonde ze aan dat mensen zich vooral willen
inzetten als ze zich moreel identifi ceren met een groep of organisatie,
en dat geld of carrièrevooruitzichten er dus minder toe doen.
De € 2,5 miljoen die de premie bedraagt wil ze besteden aan verder
onderzoek hiernaar.
Daarnaast wil ze de communicatie tussen wetenschap en maatschappij
verbeteren. ‘De geloofwaarheidig van de wetenschap is
belangrijk’, verklaart Ellemers. ‘Nu de belastingbetaler kritischer
wordt, moeten wij beter ons best doen om te laten zien dat ons
onderzoek ook nuttig voor de maatschappij is. Ook al lijkt dat
soms niet zo.’
Op emotioneel vlak voelt ze zich uitgedaagd om nog meer en nog
beter onderzoek te verrichten. ‘Ik zeg altijd: je moet doen wat je zelf
belangrijk vindt, zonder je voortdurend gek te laten maken door
modieuze verschijnselen. Het is voor onderzoekers belangrijk om
door te gaan met wat zij uit wetenschappelijk oogpunt belangrijk
vinden.’ Rationeel gezien beseft ze door de prijs dat ze op de goede
weg is. Ellemers: ‘Als je met een project bezig bent weet je dat
eigenlijk nooit helemaal zeker. Maar een gezonde dosis twijfel is
goed. Het houdt je scherp.’

NIEUW: LUMC RESEARCH
FELLOWSHIPS
Het LUMC biedt vanaf nu elk
jaar twee jonge, getalenteerde
wetenschappers een kans op een
research fellowship van vier jaar.
Een LUMC Research Fellow krijgt
€ 100.000 per jaar en heeft uitzicht
op een vaste aanstelling.
RECTOR OPENT EL CID-WEEK
‘Het draait in de wetenschap om
feiten, niet om meningen. Denk
daaraan als je op internet, in het
bijzonder op Hyves of Twitter
bent.’ Dat zei rector-magnifi cus
Paul van der Heijden in zijn
welkomst toespraak op de eerste
dag van de EL CID tegen de
nieuwe studenten in een propvolle
Hooglandse kerk. 2150 aankomende
eerstejaars drukken een week lang
hun stempel op Leiden.
29
15
juli augustus
16

20
augustus september
01
STUDENTE DEBUTEERT
MET SCRIPTIE
Masterstudent Wijsbegeerte
Deborah Klaassen volgt in het
kader van haar opleiding een
cursus Creative Writing in Londen,
bij schrijfster Fay Weldon. Bij
wijze van scriptie schrijft ze een
horrorverhaal, in het Engels.
Op aanraden van Weldon stuurt
ze het naar uitgeverij Prometheus.
Die publiceert de Nederlandse
versie Bek dicht en dooreten.
JOERI VEEN NIEUWE VOOR-
ZITTER UNIVERSITEITSRAAD
Joeri Veen wordt door de Universiteitsraad
gekozen tot nieuwe
voorzitter. Veen, net afgestudeerd
politicoloog en werkzaam bij de
Faculteit Sociale Wetenschappen als
communicatiemedewerker, was al
lid van de raad.
30
De wetenschap van nu
DE ONTWIKKELING
VAN HET SOCIALE BREIN
‘Kinderen van acht of negen denken nog erg vanuit zichzelf’
Op welke leeftijd gaan we situaties bekijken door de ogen van anderen? In het
Brain and Development Laboratory van prof.dr. Eveline Crone onderzoeken
wetenschappers de complexe relaties tussen hersenontwikkeling en veranderingen
in cognitie en gedrag bij jongeren.

Naarmate ze ouder worden gaan kinderen in hun sociale gedrag
steeds meer het gezichtspunt van anderen meewegen.
Ontwikkelingspsycholoog drs. Wouter van den Bos en zijn collega
dr. Berna Güroğlu onderzoeken hersenprocessen betrokken bij
ideeën over vertrouwen en eerlijkheid. Bij het interdisciplinaire
Leiden Institute for Brain and Cognition maken zij gebruik van
MRI-scans waarmee ze actieve hersengebieden kunnen meten
terwijl hun proefpersonen een spel spelen.
Van den Bos, wiens onderzoek door het Institute for the Study of
Education and Human Development werd bekroond met de prijs
voor de beste vakpublicatie in 2010, werkt met het ‘vertrouwensspel’:
‘Eén van de proefpersonen ligt in de scanner. De ander krijgt tien
muntstukken van ons en mag kiezen: het bedrag eerlijk delen of de
hele som aan de persoon in de scanner schenken in de wetenschap
dat de onderzoekers het dan verdubbelen. Als hij het hele bedrag
weggeeft, doet hij dat in het vertrouwen dat zijn spelgenoot het
eerlijk met hem zal delen. De vraag is dus: wat doet die laatste?
Het geschonken vertrouwen beantwoorden of alles zelf houden?
Daarbij hebben we, door wat met de bedragen te schuiven, óók
gekeken of de proefpersoon in de scanner rekening houdt met
de consequenties voor de andere speler. Of iemand vanuit het
perspectief van een ander denkt leiden we af uit activatie van
specifi eke hersengebieden. Spellen als het vertrouwensspel worden
veel gebruikt in de economische speltheorie en blijken zeer geschikt
om sociale processen te kwantifi ceren. Dat er wordt gespeeld om
geringe bedragen maakt niet uit, het gaat om de relatieve verschillen.’
Van den Bos bestudeerde zo verschillende leeftijdsgroepen,
beginnend bij achtjarigen. ‘Wat we zien is dat kinderen van
8 of 9 jaar nog erg gericht zijn op eigen uitkomsten.’
De insteek van Güroğlu is net even anders: zij test op eerlijkheid
en gebruikt hiervoor het Ultimatumspel. Ook hier moet de eerste
speler beslissen hoeveel munten te schuiven richting de persoon in
de scanner, die dat vervolgens kan accepteren of niet. Maar in het
laatste geval krijgen ze allebei niks. ‘Je zou zeggen: één muntje is
beter dan niets, maar in de praktijk wordt dat niet gepikt.
Men streeft toch naar een eerlijke verdeling.’ Güroğlu onderzocht
allerlei varia ties, bijvoorbeeld de eerste speler laten kiezen uit twee
verdelingen. ‘Door de vrije keus te beperken heb ik als onderzoeker
meer controle, ik kan diverse condities creëren. Je ziet dan dat de
ander eerder geneigd is te accepteren als de eerste speler wordt
op gescheept met twee oneerlijke verdelingen. Reacties op een
oneer lijke verdeling worden zo afhankelijk van de context: men
bekijkt de zaak vanuit het perspectief van de ander. Dit zien we
overigens alleen bij oudere deelnemers; kinderen staan op hun
strepen.’
Haar inmiddels gepubliceerde resultaten komen overeen met die
van Van den Bos. ‘Uit eerlijkheid en vertrouwen komen verschillende
beslissingen voort, maar beide begrippen hebben te maken met het
gezichtspunt van de ander en daarom vinden we betrokkenheid van
vergelijkbare hersenstructuren.’ Güroğlu ontving een Veni-subsidie
om te onderzoeken of het ook uitmaakt of medespelers elkaar aardig
vinden of niet.
31

Van verre
DE ARCHEOLOGIE VAN
GRONINGSE GROENTEN
Wie?
Elias Mehari Ghiliu, student Antropologie en Archeologie,
University of Asmara, Eritrea.
Waarom ben je naar Leiden gekomen?
‘Ik had het geluk een LExS-beurs van de Universiteit Leiden te
winnen, waarmee ik een masterstudie kon volgen aan de faculteit
Archeologie.’
Wat bestudeerde je?
‘Mijn onderwerp was de botanische studie van macro-overblijfselen
van cultuurplanten en wilde planten in De Held III, een archeologische
vindplaats bij de stad Groningen, uit de Romeinse tot de
moderne tijd. De periode van bewoning loopt van 600 na Christus
tot de moderne tijd. Van zowel cultuurplanten als granen, peulvruchten,
kruiden, vruchten en groenten, als verschillende wilde
planten is vastgesteld dat ze al voorkwamen tijdens de tweede fase,
van de 11 e of 12 e eeuw tot de laatmiddeleeuwse periode.’
Bewaar je nog bijzondere herinneringen aan je verblijf in Leiden?
‘Ik had het enorm naar mijn zin. In mijn internationale studentenhuis
leerde ik andere buitenlandse studenten kennen, met wie ik
hechte vriendschappen heb gesloten. In april zijn we op de fi ets
naar de Keukenhof geweest. Wij hebben veel lol gehad en werden
32
betoverd door de vele bloemen. Op 30 april ben ik met vrienden
naar Amsterdam gegaan om Koninginnedag te vieren. Het was een
enorme ervaring om tussen duizenden mensen te staan die massaal
feestvierden op straat. Het Leids Ontzet op 3 oktober hebben mijn
vrienden en ik ook gevierd, en daarbij aten we een speciaal gerecht,
eigenlijk vooral aardappelen en jus.’
Het Leiden University Excellence Scholarship (LExS) programma is
bestemd voor uitblinkende studenten die burger zijn van een niet-EU/
EEA-land. Het programma staat open voor alle nationaliteiten en een
aantal specifi eke masterstudies.

