Specialiserenidpsy.indb - Universiteit van Amsterdam
Specialiserenidpsy.indb - Universiteit van Amsterdam
Specialiserenidpsy.indb - Universiteit van Amsterdam
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
afstuderen<br />
Specialiseren in<br />
de Psychologie<br />
Informatie over afstudeerrichtingen<br />
afstudeerrichtingen in de psychologie
Inhoud<br />
Specialiseren in de Psychologie<br />
Algemene Informatie<br />
Afstudeerrichtingen<br />
Algemene Psychologie<br />
Arbeids- en Organisatiepsychologie<br />
Algemeen<br />
Interviews met studenten<br />
Klinische Psychologie<br />
Algemeen<br />
Interviews met studenten<br />
Ontwikkelings psychologie<br />
Algemeen<br />
Interviews met studenten<br />
Psychologische Methodenleer<br />
Algemeen<br />
Interviews met studenten<br />
Psychonomie<br />
Algemeen<br />
Interviews met studenten<br />
Sociale Psychologie<br />
Algemeen<br />
Interviews met studenten<br />
Colofon<br />
3<br />
6<br />
8<br />
10<br />
14<br />
16<br />
20<br />
24<br />
28<br />
30<br />
34<br />
36<br />
40<br />
42<br />
46
Algemene Informatie<br />
3<br />
Onderwijsdirecteur Klaas Visser<br />
Dit boekje gaat over het kiezen <strong>van</strong> een specialisatie<br />
in de psychologie. Die keuze maak<br />
je na twee jaar. In die twee jaar heb je je<br />
breed kunnen oriënteren binnen de psychologie.<br />
Je hebt kennisgemaakt met alle deelgebieden<br />
<strong>van</strong> de psychologie en misschien,<br />
aan het einde <strong>van</strong> het tweede jaar, ook al<br />
specialisatievakken gevolgd. Daarnaast hebben<br />
VRT-2 en het onderzoekspracticum je<br />
een kijkje in de keuken <strong>van</strong> enkele specialisaties<br />
gegeven.<br />
In dit boekje komen de zes programmagroepen<br />
aan het woord die de specialisaties<br />
verzorgen. Ook komen er studenten aan<br />
het woord uit de afstudeerrichtingen oude<br />
stijl. Die spreken <strong>van</strong>uit hun ervaring met<br />
het oude programma, terwijl jij in een nieuw<br />
programma zit <strong>van</strong>wege de invoering <strong>van</strong> de<br />
bachelor/master structuur. Dat is onhandig,<br />
maar op dit moment zijn er nog geen<br />
nieuwe stijl specialisatiestudenten.<br />
Gaat er dan veel veranderen? Ja en nee.<br />
Inhoudelijk lijken de nieuwe programma’s<br />
sterk op de oude en kun je de huidige studiegids<br />
en de informatie <strong>van</strong> ouderejaarsstudenten<br />
goed gebruiken om een keuze<br />
te maken. Anderzijds kies je eerst voor een<br />
specialisatie in je derde jaar, waar je na je<br />
bachelordiploma eventueel mee doorgaat in<br />
een master. Je kunt na een bachelordiploma<br />
stoppen maar pas na een master ben je een<br />
psycholoog met een afstudeerrichting.<br />
We hebben besloten dat we in dat derde jaar<br />
studenten willen laten kiezen voor één richting<br />
om vervolgens een vrij gestructureerd<br />
programma aan te bieden. We willen dat<br />
studenten redelijk snel hun bachelors halen,<br />
zodat ze vervolgens in de master mogelijkheden<br />
hebben om eigen keuzes te maken<br />
om vakken naast de specialisatie te doen.<br />
Die laatste fase <strong>van</strong> de studie is immers het<br />
meest interessant.
Algemene informatie<br />
4<br />
Je moet nu een keuze maken en die is vrij<br />
definitief. We denken dat dat verantwoord<br />
is, omdat de ervaring leert dat meer dan<br />
90% <strong>van</strong> de studenten nu ook één richting<br />
kiest en daar bij blijft. Bovendien hebben<br />
we nieuwe programma’s ontwikkeld op het<br />
gebied <strong>van</strong> de klinische ontwikkelingspsychologie<br />
en de klinische neuropsychologie.<br />
Je kunt in je derde jaar kiezen tussen de volgende<br />
richtingen:<br />
-Arbeids- en Organisatiepsychologie (incl.<br />
Psych. <strong>van</strong> Arbeid & Gezondheid)<br />
-Klinische Psychologie<br />
-Ontwikkelingspsychologie<br />
-Psychologische Methodenleer<br />
-Psychonomie<br />
-Sociale Psychologie<br />
-Klinische<br />
Ontwikkelingspsychologie (KLOP)<br />
-Klinische Neuropsychologie (KNP)<br />
waar<strong>van</strong> de eerste zes worden verzorgd<br />
door de gelijknamige programmagroep. De<br />
specialisatie KLOP wordt gegeven <strong>van</strong>uit<br />
Ontwikkelingspsychologie in samenwerking<br />
met klinische psychologie. De specialisatie<br />
KNP wordt gegeven <strong>van</strong>uit Psychonomie<br />
in samenwerking met klinische psychologie<br />
en ontwikkelingspsychologie.<br />
Als je bij psychonomie gaat studeren hoef<br />
je overigens pas in de loop <strong>van</strong> het eerste<br />
semester te beslissen of je verder wilt met<br />
functieleer, psychofysiologie of juist de<br />
klinische neuropsychologie. Dat geldt ook<br />
voor ontwikkelingspsychologie: de op-studenten<br />
en de klop-studenten het eerste half<br />
jaar hetzelfde programma.<br />
Je keuze is weliswaar vrij definitief, maar je<br />
kunt ook zelf een programma samenstellen<br />
uit onderdelen <strong>van</strong> meerdere richtingen en<br />
dat aan ons voorleggen. Ook kun je je studie<br />
uitbreiden met een minor. Verder kun je<br />
naast je specialisatie soms vakken <strong>van</strong> een<br />
andere richting erbij volgen. Als je daarover<br />
meer wilt weten: zie de bachelor/master<br />
site waar al delen <strong>van</strong> de nieuwe studiegids<br />
op worden gepubliceerd. (www.fmg.uva.nl/<br />
psychologie)<br />
Je moet je bedenken dat er geen één op één<br />
relatie is tussen de afstudeerrichting en het<br />
werk dat je later gaat doen. Natuurlijk is het<br />
zo dat je, om psychotherapeut te worden,<br />
een klinische richting moet kiezen, maar<br />
psychologie is geen beroepsopleiding. Het<br />
is een wetenschappelijke opleiding, die je<br />
kwalificeert voor tal <strong>van</strong> beroepen. Zo zitten<br />
er psychologen als recruiting officer bij
Algemene Informatie<br />
5<br />
de ABN/AMRO en wordt een klinisch psycholoog<br />
soms minister <strong>van</strong> financieën of<br />
uitgever bij een educatieve uitgeverij.<br />
Het karakter <strong>van</strong> de opleiding - een wetenschappelijke<br />
opleiding - brengt met zich<br />
mee dat je uitgebreid wordt getraind in het<br />
doen <strong>van</strong> onderzoek. Niet omdat we denken<br />
dat iedereen onderzoeker wordt (dat<br />
is maar weggelegd voor een kleine groep)<br />
maar omdat een wetenschappelijke training<br />
de beste basis is voor de praktijk.<br />
Zie de specialisatie niet als een dwangbuis<br />
maar kies een specialisatie omdat het vakgebied,<br />
de docenten en de vakken die ze<br />
verzorgen je aanspreken. Je moet je inhoudelijk<br />
uitgedaagd voelen. Immers, je volgt<br />
niet alleen een serie vakken bij de programmagroep<br />
<strong>van</strong> je keuze, maar ook je afstudeeropdracht<br />
(scriptie, een stage en een<br />
werkstuk) breng je daar onder.<br />
In de afgelopen jaren zijn twee onderzoeken<br />
verricht onder afgestudeerden. Enerzijds<br />
om na te gaan wat afgestudeerden achteraf<br />
<strong>van</strong> de opleiding vonden, anderzijds om te<br />
bekijken welk werk afgestudeerden hebben<br />
gevonden. Meer dan 90 procent <strong>van</strong> de afgestudeerden<br />
vindt werk waar<strong>van</strong> twee derde<br />
een baan heeft waarvoor een psycholoog<br />
werd gevraagd. De afgestudeerden in de<br />
Methodenleer hebben de grootste kans op<br />
werk en de Klinisch Psychologen de minst<br />
goede kans. maar het is een klein verschil.<br />
Tot slot: de overgang <strong>van</strong> de basisopleiding<br />
naar de specialisatie is groot. Het onderwijs<br />
is kleinschaliger en meer specialistisch <strong>van</strong><br />
aard en je bent plotseling met dat gebied<br />
<strong>van</strong> de psychologie bezig waar je je met<br />
hart en ziel aan wilt en moet wijden. In de<br />
specialisatiefase is er nog een overgang: <strong>van</strong><br />
de bachelor naar de master en in de master<br />
<strong>van</strong> vakken naar de afstudeeropdracht. De<br />
afstudeeropdracht bestaat uit een stage en<br />
een werkstuk (en colloquia). De ervaring<br />
leert dat je niet vroeg genoeg kunt beginnen<br />
met de planning <strong>van</strong> die onderdelen. Bij<br />
elke programmagroep ligt een gidsje met<br />
mee informatie.<br />
Veel succes met het maken <strong>van</strong> de keuze en<br />
met je verdere studie<br />
Klaas Visser<br />
Onderwijsinstituut Psychologie
Algemene Psychologie<br />
6<br />
Olivier Stam<br />
30 jaar<br />
Algemene Psychologie<br />
1995-2003<br />
‘Maak keuzes die<br />
je inspireren’<br />
‘In eerste instantie wilde ik therapeut<br />
worden. Het ‘geestelijk leven en lijden’ fascineerde<br />
mij. Tot het laatste doctoraaljaar<br />
heb ik me dan ook aan het klinische curriculum<br />
gehouden. Maar gaandeweg de studie<br />
merkte ik dat het beroep ‘therapeut’ me<br />
steeds minder trok. Bepaalde zaken in het<br />
klinische proces passen niet bij mij. Zoiets<br />
kun je niet voorzien, je moet het ontdekken.<br />
Wel erg leerzaam, hoor. Maar vlak voor het<br />
afstudeerjaar wist ik vooral wat ik niet wilde<br />
en ik had ruimte nodig om uit te zoeken wat<br />
ik wél wilde. Daarom ben ik er een jaartje<br />
tussenuit gegaan.’
