Leidse nieuwsbrief|01.04 - Universiteit Leiden

Leiden Law Magazine
Nieuwsbrief Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Universiteit Leiden
In december 2009 verschenen twee pennenvruchten
van professor Rikki Holtmaat,
werkzaam bij het Europa Instituut in Leiden.
Het gaat om twee totaal verschillende publicaties.
De eerste is een juridische analyse in
boekvorm getiteld ‘Seksuele intimidatie; de
juridische gids’. De tweede is een onderzoeksrapport
geschreven voor het Ministerie
van Buitenlandse zaken, getiteld: ‘Women’s
Human Rights and Culture. From a firm
deadlock to a fruitful dialogue.’ Reden voor
LLM om met deze veelzijdige hoogleraar een
gesprek te voeren. Enthousiast vertelt zij
over haar zeer diverse werkzaamheden.
Sinds wanneer bent u aan de Leidse
Rechtenfaculteit verbonden?
Ik werk hier al sinds 1986, vanaf 1998 gedurende
1 dag in de week.
In 2003 ben ik 1 dag per week hoogleraar
Internationaal Non-Discriminatierecht
geworden. Officieel werk ik parttime voor de
Universiteit en daarnaast als freelance
onderzoeker. Maar sinds 2006 ben ik eigenlijk
fulltime voor de faculteit aan het werk.
Dat is het gevaar van parttime werken bij de
universiteit, dat lukt eigenlijk niet. Alleen al
het bijhouden van je vak en van je netwerken
kost veel tijd. Een van de dingen die ik
er de afgelopen jaren bij heb gedaan is het
voorzitterschap van de – ze zoekt snel de
officiële naam op – Universitaire
Klachtencommissie seksuele intimidatie,
Maart 2010
Inhoud
Benoemingen | 3
Symposium ‘Het zwijgen van de Hoge Raad’ | 4
Voorstudie voor Studiecommissie Belastingstelsel | 5
Cleveringa postzegel | 5
Rapport Commissie Davids | 6
Nieuwe inrichting faculteitskamer | 6
Promotie Pauline Schuyt | 7
Prijzen | 8
Telders Book Support Moldavië | 9
Leids bewijsrechtelijk preadvies NVVR | 10
Oratie Joanne van der Leun | 10
Promotie Patrick van der Meij | 11
Agenda | 11
Publicaties | 12
Rikki Holtmaat: ‘Stap eens uit je eigen systeem’
agressie, geweld en intimidatie. Daarvoor
heb ik een omgangscode geschreven voor de
omgang tussen docenten en studenten en de
klachtenregeling van de universiteit herzien.
Waren zo’n omgangscode en
klachtenregeling nodig?
Een omgangscode lijkt overbodig, maar
docenten en studenten weten vaak niet waar
de grenzen liggen. Docenten laten studenten
bijvoorbeeld allerlei klusjes doen zonder hen
daarvoor te betalen en scheppen daarmee de
verwachting dat dat de student wel ten goede
zal komen, of studenten zijn veel te amicaal.
Een correcte ‘omgangscultuur’ blijkt niet
overal vanzelfsprekend.
Het enorme belang van een goede klachtenafhandeling
bleek bovendien weer tijdens
mijn onderzoek voor het boek over seksuele
intimidatie. Een groot deel van de juridische
procedures gaat niet zozeer over de klacht
zelf, maar over fouten die worden gemaakt
in het voortraject voorafgaand aan de procedure.
Wat gaat er dan zoal mis?
Het is vooral belangrijk dat iedereen weet
wat hij moet en mag doen. Vaak is bijvoorbeeld
niet duidelijk wie bevoegd is om het
feitenonderzoek naar aanleiding van de
klacht te doen. Vooral klachten over seksuele
intimidatie en discriminatie liggen enorm
gevoelig. Zij gaan over een kwetsende of
bedreigende bejegening, en vaak gaat het om
het woord van de één tegen het woord van
de ander. Wat je veel ziet gebeuren is dat
vertrouwenspersonen voor mediator gaan
spelen, of – goedbedoeld – iemand confronteren
met zijn gedrag, zonder daarbij te denken
aan de vertrouwenspositie of geheimhouding
ten opzichte van de klager.
Klachtencommissies maken elementaire fouten,
bijvooorbeeld door het beginsel van
hoor en wederhoor niet te respecteren. Het
gaat ook mis indien er met een klacht juist
helemaal niets gebeurt.
Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken.

Vervolg pagina 1
U heeft voor dit boek over seksuele
intimidatie de Nederlandse
jurisprudentie in kaart gebracht. Dat
had u voor een eerder boek ook al
gedaan. Zijn er ontwikkelingen te
signaleren in de jurisprudentie?
Onze indruk is dat het aantal procedures is
gestegen. Mijn student-assistent Ingrid
Leijten vond 165 zaken over een periode van
10 jaar, tegen 113 procedures in de 15 jaar van
mijn vorige onderzoek. Dat lijkt te duiden
op een toename van het aantal zaken, maar
helemaal zeker is dat niet. Tegenwoordig
vinden we ook meer jurisprudentie door de
toegenomen mogelijkheden om databanken
digitaal te doorzoeken. Ik zou graag eens
echt goed kwantitatief onderzoek laten doen
om te kijken of het aantal zaken over seksuele
intimidatie inderdaad toeneemt.
Hetzelfde geldt voor de aard van de zaken.
Ook daarvan heb ik de indruk dat die is veranderd,
maar om dat echt aan te tonen is
ook nader kwantitatief onderzoek nodig.
Lastig is dat seksuele intimidatie vrijwel
nooit het hoofdonderwerp van de procedure
is. Meestal komt het onderwerp zijdelings
aan bod in procedures betreffende ontslag,
schadevergoeding, onrechtmatige daad,
enzovoorts. Vroeger ging het vooral om ontslagzaken,
waarbij geprocedeerd werd tussen
werkgever en slachtoffer. Nu zie je een verschuiving
naar meer procedures tussen
werkgever, en dan vooral de overheidswerkgever,
en de pleger van seksuele intimidatie.
Er is vooral ook een verschuiving richting
een beroep op de zorgplicht van de werkgever.
De werknemer wil in een veilige omgeving
werken en spreekt zijn werkgever
daarop aan. Vooral in dat soort procedures
is wat voorafging aan de rechtzaak van
belang. Heeft de werkgever de klacht over
seksuele intimidatie serieus genomen en netjes
afgehandeld? Een probleem is daarbij
natuurlijk wel wat je precies onder seksuele
intimidatie verstaat.
Is dat dan niet duidelijk?
Nee, niet zonder meer. Niet iedere gedraging
of uiting met een seksuele connotatie is ook
meteen problematisch. Je moet dat altijd in
zijn context bekijken. Een foto van een bijna
blote dame op een billboard langs de snelweg
leidt niet tot seksuele intimidatie, terwijl
een dergelijke foto in het kantoor van de
secretaresse wel intimiderend kan zijn.
Daarom is het eerste deel van dit boek erop
gericht om het verschijnsel ‘seksuele intimidatie’
te duiden. We moeten er voor zorgen
dat juristen met het begrip uit de voeten
kunnen en dat we niet een soort ‘moraalpo-
2
We moeten niet
een soort
‘moraalpolitie’ krijgen.
litie’ krijgen. In een openbare context – denk
bijvoorbeeld aan een café – zal van seksuele
intimidatie lang niet altijd sprake zijn. Je kan
dan alleen een pleger op zijn gedrag aanspreken,
maar de caféhouder heeft geen mogelijkheid
om zijn klanten te instrueren
omtrent hun gedrag. Die instructiebevoegdheid
is van essentieel belang om het probleem
structureel aan te kunnen pakken.