Van verre
GLOBAL CHALLENGES
IN DEN HAAG
Wie?
Sofi a Lotto Persio, Turijn, Italië.
Waarom ben je in Leiden gaan studeren?
‘Nadat ik mijn Internationaal Baccalaureaat had gehaald in
Amsterdam, wilde ik mijn studie voortzetten in een internationale
omgeving, in plaats van terug te gaan naar Italië. Ik zocht een
uitdagende, politiek-georiënteerde opleiding, en dat is precies wat
ik heb gevonden in de Global Challenges-bachelor van het Leiden
University College The Hague. De opleiding is dit jaar van start
gegaan.’
Kun je iets meer over de studie vertellen?
‘Elk studieblok spitst zich toe op één specifi ek probleem, een van
de global challenges waar de naam van de opleiding naar verwijst.
Het onderwerp ‘Vrede’ hebben we inmiddels behandeld, nu houden
we ons bezig met ‘Duurzame energie’. Als ik verder ben met deze
studie moet ik een major kiezen, maar zo ver is het nog niet. Samen
een opleiding volgen met mensen uit zo veel verschillende landen
biedt een voortdurende bron van nieuwe, onverwachte per spectieven,
en dat vind ik zowel interessant als pittig. Je gaat heel intensief met
je medestudenten om, maar ook met de docenten.’
Wat vind je van Nederland?
‘Voor wie de internationale problemen wil bestuderen waarop
wij ons richten, is Den Haag helemaal the place to be; dat maakt een
beetje goed dat het geen studentenstad is, zoals Leiden. En Nederland
is een fantastisch land om te wonen. Hier heb je dingen die je echt
nergens anders ziet: Koninginnedag en de Gay Parade, bijvoorbeeld.
Het is één groot feest! De Nederlanders maken hun tolerante
reputatie echt helemaal waar.’
Het Leiden University College The Hague, opgericht in 2010, biedt een
driejarige, Engelstalige bacheloropleiding, voor een groep uitblinkende
en sterk gemotiveerde studenten afkomstig uit alle delen van de wereld.
33

34
PRIJS
Mohamed Chohabi
Echo Award
‘Onderwijs is het machtigste wapen om de wereld te veranderen.’
Dat zei rechtenstudent Mohamed Chohabi (22) nadat hij de Echo
Award had gewonnen, een landelijke stimuleringsprijs voor allochtoon
toptalent dat ook maatschappelijk betrokken is. De prijs
bestond uit een Summerschool aan de University of California,
Los Angeles, waar Chohabi de vakken Spaans en World Politics
volgde. ‘Dat verblijf onder zoveel internationale studenten was
een verrijking’, zegt hij.
Chohabi werd in de Haagse Schilderwijk geboren uit Marokkaanse
ouders die geen van beiden hoger onderwijs hadden genoten.
Dat weerhield hen er niet van hun zoon aan te moedigen zo ver
mogelijk te komen. De basisschool doorliep Chohabi temidden
van uitsluitend allochtone kinderen. Om zijn taalvaardigheid te
verbeteren volgde hij het gymnasium op het ‘witte’ Sint Maartenscollege
in Voorburg. Daarna ging hij Ondernemingsrecht studeren
in Leiden, een studie die hij naast zijn maatschappelijke activiteit
en een bijbaan in vier jaar afrondde. In Amsterdam doet hij nu
een tweede master, Arbeidsrecht. Stage loopt hij bij het Haagse
advocaten- en notariskantoor Pels Rijcken.
Chohabi toonde niet alleen het talent maar ook het door zettingsvermogen
om op te stomen naar de Universiteit Leiden en de
betrokkenheid zich daarnaast in zijn eigen wijk in te zetten.
Momenteel is hij actief in de Marokkaanse Jongeren Vereniging en
de vereniging Voor Ouder en Kind. Ook is hij secretaris van Bureau
Maatschappelijk Herstel en Rehabilitatie. Dat helpt allochtone
jongeren die in de gevangenis hebben gezeten te re-integreren.
De ambitie van Chohabi is ooit premier van Nederland te worden.
En daar is hij serieus in.
‘Rationeel betekent de prijs dat er bij sollicitaties naar wordt
gevraagd en dat het een landelijke prijs is maakt indruk. Emotioneel
zie ik de prijs als een steun in de rug voor mijn maatschappelijke
activiteit.’

SYMPOSIUM KUNSTEN
VERSUS SCIENCES =
EMOTIE VERSUS RATIO?
Het Instituut voor Culturele Disciplines
organiseert een tweedaags
symposium over de verhouding
tussen kunst en literatuur ener zijds,
en de ‘harde’ sciences anderzijds.
OPENING ACADEMISCH JAAR
Prof.dr. Robbert Dijkgraaf, spreker
bij de opening van het Academisch
jaar, stelt dat de universiteiten de
hoofdrol spelen bij de ontwikkeling
van Nederland als kenniseconomie.
Rector prof.mr. Paul van der
Heijden roept Den Haag uit tot
tweede vestigings plaats van de
universiteit. De Cath prijs voor
bijzondere verdiensten voor de
Universiteit Leiden gaat naar
SIFE, Students in Free Enterprise.
35
02
september september
06

09
september september
23
KINDEREN VERBEELDEN
DE UNIVERSITEIT
Maak een tekening, schilderij of
plakwerkje waarop je laat zien
waaraan jij moet denken bij het
woord ‘universiteit’. Dat was de
opdracht die Leidse schoolkinderen
van 4 tot 12 jaar meekregen ter
ere van het lustrum. Het crea tiefst
blijken, in oplopende leeftijd, Bren
Dingemans (’t Klankbord), Helen
Thanos (De Tweemaster), en Jakob
Wuhrer (Anne Frank School).
RELIGIENETWERK IN DE LUCHT
Naast netwerken voor Leidse islamen
boeddhismeonderzoekers is er
nu ook eentje voor religie-onderzoekers.
Religie wordt in diverse
faculteiten bestudeerd. Het Leids
Instituut voor Godsdienst wetenschappen
nam het initiatief.
36
De wetenschap van nu
NATIEBREED KIJKEN NAAR
DE MOLECULEN VAN DE CEL
‘We kunnen de aminozuren
in een eiwitstructuur onderscheiden’
Wetenschap anno 2011 is bijna niet meer mogelijk zonder nationale of internationale
samenwerking. Om een topklasse infrastructuur voor bio-imaging naar Nederland te halen,
stelden Nederlandse universiteiten samen een plan op voor een nationale faciliteit voor
elektronenmicroscopie.

In 2011 zullen de eerste metingen plaatsvinden in het nieuwe Nederlands
Centrum voor Elektronen Nanoscopie (NeCEN), gehuisvest
in de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. ‘Toponderzoek
vergt steeds duurdere infrastructuur’, zegt Jan Pieter Abrahams,
hoogleraar Biofysische structuurchemie aan de Universiteit Leiden en
coördinator van NeCEN. ‘Zulke investeringen zijn voor individuele
onderzoeksteams of zelfs afzonderlijke universiteiten niet te betalen.’
Wat is er zo bijzonder aan de NeCEN-faciliteiten? Abrahams: ‘Met
de microscopen van NeCEN kunnen we moleculaire structuren
in zeer hoge resolutie zichtbaar maken, zodat we bijvoorbeeld de
verschillende aminozuren in een eiwitstructuur visueel van elkaar
kunnen onderscheiden. Bovendien hebben we niet langer kristallen
nodig, een duidelijk voordeel ten opzichte van de conventionele
röntgendiffractiemethoden.’ Dankzij automatisering en high
throughput- technologieën in de elektronenmicroscopie kunnen
onderzoekers in heel Nederland vanuit hun eigen lab gebruikmaken
van de NeCEN-faciliteiten. ‘Je hoeft niet meer fysiek aanwezig te zijn
om je monsters te prepareren of je data te verzamelen. NeCEN is het
eerste centrum in Europa dat al deze faciliteiten biedt.’
Met steun van Medical Delta-partners Delft en Rotterdam werd de
Universiteit Leiden gekozen als standplaats voor NeCEN. Dat Leiden
het BioScience Park heeft, speelde daarbij zeker een rol. NeCEN richt
zich niet alleen op de wetenschap, maar ook op het bedrijfsleven.
< Fotobijschrift:
Één van de elektronenmicroscopen: de Titan Krios.
Voor veel biowetenschappen en biofarmaceutische bedrijven is
toegang tot geavanceerde imaging-faciliteiten cruciaal. Omdat een
faciliteit als NeCEN van belang is voor de aantrekkelijkheid van
het BioScience Park, kreeg het plan steun van de gemeente Leiden.
NeCEN wordt gefi nancierd door NWO en het Europees Fonds voor
Regionale Ontwikkeling. In dit verband wordt NeCEN niet alleen
gezien als wetenschappelijke faciliteit, maar ook als infrastructurele
voorziening om de ontwikkeling van Leiden en omgeving te
stimuleren.
De voordelen voor onderzoekers die geïnteresseerd zijn in biologische
processen op cellulair en moleculair niveau zijn duidelijk,
maar wat heeft een biofysisch chemicus als Abrahams eraan?
‘NeCEN biedt ons een geweldige kans de technologie verder te
ontwikkelen.’ Met Europese partners, waaronder CERN, werkt
Abrahams’ onderzoeksgroep aan een nieuw type elektronendetector.
Het eerste prototype is twintig tot honderd keer gevoeliger dan de
meest geavanceerde detectoren die nu beschikbaar zijn. ‘Met zo’n
detector komen we dicht bij het visualiseren van een cel en cellulaire
componenten op moleculair of zelfs atomair niveau.’ Daar ligt zijn
ware hartstocht. Abrahams: ‘Ik wil kunnen zien wat niemand
anders kan zien.’
37

Van verre
LEZEN TUSSEN
DE REGELS DOOR
Wie?
Dr. Meni Yeari, Universiteit van Haifa, Israël
Waarom bent u naar Leiden gekomen?
‘Ik wilde allang samenwerken met professor Paul van den Broek,
die jaren in de VS heeft gewerkt. Tegen de tijd dat ik contact zocht,
was hij verhuisd naar het Instituut Pedagogische Wetenschappen
in Leiden, waar hij een groep leidt die onderzoek doet naar de
cognitieve en neurologische functies van lezen en schrijven. Ik had
het geluk dat ik een Marie Curie Research Fellowship kon krijgen,
waarmee ik me kon aansluiten bij zijn groep.’
Waarover gaat uw onderzoek?
‘Lezen tussen de regels door is denk ik de beste typering van mijn
onderwerp. Het onderzoek van de groep gaat over begrijpend lezen.
Het spitst zich toe op de beïnvloeding van onze interpretatie van
teksten door de gevolgtrekkingen die we daarbij maken op basis van
onze algemene achtergrondkennis. Het project is interdisciplinair.
Aan de ene kant gebruiken we methoden uit de gedragspsychologie
om te beoordelen hoe lezers reageren op teksteenheden. Daarnaast
bestuderen we hoe in het brein die teksteenheden worden geactiveerd
en met elkaar in verband worden gebracht. Dat doen we met
een computermodel dat die processen simuleert. Dat model is
38
ontwikkeld door Paul van den Broek zelf. We zijn het nu aan het
uitbreiden zodat het ook de invloed van de achtergrondkennis van
de lezer op die processen omvat.’
Bewaart u nog bijzondere herinneringen aan Leiden?
‘Ik was geroerd door het warme onthaal dat ik op de afdeling kreeg.
Ik heb met plezier samengewerkt met mijn Leidse collega’s.’
Het Marie Curie-programma is een EU-programma dat beurzen
beschikbaar stelt aan veelbelovende onderzoekers. Het is onderdeel van
het Zevende Kaderprogramma.