Als student had ik al wat journalistieke ervaring<br />
opgedaan bij een lokale studentenradiozender.<br />
Het was voor mij een logische<br />
stap om hiermee verder te gaan. Met enig<br />
geluk wist ik een stage te regelen bij het<br />
programma ‘Argos’ <strong>van</strong> de VPRO-radio. Na<br />
die stage werd ik freelancer en heb ik ook<br />
voor een ander station gewerkt. Een gave<br />
tijd, maar toch begon het aan het eind <strong>van</strong><br />
dat tweede jaar te kriebelen. Het afstuderen<br />
moest er toch eens <strong>van</strong> komen.’<br />
‘Mijn motivatie om bij Klinische Psychologie<br />
af te studeren, had inmiddels het absolute<br />
nulpunt bereikt, daarom wilde ik mijzelf<br />
alle vrijheid geven die nodig was om<br />
de bul binnen een redelijke tijd te behalen.<br />
Het algemeen doctoraal kwam voor mij dan<br />
ook als een zegen. Voordeel <strong>van</strong> de Algemene<br />
Psychologie is dat je je eigen studieroute<br />
kunt samenstellen. Alle vakken die je<br />
werkelijk interesseren, kun je volgen.’<br />
‘Het toeval wil dat iemand mij attendeerde<br />
op een psychologisch model dat de motivatie<br />
<strong>van</strong> mensen beschrijft in termen <strong>van</strong><br />
waarden. Zoals Maslov doet, maar dan meer<br />
toegespitst. Een organisatieadviesbureau<br />
dat het model in de praktijk hanteerde, was<br />
meteen geïnteresseerd. Aan de geplande<br />
onderzoeksstage ben ik alleen nooit toegekomen,<br />
want binnen twee dagen was ik <strong>van</strong><br />
stagiair gepromoveerd tot trainee-adviseur<br />
en trainer. Ik kreeg een royaal salaris en ik<br />
maakte lange werkdagen. Van het onderzoek<br />
kwam uiteindelijk weinig terecht. Aan<br />
student 7<br />
het eind <strong>van</strong> dit (inmiddels derde) jaar kreeg<br />
ik een nu-of-nooit gevoel over het afstuderen.<br />
Ik zegde mijn baan op, en ik ging terug<br />
naar de schoolbanken.’<br />
‘Afstuderen betekende voor mij vooral veel<br />
brainstormen en rondshoppen. Ik heb met<br />
veel docenten <strong>van</strong> bijna alle verschillende<br />
afdelingen gepraat over interessante scriptie-<br />
en werkstukmogelijkheden. Dit kostte<br />
wat extra tijd, maar toen ik uiteindelijk wist<br />
wat ik wilde doen, had ik er ontzettend veel<br />
zin in.’<br />
‘Mijn afstudeerscriptie en -werkstuk (bij Sociale<br />
Psychologie) waren voor mij ongetwijfeld<br />
de meest interessante onderdelen <strong>van</strong><br />
mijn hele studie. Ik ben mezelf ontzettend<br />
tegengekomen. Tegenslagen en vertragingen<br />
waren aan de orde <strong>van</strong> de dag, maar<br />
ook rushes <strong>van</strong> inspiratie. En, hoe lang het<br />
soms ook kan duren voordat je echt in een<br />
onderwerp zit, op een gegeven moment<br />
schrijft een scriptie zichzelf, dat is zeer bevredigend.’<br />
‘Nu ben ik bezig een leven als freelancer op<br />
te bouwen, zowel in de journalistiek als in<br />
training en advies. Daarnaast wil ik me gaan<br />
bezighouden met het maken <strong>van</strong> films. Mijn<br />
advies aan elke student: vergeet de curricula,<br />
maak vooral keuzes die je inspireren. Stop<br />
vooral een jaartje als je je wilt heroriënteren.<br />
Wees het beruchte ‘zwarte gat’ vóór, stel het<br />
niet uit tot na je studie. Spring er nu in!’
Onderwijscoördinator Arne Evers<br />
Arbeids- en Organisatie<br />
Psychologie<br />
Hoe komt het dat sommige mensen het<br />
prettig vinden om onder een bepaalde druk<br />
te werken, terwijl anderen ziek worden of<br />
snel opbranden? Hoe gaan mensen om met<br />
conflicten op het werk? Waarop moet je letten<br />
bij de samenstelling <strong>van</strong> teams op het<br />
werk? Zijn mensen in teamverband creatiever<br />
dan wanneer ze alleen werken? Welke<br />
psychologische processen liggen ten grondslag<br />
aan innovatie op het werk? Hoe ontstaat<br />
discriminatie bij personeelsselectie, en wat<br />
kun je ertegen doen? Hoe ontstaan verschillen<br />
in loopbaanontwikkeling tussen mannen<br />
en vrouwen? Dit is slechts een kleine<br />
greep uit het soort vragen dat centraal staat<br />
in arbeids- en organisatiepsychologisch onderwijs<br />
en onderzoek. A&O-psychologen<br />
houden zich dus bezig met het individueel<br />
en gezamenlijk functioneren en presteren<br />
<strong>van</strong> mensen in arbeidssituaties. Thema’s die<br />
in het afstudeerprogramma <strong>van</strong> A&O worden<br />
behandeld zijn: Conflicthantering, Besluitvorming<br />
in Groepen, Motivatie, Leiderschap,<br />
Personeelsselectie en Discriminatie,<br />
Stresstheorieën, Persoon-organisatie fit en<br />
het Functioneren <strong>van</strong> Teams. Kenmerkend<br />
voor de A&O is dat op een fundamenteel-<br />
theoretische manier vragen uit de praktijk<br />
<strong>van</strong> organisaties worden onderzocht. Naast<br />
solide theorievorming zoeken we dus tevens<br />
naar geschikte toepassingen <strong>van</strong> deze<br />
kennis.<br />
Het afstudeerprogramma kent drie accenten<br />
die door een juiste keuze <strong>van</strong> vakken<br />
kunnen worden aangebracht: personeelsselectie<br />
en personeelsbegeleiding, sociale<br />
processen in organisaties en psychologie<br />
<strong>van</strong> arbeid en gezondheid. Deze driedeling<br />
komt men o.a. tegen in de cursussen die in<br />
het bachelors jaar voor alle hoofdrichtingstudenten<br />
verplicht zijn: Werving, selectie<br />
en arbeidsprestaties hoort bij de personeelspsychologische<br />
richting; Werken in groepen<br />
en Organisatiestructuur en -cultuur horen<br />
bij de richting Sociale processen in organisaties;<br />
en Arbeid, gezondheid en werkstress<br />
hoort uiteraard bij de richting Arbeid en<br />
gezondheid. Deze zijn verplicht ongeacht<br />
het accent dat men verder wil aanbrengen.<br />
De programmagroep gaat er<strong>van</strong> uit dat een<br />
brede basiskennis <strong>van</strong> de A&O-psychologie<br />
is vereist om later optimaal te kunnen specialiseren<br />
en functioneren.<br />
Ook bij de keuzevakken in het bachelorjaar<br />
zijn deze drie accenten aangebracht:<br />
de TMP Loopbaanbegeleiding is met name<br />
interessant voor degenen die de Personeelspsychologische<br />
richting op willen; de TMP<br />
Organisatieverandering voor de richting<br />
Sociale processen in organisaties; en de<br />
TMP Interventies in de A&G-psychologie<br />
voor de richting Arbeid en gezondheid.<br />
Daarnaast kan men nog kiezen uit òf het
onderdeel Motivatie en arbeidsgedrag, òf<br />
het onderdeel Leiderschap. Kennis <strong>van</strong><br />
deze onderwerpen is voor alle drie de richtingen<br />
binnen A&O rele<strong>van</strong>t.<br />