Ik zie drie contexten waarin gedragingen en
uitingen met een seksuele connotatie echt
ongewenst zijn. Het gaat dan om betaalde
arbeid, gezondheidszorg en onderwijs. In die
gevallen heeft de werknemer, patiënt, of
leerling, groot belang bij een veilige context.
Hij kan immers niet weglopen. En juist in
die gevallen is er goede grond zowel voor een
verbods- als voor een instructienorm. Wat er
is toegestaan of juist verboden, verschilt echter
weer per context. Zo zijn relaties op het
werk bijvoorbeeld meer geaccepteerd dan
een relatie tussen arts en patiënt of tussen
docent en leerling.
Bent u tevreden over dit boek?
Jazeker. Het was een heel lastige puzzel,
omdat er moeilijk systeem aan te brengen
was in de zeer diverse jurisprudentie. Ik ben
op een gegeven moment een heel weekend
op de faculteit aan een grote tafel gaan zitten
en heb al mijn materiaal herschikt.
Uiteindelijk heb ik er voor gekozen om per
hoofdstuk een andere rechtsverhouding uit
de doeken te doen: acties van werkgevers /
besturen tegen plegers, acties van slachtoffers,
en acties van mensen die menen ten
onrechte van seksuele intimidatie te zijn
beschuldigd. Het is echt een bruikbaar handboek
voor juristen geworden en het geeft
goed de stand van zaken weer op dit
moment. Het behandelt vragen als: wat is de
definitie van seksuele intimidatie, hoe zit het
met de bewijslast en, hoe oordelen rechters
nu?
En uw andere onderzoek, lijkt dat op uw
onderzoek naar seksuele intimidatie?
Nee, de twee onderzoeken lijken eerlijk
gezegd in geen enkel opzicht op elkaar. Mijn
rapport ‘Women’s Human Rights and
Culture’ is juist geschreven voor niet-juristen.
Dat rapport is vooral bedoeld als praktische
gids voor Nederlandse diplomaten en
ontwikkelingswerkers om een dialoog over
mensenrechten van vrouwen op gang te
kunnen brengen. Dat was ook mijn opdracht
van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Ik heb in dit onderzoek bewust geprobeerd
afstand te nemen van juridische argumenten
en van juridische constructies; om als het
ware ‘uit mijn eigen denksysteem’ te stappen.
Wat was de aanleiding voor het
onderzoek?
De aanleiding was gelegen in twee zeer vervreemdende
situaties. De eerste was een uitnodiging
door de Nederlandse mensenrechtenambassadeur
Arjan Hamburger, om
aanwezig te zijn bij een gesprek met de
(vrouwelijke) Iranese Minister van Mensenen
Vrouwenrechten. Dat leek wel een
gesprek tussen doven en leidde tot niets. De
delegatie verweet ons groot disrespect ten
opzichte van vrouwen (denk aan de blote
dames langs de snelweg!), terwijl wij niet
veel verder kwamen dan het hameren op het
belang van de ondertekening van mensenrechtenverdragen.
Iets soortgelijks overkwam me enige tijd
later in Denemarken. Daar was ik op uitnodiging
van een Deens
Mensenrechteninstituut, dat samen met
Arabische Mensenrechteninstituten een dialoog
op gang wilde brengen naar aanleiding
van de Deense cartoonaffaire. Ook dat was
een bizarre ervaring. Enige vorm van dialoog
kwam niet op gang.
Wanneer je de discussie over mensenrechten
van vrouwen voert vanuit een juridisch perspectief,
loop je kennelijk snel vast. Juristen
constateren dat er sprake is van een ‘botsing
van grondrechten’ (bijv. seksegelijkheid en
recht op godsdienstvrijheid) en dat is het
dan. De discussie zit muurvast. We blijken

niet in staat om een echte dialoog te voeren.
Insteek van mijn onderzoek was om er achter
te komen wat de voorwaarden daarvoor
zijn.
Wat zijn volgens u die voorwaarden voor
het voeren van zo’n dialoog en het
voorkomen van een ‘deadlock’ in de
discussie?
Ik heb me afgevraagd: ‘Waarom zo’n kloof?’
Het probleem zit er volgens mij in dat beide
partijen de begrippen Mensenrechten en
Cultuur zien als een statisch, onveranderlijk
gegeven. Maar onze ideeën over mensenrechten
zijn nog maar zo’n 200 jaar jong en
voortdurend in beweging. Bovendien
bestaan er veel misverstanden over mensenrechten.
Niet-westerse diplomaten en politici
denken vaak dat onze mensenrechten
zeer individualistisch van aard zijn of gezinsondermijnend
en daarmee in strijd zijn met
hun cultuur.
Voor het begrip ‘cultuur’ geldt iets soortgelijks.
Ook dat wordt vaak neergezet als statisch
en monolitisch gegeven, zowel door de
niet-westerse landen zelf, als door westerse
landen wanneer zij spreken over de cultuur
van de ander. Zo spreken we over ‘de’
Arabische cultuur. Cultuur is echter niet ‘af’
maar voortdurend in beweging. Wie het
dynamische karakter van zowel mensenrechten
als cultuur onderkent, ziet kansen om
met de ander in gesprek te raken.
En hoe moet zo’n gesprek dan praktisch
vorm krijgen?
We zullen eerst bij onszelf te rade moeten
gaan wat de noties en waarden zijn waarop
onze mensenrechten zijn gebaseerd en de
achtergronden daarvan kunnen uitleggen
aan een gesprekspartner. Je probeert dan
niet zozeer om je eigen gelijk te halen
(hameren op het tekenen van verdragen),
maar legt aan de ander uit wat de fundamentele
normen zijn waaraan wat jou
betreft niet te tornen valt én waar die normen
vandaan komen. Vervolgens is de vraag
aan de gesprekspartner hoe binnen zijn of
haar cultuur invulling kan worden gegeven
aan die mensenrechten. En wat fundamentele
waarden binnen die cultuur zijn. Zijn
die nu echt zo anders dan die waarop mensenrechten
zijn gebaseerd? Het rapport biedt
enerzijds die achtergrondinformatie en is
anderzijds een gids voor de diplomaat.
Alles draait dus om hoe je jezelf opstelt en je
bereidheid om misverstanden uit de weg te
helpen. Diplomaten zullen hun aannames
over mensenrechten moeten expliciteren en
uitleggen. Bijvoorbeeld dat een land bereid
moet zijn een stukje van zijn soevereiniteit
op te geven, maar dat het vooral gaat om een
positieve verplichting richting de eigen burgers,
waaraan landen zelf nader invulling
kunnen geven. Vandaar ook dat ik in mijn
rapport vooral een koppeling leg met het
relatief onbekende Vrouwenverdrag. In nietwesterse
landen is de visie op gelijkheid van
mannen en vrouwen niet heel eenduidig.
Het Vrouwenverdrag gaat ook uit van een
brede visie op gelijkheid. Er is veel ruimte
voor materiële gelijkheid en veel diversiteit,
verandering en dynamiek. Vrouwenrechten
bieden dus bij uitstek een kans om op een
eigen manier met de invulling daarvan aan
de slag te gaan.
Wat gaat u doen nu deze twee grote
onderzoeksprojecten afgerond zijn?
Beide onderzoeken hebben nog wel wat
staartjes. Naar aanleiding van het
Mensenrechtenrapport is een mozaïekvoorstel
ingediend bij NWO en hoop ik dat er
een AIO zal kunnen worden aangesteld voor
vervolgonderzoek. Het rapport is heel
enthousiast ontvangen. Het Ministerie kijkt
nu bijvoorbeeld naar mogelijkheden om het
breder te verspreiden. Over seksuele intimidatie
publiceer ik nog enkele vervolgartikelen
en organiseer ik in het najaar een tweedaagse
PAO aan onze faculteit.
