Het subjectieve van de geschiedwetenschap - Groniek
Het subjectieve van de geschiedwetenschap - Groniek
Het subjectieve van de geschiedwetenschap - Groniek
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
488<br />
Strupp<br />
meest succesvolle boek <strong>van</strong> 1935 luidt. JO Deze cultuurkritiek is uit een methodisch<br />
oogpunt min<strong>de</strong>r interessant en verschilt niet veel <strong>van</strong> soortgelijke<br />
publicaties uit <strong>de</strong> jaren tussen <strong>de</strong> wereldoorlogen.<br />
'Cultuur' is een sleutelbegrip dat door Huizinga zelf weinig wordt<br />
geproblematiseerd. Hij gebruikte het naast an<strong>de</strong>re zon<strong>de</strong>r zichzelf in het<br />
begin als cultuurhistoricus of zijn werken als cultuurgeschiedschrijving te<br />
<strong>de</strong>finiëren. Met behulp <strong>van</strong> het e<strong>de</strong>rlandse 'beschaving' kon hij makkelijk<br />
<strong>de</strong> ingewikkel<strong>de</strong> i<strong>de</strong>ologische connotaties <strong>van</strong> <strong>de</strong> Duitse begrippen 'KuJtur'<br />
en 'Zivilisation' of het Engelse 'culture' en 'civilization' vermij<strong>de</strong>n die in <strong>de</strong><br />
jaren na 1900 <strong>de</strong>el uit maakten <strong>van</strong> <strong>de</strong> politieke en intellectuele gevechten<br />
in Europa. 11 Als Huizinga het in zijn boeken en lezingen over cultuur heeft,<br />
dan gaat het vooral om het karakter of <strong>de</strong> geestelijke gesteldheid <strong>van</strong> een<br />
historische perio<strong>de</strong> en min<strong>de</strong>r om prestaties in kun t, literatu ur of muziek.<br />
Maar uitein<strong>de</strong>lijk is hij met zijn pogingen dit holistisch concept hel<strong>de</strong>r<br />
te <strong>de</strong>finiëren niet veel ver<strong>de</strong>r gekomen dan het beschrijven <strong>van</strong> culturele<br />
elementen, vel<strong>de</strong>n en i<strong>de</strong>eën. Pas in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> zijn cultuurkritiek wordt<br />
'cultuur' theoretisch opgehoogd en verkrijgt het een normatieve dimensie. 12<br />
<strong>Het</strong> i<strong>de</strong>e <strong>van</strong> cultuur als een bepaald niveau <strong>van</strong> ethisch bewustzijn en<br />
ze<strong>de</strong>lijk han<strong>de</strong>len leidt echter af <strong>van</strong> <strong>de</strong> bruikbaarheid <strong>van</strong> het begrip voor<br />
praktisch historisch on<strong>de</strong>rzoek.<br />
Voor <strong>de</strong> historicus Huizinga is cultuur slechts één <strong>van</strong> ver chillen<strong>de</strong><br />
begrippen die hem in zijn theoretische overwegingen bezighou<strong>de</strong>n. In <strong>de</strong><br />
vroege jaren twintig peelt tij<strong>de</strong>lijk <strong>de</strong> 'levenspraktische' dimensie <strong>van</strong> het<br />
historisch besef3 een overheersen<strong>de</strong> rol voor hem. In <strong>de</strong>ze context introduceer<strong>de</strong><br />
hij in 1920, in een artikel naar aanleiding <strong>van</strong> plannen tot <strong>de</strong><br />
stichting <strong>van</strong> een e<strong>de</strong>rlands Historisch Museum, voor het eerst het i<strong>de</strong>e<br />
<strong>van</strong> een 'historische sensatie,.14<br />
<strong>Het</strong> is een moeilijk uit te leggen en nauwelijks vertaalbaar begrip. Een<br />
10 J. Huizinga, 'In <strong>de</strong> schaduwen <strong>van</strong> morgen. Een diagnose <strong>van</strong> het geestelijk lij<strong>de</strong>n<br />
<strong>van</strong> onzen tijd', in: i<strong>de</strong>m, Verzamel<strong>de</strong> Werken VII, 313-428.<br />
11 Zie). Fisch, 'Kultur, Zivilisation', in: O. Brunner e.a. (ed.), Geschichtliche Grundbegriffe.<br />
Historisches Lexikon zur politisch-sozialen Sprache in Deutschland 7 (Stuttgart<br />
1992) 679-774.<br />
12 Zie ook W. E. Krul, 'Huizinga's <strong>de</strong>finitie <strong>van</strong> <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>ni " in: ). Huizinga, De<br />
taak <strong>de</strong>r cultuurgeschie<strong>de</strong>nis (Groningen 1995) 223-224.<br />
13 Deze formulering is gebaseerd op <strong>de</strong> 'Historik' <strong>van</strong> ). Rüsen, Historische VernunJt.<br />
Gnmdzüge einer Historik I: Die Grundlagen <strong>de</strong>r Geschichtswissenschaft (Göttingen<br />
1983).<br />
14 ). Huizinga, '<strong>Het</strong> historisch museum', in: i<strong>de</strong>m, Verzamel<strong>de</strong> Werken 11,559-569.