De programmagroep vindt daarnaast de<br />
TMP-onderdelen Design-Onderzoek-en-<br />
Analyse (DOA), in het bachelorjaar, en het<br />
Practicum Data Analyse (PDA) en Vraagstelling-<strong>van</strong>-Onderzoek<br />
in Organisaties<br />
(VOO), in het masters jaar, essentieel voor<br />
de vorming <strong>van</strong> studenten. Ook wanneer<br />
men zich niet expliciet als onderzoeker wil<br />
bekwamen, krijgt men in de praktijk onvermijdelijk<br />
met onderzoeksvragen te maken<br />
krijgen. In deze vakken wordt geleerd hoe<br />
men een onderzoek in een arbeidsorganisatie<br />
moet opzetten en hoe men vervolgens de<br />
gegevens kan verwerken. Deze vakken zijn<br />
daardoor tevens een goede voorbereiding<br />
op het afstudeeronderzoek (werkstuk).<br />
In het masters jaar heeft men daarnaast nog<br />
de keuze uit een aantal VV-onderdelen, nl.:<br />
Personeelsselectie (voor het Personeelspsychologische<br />
accent), Conflicthantering<br />
(Sociale processen in organisaties), Besluitvorming<br />
(Sociale processen in organisaties),<br />
Organisatietheorie (Sociale processen in<br />
organisaties), Persoon en organisatie (zowel<br />
Personeelspsychologie als Sociale processen<br />
in organisaties), TMP Adviesvaardigheden<br />
(Psychologie <strong>van</strong> Arbeid en Gezondheid).<br />
De hierboven geschetste accenten leiden<br />
niet tot een aparte aantekening, maar zijn te<br />
beschouwen als aanbevolen studieprogramma’s<br />
om zich in een bepaalde richting te<br />
bekwamen. Alléén de richting Psychologie<br />
<strong>van</strong> Arbeid en Gezondheid kent een aparte<br />
aantekening, maar daartoe dient men naast<br />
algemeen<br />
9<br />
de vakken die verplicht zijn voor Arbeidsen<br />
Organisatiepsychologie, Interventies in<br />
de arbeids- en gezondheidspsychologie en<br />
Adviesvaardigheden, ook de Basiscursus<br />
Angst- en Stemmingsstoornissen bij Klinische<br />
Psychologie te volgen.<br />
Omdat in de eerste twee jaar <strong>van</strong> de psychologiestudie<br />
A&O slechts een kleine bijdrage<br />
levert aan het onderwijsprogramma,<br />
wordt de studenten aanbevolen in het specialisatie-deel<br />
<strong>van</strong> hun studie zoveel mogelijk<br />
A&O-vakken te volgen teneinde goed<br />
voorbereid de arbeidsmarkt te betreden.<br />
Wanneer men nog studieruimte of studietijd<br />
over heeft kunnen vakken <strong>van</strong> andere<br />
programmagroepen of faculteiten gevolgd<br />
worden. Voorbeelden hier<strong>van</strong> zijn: Arbeidsrecht<br />
(voor specialisatie in de arbeidspsychologische<br />
richting), Bedrijfseconomie<br />
(voor specialisatie als organisatie-adviseur)<br />
of onderdelen <strong>van</strong> het Social Skills Lab (gegeven<br />
door Sociale Psychologie, voor specialisatie<br />
als loopbaanadviseur, trainer of<br />
personeelsconsulent).<br />
De afstudeerrichting A&O biedt vele beroepsmogelijkheden.<br />
Enkele voorbeelden<br />
zijn: docent/onderzoeker bij een HBO,<br />
universiteit of onderzoeksinstelling zoals<br />
TNO, organisatie-adviseur bij een organisatie-adviesbureau;<br />
hoofd opleiding, training<br />
en vorming bij grote ondernemingen; medewerker<br />
op de afdeling Personeel en Organisatie<br />
<strong>van</strong> een groot bedrijf; medewerker<br />
bij een ARBO-dienst; of beleidsmedewerker<br />
bij een overheidsinstelling.<br />
Spreekuur programmagroepcoördinator Arne<br />
Evers: ma. 13.00-14.00 en wo. 13.30-16.30
Arbeids- en Organisatie<br />
Psychologie<br />
Meta Pekelharing<br />
25 jaar<br />
Arbeids- en Organisatie<br />
Psychologie<br />
Sinds 1998<br />
‘Ga op je gevoel af’
‘Eigenlijk wilde ik eerst bedrijfskunde studeren,<br />
maar ik wilde nog liever in <strong>Amsterdam</strong><br />
wonen. Ik was een tijdje in het buitenland<br />
geweest, en ik had echt het gevoel dat ‘het’<br />
in <strong>Amsterdam</strong> gebeurt. Daarom ben ik aan<br />
de <strong>Universiteit</strong> <strong>van</strong> <strong>Amsterdam</strong> begonnen<br />
met Economie. Maar dat bleek niets voor<br />
mij te zijn. Het was saai en de menselijke<br />
kant kwam wat mij betreft veel te weinig<br />
aan de orde. Uiteindelijk ben ik Psychologie<br />
gaan doen, omdat mijn interesse meer aan<br />
de menselijke en minder<br />
aan de cijfermatige<br />
kant bleek te liggen.’<br />
‘Ik wist wel meteen dat<br />
ik de organisatiekant op<br />
wilde, maar pas gaandeweg<br />
kwam ik erachter<br />
dat ik daarvoor bij de<br />
studierichting Arbeids & Organisatiepsychologie<br />
terecht kon. Ik heb nog heel even<br />
getwijfeld of ik A & O met Sociale Psychologie<br />
ging combineren, maar uiteindelijk<br />
vond ik A & O toch het allerleukste.’<br />
‘De vakgroep A & O is heel wetenschappelijk.<br />
In vergelijking met de McGill <strong>Universiteit</strong><br />
in Montreal, waar ik heb gestudeerd,<br />
wordt hier op een hele andere manier onderwijs<br />
gegeven. Je leest dezelfde artikelen,<br />
maar je gaat daar veel verder met de stof.<br />
Op de UvA blijft het vooral bij het absorberen<br />
<strong>van</strong> informatie. Ik moet zeggen dat<br />
ik door het onderwijs in Canada meer werd<br />
‘Ik vind A&O echt<br />
anders dan<br />
andere richtingen’<br />
student 11<br />
uitgedaagd om na te denken over de stof.’<br />
‘Ik had dus meer moeite met het kiezen <strong>van</strong><br />
een studie, dan met het kiezen <strong>van</strong> een studierichting.<br />
Ik vind A&O echt anders dan<br />
andere richtingen. Het is niet op therapie<br />
gericht, maar meer op groepsprocessen. Ik<br />
heb het idee dat ik tijdens mijn studie leer<br />
rekenen. Ik ben niet bang voor getallen of<br />
formules. Door al het cijfermatige vind ik<br />
A&O ook niet echt een alfa studie.’<br />
‘Ik vind de propedeuse<br />
en het algemeen doctoraal<br />
een goede voorbereiding<br />
op je specialisatie.<br />
Wat mij betreft had<br />
het specialiseren ook al<br />
wel eerder mogen beginnen.<br />
Van de basiscursussen<br />
ging mijn hart niet sneller kloppen,<br />
maar het werken aan mijn scriptie vind ik<br />
geweldig. Ik heb eindelijk het idee dat ik wat<br />
aan het doen ben.’<br />
‘Ga vooral op je gevoel af, dat is de beste<br />
tip die ik kan geven aan studenten die nog<br />
niet precies weten wat ze moeten kiezen.<br />
Als je vakken leuk vindt, verdiep je daar dan<br />
in. Ga eens praten met de docent die het<br />
vak geeft. Zoek aan vullende informatie bij<br />
een onderwerp wat je aanspreekt. Een ding<br />
weet ik zeker, als je voor A&O kiest, heb<br />
je affiniteit met het bedrijfsleven en minder<br />
met het helpen <strong>van</strong> mensen.’