Verder ben ik alweer druk binnen de twee
Europese ‘expert netwerken’ waar ik deel
van uitmaak. Daaruit komen soms ingewikkelde
onderwerpen voort, zoals het idee van
‘multiple discrimination’ dat uit de VS is
overgewaaid. Dat is discriminatie waarbij
niet helemaal duidelijk is op welke grond
wordt gediscrimineerd. Is dat vanwege
iemands geslacht, ras, seksuele voorkeur of
een combinatie? Er wordt nagedacht over de
vraag of de EU daar ook iets aan zou moeten
doen. Ik ben daar niet onmiddellijk voorstander
van en zou graag eerst een fundamentele
discussie aanzwengelen. Is de individualistische
Amerikaanse benadering van
dit soort problemen wel een oplossing voor
Europa, waarin we vooral met publieke regelingen
en sociale ondersteuning van zwakkeren
werken? Je moet eerst goed bedenken
wat het probleem nu eigenlijk is en niet al
die problemen via hetzelfde juridische format
willen oplossen.
Is dat ook uw boodschap aan alumni?
Ja, dat zou je kunnen zeggen. Juristen zijn
systeemdenkers en proberen vaak ieder probleem
via juridisch puzzelen op te lossen.
Je moet bereid zijn om uit het bestaande systeem
te stappen, een paar stappen terug te
doen en je af te vragen: ‘Wat is nu eigenlijk
precies het probleem?’ en ‘Is dit wel het antwoord?’
Ik vind dat juristen dat te weinig
doen. Sommige problemen laten zich nu
eenmaal veel beter oplossen via niet-juridische
weg. Dat zie je maar weer aan die vastlopende
discussies over de mensenrechten
wanneer je het probleem strikt vanuit juridisch
perspectief benadert. Juristen moeten
zich bovendien veel vaker de vraag stellen
wat de rechtsgrond is voor juridiserend
optreden. En daarvoor hebben we ook de
input van anderen nodig, zoals van rechtstheoretici
en rechtssociologen. ■
Door Pauline Memelink
b e n o e m i n g e n
Jaap Polak nieuwe
voorzitter Afdeling
bestuursrechtspraak
Raad van State
De ministerraad heeft
ingestemd met de
voordracht tot benoeming
van prof.mr.
J.E.M. Polak als voorzitter
van de Afdeling
bestuursrechtspraak
van de Raad van State.
Met ingang van 1 mei 2010 volgt hij de
huidige voorzitter mr. P. van Dijk op. Jaap
Polak heeft zich vanaf zijn benoeming in
1999 volop ingezet voor de rechtenfaculteit
en zal bij het staats- en bestuursrechtelijke
onderzoek en onderwijs betrokken
blijven. Zo zal Jaap ook de komende jaren
promovendi blijven begeleiden en verschillende
colleges verzorgen in de master
Staats- en bestuursrecht.
Decaan vice-voorzitter
Visitatiecommissie
Gerechten 2010
Prof.mr. C.J.J.M. Stolker is door de Raad
voor de Rechtspraak benoemd tot vicevoorzitter
van de Visitatiecommissie
Gerechten 2010.
Eens per vier jaar worden alle gerechten,
met uitzondering van de Hoge Raad,
bezocht door een visitatiecommissie waarvan
ook externen deel uitmaken. De visitatie
dient als verantwoording van de
Rechtspraak aan de maatschappij en het
parlement en bevordert de kwaliteitsverbetering
in de gerechten. De eerste visitatie
vond plaats in 2006. Ook daarvan
maakte Stolker deel uit. De bezoeken vinden
begin 2010 plaats. ■
3

Geslaagd symposium over
‘Het zwijgen van de Hoge Raad’
Ruim honderd advocaten, wetenschappers
en raadsheren verzamelden zich vrijdag 14
december jl. in de grote zittingzaal van de
Hoge Raad voor het symposium ‘Het zwijgen
van de Hoge Raad’, georganiseerd door
de afdeling civiel recht ter gelegenheid van
de publicatie van de 25 e editie van het BWKJ.
Onder voorzitterschap van professor
Snijders traden als sprekers op mevrouw
Van Duijvendijk-Brand, cassatieadvocaat bij
Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn, raadsheer
in de Hoge Raad Loth en professor
Zwalve.
Twijfels bij verlofstelsel
Mevrouw Van Duijvendijk formuleerde een
aantal bedenkingen bij het verlofstelsel in
cassatie, zoals voorgesteld door de
Commissie Hammerstein, met de aantekening
dat discussies over de aard van het ‘verlof’
een woordenspel opleveren. Zij bracht
onder meer naar voren dat het moeilijker
wordt cliënten in cassatie te adviseren, wanneer
voor de selectie van zaken open criteria
als ‘geen significant nadeel’ zullen worden
gehanteerd.
4
Raadsheer Hammerstein repliceerde dat het
voorstel van de naar hem vernoemde commissie
ziet op invoering van een selectiekamer
en niet op een verlofstelsel: iedereen kan
(nog steeds) in cassatie. Ook noemde hij een
voorbeeld van insignificant nadeel: de klacht
dat de kinderalimentatie € 2 te hoog zou
zijn vastgesteld.
Mevrouw Van Duijvendijk stelde hier tegenover
een aantal zaken waarin het belang
nauwelijks groter was, maar onder het huidige
regime niettemin een inhoudelijke
behandeling kregen. Volgens mevrouw Van
Duijvendijk ligt het – als gelet op het aantal
‘kansloze’ zaken de kwaliteit van de ingestelde
cassatieberoepen kennelijk te wensen
overlaat – meer voor de hand om strengere
eisen te stellen aan de cassatiebalie. Ze verwees
daarbij naar het rapport van de commissie-Neleman.
Van negatief selectiestelsel naar een
positief selectiestelsel?
Loth, lid van de strafkamer van de Hoge
Raad, benadrukte nog eens de problematiek
van de steeds toenemende werklast van de
Raad. Zonder ingrijpen dreigt deze onbe-
heersbaar te worden. Hij pleitte daarom
voor ‘selectie aan de poort’. Het nieuw in te
voeren artikel 80a RO moet het mogelijk
maken zaken – al aan de poort – te selecteren.
In eerste instantie zou daarmee volgens Loth
een ‘negatief selectiestelsel’ ontstaan, waarin
kansloze zaken worden ‘weggeselecteerd’, op
basis van een prognose van de kans van slagen
van de klacht(en). Mogelijk, aldus Loth,
ontwikkelt dat stelsel zich in de toekomst tot
een ‘positief selectiestelsel’ à la het
Amerikaanse Supreme Court. De Hoge Raad
zou dan zaken selecteren op grond van de te
beantwoorden rechtsvraag. Loth benadrukte
dat de kwestie of zich zo’n positief selectiestelsel
zal ontwikkelen, koffiedik kijken is.
Zwijgen door de eeuwen heen
In een wervelende voordracht voorzien van
beeldmateriaal benadrukte professor Zwalve
ten slotte dat zwijgen over de motivering van
uitspraken ooit de norm was. Hij verzette
zich tegen de ‘analfabetische’ praktijk van
dissenting opinions. Buiten de raadkamer
spreekt het gerecht en dienen de rechters er
het zwijgen toe te doen.
Discussie
In de discussie werd geaarzeld over het nut
van de invoering van het selectiecriterium,
naast de mogelijkheid van artikel 81 RO.
Voorgesteld werd als selectiecriterium het
begrip ‘kennelijk ongegrond’ te hanteren en
op de mogelijkheid voor cassatieadvocaten
in de dagvaarding of schriftelijke toelichting
uitdrukkelijk aandacht te schenken aan de
redenen om de zaak inhoudelijk te behandelen.
Een interessante vraag die in dat verband
rijst is of met het oog op een toetsing
die in de feitelijke procedures nog geen rol
behoefde te spelen, nieuwe feiten mogen
worden aangevoerd.