LEIDEN UNIVERSITY COLLEGE
THE HAGUE VAN START
Het hoogtepunt van de opening van het Leiden University College The Hague aan het Lange Voorhout
op 29 september was het bevragen door de studenten van drie vooraanstaande wetenschappers van
respectievelijk Oxford University, Cambridge University en Duke University. Of was het toch het
optreden van het koor dat al zingend demonstreerde dat er binnen een maand al sprake was van
cohesie tussen de ruim 100 studenten? De 450 gasten – waaronder ook de ouders en vertegenwoordigers
van Haagse instituties en het bedrijfsleven – mochten het zeggen.
Leiden University College The Hague, waarvan prof.dr. Chris Goto-Jones decaan is, is een driejarige
Engelstalige bacheloropleiding in Liberal Arts & Sciences voor excellente en hooggemotiveerde (inter)nationale
studenten. Het interdisciplinaire programma van het College heet Global Challenges en
concentreert zich op vrede, recht en duurzaamheid. De studenten combineren hun studie met sociale
en maatschappelijke activiteit en wonen samen in één gebouw. Dat is nu nog tijdelijke huisvesting maar
naast het Centraal Station wordt een nieuwe toren opgetrokken (zie de artist impression van Wiel Arets
Architecten) waarin een echte campus wordt gerealiseerd: onderwijs en wonen gaan er straks samen.
MICHAEL TOMASELLO
HOUDT HEINEKENLEZING.
Het belangrijkste verschil tussen
mensen en chimpansees of orangoetans
is dat mensen zich samen
kunnen inzetten voor een gemeenschappelijk
doel, zegt cognitiewetenschapper
Michael Tomasello
in zijn Heinekenlezing. Tomasello
won de KNAW-Heinekenprijs
voor cognitiewetenschap.
EERSTE ROZE
NETWERKBORREL
De Universiteit Leiden beleeft
haar eerste Roze Netwerkborrel,
georganiseerd door de universiteit,
het COC en PinQ, een organisatie
die is voortgekomen uit de
Studentenekklesia. Iedereen is
welkom: homo, lesbisch, bi, transgender,
Nederlands, buitenlands,
docent, portier, wetenschapper
of student. Rector Paul van der
Heijden, lid van het Comité van
Aanbeveling van PinQ, heet de
borrelaars welkom.
39
24
september oktober
11

22
oktober oktober
27
MEDICAL DELTA GAAT
EUROPEES
Medical Delta, het Zuid-Hollands
samenwerkingsverband van kennisinstellingen,
hun gemeenten en
de Provincie, werkt aan innovatieve
technologieën voor de
gezondheidszorg. Medical Delta
verenigt zich nu met fi nanciële
steun van de EU met regionale
initiatieven in Zwitserland, de
UK, Spanje en Hongarije in
Health-TIES. Dat richt zich op
hart- en vaatziekten, oncologie,
neuro-degeneratieve ziekten en
infectieziekten.
LABYRINT PUBLIEKSPRIJS
VOOR TEAM MICHEL FERRARI
Het team van migraine-onderzoeker
Michel Ferrari wint de
Labyrint Publieksprijs in de fi nale
van de Academische Jaarprijs 2010.
Het project van Ferrari en zijn team
betreft verschillende neurologische
ziekten: hoofdpijnaanvallen,
fl auw vallen en slaapaanvallen.
Het televisieprogramma Labyrint
wijdt er een item aan. De Academische
Jaarprijs zelf gaat naar het
Wageningse team ‘Vliegkunstenaars’.
40
De wetenschap van nu
60 JAAR EUROPEES VERDRAG
VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS
Elke week komen de Leidse ‘Court Watchers’ samen
Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens bestond in 2010 zestig jaar, een
verjaardag die veel discussie losmaakte. Van succesverhaal tot zorgenkind heette het
symposium dat de Leidse faculteit Rechtsgeleerdheid eraan wijdde.

Het Europese Mensenrechtenhof werd lang gezien als het meest
succesvolle internationale instrument om de mensenrechten te
beschermen. Maar het Hof dreigt ten onder te gaan aan zijn populariteit
bij klagers; 120.000 zaken wachtten eind 2010 op behandeling.
Tegelijkertijd plaatsen sommigen openlijk vraag tekens bij het gezag
van het Hof.
Rick Lawson, hoogleraar Europees Recht, leeft met het EVRM: ‘Mijn
hele boekenkast gaat erover.’ Het Verdrag werd in 1950 opgesteld als
een dit-nooit-meer-reactie op de oorlog. Nederland onderschreef het
maar vond het vooral nuttig voor andere landen - onze eigen rechtsorde
liep immers best goed. Het sterk symbolische EVRM kreeg pas
praktische betekenis door het Europese Hof voor de Rechten van de
Mens, dat startte in 1959 maar tot 1975 vooral sluimerde. Gaandeweg
raakte het daarna bekend, om in de jaren ’90 immens populair te
worden. Er kwamen meer landen bij – ratifi catie is een voorwaarde
voor lidmaatschap van de Raad van Europa en van de EU –, het Hof
deed steeds meer uitspraken en de verwachtingen werden torenhoog.
Maar ook werden de knelpunten duidelijk. Lawson: ‘Het EHRM
staat voor allerlei dilemma’s. Hoeveel ruimte laat het voor nationale
tradities? Beperkt het zich tot de beoordeling van concrete gevallen
of geeft het meer algemene richtlijnen? Loopt het voorop in de
rechtsontwikkeling, of is een rol als volger meer prudent?’
Voor de wetenschap is het Europese Hof zeer interessant. Elke week
komen de Leidse Court Watchers samen om de uitspraken van het
Hof te bespreken. Lawson zelf is vooral geïnteresseerd in het
functioneren van het Hof, bijvoorbeeld in grensoverschrijdende
zaken: geldt het EVRM ook als Nederlandse militairen iemand
buiten Europa, zeg in Afghanistan, folteren?
Met name de verschillende graden van interactie tussen verschillende
rechtssystemen, een belangrijk Leids onderzoeksthema, zijn spannend.
Lawson: ‘Het meest voor de hand ligt het topdown verkeer: Duitsland
doet iets, en het Hof zegt: dat mag niet. Daarbij werkt het Hof vaak
als rechtsvergelijkende machine, op zoek naar consensus binnen
Europa die wordt vertaald in juridische uitspraken.’
Een volgende stap is dat landen de uitspraken van het Hof volgen en
daarmee in eigen land aan de slag gaan. Lawson noemt een Turkse
zaak uit 2008: ‘De politie pakt bij een demonstratie een jongen op.
Die bekent, maar naar later zeggen onder druk. Het EHRM oordeelt:
die jongen had meteen bij zijn arrestatie een advocaat moeten
krijgen. Deze uitspraak leidt in Nederland meteen tot Kamervragen
en rechtspraak. Een discussie die hier al jaren in een impasse zit,
wordt opeens losgetrokken door een zaak die in feite niets met
Nederland te maken heeft.’
Weer een volgende stap is dat landen elkaar gaan aanspreken op
hun gedrag, bijvoorbeeld inzake het Europese aanhoudingsbevel.
Een Ierse rechter weigert mee te werken aan een aanhouding in
Polen als Polen niet eerst de omstandigheden in de gevangenissen
aanpakt. Lawson: ‘Dit is een ontwikkeling van het laatste jaar.’ Een
ander novum is dat de EU zelf aan het onderhandelen is om toe te
treden tot het EHRM. Lawson: ‘Je kunt nu nog geen zaak tegen de
EU beginnen, in de toekomst waarschijnlijk wel. Daar had ik niet
op durven hopen toen ik in 1999 promoveerde op het EVRM en
de Europese Gemeenschap.’
41

42
PRIJS
Manon Gosselink
Drie onderwijsprijzen in één jaar
Psychiater Manon Gosselink wil haar studenten de stof zoveel
mogelijk laten invoelen. Met die opvatting heeft ze het afgelopen
jaar drie Leidse onderwijsprijzen binnengehaald: de onderwijsprijs
van de faculteit Geneeskunde, de onderwijsprijs van de Leidse
Studentenraad en de Lustrumonderwijsprijs. Naast haar klinische
werkzaamheden bij de afdeling psychiatrie van het LUMC geeft
Gosselink college, hoofdzakelijk aan studenten Geneeskunde.
‘Ik probeer tijdens mijn colleges altijd contact met de zaal te
bewerkstelligen.’
Ze wordt hierom geprezen, evenals om haar veelvuldige gebruik
van digitale middelen die haar onderwijs luister moeten bijzetten.
Gosselink: ‘Naast de meerwaarde die het bij het studeren biedt,
vinden studenten illustraties in de vorm van verhalen en fi lmbeelden
onzettend leuk. We hebben bijvoorbeeld de Tombola van het
Psy chiatrisch Onderzoek gemaakt. Honderden korte fi lmfragmentjes
van onder andere Youtube, die alle mogelijke psychiatrische symptomen
illustreren. Ze sluiten mooi aan bij deze generatie, die is
opgegroeid met internet.’
En: ‘Er is een groot verschil tussen een rijtje uit je hoofd leren, en
iets bekijken vanuit het perspectief van een patiënt of dokter door je
in te leven. Open staan voor anderen, daar gaat het om. Studenten
blijken zeer geïnteresseerd en gemotiveerd. Ze komen vaak zelf met
nieuwe ideeën, waardoor ik verrassende perspectieven krijg op mijn
klinische vak.’
Wat betekent het winnen van al die prijzen rationeel en emotioneel
voor haar? Gosselink: ‘Ik vind het vooral inspirerend. Het zet je aan
het denken over hoe je bepaalde wegen bewandelt. Maar bovenal
vind ik het een heel grote eer.’