Arbeids- en Organisatie<br />
Psychologie<br />
‘Voordat ik een studierichting koos, zag ik<br />
het vakgebied psychologie heel zwart-wit.<br />
In mijn ogen kon je óf de wat vage, klinische<br />
kant óf de wat meer concrete, toegepaste<br />
kant op. In het eerste jaar heb ik naast<br />
psychologie ook nog filosofie gestudeerd,<br />
maar na een jaar had ik het gehad met vaagheden.<br />
Saake Buwalda<br />
24 jaar<br />
Arbeids- en Organisatie<br />
Psychologie<br />
1998-2003<br />
‘Van richting blijven<br />
wisselen is niet handig’<br />
Uiteindelijk heb ik voor Arbeids & Organisatiepsychologie<br />
gekozen, omdat je de<br />
kennis die je opdoet, kunt toepassen in het<br />
bedrijfsleven. Het geven <strong>van</strong> trainingen,<br />
observeren hoe teams functioneren, personeelsbeleid:<br />
dit zijn allemaal heel toegepaste<br />
onderwerpen die me aanspreken. Nog<br />
voordat ik het onderzoekspracticum had
doorlopen, ben ik al basiscursussen a&o<br />
gaan volgen.’<br />
‘Toen ik eenmaal met A & O was begonnen,<br />
wilde ik het ook afmaken. Ik had in<br />
eerste instantie net zo goed voor een andere<br />
toegepaste richting kunnen kiezen, zoals<br />
Sociale Psychologie. Je merkt na verloop<br />
<strong>van</strong> tijd dat de verschillende afstudeerrichtingen<br />
veel overeenkomsten hebben. Zo<br />
tegen het einde <strong>van</strong> je studie ga je de andere<br />
richtingen meer waarderen, daarnaast leer<br />
je ook de mooie unieke<br />
kanten <strong>van</strong> je eigen rich-<br />
ting kennen. Het laatste<br />
deel <strong>van</strong> mijn studie<br />
werd interessanter, omdat<br />
je steeds meer wordt<br />
vrijgelaten.<br />
Met terugwerkende<br />
kracht zie ik het nut in<br />
<strong>van</strong> bepaalde vakken die ik heb gedaan, zoals<br />
Design, Operationalisatie en Analyse of<br />
vakken uit het eerste jaar. De vakken waarbij<br />
je samenwerkt met andere studenten, vond<br />
ik het leukst.’<br />
‘Na mijn studie wilde ik graag in de advies,<br />
training en consultancy hoek gaan werken.<br />
A & O is daar een geschikte afstudeerrichting<br />
voor. Ik ben inmiddels afgestudeerd,<br />
maar ik heb nog geen baan in dit gebied<br />
kunnen vinden. Inmiddels ben ik ook geïnteresseerd<br />
geraakt in de gezondheidszorg-<br />
‘Het laatste deel<br />
<strong>van</strong> mijn studie<br />
werd interessanter’<br />
student 13<br />
psychologie, de tweejarige opleiding die je<br />
na de afstudeerrichting Klinische Psychologie<br />
kunt volgen. Na je A & O studie hoef<br />
je alleen nog maar een paar vakken <strong>van</strong><br />
klinische psychologie te volgen en je moet<br />
een klinische stage lopen om voor deze<br />
opleiding in aanmerking te kunnen komen.<br />
Daarom studeer ik nu weer.’<br />
‘Daarnaast ben ik werkzaam bij stadsdeelkantoor<br />
Oud-Zuid, waar ik me bezighoud<br />
met het actualiseren <strong>van</strong> het rampenplan.<br />
Op zich is daar geen psychologische<br />
opleiding<br />
voor nodig. Het gaat<br />
meer om mijn academische<br />
capaciteiten. Met<br />
een wetenschappelijke<br />
studie kun je veel doen.<br />
Ik hoop na dit project<br />
door te kunnen groeien<br />
bij het stadsdeelkantoor.’<br />
‘Je ziet vaak dat studenten het op een bepaald<br />
punt even helemaal niet meer zien<br />
zitten, zeker vlak voordat ze aan afstuderen<br />
moeten beginnen. Ze zien een beetje tegen<br />
de hele afstudeeropdracht op, twijfelen, en<br />
wisselen dan maar weer <strong>van</strong> afstudeerrichting.<br />
Dat lijkt mij niet handig. Door alles <strong>van</strong><br />
tevoren goed te regelen en te plannen, kun<br />
je snel werken en is het niet zo zwaar. Wat<br />
mij betreft is afstuderen gewoon een kwestie<br />
<strong>van</strong> doorbijten.’
Klinische Psychologie<br />
14<br />
onderwijscoördinator Kitty Rolf<br />
Het vakgebied Klinische Psychologie bestrijkt<br />
afwijkend of als problematisch ervaren<br />
gedrag bij patiënten in alle leeftijdfasen.<br />
Afwijkend gedrag is een breed begrip: hieronder<br />
vallen gedragsstoornissen (bijvoorbeeld<br />
verslaving), cognitieve en emotionele<br />
stoornissen (bijvoorbeeld psychosen en<br />
angsten en fobieën), maar ook problemen<br />
in de ouder-kind- of partner-relatie.<br />
Onderscheid wordt gemaakt in studie <strong>van</strong><br />
de ontstaansgeschiedenis (etiologie), aard<br />
en uitingsvorm (psychodiagnostiek) en de<br />
behandeling (interventies/psychotherapie)<br />
<strong>van</strong> dit gedrag. Bij de etiologie wordt bijvoorbeeld<br />
aandacht besteed aan factoren als<br />
opvoedingsstijlen en gezinsklimaat, maar<br />
ook aan processen in de informatieverwerking,<br />
bijvoorbeeld perceptie en geheugen.<br />
Ten behoeve <strong>van</strong> psychodiagnostiek worden<br />
verschillende methodes ontwikkeld en<br />
gebruikt: gesprek, observatie en psychologische<br />
tests. Interventies kunnen bestaan<br />
uit individuele behandelingen of behandelingen<br />
<strong>van</strong> partners en gezinnen of in groepen.<br />
Nauw gerelateerd is de gezondheidspsychologie,<br />
waarin psychosociale aspecten bij<br />
(chronische) lichamelijke ziekten centraal<br />
staan.<br />
Om af te studeren bij de specialisatie Klinische<br />
Psychologie volgt men een (voor<br />
ieder verplicht)basispakket bestaande uit<br />
twee basiscursussen, de bachelor diagnostiek-<br />
en de bachelor interventiecursus. In<br />
de master volgt men de master diagnostiek-<br />
en een master interventiecursus. Naast dit<br />
pakket zijn er studiepunten vrij te besteden<br />
aan cursussen. Men kan dit naar keuze<br />
breed invullen, of met een accent op een<br />
bepaald onderwerp. Mogelijke accenten<br />
zijn Klinische Psychologie in de Geestelijke<br />
Gezond-heidszorg; Klinische Psychologie<br />
in de Somatische Gezondheidszorg; Klinische<br />
Ontwikkelingspsychologie (zie KLOProute<br />
bij ontwikkelingspsychologie) en experimenteel<br />
onderzoek. De bachelor sluit<br />
men af met een bachelorthese en de afstudeeropdracht<br />
in de master bestaat uit een<br />
werkstuk en een stage. De meeste studenten<br />
kiezen voor een praktijkstage, dus een stage<br />
binnen een instelling voor (geestelijke) gezondheidszorg,<br />
maar wetenschappelijke stages<br />
(en combinaties) zijn ook mogelijk.<br />
Het onderzoek <strong>van</strong> de programmagroep is<br />
divers. Een groot deel daar<strong>van</strong> valt onder de<br />
volgende thema’s:<br />
1. Psychodiagnostiek<br />
Recent onderzoek <strong>van</strong> de programmagroep<br />
op het gebied <strong>van</strong> psychodiagnostiek richt<br />
zich vooral op toepassingen binnen het forensisch<br />
veld.<br />
Andere aandachtspunten binnen de diagnostiek<br />
zijn (a) instrumentontwikkeling<br />
(met name op het gebied <strong>van</strong> posttrauma-
tische stress), (b) koppeling tussen diagnostiek<br />
en therapie (onder andere therapeutische<br />
psychodiagnostiek en indicatiestelling),<br />
(c) bruikbaarheid en validiteit <strong>van</strong> indirecte/<br />
informant assessment in klinische en non<br />
klinische settings (d) richtlijnen voor effectieve<br />
verslaglegging en (e) base rate aspecten<br />
<strong>van</strong> diagnostiek.<br />
2. Lichamelijke klachten en psychisch dysfunctioneren<br />
Op dit gebied wordt onderzoek verricht<br />
rond diverse pijnklachten, seksueel dysfunctioneren<br />
en astma; gekeken wordt onder<br />
meer naar de relatie tussen lichamelijke<br />
verschijnselen en subjectieve beleving daar<strong>van</strong>.<br />
3. Psychosociale aspecten <strong>van</strong> chronische<br />
ziekten<br />
Dit omvat onder meer de bestudering <strong>van</strong><br />
psychische reacties op somatische ziektes.<br />
4. Psychopathologie en Psychologische interventiemethoden<br />
Doel <strong>van</strong> dit onderzoek is vast te stellen<br />
langs welke processen veranderingen tot<br />
stand komen, onder meer bij de behandeling<br />
<strong>van</strong> volwassenen, kinderen en ouderen<br />
met angststoornissen, ADHD, alcoholafhankelijkheid<br />
en bij partner-relatieproblemen.<br />
Recente ontwikkelingen betreffen de<br />
toepassing <strong>van</strong> Internet en Virtual Reality in<br />
de behandeling <strong>van</strong> psychische klachten.<br />
5. Preventie<br />
Onderzoek wordt verricht naar preventie<br />
<strong>van</strong> angststoornissen, stress in de arbeidssituatie,<br />
en posttraumatische stressstoornis.<br />
De meeste afgestudeerden in de klinische<br />
psychologie willen een baan in de gezond-<br />
algemeen 15<br />
heidszorg, als diagnosticus en / of behandelaar,<br />
bijvoorbeeld bij een RIAGG of een<br />
algemeen of psychiatrisch ziekenhuis. Een<br />
kleiner deel ambiëert een baan als onderzoeker<br />
binnen een universiteit of onderzoeksinstituut<br />
(bijvoorbeeld Assistent of<br />
Onderzoeker in Opleiding). De huidige<br />
opleidingsduur <strong>van</strong> vier jaar biedt geen mogelijkheden<br />
om studenten op te leiden tot<br />
het niveau waarop ze zelfstandig als hulpverlener<br />
dan wel onderzoeker aan het werk<br />
kunnen. Zowel het werk in de klinische<br />
praktijk als in het wetenschappelijk onderzoek<br />
is inmiddels zo gespecialiseerd dat<br />
afgestudeerden verdere opleiding moeten<br />
volgen en onder supervisie specifieke beroepsvaardigheden<br />
moeten verwerven. Er<br />
bestaan diverse postdoctorale opleidingen:<br />
voor de praktijk de opleiding tot GZ-psycholoog<br />
(2 jaar fulltime of 4 jaar halftime));<br />
voor het wetenschappelijk onderzoek de<br />
AIO/OIO-opleiding (4 jaar fulltime). Mits<br />
men een geschikte stage loopt en het vak<br />
organisatie <strong>van</strong> de GZ, gehandicaptenzorg<br />
en jeugdhulpverlening & juridische aspecten<br />
<strong>van</strong> de jeugdhulpverlening volgt, voldoet<br />
men met het verplichte cursuspakket<br />
<strong>van</strong> Klinische Psychologie automatisch aan<br />
de voorwaarden om aan deze postdoctorale<br />
opleidingen te beginnen. Een complicerende<br />
factor is dat het aantal postdoctorale<br />
opleidingsplaatsen (zowel voor praktijk als<br />
in de wetenschap) beperkt is, zodat slecht<br />
een klein deel <strong>van</strong> de afgestudeerden een<br />
<strong>van</strong> deze opleidingen kan volgen.<br />
Spreekuur programmagroepcoördinator Kitty<br />
Rolf: di. 14.00-16.00; wo.&do. 10.00-12.00.
