cahier over scholieren en wetenschappelijke beroepen

-36 - Proefproject Adoptierelaties. Samenvattende rapportage eerste fase
1. Vraag en werkwijze
In 2001 is Stichting Weten in opdracht van het ministerie van OCenW gestart met het proefproject Adoptierelaties
voor de periode 2001-2004. De term adoptierelaties verwijst in dit verband naar vormen van duurzame samenwerking
tussen instellingen en bedrijven waar wetenschappelijk werk wordt verricht en jongeren tussen 16 en 18
jaar in instellingen voor voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo) met als doel de beeldvorming van
scholieren over wetenschappelijk werk te verhelderen. Doel van het proefproject is meer zicht te krijgen op de
mogelijkheden van adoptierelaties om bij jongeren in die leeftijdscategorie het imago van wetenschappelijk werk
positief te beïnvloeden.
Stichting Weten heeft in dit proefproject gekozen voor een gefaseerde benadering. De eerste fase (2001-2002) hield
een brede verkenning in, die via een onderzoekslijn en een actielijn verliep. In de onderzoekslijn is een aantal
deelvragen uitgediept, in de actielijn is een aantal concrete initiatieven ingezet en tussentijds geëvalueerd. Deze
rapportage vormt een beschrijving van de bevindingen uit beide lijnen. Op basis van de opbrengst heeft Stichting
Weten een tweede fase voor het proefproject gedefinieerd.
De hoofdvraag in de eerste fase van het proefproject Adoptierelaties luidde:
Hoe kunnen adoptierelaties bijdragen aan een positief beeld van wetenschappelijk onderzoek bij jongeren tussen 16 en
18 jaar in het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs?
Bij de nadere uitwerking is in de eerste plaats gekeken naar de beleidscontext waarin de vraag is gesteld. Deze is
te vinden in twee beleidsnota’s uit 2000. In de nota Wetenschap- en Techniekcommunicatie Boeiend, Betrouwbaar
en Belangrijk wordt beargumenteerd dat het van belang is om jongeren meer vertrouwd te maken met kennis en
toepassingen van wetenschap en techniek. Een adoptieplan jongeren wordt aangekondigd, maar wel toegespitst
op het specifieke probleem van beroepskeuze. Haast in één adem worden beeldvorming en beroepskeuze
gekoppeld. Een citaat:
De kennissamenleving is of wordt in de nabije toekomst op specifieke terreinen geconfronteerd met een tekort aan technici en wetenschappers.
Dat geldt nu nog in het bijzonder voor de bèta- en technische studierichtingen, maar zal mogelijk op termijn ook voor de alfa- en gammadisciplines
gaan gelden. Ondanks de hoge instroom in het hoger onderwijs blijkt het moeilijk om jonge mensen te interesseren voor het doen
van onderzoek, het maken van nieuwe kennis, zowel in het publieke bestel als bij bedrijven. Dit is deels een imagoprobleem, deels een gevolg
van het ontbreken van voldoende carrièreperspectief in het publieke kennisbestel. (Boeiend, Betrouwbaar en Belangrijk, pag.19)
Het adoptieplan richt zich dus op verbetering van beeldvorming met een zeer specifieke intentie: het verhogen van
de instroom van jonge onderzoekers op de arbeidsmarkt.
De beleidsnota Talent voor de Toekomst. Toekomst voor Talent is geheel gewijd aan de problematiek van een dreigend
tekort aan wetenschappelijk onderzoekers in ons land. Op basis van een gedegen analyse wordt hier bevestigd
dat een tekort aan personeel het komende decennium een ernstige bedreiging vormt voor de kwaliteit van het
Nederlandse onderzoek. Het is overigens wel opvallend dat in deze nota de personele problematiek juist niet primair
in de bètahoek wordt verwacht. De grootste tekorten worden verwacht in de gebieden gedrag en maatschappij,
landbouw, economie en taal en cultuur. De nota zoekt de oplossing enerzijds in het verbeteren van het loopbaanbeleid
en de arbeidsmarktpositie van onderzoekers, anderzijds in het vergroten en versnellen van de doorstroom
van al aanwezige (cursivering RD) kwalitatief goede jonge onderzoekers en postdocs.
Wat betekent dit nu voor de hoofdvraag van dit proefproject Adoptierelaties? Twee conclusies lijken gerechtvaardigd.
Ten eerste wordt het probleem waar adopties een oplossing voor zouden moeten zijn – een dreigend tekort aan
Stichting Weten -37 -