25 jaar BWKJ
Tot besluit van het symposium wijdden
redacteur mevrouw Houben en professor
Hondius, redacteur van het eerste uur,
lovende woorden aan het BWKJ, dat dit jaar
jubileert met de vijfentwintigste editie.
Bundel
MI-167 Het zwijgen van de Hoge Raad.
A.G. Castermans, I.S.J. Houden, K.J.O.
Jansen, P. Memelink & J.H. Nieuwenhuis
(red.) BWKJ-25, Kluwer 2009, ISBN 978-90-
13-07029-3. ■

Caminada en De Kam schrijven
voorstudie voor
Studiecommissie Belastingstelsel
Het kabinet is van oordeel dat er aanleiding
bestaat het belastingstelsel opnieuw te
bezien. Op verzoek van de door het kabinet
ingestelde Studiecommissie Belastingstelsel
schreven Koen Caminada (hoogleraar
Empirische analyse van sociale- en fiscale
regelgeving) en Flip de Kam (honorair hoogleraar
Economie van de publieke sector,
Rijksuniversiteit Groningen) een voorstudie
over Belastingen als instrument voor inkomenspolitiek.
Achtergrond
De komende kabinetten zullen er niet aan
ontkomen om met het oog op de houdbaarheid
van de overheidsfinanciën naast bezuinigingen
óók de lastendruk voor particuliere
huishoudens en ondernemingen te verzwaren.
De beleidsruimte hiervoor is aanwezig.
Nederland hoort met zijn macro-economische
belastingpeil van 38 procent van het
bruto binnenlands product nu bij de middenmoters
in West-Europa, mede doordat
in de periode 1995–2007 het belastingpeil in
geen van de dertig lidstaten van de OECD zo
sterk is gedaald als in Nederland (met 4 procentpunten).
Bij het opvoeren van het belastingpeil kunnen
de lasten voor een deel worden verschoven
naar de hogere inkomensgroepen.
Zodoende wordt tegenwicht geboden aan de
tendens van de afgelopen decennia, toen de
herverdelende werking van het belastingstelsel
per saldo is verminderd. Inmiddels vertoont
de belastingdruk een tamelijk vlak verloop:
de gemiddelde belastingdruk ligt voor
70 procent van de huishoudens in het bereik
van 30-38 procent. Dit beeld van een gematigd
progressief belastingstelsel roept de
vraag op via welke maatregelen de progressie
– desgewenst – kan worden aangescherpt,
zonder dat dit tot onaanvaardbaar grote verstoringen
in de economie leidt.
Fiscale gereedschapskist met 25 miljard
euro gevuld
Binnen de grenzen die aan nationaal fiscaal
beleid zijn gesteld, menen de auteurs dat de
belastingmix kan worden herschikt van
heffingen op arbeid naar heffingen op kapitaal.
De door de auteurs in kaart gebrachte
technische mogelijkheden brengen samen
ongeveer 25 miljard euro op (4 procent van
het bbp), naar inschatting van de auteurs
meer dan het dubbele van de benodigde las-
tenverzwaring om de problematiek van de
uit het lood geslagen overheidsfinanciën het
hoofd te bieden. Dit biedt beleidsmakers de
ruimte om selectief te winkelen in de door
De Kam en Caminada rijkgevulde fiscale
gereedschapskist.
Aanbevelingen
Behalve via verhoging van het toptarief van
de inkomstenbelasting, kan de progressie
verder toenemen door het mes te zetten in
fiscale tegemoetkomingen waarvan vooral
hogere inkomensgroepen profiteren. Meer
progressie valt ook te bereiken door vermogenswinsten
te gaan belasten die particulieren
behalen bij de verkoop van grond, huizen
(anders dan de eigen woning) en
effecten. Hetzelfde doel wordt bevorderd
door aftrekposten (van het inkomen) om te
zetten in heffingskortingen (op de verschuldigde
belasting). Het is gewenst de wildgroei
in heffingskortingen terug te snoeien. Voor
zover kortingen afhangen van de samenstelling
van het huishouden, kunnen zij worden
samengesmolten tot één inkomensafhankelijke
gezinstoeslag.
Om de lastendruk op inkomsten uit arbeid
en kapitaal te herschikken, kan het tarief van
de vennootschapsbelasting omhoog. Deze
maatregel zal het vestigingsklimaat in ons
land niet merkbaar schaden, zolang het gaat
om een beperkte tariefverhoging.
Diverse argumenten pleiten ten gunste van
invoering van een uniform btw-tarief van 17
procent. Het tarief van de energiebelasting
kan verder omhoog, waarbij de laagste inkomens
worden gecompenseerd.
Het verdient verder aanbeveling om het
tarief van erfbelasting (fors) te verhogen,
omdat het hier bij uitstek gaat om een instrument
dat de bestaande grote verschillen
in vermogensbezit enigszins corrigeert. Bij
de lokale heffingen bepleiten de auteurs een
grotere rol voor de gemeentelijke onroerendezaakbelastingen.
Een hoger tarief van de
erfbelasting en de OZB zal het aandeel van
vermogensheffingen in de belastingmix
opkrikken.
Deze voorstudie is te downloaden via de
website van het Ministerie van Financiën:
http://www.minfin.nl/Onderwerpen/Wonen
_werk_en_inkomen/Studiecommissie_belast
ingstelsel/Visie_wetenschappers. ■
Door Koen Caminada en Flip de Kam
Cleveringa
postzegel
Burgemeester Lenferink reikte op 17 januari
2010 het eerste velletje ‘Cleveringazegels’
uit aan mevr. H. ten Kate-
Cleveringa, dochter van wijlen prof.mr.
R.P. Cleveringa.
Met een zelf ontworpen postzegel herdenkt
de Leidsche vereeniging van postzegelverzamelaars
dat 70 jaar geleden – kort
voor het uitbreken van de Tweede
Wereldoorlog – op 17 januari de ‘vereeniging’
werd opgericht.
De afbeelding van de heer Cleveringa
wordt verbonden met het logo van de universiteit
door de foto van verontwaardigde
studenten bij het gebouw van de universiteit
op 26 november 1940. Er brak een staking
uit, Cleveringa werd gearresteerd en
op 27 november werd de universiteit door
de bezetter gesloten. De kleuren rood en
blauw symboliseren, samen met de witte
ondergrond van de postzegel, de nationale
vlag die in een aantal donkere jaren niet
(meer) mocht wapperen. ■
Wilt u een velletje of losse zegels bestellen?
Kijk dan op de website van de postzegelvereniging:
http://www.lvpv.nl/cleveringa.htm
5

Commissie Davids publiceert rapport over
de politieke steun van Nederland aan de inval in Irak
‘Volkenrecht houdt de wereld bij elkaar’
Op dinsdag 12 januari 2010 presenteerde de
Commissie Davids haar rapport inzake de
voorbereiding en besluitvorming over de
politieke steun van Nederland aan de inval
in Irak. Nico Schrijver, hoogleraar internationaal
publiekrecht aan deze faculteit, was
als lid van de commissie nauw betrokken bij
de totstandkoming van het rapport.
Het rapport
Het omvangrijke rapport behandelt onder
meer de voorgeschiedenis, de politieke context,
de volkenrechtelijke grondslag, de rol
van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten
en de Nederlandse militaire betrokkenheid
bij de Amerikaans-Britse inval in Irak. De
voornaamste bevindingen van de Commissie
zijn onder meer dat een adequaat volkenrechtelijk
mandaat voor de oorlog ontbrak
en dat de Tweede Kamer onvolledig geïnformeerd
was over het verzoek van de
Verenigde Staten aan Nederland om een
militaire bijdrage te leveren. Verder concludeerde
de Commissie dat er onvoldoende
bewijs was voor de hardnekkige geruchten in
de media dat Nederland militair betrokken
was bij de inval, terwijl de Nederlandse regering
steeds verklaarde alleen politieke steun
te verlenen.