Klinische Psychologie<br />
16<br />
Merijn <strong>van</strong> de Vliet<br />
24 jaar<br />
Klinische Psychologie<br />
1998-2003<br />
‘Je kunt zelf iets <strong>van</strong><br />
je studietijd maken’
‘Al meteen <strong>van</strong>af het begin vond ik psychologie<br />
studeren helemaal geweldig. De stad,<br />
op mezelf wonen en de studie, het zijn voor<br />
mij allemaal goede keuzes geweest. Het eerste<br />
jaar was ik vooral blij met <strong>Amsterdam</strong>.<br />
Ik ging wel altijd naar college (alle acht uur<br />
in de week) maar echt hard studeren deed ik<br />
niet. Na twee jaar koos ik Klinische Psychologie<br />
als afstudeerrichting. Ik was eerst nog<br />
<strong>van</strong> plan de KLOP-route,<br />
een combinatie <strong>van</strong><br />
Klinische en Ontwikkelingspsychologie,<br />
te<br />
volgen. Maar daar zag<br />
ik, na het volgen <strong>van</strong><br />
een half vak bij Ontwikkelingspsychologie,<br />
toch maar <strong>van</strong>af.’<br />
‘Ik ben met een duidelijk<br />
doel aan de studie begonnen en daar is<br />
in mijn laatste jaar nog niets aan veranderd.<br />
Ik wil therapeut worden. Kindertherapeut<br />
om precies te zijn. Klinische Psychologie<br />
lag daarom het meest voor de hand. Omdat<br />
ik zeker weet dat ik in de toekomst met kinderen<br />
wil gaan werken, heb ik veel vakken<br />
gevolgd over kinderen en jeugd.’<br />
‘Of de propedeuse en het algemeen doctoraal<br />
een goede voorbereiding zijn op de<br />
verschillende afstudeerrichtingen, weet ik<br />
niet. Het is in ieder geval leuk dat alle rich-<br />
‘Ik wil therapeut<br />
worden.<br />
Klinische Psychologie<br />
lag daarom het<br />
meest voor de hand’<br />
student 17<br />
tingen voorbij komen tijdens de eerste twee<br />
jaar. Toch bleek psychologie in de praktijk<br />
anders dan ik me had voorgesteld. Ik had<br />
verwacht meer uitgedaagd te worden, dat<br />
een student meer aan het denken wordt gezet.<br />
Gelukkig kun je na die eerste twee jaar<br />
veel meer zelf bepalen wat je doet. Het is<br />
belangrijk om je te realiseren dat je zelf iets<br />
<strong>van</strong> je studietijd kunt maken. Momenteel<br />
ben ik op de helft <strong>van</strong><br />
mijn stage in het Emma<br />
Kinderziekenhuis. Dat<br />
is erg leuk. Het voelt als<br />
een verademing, ik heb<br />
eindelijk contact met de<br />
werkelijkheid.’<br />
‘Wat betreft contacten<br />
binnen de studie, in<br />
mijn eerste jaar was ik<br />
een <strong>van</strong> de 500 studenten, dan voel je je niet<br />
heel bijzonder. Toch maak je snel contact.<br />
Ik ben met het eerste jaarsweekend <strong>van</strong> de<br />
VSPA mee geweest. Daar is iedereen nieuw<br />
en in voor een praatje of een biertje. Later<br />
in je studie worden de groepen waarin je<br />
onderwijs krijgt, steeds kleiner. Dat is leuk.’<br />
In dit laatste studiejaar ga ik eerst hard aan<br />
m’n scriptie werken. Daarna wil ik proberen<br />
of ik tot de opleiding tot gezondheidszorgpsycholoog<br />
kan worden toegelaten.’
Klinische Psychologie<br />
18<br />
‘Klinische Psychologie of Arbeids & Organisatiepsychologie?<br />
Ik heb wel even getwijfeld,<br />
voordat ik zeker wist wat ik wilde<br />
studeren. Het vak Psychopathologie heeft<br />
me altijd erg getrokken. Ik ben vooral geinteresseerd<br />
in de interactie tussen psycholoog<br />
en cliënt, <strong>van</strong>daar dat ik voor Klinische<br />
Nick Kerckhoffs<br />
27 jaar<br />
Klinische Psychologie<br />
1997-2003<br />
‘Kiezen is vooral doen’<br />
Psychologie heb gekozen. Het andere alternatief,<br />
A & O, nam ik vooral om praktische<br />
redenen in overweging. Voordat ik met psychologie<br />
begon, heb ik twee jaar economie<br />
gestudeerd en A & O leek daar het meest<br />
op aan te sluiten.’
‘Naarmate ik meer over psychologie te weten<br />
kwam, kreeg ik steeds meer een hekel<br />
aan economie. De keuze voor deze studie<br />
was <strong>van</strong>zelfsprekend, het was <strong>van</strong> huis uit<br />
min of meer een logische stap. Interesse<br />
voor dit vakgebied was vooral op uiterlijkheden<br />
gericht. Inmiddels is mijn visie wel<br />
wat meer genuanceerd. Ik zie veel overeenkomsten<br />
tussen economie en psychologie,<br />
zoals de rol die verwachtingsmechanismen<br />
spelen.’<br />
‘Kiezen is vooral een kwestie <strong>van</strong> doen,<br />
vind ik. Door alleen<br />
maar na te denken,<br />
kom je er niet achter<br />
waar je interesses liggen.<br />
Ik heb eerst een<br />
aantal vakken uit het<br />
verplicht doctoraal<br />
<strong>van</strong> A & O en <strong>van</strong><br />
Klinisch gevolgd, die<br />
ik in ieder geval kon gebruiken als eventuele<br />
keuzevakken. Al snel voelde ik me thuis<br />
bij Klinische Psychologie, maar niet bij A &<br />
O. De stof ging me steeds meer tegenstaan,<br />
deze richting was het overduidelijk niet<br />
voor mij. Ik had veel meer aansluiting met<br />
studenten bij Klinische Psychologie, bij A &<br />
O voelde ik me meer een toeschouwer.’<br />
‘Het contact met de studiegenoten liep<br />
gaandeweg mijn studie steeds soepeler.<br />
Vooral bij vakken waar rollenspelen worden<br />
gespeeld, is veel interactie in de kleine groe-<br />
‘Al snel voelde<br />
ik me thuis bij<br />
Klinische Psychologie’<br />
student 19<br />
pen. Zo leer je een stuk makkelijker mensen<br />
kennen dan bij de massale colleges. Daar<br />
blijft het erg onpersoonlijk allemaal.’<br />
‘Ik heb op Aruba stage gelopen. Dat was<br />
een goede ervaring. Bij mij was de keuze<br />
tussen ervaring opdoen in een Nederlandse<br />
praktijkinstelling, wat carrièretechnisch verstandig<br />
is, en het échte werk in een derde<br />
wereldland snel gemaakt. In het laatste geval<br />
word je voor de leeuwen gegooid, en<br />
daar hou ik wel <strong>van</strong>. Het was een kwestie<br />
<strong>van</strong> gewoon doen, iets wat ik iedereen kan<br />
aanraden. Als je echt<br />
iets anders wilt, laat<br />
spijt.’<br />
je dan vooral niet uit<br />
het veld slaan door<br />
gedachtes over kosten<br />
of iets dergelijks.<br />
Ik ben nog steeds<br />
blij met mijn keuzes,<br />
ik heb absoluut geen<br />
‘Na mijn afstuderen in december 2002, ben<br />
ik gaan werken als woonbegeleider in een<br />
psychiatrisch ziekenhuis. Ik zoek patiënten<br />
op, ga samen met hen naar de rechtbank,<br />
het CWI of de dierenarts. Ik help ze zoeken<br />
naar aangrijpingspunten voor dagbesteding<br />
en ik probeer ze in een sociaal netwerk te<br />
trekken. Op dit moment werk ik nog niet<br />
als psycholoog, maar via deze weg kom ik<br />
er ook wel.’
