Leidse nieuwsbrief|01.04 - Universiteit Leiden

More documents

Recommendations

Info

Vervolg pagina 1 U heeft voor dit boek over seksuele intimidatie de Nederlandse jurisprudentie in kaart gebracht. Dat had u voor een eerder boek ook al gedaan. Zijn er ontwikkelingen te signaleren in de jurisprudentie? Onze indruk is dat het aantal procedures is gestegen. Mijn student-assistent Ingrid Leijten vond 165 zaken over een periode van 10 jaar, tegen 113 procedures in de 15 jaar van mijn vorige onderzoek. Dat lijkt te duiden op een toename van het aantal zaken, maar helemaal zeker is dat niet. Tegenwoordig vinden we ook meer jurisprudentie door de toegenomen mogelijkheden om databanken digitaal te doorzoeken. Ik zou graag eens echt goed kwantitatief onderzoek laten doen om te kijken of het aantal zaken over seksuele intimidatie inderdaad toeneemt. Hetzelfde geldt voor de aard van de zaken. Ook daarvan heb ik de indruk dat die is veranderd, maar om dat echt aan te tonen is ook nader kwantitatief onderzoek nodig. Lastig is dat seksuele intimidatie vrijwel nooit het hoofdonderwerp van de procedure is. Meestal komt het onderwerp zijdelings aan bod in procedures betreffende ontslag, schadevergoeding, onrechtmatige daad, enzovoorts. Vroeger ging het vooral om ontslagzaken, waarbij geprocedeerd werd tussen werkgever en slachtoffer. Nu zie je een verschuiving naar meer procedures tussen werkgever, en dan vooral de overheidswerkgever, en de pleger van seksuele intimidatie. Er is vooral ook een verschuiving richting een beroep op de zorgplicht van de werkgever. De werknemer wil in een veilige omgeving werken en spreekt zijn werkgever daarop aan. Vooral in dat soort procedures is wat voorafging aan de rechtzaak van belang. Heeft de werkgever de klacht over seksuele intimidatie serieus genomen en netjes afgehandeld? Een probleem is daarbij natuurlijk wel wat je precies onder seksuele intimidatie verstaat. Is dat dan niet duidelijk? Nee, niet zonder meer. Niet iedere gedraging of uiting met een seksuele connotatie is ook meteen problematisch. Je moet dat altijd in zijn context bekijken. Een foto van een bijna blote dame op een billboard langs de snelweg leidt niet tot seksuele intimidatie, terwijl een dergelijke foto in het kantoor van de secretaresse wel intimiderend kan zijn. Daarom is het eerste deel van dit boek erop gericht om het verschijnsel ‘seksuele intimidatie’ te duiden. We moeten er voor zorgen dat juristen met het begrip uit de voeten kunnen en dat we niet een soort ‘moraalpo- 2 We moeten niet een soort ‘moraalpolitie’ krijgen. litie’ krijgen. In een openbare context – denk bijvoorbeeld aan een café – zal van seksuele intimidatie lang niet altijd sprake zijn. Je kan dan alleen een pleger op zijn gedrag aanspreken, maar de caféhouder heeft geen mogelijkheid om zijn klanten te instrueren omtrent hun gedrag. Die instructiebevoegdheid is van essentieel belang om het probleem structureel aan te kunnen pakken. Ik zie drie contexten waarin gedragingen en uitingen met een seksuele connotatie echt ongewenst zijn. Het gaat dan om betaalde arbeid, gezondheidszorg en onderwijs. In die gevallen heeft de werknemer, patiënt, of leerling, groot belang bij een veilige context. Hij kan immers niet weglopen. En juist in die gevallen is er goede grond zowel voor een verbods- als voor een instructienorm. Wat er is toegestaan of juist verboden, verschilt echter weer per context. Zo zijn relaties op het werk bijvoorbeeld meer geaccepteerd dan een relatie tussen arts en patiënt of tussen docent en leerling. Bent u tevreden over dit boek? Jazeker. Het was een heel lastige puzzel, omdat er moeilijk systeem aan te brengen was in de zeer diverse jurisprudentie. Ik ben op een gegeven moment een heel weekend op de faculteit aan een grote tafel gaan zitten en heb al mijn materiaal herschikt. Uiteindelijk heb ik er voor gekozen om per hoofdstuk een andere rechtsverhouding uit de doeken te doen: acties van werkgevers / besturen tegen plegers, acties van slachtoffers, en acties van mensen die menen ten onrechte van seksuele intimidatie te zijn beschuldigd. Het is echt een bruikbaar handboek voor juristen geworden en het geeft goed de stand van zaken weer op dit moment. Het behandelt vragen als: wat is de definitie van seksuele intimidatie, hoe zit het met de bewijslast en, hoe oordelen rechters nu? En uw andere