De commissie
De onafhankelijke Commissie van onderzoek
besluitvorming Irak, zoals de
Commissie Davids formeel heet, is haar
6
werkzaamheden op 3 maart 2009 gestart op
verzoek van de minister-president en de
ministers van Defensie, Binnenlandse en
Buitenlandse Zaken. De opdracht van de
Commissie was onderzoek te doen naar de
voorbereiding en besluitvorming, in de
periode van de zomer van 2002 tot de zomer
van 2003, over de politieke steun van
Nederland aan de inval in Irak in het algemeen,
en over aspecten van volkenrechtelijke
aard, aspecten van inlichtingen- en
informatievoorziening, en aspecten van vermeende
militaire betrokkenheid in het bijzonder.
De leden van de commissie
De voorzitter van de commissie was
Willibrord Davids, voormalig president van
de Hoge Raad. Naast Nico Schrijver hadden
Monica den Boer, Cees Fasseur, Tim
Koopmans, Marjan Schwegman, en Peter
van Walsum zitting in de Commissie. Koos
van der Bruggen trad op als secretaris.
Inrichting nieuwe faculteitskamer
Het onderzoek
De Commissie heeft haar onderzoek gebaseerd
op zowel openbare bronnen als op vertrouwelijk
en staatsgeheim materiaal.
Bovendien heeft zij 57 personen geïnterviewd
die een belangrijke rol hebben
gespeeld bij de besluitvorming. Dit waren
onder andere premier Jan-Peter Balkenende,
en Jaap de Hoop Scheffer, minister van
Buitenlandse Zaken ten tijde van de inval in
Irak, alsook voormalig Secretaris-generaal
van de NAVO en sinds kort hoogleraar aan
de Universiteit Leiden. De Commissie heeft
ook een aantal medewerkers van het
Ministerie van Buitenlandse Zaken geïnterviewd,
onder wie Frank Majoor, destijds
secretaris-generaal van Buitenlandse Zaken
en Niels Blokker, medewerker van de juridische
afdeling van Buitenlandse Zaken en
hoogleraar internationaal institutioneel
recht aan de Universiteit Leiden. De
Commissie had ook een gesprek met Hans
Blix, voormalig hoofd van UNMOVIC, het
inspectieteam van de Verenigde Naties dat
destijds na moest gaan of Irak massavernietigingswapens
bezat. ■
Meer informatie
Het rapport is gratis is te downloaden via de
website van de Commissie
(https://www.onderzoekscommissie-irak.nl)
en te koop via Uitgeverij Boom.

Promotie Pauline Schuyt
Verantwoorde straftoemeting
Donderdag 7 januari 2010 promoveerde
Pauline Schuyt, universitair hoofddocent
strafrecht aan onze faculteit, aan de
Radboud Universiteit Nijmegen op het
proefschrift getiteld: Verantwoorde straftoemeting.
Haar promotor was prof.mr. Y.
Buruma. Pauline Schuyt is juriste en neerlandica
en sinds enige jaren aan de Leidse
faculteit werkzaam. Haar promotieonderzoek
startte zij aan de Radboud Universiteit
in Nijmegen en zette zij bij haar overgang
Prof.mr. Y. Buruma en mr. drs. Pauline Schuyt in Nijmegen
naar Leiden daar voort. Haar proefschrift is
dan ook, als blijk van verbondenheid met
Leiden, opgenomen in de Meijers-reeks van
de faculteit. De komst van vele collega’s uit
Leiden op deze bijzondere dag in Nijmegen
illustreerde te meer dat zij een zeer gewaardeerde
collega is. In haar proefschrift weet
Pauline Schuyt haar taalkundige en juridische
achtergrond op innovatieve wijze te
combineren door een ‘straftoemetingsgrammatica’
te introduceren. Vijf concrete, aan
de retoricus Kenneth Burke ontleende, vragen
moeten de rechter in staat stellen de totstandkoming
van de beslissing over de straf
te verbeteren: wat, wie, hoe, effect en context.
Daarnaast biedt het proefschrift een
wetssystematische analyse van strafbeïnvloedende
omstandigheden, een analyse die in
het Nederlandse strafrecht tot dusver ontbrak
en van grote waarde zal blijken te zijn
voor de verdere ontwikkeling van het straftoemetingsrecht.
■
Door Ard Schoep
7

p r i j z e n
Scriptieprijzen 2009
Dinsdag 12 januari 2010, tijdens de nieuwjaarsreceptie, maakte mr. dr.
Carel Smith, voorzitter van de jury, de winnaars bekend van de
Jongbloed facultaire scriptieprijs 2009. Dit zijn de beste scripties van
de hele faculteit.
De Jongbloed facultaire scriptieprijzen werden gewonnen door:
1e prijs: mw. Lisette Valk. CVA-Ketenzorg: medische of juridische
kopzorg? (prof.mr. Carel Stolker).
2e prijs: mw. Andjelka Petreski. In de ban van World of Warcraft (mr.
Franke van der Klaauw-Koops, eLaw@Leiden).
3e prijs: dhr.ir. F.P.A. Dondorp. Elektronische handtekeningen (mr.
Franke van der Klaauw, eLaw@Leiden)
Prof.mr. Rogier Raas, hoogleraar Nederlands en Europees bank- en
effectenrecht, maakte de winnaars van de Hazelhoff van Huet scriptieprijs
bekend. De eerste prijs ging dit jaar naar Laurence Kool voor
haar scriptie getiteld: ‘Welke ratings verdienen cra’s zelf?’ De prijs is
geïnitieerd door de heer en mevrouw Hazelhoff-Van Huet.
Lisette Valk en mr. dr. Carel Smith
Jaap Schouten valt in de prijzen
Jaap Schouten (student Fiscaal recht en roeier bij Njord) is 15 januari
opnieuw tot sportman van het jaar 2009 gekozen. Hij prolongeerde
daarmee zijn titel.
Leidse student tweede VEB Scriptieprijs 2009
Supriya Somair, afgestudeerd in ondernemingsrecht, heeft de
(gedeelde) 2e prijs gewonnen van de VEB Scriptieprijs 2009 voor haar
scriptie getiteld ‘Insider Trading and Civil Actions’.
De scriptie, geschreven onder begeleiding van mw. mr. H.E. Wegman
(Ondernemings-recht), gaat over de mogelijkheid om in Nederland
een civiele actie in te stellen tegen personen die gebruik maken van
insider trading (handel met voorwetenschap).
Leids team wint prijs ‘Best Oralist’
Op 6 februari 2010 vertegenwoordigden 5 studenten de Universiteit
Leiden tijdens nationale rondes van de Jessup Moot Court, de grootste
pleitwedstrijd ter wereld.
De prijs voor ‘Best Oralist’ (beste spreker) werd door de jury unaniem
toegekend aan een lid van het Leidse team (Caitlin Lamboo) voor
haar indrukwekkende presentatie. Het team eindigde uiteindelijk als
tweede.
8
JPAO-prijzen
De jaarlijkse JPAO prijzen werden tevens 12 januari 2010 uitgereikt.
Beste externe docent was Ronald Huisman voor zijn bijdrage aan de
cursus Financieel Management voor juristen. De beste interne docent
was Christien de Kruif voor haar bijdrage aan de Basiscursus
Bestuurs(proces)-recht.
Best beoordeelde externe cursus was de Opfriscursus Echt Engels, verzorgd
door Pete Redman. De best beoordeelde interne cursus was
Civiel Bewijsrecht, verzorgd door Wilberdine Thoe Schwartzenberg
en Willem Sprenger (vice-president rechtbank Rotterdam).
Kijk voor het actuele postacademisch juridisch onderwijs op
www.paoj.nl en in de bijgesloten folder.