Ontwikkelingspsychologie<br />
20<br />
De naamgeving <strong>van</strong> de programmagroep<br />
maakt duidelijk dat het onderwijs zich richt<br />
op het gedrag <strong>van</strong> de mens als functie <strong>van</strong><br />
leeftijd. Omdat de jeugdjaren bij uitstek<br />
gekenmerkt worden door ontwikkelingsprocessen<br />
neemt deze periode in het onderwijs<br />
<strong>van</strong> de programmagroep een centrale<br />
plaats in. De meeste vakken zijn dan ook<br />
afgestemd op kinderen en adolescenten.<br />
In toenemende mate echter richt de programmagroep<br />
zich daarnaast ook op veranderingsprocessen<br />
gedurende de gehele<br />
levensloop. Vanuit dit perspectief biedt het<br />
onderwijsprogramma ook steeds prominenter<br />
modulen aan die zich richten op de zeer<br />
vroege baby- en kinderjaren, maar ook op<br />
de latere levensfasen. Een verdieping in de<br />
verouderingsprocessen behoort dan ook tot<br />
de mogelijkheden <strong>van</strong> het studieprogramma.<br />
Tot slot neemt ook de deviante ontwik-<br />
studiebegeleider Maurits <strong>van</strong> der Molen<br />
keling een meer en meer prominente plaats<br />
in het het onderwijsprogramma. Klinische<br />
ontwikkelingspsychologie kan als speciale<br />
verdieping bestudeerd worden binnen de<br />
programmagroep, waarbij wordt samengewerkt<br />
met klinische psychologie.<br />
De studie Ontwikkelingspsychologie wordt<br />
veelal gekozen door studenten met een<br />
sterke interesse voor het praktijkveld <strong>van</strong> de<br />
Ontwikkelingspsycholoog. In de praktijkopleiding<br />
ligt er daarom een sterk accent op diagnostische<br />
scholing en kennismaking met<br />
interventiemethoden. Daarnaast beschikt<br />
de programmagroep over een gevarieerd<br />
aanbod <strong>van</strong> stageplaatsen waar studenten<br />
zich kunnen voorbereiden op de latere beroepsuitoefening<br />
in het praktijkveld.<br />
Naast de praktijkopleiding is er de mogelijkheid<br />
om zich te kwalificeren tot onderzoeker.<br />
De programmagroep biedt een rijk<br />
geschakeerd aanbod <strong>van</strong> onderzoeksplaatsen<br />
waarbij het accent ligt op de cognitieve<br />
ontwikkeling en veroudering waarbij niet<br />
alleen gebruik wordt gemaakt <strong>van</strong> experimentele<br />
methoden en technieken maar ook<br />
<strong>van</strong> computationele en psychofysiologische<br />
analyse. Naast normale ontwikkeling komen<br />
ook deviante ontwikkelingsverlopen (bijv.<br />
ADHD, autisme) en individuele verschillen<br />
aan bod (bijv. temperament, IQ).<br />
Onderzoek bij Ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie hecht veel waarde<br />
aan een degelijke onderzoeksprogrammering.<br />
De verscheidenheid aan fundamenteel<br />
en toegepast onderzoek berust vooral<br />
op twee peilers:<br />
1. Onderzoek binnen een psychobiologisch<br />
kader waarbij de leeftijd-gerelateerde<br />
verandering bestudeerd wordt in relatie<br />
tot het functioneren <strong>van</strong> het zenuwstelsel.<br />
In dit kader vindt tevens onderzoek plaats<br />
naar functieontwikkeling, veroudering, en<br />
ontwikkelingsstoornissen (contactpersoon:<br />
prof.dr. Richard Ridderinkhof).<br />
2. Onderzoek dat zich richt op de cognitieve<br />
ontwikkeling en de analyse <strong>van</strong> ontwikkelingsprocessen.<br />
Vragen die hierbij<br />
centraal staan zijn ‘wat ontwikkelt zich’ en<br />
‘hoe ontwikkelt het zich. Specifieke onderwerpen<br />
zijn de ontwikkeling <strong>van</strong> cognitieve<br />
strategieën, sprongsgewijze ontwikkeling,<br />
neurale netwerk-modellen <strong>van</strong> ontwikkeling<br />
en modellen <strong>van</strong> hersenactiviteit (contactpersoon<br />
prof.dr. Han <strong>van</strong> der Maas).<br />
Naast deze speerpunten in het onderzoek<br />
<strong>van</strong> Ontwikkelingspsychologie wordt tevens<br />
onderzoek verricht dat zich richt op<br />
de sociaal-cognitieve ontwikkeling (contactpersoon:<br />
prof.dr. L. Oppenheimer). Het<br />
meer toegepaste onderzoek <strong>van</strong> Ontwikkelingspsychologie<br />
richt zich op de diagnostiek<br />
<strong>van</strong> met name school- en leerproblemen.<br />
Daarbij is een belangrijk thema<br />
instrumenteel onderzoek naar de relatie tussen<br />
intelligentie en ontwikkeling. Daarnaast<br />
algemeen 21<br />
wordt onderzoek gedaan naar effecten <strong>van</strong><br />
preventieprogramma’s <strong>van</strong> sociale en cognitieve<br />
aard en naar ontwikkelingsaspecten<br />
<strong>van</strong> scholingsactiviteiten. (contactpersoon:<br />
dr. Riek Somsen).<br />
Studieprogramma Ontwikkelingspsychologie<br />
Met ingang <strong>van</strong> 2004/2005 ligt er een nieuw<br />
specialisatieprogramma dat bestaat uit een<br />
derde bachelorjaar en een master. In dat<br />
derde bachelorjaar volg je in het eerste semester<br />
een grote basiscursus ontwikkelingspsychologie<br />
(15 ects; cognitieve, sociale, biologische<br />
en emotionele ontwikkeling), een<br />
basiscursus klinische ontwikkelingspsychologie<br />
(9 ects; deviante ontwikkeling en de<br />
diagnostiek en behandeling daar<strong>van</strong>) en een<br />
basiscursus psychodiagnostiek (mits je je<br />
gesprekspracticum af hebt). Er wordt verwacht<br />
dat je testconstructie al in je tweede<br />
jaar hebt afgerond of anders inhaalt tijdens<br />
je derde jaar.<br />
In het tweede semester heb je keuzemogelijkheden.<br />
Ontwikkelingspsychologen in<br />
spe kiezen voor verdieping ontwikkeling<br />
(babyjaren, adolescentie, veroudering en<br />
leermoeilijkheden) als voorbereiding op<br />
specialistische diagnostiek. Klinisch ontwikkelingspsychologen<br />
kiezen een interventiecursus<br />
In beide gevallen kun je overigens de<br />
basisaantekening psychodiagnostiek en de<br />
Gz aantekening behalen. Van belang is wel
Ontwikkelingspsychologie<br />
22<br />
om te vermelden dat alle studenten twee<br />
methodologische cursussen moeten volgen.<br />
O.a. als voorbereiding op het werkstuk in<br />
de masterfase.l<br />
Het is mogelijk om een interne onderzoeksstage<br />
of een externe praktijkstage te volgen.<br />
Voor interne stages kan men zich direct<br />
melden bij een docent. Ontwikkelingspsychologie<br />
biedt haar studenten een vast bestand<br />
<strong>van</strong> externe stageplaatsen. Daarnaast<br />
is het mogelijk om in overleg met een docent<br />
zelf een externe stageplaats te zoeken.<br />
In alle gevallen is het verstandig om zich in<br />
een zo vroeg mogelijk stadium in overleg<br />