LURIS PRESENTEERT BOEK
OVER TOEPASSING
‘Leiden University Research &
Innovation Services (LURIS)’
bestaat vijf jaar en presenteert het
boek Focus on the Appliance of
Science from Leiden. Dat laat vanuit
diverse invalshoeken zien hoe het
onderzoek en de kennis van de
Leidse universiteit maatschappelijk
wordt ingezet.
MARK RUTTE BESTE DEBATER
De Universiteit Leiden en het
Nederlands Debat Instituut
roepen premier Mark Rutte uit tot
beste debater van 2010. Hij krijgt
daarvoor de Socratesprijs.
43
28
oktober november
01

01
november november
09
SCRIPTIE WORDT BOEK
De scriptie van masterstudent
Joachim Detailleur wordt uit gegeven
als boek. Hij onderzocht de
taalanalyse van de Immigratie- en
Naturalisatiedienst. Die laat native
speakers bepalen waar asielzoekers
zonder papieren vandaan zouden
komen. Maar dat is werk voor
linguïsten, vindt de student.
JEAN MONNET CENTRE OF
EXCELLENCE IN DEN HAAG
De Universiteit Leiden, Instituut
Clingendael en de Haagse Hogeschool
richten met EU-subsidie
op de Campus Den Haag samen
een Jean Monnet Centre of
Excel lence op. Dit gaat kennis
over de EU ontwikkelen en
ver spreiden. Initiatiefnemer is
Bernard Steunenberg, hoogleraar
Bestuurskunde.
44
De wetenschap van nu
BÈTA’S GEVEN INZICHT IN
100.000 JAAR MIGRATIE
DNA-onderzoek detecteert kruisvaardersgenen in Libanon
De genetica, historische taalkunde, archeologie en antropologie kunnen het historische
onderzoek naar migratie enorm verrijken. Dit blijkt uit het boek Migration History in World
History. Multidisciplinary Approaches, dat in 2010 verscheen.

Bootvluchtelingen, Marokkaanse Nederlanders van de eerste generatie,
slaven: het zijn allemaal migranten. Maar achtergronden,
motieven en uitkomsten van hun migratie zijn steeds uniek, zo
is het gangbare idee onder historici. Als zij migratiestromen al in
categorieën verdelen, dan zijn dat ijzeren dichotomieën, zoals die
van gedwongen versus vrijwillige migratie. Niet onzinnig uiteraard,
zo stellen de auteurs van Migration History, maar het sluit andere
mogelijk verhelderende vergelijkingen bij voorbaat uit. Om een
beeld te krijgen van migratie in de geschiedenis van de mensheid,
om algemene patronen te kunnen onderscheiden van specifi eke,
moeten er veel meer vergelijkingen worden gemaakt in tijd en ruimte.
Een van de initiatiefnemers en auteurs van Migration History – een
internationaal project – is Leo Lucassen, hoogleraar Sociale geschiedenis
en trekker van het multifacultaire Leidse onderzoeksgebied
Global Interactions of People, Cultures and Power through the Ages.
Lucassen: ‘Bij veel historici bestaat het beeld dat migratie pas sinds
twee eeuwen, mede door de industriële revolutie, op grote schaal
plaatsvindt en dan vooral van Europa naar Noord-Amerika. Daar
gaat negentig procent van de wetenschappelijke literatuur over, met
een sterke nadruk op arbeidsmigratie. Wij vonden dat eenzijdig en
meenden dat er fundamenteler nagedacht kon worden over migratie
in de samenleving.’
De laatste twee decennia is binnen de geschiedwetenschap al een
enorme vooruitgang geboekt. Nieuwe onderzoeksgebieden als
Gender Studies en World History hebben de blik zowel verruimd
als aan ge scherpt. Een volgende stap is nu de samenwerking van
historici met andere wetenschappen: de antropologie, de taalkunde,
de paleo-archeologie, de genetica.
Voor Migration History leverde Leids populatiegeneticus prof.dr.
Peter de Knijff een bijdrage over wat DNA-onderzoek kan leren
over de verspreiding van de mensheid over de aarde de afgelopen
honderdduizend jaar. Zeldzame mutaties in het Y-chromosoom
maken het bijvoorbeeld mogelijk een verspreidingsstamboom
op te zetten via de mannelijke lijn. Mitochondriaal DNA – via de
moeder doorgegeven - laat zien dat Afrikanen zeventigduizend jaar
geleden leefden in matrilineaire groepen. DNA-onderzoek legt ook
langs mannelijke en vrouwelijke lijn de wortels bloot van de raciaal
gemengde bevolking van Brazilië, en detecteert kruisvaardersgenen
in Libanon.
Van antropologen leren historici weer hoe familiepatronen en
erfrecht voor verschillende migratiestrategieën zorgen. Taalkundige
data geven weer andere inzichten in de verspreiding van groepen
mensen over de wereld. En botonderzoekers laten mobiliteit zien
binnen één mensenleven door tanden en botten te vergelijken; de
chemische samenstelling van tanden verandert na de kindertijd
namelijk niet meer, maar die van lange beenderen wordt beïnvloed
door lokale factoren als voedsel.
Nieuwe soorten bewijsmateriaal, nieuwe vragen en een tijds spanne
waar historici alleen maar van kunnen dromen. In ruil daarvoor
bieden zij geschreven bronnen en historische analyses. De samenwerking
is nog pril. ‘Het zou bijvoorbeeld interessant zijn al die
wetenschappen los te laten op de migratiegeschiedenis van één
regio, bijvoorbeeld het Midden-Oosten.’
45

Van verre
KOPTISCHE, GRIEKSE EN ARABISCHE
PAPYRUSROLLEN ONDER DE LOEP
Wie?
Dr. Alain Delattre, Université Libre de Bruxelles, België.
Waarom bent u naar Leiden gekomen?
‘Ik kreeg een Marie Curie-beurs.’
Wat is het onderwerp van uw research?
‘Ik werk bij het Leids Instituut voor Area Studies, en onderzoek
vooral christelijke gemeenschappen in het vroeg-islamitische Egypte.
Het instituut is mijns inziens het beste onderzoekscentrum om
Egypte te bestuderen. De komende twee jaar richt ik mij vooral
op de weerslag op de Egyptische samenleving van de islamitische
verovering in de 7 e eeuw. Ik baseer mijn onderzoek op papyrusrollen
uit die tijd, terwijl het meeste onderzoek naar de islamitische
verovering van Egypte uitgaat van documenten van 150 jaar later,
geschreven door Arabische historici. In Leiden kun je documenten
bestuderen die als bron grotendeels zijn verwaarloosd: contemporaine
christelijke documenten die zijn bewaard in de vorm
van Koptische, Griekse en Arabische papyrusrollen. Ook ben ik
betrokken bij verschillende opgravingen in Egypte, om de teksten
beter te kunnen plaatsen in hun originele archeologische context.’
46
Wat is uw indruk van Leiden?
‘Ik vind het een heel fi jne stad, en de bibliotheken hebben enorme
schatten aan bronnenmateriaal. En dan is er de prettige werkcultuur:
de mensen hier zijn heel collegiaal, daarvan steek ik veel op.’
Het Marie Curie-programma is een EU-programma dat beurzen
beschikbaar stelt aan veelbelovende onderzoekers. Het is onderdeel
van het Zevende Kaderprogramma.