Ronald Huisman en Christien de Kruif
Leids ICC Moot Court pleitteam wint beste ‘Non-Native
Speaking Team’ Award
Van 14 tot 19 februari 2010 vertegenwoordigde dit team de
Universiteit Leiden tijdens de International Criminal Court Trial
Moot Court competition.
Het ICC Moot Court team van de Universiteit Leiden heeft de ‘Best
Non-Native Speaking Team Award’ gewonnen in de derde editie van
de International Criminal Court Trial Moot Court competition. Het
team eindigde verdienstelijk als vierde, slechts één punt achter de drie
Noord-Amerikaanse finalisten, waaronder Yale University. Bovendien
eindigde het daarmee als beste Nederlands team.
Het team werd gecoacht door Dr Robert Heinsch en Dr Carsten
Stahn.

Masters wederom zeer goed beoordeeld door studenten
In de eerste editie van de Keuzegids Hoger Onderwijs Masters staan
Rechtsgeleerdheid, Criminologie en Notarieel recht op de 1e plaats en
Fiscaal recht op de 2e plaats. In deze nieuwe editie is men zeer lovend
over de masters. De basisgegevens zijn ontleend aan landelijke databases
– zoals die van Studiekeuze123, de officiële landelijke website voor
het hoger onderwijs.
Impressie uit de gids:
Rechtsgeleerdheid: “De toppers zijn de beide vestigingen van de Leidse
universiteit.”
Fiscaal Recht: “Wederom als topper beoordeeld door collega-hoogleraren.”
Notarieel Recht: “Leiden is de topper. Deskundigen en studenten prijzen
de docenten. Ook de inhoud oogst lof.”
Criminologie: “Leiden belicht ten dele de forensische kant en biedt penologie:
onderzoek naar de maatschappelijke reacties op misdaad en straf.”
Leids team wint de International Air Law Moot Court
Competition in Delhi
Het Leidse Team behaalde in het eerste Air Law Moot Court de hoogste
scores voor de memorials en zegevierde in de finale.
Het team bestond uit Michel Adam (Zwitserland), Tridev Budia
(Mauritius) en Mildred Trögeler (Duitsland). Een alumnus van het
Instituut, Sagar Singamsetty Priyatham, was de coach van het Leidse
Team. ■
Het Leidse team en hun coach tijdens de ontvangst bij de Ambassadeur, Z.E. Bob
Hiensch.
Telders Book Support
Moldavië
In september vertrok vanaf de faculteit een vrachtwagen vol boeken
met bestemming Chisinau, Moldavië. De boeken werden gedoneerd
door Telders Book Support, een initiatief van het Volkenrechtelijk
Dispuut prof. mr B.M. Telders. Telders Book Support heeft sinds 1999
duizenden Engels- en Franstalige internationaalrechtelijke boeken
geschonken aan behoeftige rechtenfaculteiten in het voormalig
Oostblok en Afrika. Eerke Steller, Dolf Grasveld en Tristan Peters vlogen
de boeken achterna om ze over te dragen aan de universiteiten
van Chisinau en Tiraspol.
Tiraspol is de hoofdstad van het de facto onafhankelijke Transnistrië,
in naam nog een Sovjetrepubliek. Er is weinig veranderd sinds de val
van de muur. Lenin pronkt nog op het stadhuisplein en de juridische
bibliotheek bevat uitsluitend verouderde Russische literatuur. De
delegatie kon in een busje van de Organisatie voor Veiligheid en
Samenwerking in Europa de gedemilitariseerde zone binnenkomen en
de rivier de Dniester oversteken. Studenten worden geacht niet in het
buitenland, en al zeker niet in het Westen te gaan studeren.
Rechtenstudenten zijn niet gemotiveerd omdat er weinig juridisch
werk is in het ministaatje. Heb je een goede afkomst, dan kan je op je
23 ste rechter worden. Heb je die niet, dan mag je blij zijn met een baan
als kapper of taxichauffeur. Veel studenten vertelden ons dat ze Engels
studeerden om als tolk werk te vinden in het buitenland.
Het onderwijs is beter in Chisinau, al ontbeert ook de rechtenfaculteit
daar een goede bibliotheek. Eén student vertelde ons dat de politie tijdens
de verkiezingsonrust razzia’s hield en studenten uit colleges
haalde. Een vriend van hem kwam na twee weken vrij, psychisch en
fysiek gebroken. Dit relativeerde de problemen waar Leidse studenten
mee kampen behoorlijk. Wij waren blij onze medestudenten te kunnen
helpen met de boekendonatie.
Voor meer informatie over Telders Book Support en het Telders
Dispuut: www.teldersdispuut.nl. ■
9

Leids
bewijsrechtelijk
preadvies NVVR
Op 22 januari 2010 hield de Nederlandse
Vereniging voor Rechtsvergelijking haar
jaarvergadering te Leiden. Prof.mr. W.D.H
Asser, prof.mr. J.F. Nijboer en dr.mr. Y.E.
Schuurmans schreven het op de jaarvergadering
besproken preadvies ‘Bewijsrecht: het
bewijs geregeld?’. De auteurs gelden als
bewijsrechtelijke experts op hun vakgebied
en zijn allen verbonden aan de Leidse rechtenfaculteit.
Hun preadvies bouwt onder
meer voort op de kennis die zij als docenten
uitwisselen binnen het interdisciplinaire keuzevak
Bewijsrecht. Zowel vanuit het civiele
recht, het strafrecht als het bestuursrecht
waren vooraanstaande rechtswetenschappers
en praktijkjuristen op de dag afgekomen om
over het onderwerp te discussiëren.
Wat kan van partijen aan
bewijsverzameling worden verlangd en
waar begint en eindigt de
verantwoordelijkheid van de rechter?
Bewijs in het recht staat de laatste jaren
volop in de belangstelling. Deskundigen volgen
de rechtspraak kritisch, de rechtspraak
kampt met grote zaaksdruk en de maatschappij
verlangt in toenemende mate uitleg
van het rechterlijk oordeel. Procedures moeten
zorgvuldig zijn én binnen een redelijke
termijn een einde vinden. Dat spanningsveld
doet zich voor in zowel het civiele, bestuursrechtelijke
als strafrechtelijke proces. Die
ontwikkeling stelt in elk van de drie rechtsgebieden
de vraag aan de orde hoe de taakverdeling
is tussen rechter en partijen. Wat kan
van partijen aan bewijsverzameling worden
verlangd en waar begint en eindigt de verantwoordelijkheid
van de rechter? De preadviseurs
zien een ontwikkeling waarin partijen
meer invloed krijgen op de bewijsverzameling,
mede onder invloed van artikel 6
EVRM. Ook wordt de motiveringsplicht van
de rechter ten aanzien van de feiten steeds
verder aangezet. Deze bewijsrechtelijke ontwikkelingen
in Nederland zijn in het preadvies
in kaart gebracht en gerelateerd aan ontwikkelingen
in de ons omringende landen.
Op de jaarvergadering konden onder meer
de Engelse disclosure procedure en het beginsel
van procedural justice, de grondige Duitse
motiveringsplichten en de Franse waardering
voor autoriteit op een kritisch debat rekenen.
Van de studiemiddag zal een verslag verschijnen;
het preadvies is te verkrijgen bij
Wolf Legal Publishers. ■
10
Oratie Joanne van der Leun –
Crimmigratie
Op vrijdagmiddag 11 december 2009 sprak
prof. dr. Joanne van der Leun, die op 15 april
2008 het ambt van Hoogleraar Criminologie
aanvaardde, haar oratie met de korte, doch
veelzeggende titel ‘Crimmigratie’ uit.
Vernieuwend onderzoek
In een vol Groot Auditorium beschrijft en
analyseert van der Leun dit zogeheten crimmigratie-proces,
waarmee wordt gedoeld op
de versmelting van strafrecht en immigratierecht.