onderzoek, lijkt dat op uw onderzoek naar seksuele intimidatie? Nee, de twee onderzoeken lijken eerlijk gezegd in geen enkel opzicht op elkaar. Mijn rapport ‘Women’s Human Rights and Culture’ is juist geschreven voor niet-juristen. Dat rapport is vooral bedoeld als praktische gids voor Nederlandse diplomaten en ontwikkelingswerkers om een dialoog over mensenrechten van vrouwen op gang te kunnen brengen. Dat was ook mijn opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Ik heb in dit onderzoek bewust geprobeerd afstand te nemen van juridische argumenten en van juridische constructies; om als het ware ‘uit mijn eigen denksysteem’ te stappen. Wat was de aanleiding voor het onderzoek? De aanleiding was gelegen in twee zeer vervreemdende situaties. De eerste was een uitnodiging door de Nederlandse mensenrechtenambassadeur Arjan Hamburger, om aanwezig te zijn bij een gesprek met de (vrouwelijke) Iranese Minister van Mensenen Vrouwenrechten. Dat leek wel een gesprek tussen doven en leidde tot niets. De delegatie verweet ons groot disrespect ten opzichte van vrouwen (denk aan de blote dames langs de snelweg!), terwijl wij niet veel verder kwamen dan het hameren op het belang van de ondertekening van mensenrechtenverdragen. Iets soortgelijks overkwam me enige tijd later in Denemarken. Daar was ik op uitnodiging van een Deens Mensenrechteninstituut, dat samen met Arabische Mensenrechteninstituten een dialoog op gang wilde brengen naar aanleiding van de Deense cartoonaffaire. Ook dat was een bizarre ervaring. Enige vorm van dialoog kwam niet op gang. Wanneer je de discussie over mensenrechten van vrouwen voert vanuit een juridisch perspectief, loop je kennelijk snel vast. Juristen constateren dat er sprake is van een ‘botsing van grondrechten’ (bijv. seksegelijkheid en recht op godsdienstvrijheid) en dat is het dan. De discussie zit muurvast. We blijken
niet in staat om een echte dialoog te voeren. Insteek van mijn onderzoek was om er achter te komen wat de voorwaarden daarvoor zijn. Wat zijn volgens u die voorwaarden voor het voeren van zo’n dialoog en het voorkomen van een ‘deadlock’ in de discussie? Ik heb me afgevraagd: ‘Waarom zo’n kloof?’ Het probleem zit er volgens mij in dat beide partijen de begrippen Mensenrechten en Cultuur zien als een statisch, onveranderlijk gegeven. Maar onze ideeën over mensenrechten zijn nog maar zo’n 200 jaar jong en voortdurend in beweging. Bovendien bestaan er veel misverstanden over mensenrechten. Niet-westerse diplomaten en politici denken vaak dat onze mensenrechten zeer individualistisch van aard zijn of gezinsondermijnend en daarmee in strijd zijn met hun cultuur. Voor het begrip ‘cultuur’ geldt iets soortgelijks. Ook dat wordt vaak neergezet als statisch en monolitisch gegeven, zowel door de niet-westerse landen zelf, als door westerse landen wanneer zij spreken over de cultuur van de ander. Zo spreken we over ‘de’ Arabische cultuur. Cultuur is echter niet ‘af’ maar voortdurend in beweging. Wie het dynamische karakter van zowel mensenrechten als cultuur onderkent, ziet kansen om met de ander in gesprek te raken. En hoe moet zo’n gesprek dan praktisch vorm krijgen? We zullen eerst bij onszelf te rade moeten gaan wat de noties en waarden zijn waarop onze mensenrechten zijn gebaseerd en de achtergronden daarvan kunnen uitleggen aan een gesprekspartner. Je probeert dan niet zozeer om je eigen gelijk te halen (hameren op het tekenen van verdragen), maar legt aan de ander uit wat de fundamentele normen zijn waaraan wat jou betreft niet te tornen valt én waar die normen vandaan komen. Vervolgens is de vraag aan de gesprekspartner hoe binnen zijn of haar cultuur invulling kan worden gegeven aan die mensenrechten. En wat fundamentele waarden binnen die cultuur zijn. Zijn die nu echt zo anders dan die waarop mensenrechten zijn gebaseerd? Het rapport biedt enerzijds die achtergrondinformatie en is anderzijds een gids voor de diplomaat. Alles draait dus om hoe je jezelf opstelt en je bereidheid om misverstanden uit de weg te helpen. Diplomaten zullen hun aannames over mensenrechten moeten expliciteren en uitleggen. Bijvoorbeeld dat een land bereid moet zijn een stukje van zijn soevereiniteit op te geven, maar dat het vooral gaat om een positieve verplichting richting de eigen burgers, waaraan landen zelf nader invulling kunnen geven. Vandaar ook dat ik in