CLEVERINGAHOOGLERAAR HANS BLOM:
‘HOE WAS HET MOGELIJK?’
Onder de titel ‘Hoe was het mogelijk?’ sprak prof.dr. Hans Blom, oud-directeur van het Nederlands
Instituut voor Oorlogsdocumentatie, op 26 november de Cleveringarede uit, 70 jaar nadat Rudolph
Cleveringa, decaan van de Rechtenfaculteit, in 1940 zijn beroemde protestrede hield tegen het ontslag
van zijn Joodse collega Meijers, hoogleraar Burgerlijk recht, en ander ‘niet-Arisch overheidspersoneel’.
Blom keerde terug in medias res: hoe was de Holocaust mogelijk geweest? Waarom was er bijvoorbeeld
zo weinig effectieve tegenstand? Onverschilligheid was het niet, zei Blom, maar antisemitisme en
Jodenvervolging vormden voor de bevolking slechts een van de problemen naast bezetting, arbeidsinzet
en schaarste. Ook was het antisemitische denken diep geworteld in Europa. Kunnen we van de geschiedenis
leren? Kunnen we met alle boekenkasten vol kennis nieuwe genocides voorkomen? Nee, zei Blom.
Iedere context is te complex op zijn eigen manier. ‘Maar dat dient ons niet te verhinderen onze bijdrage
te leveren. Zonder ethische zelfgenoegzaamheid.’
SARA B. HRDY HOUDT
TINBERGENLEZING
Tinbergen and the Psychological
Implications of Humankind’s
Deep History of Cooperative
Child-rearing. Onder deze lange
titel houdt Sarah B. Hrdy de
Tinbergenlezing. De veelgelauwerde
Hrdy is emeritus hoogleraar
Bio lo gische antropologie aan de
University of California-Davis.
Haar onderzoek staat in het teken
van de verschillen tussen de seksen
bij zoogdieren en de rol van de
moeder.
NIEUW MASTERPROGRAMMA
ONTWIKKELT LEIDERSCHAPS-
TALENT
Voor een selecte groep masterstudenten
met leiderschapstalent
start de Universiteit Leiden het
programma Groeien in leiderschap.
Vijftien bedrijven en instellingen
werken eraan mee. Het programma
heeft een subsidie gekregen van
het ministerie van OCW, uit het
Siriusprogramma.
47
12
november november
18

18
november november
27
THOMAS ROSENBOOM
GEEFT VERWEYLEZING
Gastschrijver Thomas Rosenboom
wijdt de Albert Verweylezing aan
‘Exotische liefde: over Jacob Haafner
(1754-1809)’. Haafner leefde een
kleine twintig jaar in Zuid-Afrika,
India en Sri Lanka. Hij schreef
reisverhalen over zijn verblijf
aldaar. Ook was hij een van de
eersten die zich tegen het kolonialisme
keerde.
‘EEN HOOFD VOL TAAL’
Is het wel goed dat kinderen al
een vreemde taal leren, terwijl hun
hersens nog volop in ontwikkeling
zijn? Wat betekent ‘een taal beheersen’
eigenlijk? Wie zich zeven
minuten met een vreemde taal
bezig houdt, pikt daar al aardig
wat van op. Het Leiden University
Centre for Linguistics organiseert
een publieksdag over meertaligheid.
48
De wetenschap van nu
DE WISKUNDE ACHTER
EEN REGENBUI
‘Een beetje ruis is soms nuttig’
Wanneer gaat het regenen als lucht oververzadigd is met vocht? Hoe verspreidt een infectie
zich onder de bevolking? De problemen waar wiskundige prof.dr. Frank den Hollander aan
werkt, zijn afkomstig uit de natuurkunde, de scheikunde en de biologie.

Den Hollanders werk betekent niet dat hij zelf de luchtvochtigheid
meet of ziekenhuizen af loopt: ‘Als wiskundige abstraheer je vraagstukken
tot systemen met veel componenten in wisselwerking.
Soms vertonen die heel simpel gedrag, soms juist heel gecompliceerd.’
Veel van die systemen laten een plotselinge omslag - een
faseovergang - zien als een parameter een kritische waarde
overschrijdt. Bijvoorbeeld water van nul graden dat ijs van nul
graden wordt, terwijl de watermoleculen precies hetzelfde blijven.
Den Hollander heeft in 2010 een Advanced ERC Grant in de wacht
gesleept. In het gehonoreerde projectvoorstel benoemt Den Hollander
vijf systemen waarin hij op zoek wil naar faseovergangen: polymeren,
gassen, magnetische en poreuze materialen en populatiegenetica.
Immers, ook levende wezens zijn soms te beschouwen als deeltjes
die een wisselwerking met elkaar aangaan.
Het terrein van Den Hollander is een mix van fundamenteel en
toe passingsgericht onderzoek: ‘Je bent altijd in een cyclus bezig.
Het heeft een puur wiskundige kant, maar deels komen de vragen
ook direct voort uit mogelijke toepassingen. Die combinatie heb
je ook nodig om je onderzoek te sturen.’
Een concreet voorbeeld is beeldreconstructie. Als beeld verstuurd
wordt, bijvoorbeeld via een satelliet, zal er altijd wat ruis bij komen.
Dit betekent dat sommige pixels een kleur- en grijswaarde hebben
die niet klopt. Er bestaan algoritmes die de fouten er tot op zekere
hoogte uit kunnen halen, in wezen door vergelijking met de
omringende pixels.
Maar Den Hollander vond een zeer paradoxaal resultaat voor een
bepaald soort beelden, zoals boslandschappen: ‘Met een beetje ruis
werkt je algoritme voor beeldreconstructie goed. Als je echter matig
veel ruis hebt, werkt het niet meer en kun je het beeld niet herstellen.
Maar met nóg weer meer ruis werkt het algoritme weer wel.’
Het is dus soms nuttig om aan beschadigd beeld nog wat ruis
toe te voegen, en dan pas beeldreconstructie te doen.
De ERC Grant bedraagt 1,9 miljoen euro in vijf jaar. Een wiskundige
die aan complexe systemen rekent, koopt daar dan vast heel grote
computers voor... Den Hollander: ‘Zo af en toe doe ik wel computersimulaties,
maar dat is meer om het idee te krijgen: of ik het bij het
goede eind heb of niet? Ze fungeren als een soort wegwijzer. Maar
ik ben niet iemand die heel zware simulaties gebruikt. Die zijn ook
prachtig, maar ik wil juist weten hoe je bepaalde systemen analytisch
aanpakt.’
De Grant zal daarom vrijwel geheel ten goede komen aan het
aan stellen van onderzoekers, ten eerste zeven promovendi en
postdocs aan het Mathematisch Instituut in Leiden. Daarnaast haalt
Den Hollander zes wiskundigen die in Duitsland, Italië, Frankrijk
en Griekenland al een aanstelling hebben, elk voor een half jaar naar
Leiden. Omgekeerd zullen de zeven Leidenaren jaarlijks een maand
bij hen doorbrengen. Den Hollander: ‘Ik vind het belangrijk om dit
niet alleen maar in Leiden te doen.’
49

50
PRIJS
Klinkers Krijgen Kleur
Hoofdprijs lustrumconcours Wetenschap en Wereld
Vijftig jaar wetenschappelijk onderzoek naar taal in een leuk en
praktisch spel. Drie Leidse taalkundigen en een ingenieur kregen
het voor elkaar met het programma ‘Klinkermikken en Klankkleuren’.
Prof.dr. Vincent van Heuven, dr. Willemijn Heeren,
dr. Rob Goedemans en ing. Jos Pacilly wonnen er dit jaar het
concours Wetenschap en Wereld mee, de Leidse lustrumwedstrijd
voor wetenschapspopularisatie.
Het idee: op een computerscherm wordt een driehoek afgebeeld die
alle mogelijke klinkers bevat. Elke klinker correspondeert met een
kleur, als op een schilderspalet van klanken. Een deelnemer klikt
ergens in de driehoek en de computer spreekt de klinker uit die bij
deze plek hoort. De opdracht is om die klinker zo goed mogelijk
na te zeggen. Wie er het dichtste bij komt – de uitgesproken klinker
verschijnt ook in de driehoek – wint het spel.
Doel van het spel is om mensen bewust te maken van de klankkleur
van klinkers, aldus foneticus Van Heuven, de bedenker.
‘Andere talen hebben klinkers die we niet gewend zijn’, zegt hij.
‘Volwassenen staan niet meer zo open voor andere klanken. Het spel
kan mensen helpen om de uitspraak van een tweede taal te verbeteren.’
Van Heuven heeft nu het plan om het programma uit te breiden
naar andere onderdelen van een taal dan klinkers. Een computer
controleert dan de uitspraak van een hele zin. Bij taalcursussen
of op de middelbare school kan het programma uitkomst
bieden, denkt hij.
Wat betekent de prijs rationeel en emotioneel voor Van Heuven?
‘Dat is moeilijk te scheiden voor mij’, zegt hij. ’Ik ben er best trots
op dat we zoveel wetenschappelijk onderzoek samengevat hebben
in een spel. Dat is emotie. Maar de achterliggende theorie is
volkomen rationeel.’
Rechterpagina: linksboven prof.dr. Vincent van Heuven.
Dan met de klok mee: ing. Jos Pacilly, dr. Willemijn Heeren
en dr. Rob Goedemans.

TWEE PROMOTIES IN DE
KUNSTEN
De befaamde traversospeler en
dirigent Jed Wentz promoveert
op 8 december in Leiden op de
ondersteunende gebaren in de
Franse barokopera. Een kleine week
daarvoor ging Stefan Belderbos
hem voor: hij verdedigde zijn
proefschrift over de integratie van
performancekunst in de liturgie.
Naast theoretisch onderzoek maakt
ook een kunstzinnig of muzikaal
project deel uit van een promotie
in de kunsten.
AZIATISCHE EN EUROPESE
MINISTERS TE GAST IN LEIDEN
Europese en Aziatische ministers
van sociale zaken en werkgelegenheid
zijn drie dagen te gast bij de
Universiteit Leiden voor een Asia
Europe Meeting (ASEM). Henk
Kamp en zijn collega-ministers
bespreken onder meer de jeugdwerkgelegenheid,
veiligheid op
het werk en de economische en
fi nanciële crisis.
51
02/08
december december
12

14
december december
15
GOUDEN REIGER VOOR
WISEBITS
Het project Wisebits van de Uni -
versiteit Leiden (in het bij zonder
hoogleraar Bas Haring en het
ICLON) en de NTR wint een
Gouden Reiger, een belangrijke
vakprijs, in de categorie Multi media.
Wisebits zijn ultrakorte video’s die
de kijker aan het denken zetten.
NEGENDE MONITOR RACISME
GEPUBLICEERD
De Monitor Racisme & Extremisme
is een brede rapportage. In de
negende editie wordt meer
aan dacht aan islamitisch radicalisme
en extremisme besteed dan in
voorgaande edities. Het onderwerp
‘De gevolgen van stigmatisering’
komt als nieuw hoofdstuk aan bod.
52
De wetenschap van nu
DE MISSING LINK TUSSEN
GENEN EN OMGEVING
Dimmers op DNA gevoelig voor druk van buiten
Hoe komt het dat Hongerwinterkinderen later een hogere kans hebben op hartproblemen?
En dat vroege ervaringen vastleggen hoe men later een trauma verwerkt? De afdeling
Molecu laire Epidemiologie en het Centre for Child and Family Studies zoeken het onder
meer in de epigenetica.