Ze richt zich hierbij in het bijzonder
op het haar bekende terrein van de illegale
migratie. Waar er aan dit proces van crimmigratie
en alle daarmee gepaarde (problematische)
ontwikkelingen voor wat betreft
de Amerikaanse situatie door wetenschappers
aldaar, waaronder de ‘bedenker’ van de
term crimmigration Juliet Stumpf, reeds uitvoerig
aandacht wordt besteed, staat onderzoek
naar en het debat over crimmigratie in
Nederland nog relatief in de kinderschoenen.
Met een prikkelende en overtuigende
oratie levert Van der Leun echter een
belangrijke bijdrage aan het op de kaart zetten
van dergelijk onderzoek.
Interdisciplinair onderzoek
De rede was opgebouwd langs drie lijnen, de
drie centrale vragen die zij in haar oratie
behandelde. Uit deze drie vragen volgt direct
het interdisciplinaire karakter van het
onderzoeksterrein waar Van der Leun zich,
geheel in de stijl van het eveneens onder
meer door haar gecoördineerde onderzoeksprogramma
Criminal Justice, op bevindt.
Naast een empirische vraag die ziet op het in
kaart brengen van crimmigratie-processen
in Nederland behandelt Van der Leun eveneens
een meer juridisch-normatieve vraag,
naar de legitimiteit van een strafrechtelijke
aanpak van illegaal verblijf. Bezien vanuit de
door de jaren heen geformuleerde criteria
voor strafbaarstelling illustreert van der
Leun dat niet onomstotelijk kan worden
geconcludeerd dat de keuze voor een strafrechtelijke
aanpak van illegale migratie de
meest aangewezen aanpak is. Hoewel in
Nederland, aldus van der Leun, vooralsnog
sprake is van selectieve crimmigratie is het
vooralsnog niet gekomen tot een algemene
strafbaarstelling van illegaal verblijf in
Nederland. Dat is maar goed ook want, in
antwoord op de derde – klassiek criminologische
– vraag naar de effectiviteit van een
strafrechtelijke respons, geeft Van der Leun
aan dat waar het strafrecht wordt ingezet om
illegale migratie tegen te gaan, dit in de
praktijk niet het wondermiddel blijkt te zijn
waar de autoriteiten wellicht op hoopten.
Als concreet voorbeeld wordt de ongewenstverklaring
(197 Sr) genoemd. Desondanks
lijkt de symbolische werking die van een
strafrechtelijke aanpak uitgaat – het probleem
wordt serieus genomen zo zou blijken
uit een harde strafrechtelijke aanpak – dikwijls
op te wegen tegen dit gebrek aan effectiviteit.
Toekomstig onderzoek
Van der Leun eindigt haar rede met een
opdracht: Een opdracht aan het adres van de
wetgever en beleidsmakers om, ten faveure
van de effectiviteit en legitimiteit van het
illegalenbeleid, beter te kijken naar differentiatie
van het beleidsinstrumentarium.
Hoewel een strafrechtelijke aanpak in
bepaalde gevallen de meest geëigende aanpak
kan zijn, moet volgens Van der Leun
voor het overgrote deel van het beleid ook,
meer dan reeds gebeurt, worden gekeken
naar het bestuursrecht en het ordeningsrecht.
Waar haar oratie reeds een duidelijke
illustratie is van het belang en de kracht van
een interdisciplinaire blik op criminaliteit en
migratie, geeft van der Leun aan dat dit
slechts één voorbeeld was van de wijze
waarop juridisch en sociaal wetenschappelijk
onderzoek elkaar kunnen versterken en stelt
ons met het oog op toekomstig onderzoek
nog meer voorbeelden in het vooruitzicht! ■
Door Maartje van der Woude

Promotie Patrick van der Meij
Het strafrechtelijk vooronderzoek: een
driehoeksverhouding onder spanning
Bij de toepassing van het strafrecht staan
grote belangen op het spel. De verdachte
wordt beschuldigd, zijn vrijheid kan worden
ontnomen en hij loopt het risico veroordeeld
te worden tot soms hoge gevangenisstraffen.
De raadsman die hem bijstaat zal
daartegen het nodige in stelling brengen.
Aan de andere kant streeft het Openbaar
Ministerie er wel naar om een strafbaar feit
tot opheldering te brengen.
Bij alle betrokkenen is er veel aan gelegen
om al zo vroeg mogelijk in het strafproces
invloed op de gang van zaken uit te kunnen
oefenen, omdat daar al een voorschot op de
uitkomst van het proces wordt genomen.
Tegen een bekennende verklaring, afgelegd
bij de politie, valt soms weinig meer in te
brengen. Dat resulteert allemaal in een toenemend
belang van het vooronderzoek in
strafzaken, ten koste van het onderzoek ter
terechtzitting.
Een driehoeksverhouding
In dat vooronderzoek spelen drie procesdeelnemers
een grote rol: de officier van justitie,
de verdediging en de rechter-commissaris,
die toezicht moet houden op de
verrichtingen in het vooronderzoek. Die
deelnemers aan het strafproces hebben
natuurlijk allemaal hun eigen functies, taken
en bevoegdheden, en werken soms samen,
maar liggen elkaar ook wel eens dwars. Je
zou kortom kunnen spreken van een driehoeksverhouding.
Dat beeld stelde Patrick
van der Meij voorop in zijn proefschrift
waarop hij op 4 februari 2010 promoveerde:
‘De driehoeksverhouding in het strafrechtelijk
vooronderzoek’.
Opdracht aan de wetgever
Het probleem dat Van der Meij behandelt
lijkt maar niet naar tevredenheid te kunnen
worden opgelost. Het blijft tobben: in het
vooronderzoek moeten belangrijke stappen
worden gezet om de waarheid te achterhalen,
maar verdachten moeten ook worden
beschermd tegen al te voortvarend overheidsoptreden.
Hoe moeten de rollen van de
verschillende procesdeelnemers zich nu tot
elkaar verhouden, om waarheidsvinding en
rechtsbescherming beide te garanderen? Als
de nadruk ligt op waarheidsvinding, bestaat
het gevaar dat politie en OM ongestoord
ingrijpende dwangmiddelen kunnen toepassen,
maar als de nadruk op de rechtsbescherming
ligt, blijven gepleegde feiten misschien
onopgelost.
Tijdens de verdediging bleek dit dilemma
onverminderd actueel. De promotiecommissie
was dan ook zó samengesteld dat
daarin de verschillende invalshoeken duidelijk
waren vertegenwoordigd. Ondanks de
naar voren gebrachte overwegingen die een
grotere nadruk op het verdedigingsbelang,
dan wel het belang van de waarheidsvinding
mogelijk achtten, blijft volgens Van der Meij
een zorgvuldige afweging tussen die belangen
essentieel. De crux zit hem in het begrip
evenwicht. Van der Meij beschrijft in zijn
proefschrift hoe in de afgelopen honderd
jaar in wetgeving en literatuur voortdurend
is geprobeerd evenwicht te creëren in de
driehoeksverhouding tussen de officier van
justitie, de verdediging en de rechter-commissaris.
Die laatste komt een belangrijke rol toe in
het bereiken van evenwicht, omdat hij de
verschillende belangen tegen elkaar kan
afwegen. De positie van de rechter-commissaris
in strafzaken is daarom erg belangrijk.
De conclusie bevat vooral een opdracht aan
de wetgever: hij moet er steeds voor zorgen
dat de verhoudingen in het strafrechtelijk
vooronderzoek de deelnemers in staat stellen
om hun functies te vervullen.