mijn rapport vooral een koppeling leg met het relatief onbekende Vrouwenverdrag. In nietwesterse landen is de visie op gelijkheid van mannen en vrouwen niet heel eenduidig. Het Vrouwenverdrag gaat ook uit van een brede visie op gelijkheid. Er is veel ruimte voor materiële gelijkheid en veel diversiteit, verandering en dynamiek. Vrouwenrechten bieden dus bij uitstek een kans om op een eigen manier met de invulling daarvan aan de slag te gaan. Wat gaat u doen nu deze twee grote onderzoeksprojecten afgerond zijn? Beide onderzoeken hebben nog wel wat staartjes. Naar aanleiding van het Mensenrechtenrapport is een mozaïekvoorstel ingediend bij NWO en hoop ik dat er een AIO zal kunnen worden aangesteld voor vervolgonderzoek. Het rapport is heel enthousiast ontvangen. Het Ministerie kijkt nu bijvoorbeeld naar mogelijkheden om het breder te verspreiden. Over seksuele intimidatie publiceer ik nog enkele vervolgartikelen en organiseer ik in het najaar een tweedaagse PAO aan onze faculteit. Verder ben ik alweer druk binnen de twee Europese ‘expert netwerken’ waar ik deel van uitmaak. Daaruit komen soms ingewikkelde onderwerpen voort, zoals het idee van ‘multiple discrimination’ dat uit de VS is overgewaaid. Dat is discriminatie waarbij niet helemaal duidelijk is op welke grond wordt gediscrimineerd. Is dat vanwege iemands geslacht, ras, seksuele voorkeur of een combinatie? Er wordt nagedacht over de vraag of de EU daar ook iets aan zou moeten doen. Ik ben daar niet onmiddellijk voorstander van en zou graag eerst een fundamentele discussie aanzwengelen. Is de individualistische Amerikaanse benadering van dit soort problemen wel een oplossing voor Europa, waarin we vooral met publieke regelingen en sociale ondersteuning van zwakkeren werken? Je moet eerst goed bedenken wat het probleem nu eigenlijk is en niet al die problemen via hetzelfde juridische format willen oplossen. Is dat ook uw boodschap aan alumni? Ja, dat zou je kunnen zeggen. Juristen zijn systeemdenkers en proberen vaak ieder probleem via juridisch puzzelen op te lossen. Je moet bereid zijn om uit het bestaande systeem te stappen, een paar stappen terug te doen en je af te vragen: ‘Wat is nu eigenlijk precies het probleem?’ en ‘Is dit wel het antwoord?’ Ik vind dat juristen dat te weinig doen. Sommige problemen laten zich nu eenmaal veel beter oplossen via niet-juridische weg. Dat zie je maar weer aan die vastlopende discussies over de mensenrechten wanneer je het probleem strikt vanuit juridisch perspectief benadert. Juristen moeten zich bovendien veel vaker de vraag stellen wat de rechtsgrond is voor juridiserend optreden. En daarvoor hebben we ook de input van anderen nodig, zoals van rechtstheoretici en rechtssociologen. ■ Door Pauline Memelink b e n o e m i n g e n Jaap Polak nieuwe voorzitter Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State De ministerraad heeft ingestemd met de voordracht tot benoeming van prof.mr. J.E.M. Polak als voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Met ingang van 1 mei 2010 volgt hij de huidige voorzitter mr. P. van Dijk op. Jaap Polak heeft zich vanaf zijn benoeming in 1999 volop ingezet voor de rechtenfaculteit en zal bij het staats- en bestuursrechtelijke onderzoek en onderwijs betrokken blijven. Zo zal Jaap ook de komende jaren promovendi blijven begeleiden en verschillende colleges verzorgen in de master Staats- en bestuursrecht. Decaan vice-voorzitter Visitatiecommissie Gerechten 2010 Prof.mr. C.J.J.M. Stolker is door de Raad voor de Rechtspraak benoemd tot vicevoorzitter van de Visitatiecommissie Gerechten 2010. Eens per vier jaar worden alle gerechten, met uitzondering van de Hoge Raad, bezocht door een visitatiecommissie waarvan ook externen deel uitmaken. De visitatie dient als verantwoording van de Rechtspraak aan de maatschappij en het parlement en bevordert de kwaliteitsverbetering in de gerechten. De eerste visitatie vond plaats in 2006. Ook daarvan maakte Stolker deel uit. De bezoeken vinden begin 2010 plaats. ■ 3
Page 1: Leiden Law Magazine Nieuwsbrief Fac
Page 5 and 6: Caminada en De Kam schrijven voorst
Page 7 and 8: Promotie Pauline Schuyt Verantwoord
Page 9 and 10: Masters wederom zeer goed beoordeel
Page 11 and 12: Promotie Patrick van der Meij Het s

Leidse nieuwsbrief|01.04 - Universiteit Leiden

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?