met de stagecoördinatoren te oriënteren op<br />
de mogelijkheden voor een externe stage.<br />
De supervisie <strong>van</strong> de externe stages vindt<br />
zowel op de werkplek als bij Ontwikkelingspsychologie<br />
plaats. Er is dus sprake <strong>van</strong> een<br />
interne en een externe supervisor. De student<br />
die stage loopt participeert ook in de<br />
zogenaamde collectieve stagebesprekingen<br />
die een verplicht onderdeel <strong>van</strong> de stage<br />
vormen. Deze maandelijkse bijeenkomsten<br />
dienen om onderlinge ervaringen uit te wisselen.<br />
Eveneens vindt in dit verband een<br />
verdieping plaats in rele<strong>van</strong>te onderwerpen<br />
die in de stage naar voren komen.<br />
Ontwikkelingspsychologie kent een belangrijke<br />
rol toe aan het werkstuk in de masterfase,<br />
en aan het werkstukconcept. Dit is een<br />
uitgewerkt plan <strong>van</strong> het werkstuk dat door<br />
de onderzoekscommissie <strong>van</strong> Ontwikke-<br />
lingspsychologie beoordeeld moet worden.<br />
Dit geldt zowel voor studenten die willen<br />
afstuderen als Ontwikkelingspsycholoog<br />
als voor studenten <strong>van</strong> andere studierichtingen,<br />
die een werkstuk willen maken bij<br />
Ontwikkelingspsychologie. Dit plan, dat<br />
in samenspraak met een supervisor <strong>van</strong>uit<br />
Ontwikkelingspsychologie wordt opgesteld,<br />
moet uiterlijk één maand na aan<strong>van</strong>g <strong>van</strong> dit<br />
studieonderdeel en vóórdat met het praktische<br />
onderzoekswerk begonnen is ingediend<br />
zijn.<br />
De praktijkopleiding en de onderzoeksopleiding<br />
Veel ontwikkelingspsychologen zijn werkzaam<br />
in de zorgverlening aan kinderen en<br />
jeugdigen in het kader <strong>van</strong> het onderwijs,<br />
de gezondheidszorg en justitie. De toegang<br />
tot de praktijkvelden wordt verschaft door<br />
een uitgebreid netwerk <strong>van</strong> stageplaatsen<br />
waarin de nadruk vooral ligt op voortgezette<br />
training in diagnostische vaardigheden,<br />
interventie, en beleid. Gedurende de<br />
externe stage kan ook aan het onderzoeksprogramma<br />
<strong>van</strong> Ontwikkelingspsychologie<br />
gerelateerd onderzoek plaatsvinden. Een<br />
meer recente toepassing vormt het veld <strong>van</strong><br />
de psychogerontologie. De behoefte aan<br />
goed opgeleide psychologen wordt met de<br />
toenemende vergrijzing steeds groter. Om<br />
hierin te voorzien wordt binnen het onderwijsprogramma<br />
aandacht geschonken aan<br />
de psychogerontologie en kan de student in<br />
het kader <strong>van</strong> praktijk- en onderzoeksstages
zich voorbereiden op de beroepsbeoefening<br />
op dit aan belang winnende terrein.<br />
De onderzoeksopleiding stelt de student in<br />
staat om op vruchtbare wijze vervolgopleidingen<br />
te genieten in de onderzoeksscholen<br />
waarin de aan Ontwikkelingspsychologie<br />
verbonden onderzoekers participeren. Dit<br />
zijn de Experimentele Psychologie Onderzoeksschool<br />
(EPOS) en het Instituut voor<br />
Opleiding in de Psychometrie en Sociometrie.<br />
Tevens zijn er goede contacten met het<br />
Institute for the Study of Education and<br />
Development (ISED). Daarnaast bestaat<br />
de mogelijkheid om onderwijs te volgen in<br />
het kader <strong>van</strong> het Cognitive Science Center<br />
<strong>Amsterdam</strong>. Tot slot vinden studenten die<br />
de onderzoekersopleiding hebben gevolgd<br />
hun weg bij vervolgopleidingen aan andere<br />
universiteiten en niet-academische onderzoeksinstellingen.<br />
In sommige gevallen bestaat<br />
de mogelijkheid om een deel <strong>van</strong> de<br />
onderzoeksopleiding in het buitenland te<br />
volgen.<br />
Overigens is er voor toekomstige onderzoeksers<br />
een speciale tweejarige researchmaster.<br />
In deze informatie beperken we ons<br />
tot de eenjarige aansluitmaster. In de nieuwe<br />
studiegids wordt aandacht besteed aan alle<br />
mastermogelijkheden <strong>van</strong>af 2005!<br />
Beroepsmogelijkheden<br />
In het verleden waren Ontwikkelingspsy-<br />
algemeen 23<br />
chologen vooral werkzaam bij instellingen<br />
op het gebied <strong>van</strong> de algemene geestelijke<br />
gezondheid (RIAGG’s), <strong>van</strong> onderwijsbegeleiding,<br />
bij specifieke instanties inzake<br />
leermoeilijkheden, ontwikkelingsproblematiek,<br />
ontwikkelingsachterstand, kinderbescherming,<br />
adoptie en criminaliteit en bij<br />
meer algemene instanties voor diverse vormen<br />
<strong>van</strong> jeugdbeleid. De levensloopbenadering<br />
leidt ertoe dat de doelgroep zich niet<br />
langer beperkt tot de jeugdperiode. Naast<br />
de bestaande beroepsactiviteiten in de zin<br />
<strong>van</strong> diagnostiek en verwijzing, preventie en<br />
remediatie biedt Ontwikkelingspsychologie<br />
mogelijkheden tot diagnostische specialisatie,<br />
bijvoorbeeld neuropsychologische scholing<br />
of experimentele diagnostiek <strong>van</strong> functiestoornissen.<br />
Nieuwe functies dienen zich<br />
aan in de sfeer <strong>van</strong> sport, recreatie, volwasseneneducatie,<br />
ouderenzorg en forensische<br />
psychologie. Overigens zijn veel functies<br />
in de ‘officiële’ hulpverleningsinstellingen<br />
(RIAGG’s, algemene en psychiatrische ziekenhuizen)<br />
slechts toegankelijk voor afgestudeerden<br />
die na hun doctoraalexamen de<br />
beroepsopleiding tot Gezondheidszorgpsycholoog<br />
hebben gevolgd.<br />
Last but not least biedt de opleiding ruime<br />
mogelijkheden voor een loopbaanperspectief<br />
als wetenschappelijk onderzoeker.
Ontwikkelingspsychologie<br />
24<br />
‘Na een jaar HBO psychosociaal werk, ben<br />
ik in 1996 als deeltijdstudent op de UvA<br />
begonnen. Dit gaf mij voldoende mogelijkheden<br />
om te werken én te studeren. Mijn<br />
voorkeur voor de praktijk bepaalde de keuze<br />
<strong>van</strong> mijn studierichting. De studieroute<br />
Klinische Neuropsychologie vond ik ook<br />
erg interessant, maar uiteindelijk heb ik in<br />
Solainche Enthoven<br />
30 jaar<br />
Ontwikkelingspsychologie<br />
1996-2002<br />
‘Psychogerontologie is<br />
nog erg onbekend’<br />
2000 definitief voor de studieroute Psychogerontologie<br />
bij Ontwikkelingspsychologie<br />
gekozen. Deze richting houdt zich bezig<br />
met de ontwikkeling <strong>van</strong> ouderen Naast<br />
mijn affiniteit met het vakgebied leek mij de<br />
kans op een baan vrij groot, met de vergrijzing<br />
in aantocht.’