Met die conclusie biedt Van der Meij nieuwe
brandstof aan het debat over de inrichting
van het vooronderzoek in strafzaken. Zijn
bevindingen geven niet zo zeer een definitieve
oplossing, maar reiken eerder bruikbare
handvatten aan voor de ‘onverminderde
zoektocht naar evenwicht’ in de
voorfase van het strafproces. ■
Door Pim Geelhoed
Agenda
■ Woensdag 14 april
Promotie mr. H.H. Kielman ‘Politiële
gegevensverwerking en Privacy’.
Promotores prof. dr. H.J. van den Herik
en prof.mr. A.H.J. Schmidt
■ Donderdag 15 april
Promotie mr. E. Koops ‘Vormen van
subsidiariteit’. Promotor: prof.mr. W.J.
Zwalve
■ Dinsdag 20 april
Promotie dhr. Siewicz ‘Towards an
Improved Regulatory Framework of
Free Software’. Promotores: prof. dr.
H.J. van den Herik en prof.mr. A.H.J.
Schmidt
■ Donderdag 22 april
Promotie mw. R.Y.C. Ong LL.M.
‘Mobile Communication and the
Protection of Children’. Promotores:
prof. dr. H.J. van den Herik en dr. B.W.
Schermer
■ Woensdag 12 mei
Promotie drs. M.P. Lycklama à Nijeholt
‘Goodwill and Value Creation of
Acquisitions’. Promotores: prof. dr. J.G.
Kuijl RA, en prof. dr. J.M.J. Blommaert.
■ Vrijdag 28 mei
Promotie dhr. G. van der Schyff
‘Judicial Review of Legislation:
Constitutionalism Personified in the
United Kingdom, the Netherlands and
South Africa’. Promotor: prof. dr. P.B.
Cliteur
■ Woensdag 9 juni
Promotie drs. J.J.F.M. Borking
‘Privacyrecht is code’. Promotor:
prof.mr. H. Franken.
■ Zaterdag 12 juni Alumni zomerdag
Het hele jaar viert de Universiteit
Leiden haar 87e lustrum. Alle alumni
zijn van welkom op de alumnizomerdag.
Meer informatie zie
www.alumni.leidenuniv.nl
Actuele agenda zie www.law.leidenuniv.nl/agenda.html
11

p u b l i c a t i e s
■ Inbedding van Europese procesrechtelijke
normen in de Nederlandse rechtsorde.
M.V. Polak (red.). Ars Aequi Libri
2010, ISBN 978-90-6916-714-5 (MI-170)
12
Straatsburg, Brussel en Luxemburg.
Windrichtingen waaruit procesrechtelijke
normen op ons afkomen.
Procesrechtelijke regelgeving en rechtspraak
van Europese herkomst verlangen
invoeging in het Nederlands bestuursstraf-
en burgerlijk procesrecht. Dit boek
is gewijd aan de inbedding van supranationale
strafrechtelijke normen in de
Nederlandse rechtsorde. Hoe gaan wetgevers,
rechter en bestuur in Nederland te
werk bij hun pogingen Europese regelgeving
en rechtspraak in te bedden in ons
bestuurs-, straf- en burgerlijk procesrecht
en welke lessen kunnen wij daaruit trekken?
■ De criminologische kant van het ondernemen.
Gudrun Vande Walle en Patrick
Van Calster. Boom Juridische uitgevers,
ISBN 978-90-8974-055-7
De laatste jaren is er in de lage landen heel
wat criminologisch onderzoek verricht
naar organisatiecriminaliteit, financiële
criminaliteit, corruptie en soortgelijke
zaken. Hieruit vloeide een aantal waardevolle
publicaties voort. Dit boek bevat vernieuwende
bijdragen van Nederlandse en
Belgische onderzoekers, waarin deze
recente ontwikkelingen binnen het onderzoeksdomein
van financieeleconomische
criminaliteit centraal staan. Thema’s zijn
onder meer milieucriminaliteit, transnationale
criminaliteit, witwassen, fraude,
voedselveiligheid, werknemerscriminaliteit
en belangenvermenging. Ook wordt er
aandacht besteed aan nieuwe functies binnen
de handhavingsketen, zoals de forensisch
auditor of de compliance officer.
Daarnaast komt het integriteitsbeleid of
het maatschappelijk verantwoord ondernemen
als noodzakelijke aanvulling bij de
reactieve benadering aan de orde.
■ Dorsten naar gerechtigheid, Timo Slootweg.
Paul Scholten. Kluwer, ISBN 978-
90-13-07260-0.
De publicatie bevat filosofisch-theologische
beschouwingen over het recht. De
nagelaten schriften van Paul Scholten
(1875-1946) verdienen de volle aandacht
van een ieder die zich beroepshalve of
vanwege een wijsgerige of theologische
belangstelling op de diepere grondslagen
van het recht wil oriënteren.
In deze heruitgave van werk van Paul
Scholten zijn zowel de methodologie van
de rechtsvinding (uit Asser-Scholten,
Algemeen deel) als zijn meer beschouwelijke
werk in één gebonden band samengebracht.
Timo Slootweg plaatst Paul Scholten in
zijn naschrift getiteld: Over de grondslag
van de beslissing, tegen de achtergrond van
zijn christelijk existentialisme en decisionisme.
Daarmee voegt hij een uiterst interessante
dimensie toe aan de actuele discussie
over de betekenis van het recht in
het bredere perspectief van ethiek en
samenleving. Nu het moderne rationalisme
op haar retour is, en de angst voor
religie plaatsmaakt voor een hernieuwde
interesse daarin, is de tijd gekomen om
Scholten’s Beschouwingen opnieuw in
overweging te nemen.
■ Studies over crisis en crisisbeheersing.
E.R. Muller, U. Rosenthal, I. Helsloot,
E.R.G. van Dijkman. Kluwer, ISBN 978-
90-1305-469-9
Crisis en crisisbeheersing zijn steeds
belangrijker voor publieke en private
organisaties. Rampen, terrorisme, openbare
ordeverstoringen, infectieziekten,
overstromingen maar ook internationale,
bestuurlijke en bedrijfscrises noodzaken
organisaties tot cruciale beslissingen over
leven en dood van burgers en medewerkers
en over het voortbestaan van de eigen
organisatie.
In deze bundel beschrijven wetenschappers
en practitioners de vele kanten van
crises en crisisbeheersing. De verschillende
vormen van crises worden belicht.
Ingegaan wordt op enkele kernthema’s in
de crisisbeheersing zoals oefenen en trainen,
crisiscompetenties, media- en crisiscommunicatie,
rol van burgers, nazorg en
internationale aspecten van crisisbeheersing.
De organisatie en structuur van de
crisisbeheersing in Nederland komt uitgebreid
aan de orde. De bundel wordt afgesloten
met enkele aanbevelingen en toekomstvisies
over crisis en crisisbeheersing.
Deze bundel vormt het eerste deel over
crisis en crisisbeheersing. In het tweede
deel over dit onderwerp komen daadwerkelijke
crisissituaties in Nederland in de
periode 1945 tot 2008 aan de orde. ■
Leiden Law Magazine
Wilt u op de hoogte blijven van informatie
over de Juridische Faculteit, zoals conferenties,
nieuwe publicaties en personalia?
Meld u dan aan per e-mail
vvjf@law.leidenuniv.nl of telefonisch
071 527 48 65. Vermeld hierbij uw naam,
adres, telefoon en e-mailadres.
Donateurs aan het LUF ontvangen het
blad gratis.
Colofon
Redactie: Annet van der Helm, Joanne van
der Leun, Pauline Memelink, Jelle Nijland
en Michiel Tjepkema met medewerking
van de Vereniging Vrienden van de
Juridische Faculteit (VVJF) en het Leids
Universiteits Fonds (LUF)
Redactie-adres: Leiden Law Magazine,
Steenschuur 25, kamer b4.17,
2311 es Leiden
E-mail: vvjf@law.leidenuniv.nl
Website: www.law.leidenuniv.nl/alumni