‘Mensen die vóór hun geboorte de Hongerwinter hebben meegemaakt
zijn zestig jaar later gemiddeld dikker, hebben hogere
cholesterol spiegels en een minder goed afgestelde suiker stof wisseling’,
vertelt bioloog dr.Bas Heijmans, onderzoeker bij de afdeling van
moleculair epidemiologe van prof.dr. Eline Slagboom in het LUMC.
‘We vermoedden een rol voor epigenetica’.
De epigenetica – momenteel een ‘hot’ vakgebied - omvat alle overdraagbare
eigenschappen van het genoom anders dan de DNA- code
zelf. Maar de term heeft een bijsluiter: het gaat vooral om eigenschappen
die de eigen delende lichaamscellen aan elkaar doorgeven,
in veel mindere mate om van ouders overgeërfde eigenschappen.
Epigenetische componenten zijn een soort moleculaire dimmers die
op een bepaalde plaats en tijd de mate van expressie van specifi eke
genen bepalen. Zoiets wordt voor lange tijd vastgelegd maar in
tegenstelling tot de DNA-code is de epigenetische code uitwisbaar.
Heijmans: ‘Omdat zeker in het begin van het leven signalen uit de
omgeving invloed hebben op het vastleggen van die informatie,
was de vraag of ‘honger’ zo’n signaal kan zijn. We ontdekten bij
mensen die tijdens hun embryonale ontwikkeling ondervoed waren
dat de moleculaire dimmers van een groeihormoon-gen blijvend
meer open waren afgesteld. Bij nageslacht van moeders die tijdens
de zwangerschap foliumzuur - belangrijk voor de bouw van de
epigenetische structuren - slikten waren die dimmers juist meer
dichtgedraaid.
< Foto: In het onderzoek wordt gewerkt met chips.
Eén van de verklaringen is dat Hongerwinterkinderen hun stofwisseling
hebben kunnen aanpassen aan de voedselschaarste dankzij
epigenetische mechanismen. Maar in een periode van overvloed
vergroot zo’n zuinig afgestelde stofwisseling de kans op overgewicht.
De gezinspedagogen prof.dr. Rien van IJzendoorn en prof.dr.
Marian Bakermans-Kranenburg onderzochten of ook opvoeding
epigenetische effecten heeft. Uit rattenstudies was immers gebleken
dat verwaarlozing een blijvend effect heeft op een gen dat een sleutelrol
speelt in het stresssysteem. Onderzoek bij mensen liet bovendien
zien dat een verleden van kindermishandeling epigenetische
veranderingen oplevert in een hersengebied dat betrokken is bij
geheugen en emotie. De Leidse pedagogen concentreerden zich op
een serotonine-transportergen dat binnen onze populatie in twee
varianten voorkomt en waarvan één variant bescherming biedt tegen
angst en depressie. Bij volwassenen die als kind een traumatische
ervaring hadden meegemaakt, werd aan de hand van een speciaal
interview vast gesteld in hoeverre ze die verwerkt hadden.
Betere verwerking correleerde inderdaad met de beschermende
genvariant… tenzij die epigenetisch was gedimd. De samen met
een Amerikaanse onderzoeksgroep uitgevoerde studie verscheen
in 2010 in Biological Psychiatry.
Kindermishandeling en -verwaarlozing en het effect daarvan
op cognitie, gedrag en emoties later in het leven, en ook
verouderingsonderzoek vormen speerpunten in het Leidse
onderzoeksgebied Health, prevention and the human life cycle.
53

54
ONDERZOEK
Onderzoeksprofileringsgebieden
De Universiteit Leiden heeft elf profileringsgebieden vast gesteld.
Uitgangs punten voor de keuze van de gebieden zijn zichtbaarheid
van excellent onderzoek, samenwerking over disciplinaire grenzen,
maatschappelijke relevantie en versterking van de werving in de
externe geldstromen. De universiteit investeert meerjarig in deze
gebieden.
De profileringsgebieden zijn:
• Asian modernities and traditions
• Bioscience: the science base of health
• Brain function and dysfunction over the lifespan
• Fundamentals of Science
• Global Interaction of people, culture and power through the ages
• Health, prevention and the human life cycle
• Interaction between legal systems
• Language diversity in the world
• Political Legitimacy: institutions and identities
• Translational drug discovery and development
• Vascular and regenerative medicine
Onderzoeksinstituten
Het Leidse onderzoek is ondergebracht in de volgende
onderzoeksinstituten:
Faculteit der Archeologie
• Faculteit en instituut vallen samen
Faculteit der Geesteswetenschappen
• Instituut Academie der Kunsten
• Instituut voor Culturele Disciplines
• Instituut voor Geschiedenis
• Leids Instituut voor Godsdienstwetenschappen
• Leids Instituut voor Regiostudies
• Instituut Leiden University Centre for Linguistics
• Instituut voor Wijsbegeerte
Faculteit der Geneeskunde
• LUMC
Faculteit der Rechtsgeleerdheid
• Instituut voor Privaatrecht
• Instituut voor Publiekrecht
• Instituut voor Strafrecht & Criminologie
• Instituut voor Metajuridica
• Instituut voor Fiscale en Economische vakken
Faculteit der Sociale Wetenschappen
• Instituut voor Bestuurskunde
• Instituut voor Culturele Antropologie / Ontwikkelingssociologie
• Pedagogische Wetenschappen / Rommert CasimirInstituut.
• Instituut voor Politieke Wetenschap
• Instituut voor Psychologie
Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen
• Mathematisch instituut
• Leiden Institute of Advanced Computer Science
• Sterrewacht Leiden
• Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde
• Leids Instituut voor Chemisch onderzoek
• Leiden Amsterdam Center for Drug Research, vestiging Leiden
• Instituut Biologie Leiden
• Nationaal Herbarium Nederland, vestiging Leiden
• Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden
Interfacultaire samenwerkingsverbanden
• Leiden Institute for Brain and Cognition
• Leids Universitair Centrum voor de Studie van Islam en Samenleving
• Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding,
Onderwijsontwikkeling en Nascholing

LAUREATEN in 2010
Spinozapremies
In 2010 kregen drie Leidse hoogleraren de NWO-Spinozapremie,
van € 2,5 miljoen.
• Prof.dr. Naomi Ellemers, hoogleraar Sociale psychologie van de
organisatie
• Prof.dr. Marijn Franx, hoogleraar Extragalactische sterrenkunde
• Prof.dr. Ineke Sluiter, hoogleraar Griekse taal- en letterkunde
De Spinozapremie is de meest prestigieuze wetenschappelijke prijs
in Nederland.
Valorisation Award
Het Centre for Medical Systems Biology waarin het LUMC participeert
heeft voor de tweede keer de Valorisation Award van het
Netherlands Genomics Initiative gewonnen, ditmaal gedeeld met
het Nederlands Kanker Instituut. Zij krijgen elk de helft van het
prijzengeld van € 1 miljoen. Twee jaar geleden won het Centre
for Medical Systems Biology (CMSB) de prijs ook al.
KNAW
Dr. Remco Breuker ontving de Heineken Young Scientists Award voor
de Historische Wetenschap van de KNAW. Deze kent elke twee jaar vijf
awards toe aan jonge, excellente onderzoekers met een voorbeeldfunctie
voor anderen.
ERC-Grants
ERC-Grants zijn persoonsgebonden subsidies die worden toegekend
door de European Research Council (ERC).
ERC Starting Independent Researcher Grants gaan naar excellente
onderzoekers die minimaal twee en maximaal negen jaar geleden
zijn gepromoveerd. Zij kunnen een eigen groep opzetten. De subsidie
bedraagt maximaal € 1,5 miljoen.
• Prof.dr. Eveline Crone (Instituut voor Psychologie)
ERC Advanced Grants zijn bedoeld voor excellente gepromoveerde
onderzoekers die minimaal negen jaar geleden zijn gepromoveerd en
die met een subsidie vernieuwend onderzoek gaan doen. De subsidie
bedraagt maximaal € 3,5 miljoen.
• Prof.dr. Joost Frenken (Leids Instituut voor Onderzoek in de
Natuurkunde)
• Prof.dr. Frank den Hollander (Mathematisch Instituut)
Marie Curie-subsidies
Het Marie Curieprogramma van de EU is bedoeld om de mobiliteit
en carrière-ontwikkeling voor onderzoekers te stimuleren gedurende
de hele loopbaan en om de wetenschappelijke kennis in Europa te
bevorderen. Er zijn verschillende subsidies voor verschillende fasen
in de ontwikkeling als onderzoeker. De vijf navolgende jonge onderzoekers
kregen een Marie Curie-subsidie.
• Dr. Bela Bode (Leids Instituut voor Chemisch onderzoek)
• Dr. Michele Pavanello (Leids Instituut voor Chemisch onderzoek)
• Dr. Susanne Fenz (Leids Instituut voor Onderzoek in de
Natuurkunde)
• Dr. Stefan Semrau (Leids Instituut voor Onderzoek in de
Natuurkunde)
• Dr. Peter Zijlstra (Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde)
NWO persoonsgebonden subsidies
Vici’s
In 2010 kregen vier Leidse wetenschappers een Vici-subsidie om een
eigen groep op te starten. In totaal kende NWO er 31 toe. De omvang
van de subsidie is maximaal € 1,5 miljoen.
• Prof.dr. Marian Bakermans-Kranenburg (Pedagogische
Wetenschappen, Rommert Casimir Instituut)
• Prof.dr. Peter Grünwald (Mathematisch Instituut)
• Prof.dr. Harold Linnartz (Instituut voor Metajuridica)
• Prof.dr. Jonathan Silk (Leiden Institute for Area Studies)
55

56
Vidi’s
Bij de Vidi-subsidies gingen zes van de 88 toekenningen naar Leiden.
Elke onderzoeker krijgt maximaal € 800.000 waarmee hij of zij vijf jaar
lang een nieuwe onderzoekslijn kan ontwikkelen of een eigen onderzoeksgroep
kan opbouwen.
• Dr. Peter van Aelst (Instituut voor Politieke Wetenschap)
• Dr. Andre Parnachev (Leids Instituut voor Onderzoek in de
Natuurkunde)
• Dr. Trui Steen (Instituut voor Bestuurskunde)
• Dr. Magnus Palmblad (LUMC, Parasitologie)
• Dr. Carsten Stahn (Instituut voor Publiekrecht)
• Dr. Gisela Terwindt (LUMC, Neurologie)
Veni’s
De Universiteit Leiden heeft in 2010 19 van de 161 Veni-subsidies gekregen.
De subsidie bedraagt maximaal € 250.000 per onderzoeker. Deze kan
hiermee gedurende drie jaar ideeën ontwikkelen en onderzoek doen.
• Dr. Renzo Duin (Archeologie)
• Dr. Alex Geurds (Archeologie)
• Dr. Nadine Akkerman (Instituut voor Culturele Disciplines, Engels)
• Dr. Susanna de Beer (Instituut voor Culturele Disciplines,
Grieks/Latijn)
• Dr. Sjeng Scheijen (Instituut voor Culturele Disciplines, Slavisch)
• Dr. Justyna Wubs-Mrozewicz (Instituut voor Geschiedenis)
• Dr. Wiep Klaas Smits (LUMC, Medische microbiologie)
• Dr. Daniël Pijnappels (LUMC, Hartziekten )
• Dr. Machteld Tiemessen (LUMC, Immunohematologie)
• Dr. Eric de Brabandere (Instituut voor Publiekrecht )
• Dr. Berna Güroğlu (Instituut voor Politieke Wetenschap)
• Dr. Myrra Carstens (Leiden/Amsterdam Center for Drug Research)
• Dr. Mathias Hass (Leids Instituut voor Chemisch Onderzoek)
• Dr. Paramaconi Rodríguez Pérez (Leids Instituut voor Chemisch
onderzoek)
• Dr. Laura Heitman (Leiden/Amsterdam Center for Drug Research)
• Dr. Wolfgang Löffler (Leiden Instituut voor Onderzoek in de
Natuurkunde)
• Dr. Benjamin Oppenheimer (Sterrewacht Leiden)
• Dr. Christian Tudorache (Instituut Biologie Leiden)
Mozaïek
Het aantal Mozaïeksubsidies dat dit jaar naar Leiden ging is vergeleken
met andere universiteiten bovengemiddeld hoog: vier van de 21. Het doel
van het Mozaïekprogramma is om meer afgestudeerden uit minderheidsgroepen
in de wetenschap te laten instromen. Ze ontvangen een
promotiebeurs van € 200.000.
• Drs. Marc Engels (LUMC, Cardiologie )
• Drs Verena Ly (Leiden Institute of Brain and Cognition)
• Jasmina Mačkić LL.M., (Instituut voor Publiekrecht)
• Drs. Ali Al Tuma (Instituut voor Geschiedenis)
Rubicon
Pas gepromoveerde onderzoekers kunnen met de Rubiconsubsidie
onderzoekservaring opdoen in het buitenland. Buitenlandse onderzoekers
kunnen voor onderzoek naar Nederland komen.
• Dr. Stanley Lai (Leids Instituut voor Onderzoek in de Natuurkunde),
voor twee jaar naar de University of Warwick (GB).
• Drs Jan Willem van de Meent, voor anderhalf jaar naar de Columbia
University of New York (VS).
• Dr. Stefan Willems (LUMC, Pathologie) voor twee jaar naar de
Harvard Medical School (VS).
• Dr. Irene Bueno, Università degli Studi di Firenze (Italië), twintig
maanden bij het Instituut voor Godsdienstwetenschappen.
NWO Promotieplaatsen in de Geesteswetenschappen
Ook bij het verwerven van promotieplaatsen uit het NWO-programma
Promoties in de Geesteswetenschappen deed de Universiteit Leiden het
zeer goed: vier van de 17 plaatsen werden aan Leiden toegekend.

STUDENTEN in het academisch jaar 2010 - 2011
Bacheloropleiding (eoi-p): eerstejaarsstudenten 2010-2011
Archeologie 80
Geesteswetenschappen 979
Geneeskunde/ LUMC 345
Leiden University College The Hague 101
Rechtsgeleerdheid 850
Sociale Wetenschappen 1.033
Wiskunde en Natuurwetenschappen 401
Totaal universiteit 3.789
Masteropleidingen: ingeschrevenen 2010-2011
Archeologie 135
Geesteswetenschappen 1.205
Geneeskunde/LUMC 149
Lerarenopleiding 244
Rechtsgeleerdheid 1.212
Sociale Wetenschappen 1.612
Wiskunde en Natuurwetenschappen 652
Totaal universiteit 5.209
Studenten per faculteit naar studiefase 2010-2011 bachelor doctoraal master postdoctoraal totaal
Archeologie 319 135 454
Geesteswetenschappen 3324 1205 4529
Geneeskunde/LUMC 1301 774 149 232 2456
Leiden University College The Hague 101 101
Rechtsgeleerdheid 3145 1212 4357
Sociale Wetenschappen 3248 1612 4860
Wiskunde en Natuurwetenschappen 1211 652 1863
Lerarenmaster 244 244
Universiteit 12649 774 5209 232 18864
Geslaagden per faculteit 2008-2009 propedeuse bachelor doctoraal master postdoctoraal
Archeologie 85 46 10 42
Geesteswetenschappen 674 608 202 438
Geneeskunde/LUMC 314 130 267 41 266
Rechtsgeleerdheid 768 580 73 535
Sociale Wetenschappen 665 766 71 739
Wiskunde en Natuurwetenschappen 295 229 18 192
Lerarenmaster 140
Universiteit 2009-2010 2801 2359 641 2127 266
57

58
BACHELOROPLEIDINGEN
Faculteit der Archeologie
BA Archeologie
Faculteit der Geesteswetenschappen
BA Duitse taal en cultuur
BA Engelse taal en cultuur
BA Franse taal en cultuur
BA Geschiedenis
BA Godgeleerdheid
BA Griekse en Latijnse taal en cultuur
BA Islamitische theologie
BA Italiaanse taal en cultuur
BA Kunstgeschiedenis
BA Film- en literatuurwetenschap
BA Midden-Oostenstudies
BA Nederlandkunde/Dutch studies
BA Nederlandse taal en cultuur
BA Oude culturen van de mediterrane wereld
BA Ruslandkunde
BA Slavische talen en culturen
BA Talen en culturen van Afrika
BA Talen en culturen van China
BA Talen en culturen van Japan
BA Talen en culturen van Korea
BA Talen en culturen van Latijns Amerika/Spaans
BA Talen en culturen vand Zuid- en Zuid-Oost Azië
BA Taalwetenschap
BA Wereldgodsdiensten
BA Wijsbegeerte
Faculteit der Geneeskunde/LUMC
BSc Biomedische wetenschappen
BSc Geneeskunde
Faculteit der Rechtsgeleerdheid
BSc Criminologie
LL.B Fiscaal recht
LL.B Notarieel recht
LL.B Rechtsgeleerdheid
Faculteit der Sociale wetenschappen
BSc Bestuurskunde
BA Culturele antropologie en ontwikkelingssociologie
BSc Pedagogische wetenschappen
BA Politicologie
BSc Psychologie
Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen
BSc Bio-Farmaceutische Wetenschappen
BSc Biologie
BSc Informatica
BSc Life Science and Technology
BSc Molecular Science and Technology
BSc Natuurkunde
BSc Sterrenkunde
BSc Wiskunde
Campus Den Haag (University College)
BA Liberal Arts & Sciences: Global Challenges

MASTEROPLEIDINGEN
Faculteit der Archeologie
MA/MSc Archaeology
MA/MSc Archaeology (Research)
Faculteit der Geesteswetenschappen
MA African Languages and Cultures
MA African Linguistics
MA African Studies (Research)
MA Arabic, Persian and Turkish Languages and Cultures
MA Area Studies: Asia and the Middle East (Research)
MA Art History
MA Book and Digital Media Studies
MA Chinese Studies
MA Classics
MA Classics and Ancient Near Eastern Civilisations (Research)
MA Comparative Indo-European Linguistics
MA Dutch Studies
MA English Language and Culture
MA Egyptology
MA European Union Studies
MA Film and Photographic studies
MA French Language and Culture
MA German Language and Culture
MA Italian Language and Culture
MA Hebrew and Aramaic Languages and Cultures
MA History
MA History: Societies and Institutions (Research)
MA Indian American Studies
MA Indian and Tibetan Studies
MA Indonesian Studies
MA Islamic Studies
MA Islamic Theology
MA Japanese Studies
MA Korean Studies
MA Languages and Cultures of Mesopotamia and Anatolia
MA Latin American Studies
MA Latin American and Caribbean Studies (Research)
MA Linguistics
MA Linguistics: Structure and Variation in the Languages of the World
(Research)
MA Literary Studies
MA Nederlandse taal en cultuur
MA Philosophy
MA Philosophy of a Specific Discipline
MA Religious Studies
MA Russian Studies
MA Slavic Languages and Cultures
MA Study of Art and Literature (Research)
Faculteit der Geneeskunde / LUMC
MSc Biomedical Sciences
MSc Geneeskunde
MSc Vitality and Ageing
Faculteit der Rechtsgeleerdheid
MSc Criminologie
LL.M. Fiscaal Recht
LL.M. Notarieel Recht
LL.M. Rechtsgeleerdheid
LL.M. in Advanced Studies in Air and Space Law
LL.M. in Advanced Studies in European and International Business Law
LL.M. in Advanced Studies in International Tax Law
LL.M. in Advanced Studies in Public International Law
59

60
Faculteit der Sociale Wetenschappen
MA Cultural Anthropology and Development Sociology
MSc Education and Child Studies
MSc Developmental Psychopathology in Education and
Child Studies (Research)
MSc International Relations and Diplomacy
MSc Political Science (Leiden / Campus Den Haag)
MSc Political Science (Research): Institutional Analysis
MSc Psychology
MSc Psychology (Research): Decision Making and
Action Control in Self-Regulation of Human Behaviour
MSc Public Administration
MSc Public Administration (Research): Institutional
Change and Reform
Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen
MSc Astronomy
MSc Bio-Pharmaceutical Sciences
MSc Biology
MSc Chemistry
MSc Industrial Ecology
MSc Computer Science
MSc ICT in Business
MSc Life Science and Technology
MSc Mathematics
MSc Media Technology
MSc Physics
Postmaster lerarenopleidingen, ICLON
Algemene economie, Biologie, Duits, Engels, Filosofie, Frans,
Geschiedenis en Staatsinrichting, Godsdienst & Levensbeschouwing,
Grieks, Latijn en Klassieke Culturele Vorming, Kunstgeschiedenis en
Culturele en Kunstzinnige Vorming / Kunst Algemeen, Maatschappijleer,
Management en Organisatie, Natuurkunde, Nederlands, Scheikunde,
Spaans, Turks en Wiskunde

MEDEWERKERS per december 2010
Bij de Universiteit Leiden werken 3898 mensen (3155,8 fte)
O&O Overig
Medewerkers per faculteit in fte* WP promovendi ondersteuning OBP Totaal
Archeologie 34,3 18,4 8,1 8,2 72,6
Geesteswetenschappen 299,3 104,2 29,1 94,5 540,9
Rechtsgeleerdheid 134,3 46,6 7,6 77,5 282,3
Wiskunde en Natuurwetenschappen 380,6 326,7 144,3 147,3 1002,2
Sociale Wetenschappen 209,1 100,2 38,0 75,2 424,9
Campus Den Haag 15,7 4,6 2,2 26,6 49,6
ICLON 22,6 3,8 10,4 22,1 58,9
Overig 2,2 0,8 3,8 24,0 30,8
Centrale diensten 7,2 0,0 84,7 601,5 693,5
Totaal 1105,3 605,3 328,1 1076,8 3155,8
* De faculteit Geneeskunde komt in deze tabel niet voor omdat vrijwel al het personeel in dienst is bij het LUMC.
Percentage vrouwelijke hoogleraren in fte 2010
Archeologie 16,7%
Geesteswetenschappen 21,4%
Geneeskunde/LUMC* 11,8%
Rechtsgeleerdheid 17,3%
Wiskunde en Natuurwetenschappen 6,3%
Sociale Wetenschappen 31,5%
Totaal excl. LUMC 17,3%
* Gebaseerd op de opgave van NFU aan VSNU over het jaar 2009,
in personen.
Promoties 2010 (voorlopige cijfers)
Faculteit Totaal
Archeologie 7
Geesteswetenschappen 56
Geneeskunde/LUMC 115
Rechtsgeleerdheid 23
Sociale Wetenschappen 36
Wiskunde en Natuurwetenschappen 94
Eindtotaal 331
61

62
BESTUURDERS per december 2010
College van Bestuur
• prof.mr. Paul F. van der Heijden
Rector Magnificus en Voorzitter
• prof.dr. Rietje van Dam-Mieras
Vice-Rector Magnificus
• drs. Willem te Beest
Vice-Voorzitter
CONTACT
Universiteit Leiden
Rapenburg 70
071 527 27 27
leidenuniv.nl
Admissions Office
Pieterskerkhof 6
071 527 72 87
study@io.leidenuniv.nl
leiden.edu
Campus Den Haag Universiteit Leiden
Locatie Lange Houtstraat
Lange Houtstraat 5-7
Locatie Stichthage
Toegang via centrale hal Den Haag CS
plein 10
070 800 9502
info@cdh.leidenuniv.nl
campusdenhaag.nl
Decanen
• Faculteit der Archeologie
prof.dr. Willem Willems
• Faculteit der Geesteswetenschappen
prof.dr. Wim van den Doel
• Faculteit der Geneeskunde/LUMC
prof.dr. Eduard Klasen
• Faculteit der Rechtsgeleerdheid
prof.mr. Carel Stolker
Leiden University College The Hague
Campus Den Haag
Lange Voorhout 44
070 302 10 70
info@lucthehague.nl
www.lucthehague.nl
LURIS
Leiden University Research &
Innovation Services
Rijnsburgerweg 10
071 526 55 60
luris@luris.leidenuniv.nl
www.luris.leidenuniv.nl
Plexus Studentencentrum
Kaiserstraat 25
071 527 80 11
informatiecentrum@leidenuniv.nl
plexus.leidenuniv.nl
• Faculteit der Sociale Wetenschappen
prof.dr. Philip Spinhoven
• Faculteit der Wiskunde en
Natuurwetenschappen
prof.dr. Sjoerd Verduyn Lunel
• Campus Den Haag
prof.dr. Jouke de Vries
Pre-University College
Wassenaarseweg 52
071 527 71 68
pre@iclon.leidenuniv.nl
pre-universitycollege.leidenuniv.nl
Studielijn
Informatie over studeren in Leiden
071 527 11 11
studielijn@leidenuniv.nl
studereninleiden.nl
mastersinleiden.nl
Visitor Centre Leiden
Stationsweg 41
071 516 60 00
info@vcleiden.nl
portal.leiden/bezoeken/visitor_centre_leiden
en
Expat Centre Leiden
071 516 60 05
Welcome@expatcentreleiden.nl
www.expatcentreleiden.nl

RATIO & EMOTIE
Universiteit Leiden in 2010
Redactie
Hilje Papma
Marjanne Dominicus
Marilyn Hedges
Corine Hendriks
Hugo Schalkers (fotoredactie)
Met bijdragen van
Coen van Beelen: boeddhisme, p. 18, Ellemers,
p. 28, Gosselink, p. 42
Jan Hein van Dierendonck: stamcellen, p. 8,
sociale brein, p. 30, missing link, p. 52
Véronique van Gelderen: 18 e eeuwse brieven,
p. 12, Stuven, p. 25, Persio, p. 33, Yeari, p. 38,
Delattre, p. 46
Corine Hendriks: jaarkalender, Nationale
DenkTank, p. 15, Rushdie, p. 24, Chohabi, p. 34,
University College, p. 39
Arnout Jaspers: wrijvingsloze oppervlakken,
p. 16, Franx, p. 20, farmacologisch maatwerk,
p. 22, wiskunde p. 48
Barry van der Meer: Wetenschap en Wereld, p. 50
Peter Melville: Witten, p. 14, Mehari Ghiliu, p. 32
Hilje Papma: EVRM, p. 40, migratie, p. 44,
Blom, p. 47
Ratio & Emotie
Dit jaarboek 2010 verschijnt in het Nederlands
en het Engels. Exemplaren zijn gratis verkrijgbaar
bij het directoraat Strategische
Communicatie en Marketing:
071 527 61 31
communicatie@leidenuniv.nl
Marl Pluijmen: partijendemocratie, p. 6,
Sluiter, p. 10, archeologie, p. 26
Esther Thole: elektronenmicroscopie, p. 36
Vertalingen Engels-Nederlands
Josée Koning, (elektronenmicroscopie p. 36)
Inge ’t Hart (18 e eeuwse brieven, p. 12)
Tekeningen rubriek Van Verre
Saskia Masselink
Fotografie hoofdartikelen
Peter Akkermans (archeologie, p. 26)
André Blom (sociaal brein, p. 30)
Rob Cramerro (wiskunde, p. 48)
Taco Gooiker (migratie, p. 44)
Ben Grishaaver, Photo & Digital,
Universiteit Leiden (partijendemocratie, p. 6,
EVRM, p. 40, Rushdie, p. 24, Blom, p. 47)
Rutger Houweling & Tamar Weenen
(Nationale DenkTank, p. 15)
X. Kuiper (boeddhisme, p. 18)
Yvonne Smits (farmacologisch maatwerk, p. 22)
Universitaire Nieuwsbrief
De elektronische nieuwsbrief komt wekelijks
uit. Neem voor een gratis abonnement
contact op met:
nieuwsbrief@leidenuniv.nl
nieuwsbrief.leidenuniv.nl
Fotografie prijswinnaars
Marc de Haan
Fotografie jaarkalender
UFB Photo & Digital, Universiteit Leiden:
Ben Grishaaver en André van Haasteren
Harold Pereira
Gerard Persoon
Wim Vreeburg
Allard de Witte
e.a.
Ontwerper lustrumlogo
Ella Gazibara, student Koninklijke Academie
van Beeldende Kunsten
Vormgeving
ratiodesign.nl
Druk
UFB/Grafische producties
63

Universiteit Leiden
Eerste universiteit in Nederland
Opgericht op 8 februari 1575
Devies: Praesidium Libertatis, Bolwerk van de vrijheid
Internationale onderzoeksuniversiteit
11 onderzoeksprofileringsgebieden
Pre-University College
Honours College
Campus Den Haag met
Leiden University College The Hague
Werkt samen met andere vooraanstaande universiteiten
in de League of European Research Universities
26 bacheloropleidingen
76 masteropleidingen
18 lerarenopleidingen (postmaster)
18.864 studenten
3.898 medewerkers
www.leidenuniv.nl