‘Helaas komt psychogerontologie weinig<br />
ter sprake in de opleiding psychologie. Alle<br />
onderzoeken die in de colleges worden behandeld,<br />
gaan over kinderen of studenten.<br />
Diagnostiek bij Ontwikkelingspsychologie<br />
houdt zich ook alleen bezig met kinderen.<br />
Mijn studierichting vind ik daarom niet<br />
goed aansluiten op de propedeuse. Ik ben in<br />
2002 met drie anderen afgestudeerd. Waarschijnlijk<br />
zijn het er nu wel wat meer, maar<br />
volgens mij is deze richting gewoon nog erg<br />
onbekend op de UvA.’<br />
‘Dankzij een gezonde dosis nieuwsgierigheid<br />
heb ik Psychogerontologie<br />
destijds toch ge-<br />
vonden. Ik heb mij goed<br />
laten informeren. Om te<br />
beginnen heb ik de studiegids<br />
goed doorgelezen,<br />
daar staat een heleboel in.<br />
Een aanrader voor iedereen die een studierichting<br />
moet kiezen. Zelf heb ik nooit met<br />
een docent of studiebegeleider gesproken,<br />
maar wie weet kan zo’n gesprek je ook een<br />
duwtje in de goede richting geven.’<br />
‘Vooral de vakken die meer op de praktijk<br />
en op ouderen gericht waren, vond ik erg<br />
leuk. Het diagnostiekpracticum bijvoorbeeld,<br />
hier ga je bijvoorbeeld met testmateriaal<br />
aan de slag. Ik vond het wel erg jammer<br />
dat het vak alleen maar is gericht op<br />
kinderen. Het onderzoekspracticum is mij<br />
ook goed bevallen, evenals het vak humane<br />
gerontologie.’<br />
‘Ik heb mij goed<br />
laten informeren’<br />
student 25<br />
‘Tijdens mijn stage bij Stichting Coloriet in<br />
Lelystad werd mij duidelijk dat mijn studiekeuze<br />
echt de juiste was. De colleges <strong>van</strong><br />
Psychogerontologie zijn namelijk voornamelijk<br />
theoretisch gericht, en in een verpleeghuis<br />
zie je hoe het er in de praktijk aan<br />
toe gaat. Momenteel heb ik een baan bij mijn<br />
oude stageplek op de psychogeriatrische<br />
(afdelingen) en een somatische afdeling. Ik<br />
geef advies aan verzorgende teams over de<br />
omgang met demente bewoners. Daar vindt<br />
bovendien (neuro)psychologisch onderzoek<br />
plaats, ik begeleid familie <strong>van</strong> dementerende<br />
bewoners door middel <strong>van</strong> gespreksgroepen,<br />
en ik behandel en<br />
begeleid bewoners/bezoe-<br />
kers. En ik geef klinische<br />
lessen over verschillende<br />
onderwerpen.’<br />
‘De begeleiding <strong>van</strong> de<br />
verzorgende teams en familie sluit goed<br />
aan op mijn scriptie. Onder de titel ‘Zoeken<br />
naar deurtjes’ heb ik de effecten <strong>van</strong><br />
belevingsgerichte benaderingswijzen op gedragsmatige<br />
en psychologische verschijnselen<br />
in dementie onderzocht.’<br />
‘Het werken met ouderen bevalt mij zeer<br />
goed. In het begin maakt een sterfgeval of<br />
zware dementie heel veel indruk, maar je<br />
raakt er toch wel aan gewend. Leuk is het<br />
niet, maar het hoort er nou eenmaal bij. Je<br />
collega’ s vormen een sterk <strong>van</strong>gnet, mocht<br />
je ooit ergens mee zitten.’
Klinische<br />
Ontwikkelingspsychologie<br />
‘Op de middelbare school wilde ik in eerste<br />
instantie medicijnen gaan studeren. Helaas<br />
werd ik uitgeloot, ik geloof dat ik nummer<br />
3965 was. Een leraar raadde mij vervolgens<br />
Psychologie aan. Na twee maanden studeren,<br />
was ik helemaal overtuigd. We kregen<br />
best veel medische onderwerpen voor onze<br />
Vera Kool<br />
23 jaar<br />
Klinische<br />
Ontwikkelingspsychologie<br />
1998-2003<br />
‘Wacht niet te<br />
lang met kiezen’<br />
kiezen, en het leren over omgaan met mensen<br />
vond ik erg leuk. Ik heb me nooit meer<br />
voor de geneeskundeloting aangemeld.’<br />
‘Mijn keuze voor Ontwikkelingspsychologie<br />
stond niet meteen vast. Neuropsychologie<br />
leek me ook erg interessant, maar eerlijk
gezegd ook erg moeilijk. Alleen met volwassenen<br />
werken, dat trekt me niet zo. Daarom<br />
is het ook geen Klinische Psychologie geworden.’<br />
‘Al <strong>van</strong>af mijn vijftiende jaar geef ik zwemles<br />
aan kinderen tussen de vier en de acht<br />
jaar. Ik voel een bepaalde connectie met<br />
kinderen en ik vind het ontzettend leuk om<br />
ze iets te leren. Uiteindelijk heb ik daarom<br />
voor Ontwikkelingspsychologie gekozen.<br />
Ik vind het leuk om een extra steun voor<br />
kinderen te zijn, om ze te helpen problemen<br />
op te lossen. Met volwassenen lijkt me dat<br />
moeilijker.’<br />
‘Ik heb mijn studie als<br />
plezierig en interessant<br />
ervaren. Achteraf gezien<br />
ben ik ook relatief<br />
rustig door mijn studietijd<br />
heengelopen. Door<br />
drukke tentamenperiodes en het kiezen <strong>van</strong><br />
de juiste colleges vond ik het tijdens mijn<br />
studie af en toe erg chaotisch allemaal.<br />
Voor mij was het meest nuttige vak het Diagnostiekpracticum.<br />
Het gaf me een heel<br />
goede voorbereiding op zowel het praktisch<br />
als het theoretisch gedeelte <strong>van</strong> mijn baan.<br />
Met name het schrijven <strong>van</strong> de verslagen,<br />
het afnemen <strong>van</strong> tests bij kinderen en het<br />
uitkiezen <strong>van</strong> de juiste onderzoeksinstrumenten<br />
vond ik heel leerzaam.’<br />
‘Ik heb stage gelopen bij een Schoolbegeleidingsdienst<br />
Zaanstreek - Waterland en<br />
‘Ik heb mijn studie<br />
als plezierig en<br />
interessant ervaren’<br />
student 27<br />
daar werk ik nu ook als psycholoog / leerlingbegeleider.<br />
Deze instantie onderzoekt<br />
leer- en/of gedragsproblemen bij kinderen<br />
uit het basisonderwijs, zodat ze daarna een<br />
advies kunnen geven aan de school over<br />
eventuele doorverwijzing naar speciaal onderwijs<br />
of andere hulpinstanties. Het gaat<br />
om kinderen die niet goed kunnen meekomen<br />
in de klas, kinderen die heel agressief<br />
zijn of kinderen met emotionele problemen<br />
als depressiviteit of faalangst.’<br />
‘Ik vind het leuk werk, maar het is soms<br />
jammer dat je wat weinig<br />
direct contact met de kin-<br />
deren hebt. Daarom trekt<br />
Bureau Jeugdzorg me ook<br />
wel, omdat je dan meer<br />
met kinderen zelf werkt.<br />
Misschien wil ik uiteindelijk<br />
wel de GZ-opleiding<br />
doen, maar ik weet het nog niet precies. Het<br />
lijkt me ook leuk om trainingen te geven<br />
aan leerkrachten en ouders, of sociale vaardigheidstrainingen<br />
voor kinderen.’<br />
‘Studenten die niet weten welke kant ze op<br />
willen, adviseer ik om een richting te kiezen<br />
die hen interessant lijkt en waar ze affiniteit<br />
mee hebben. Of kies een combinatie <strong>van</strong><br />
richtingen. Wacht vooral niet te lang met<br />
kiezen, omdat het steeds moeilijker wordt.<br />
Het is volgens mij verstandiger om je snel<br />
op iets te richten, zodat je studie wat meer<br />
vorm krijgt.’
Psychologische<br />
Methodenleer<br />
De programmagroep Psychologische Methodenleer<br />
richt zich in eerste instantie op<br />
het verzorgen <strong>van</strong> een opleiding tot onderzoeker<br />
in de psychologie. Dat betekent<br />
dat in het onderwijs de nadruk ligt op onderwerpen<br />
die ook al in de eerste twee jaar<br />
<strong>van</strong> de studie aan de orde zijn gekomen,<br />
Onderwijscoördinator Pieter Koele<br />
maar nu op een hoger en ook specifieker<br />
niveau. Er wordt aandacht besteed aan de<br />
verklarende waarde <strong>van</strong> psychologische theorieën,<br />
het meetbaar maken <strong>van</strong> psychologische<br />
begrippen, het ontwerpen, opzetten<br />
en uitvoeren <strong>van</strong> psychologisch onderzoek,<br />
de statistische of kwalitatieve analyse <strong>van</strong><br />
onderzoeksresultaten, en de inhoudelijke<br />
interpretatie <strong>van</strong> die analyses.<br />
De afstudeerrichting Algemene Methodenleer<br />
onderscheidt zich vooral <strong>van</strong> andere<br />
afstudeerrichtingen doordat ze zich niet<br />
richt op één specifiek inhoudelijk-psychologisch<br />
gebied: afstudeerprojecten kunnen<br />
betrekking hebben op beslissingsprocessen<br />
<strong>van</strong> psychodiagnostici, de kwaliteit <strong>van</strong> een<br />
specifieke psychometrische theorie voor het<br />
schatten <strong>van</strong> item-karakteristieke curves, de<br />
constructie <strong>van</strong> een vragenlijst die Angst<br />
voor de Tandheelkundige Behandeling<br />
(ATB) moet meten, het vuurwapenbeleid<br />
<strong>van</strong> de politie - om maar een paar voorbeelden<br />
te noemen. Wat natuurlijk wel centraal<br />
staat is dat in het onderzoek veel aandacht<br />
wordt besteed aan methodologische en<br />
psychometrische zaken. Studenten Methodenleer<br />
worden daarnaast gestimuleerd<br />
om keuzeonderdelen <strong>van</strong> andere afstudeerrichtingen<br />
te volgen, bij voorbeeld door de<br />
hoofdrichting methodenleer te combineren<br />
met een tweede hoofdrichting.
Het onderwijsprogramma in het derde bachelorsjaar<br />
bestaat uit wetenschapstheoretische<br />
onderdelen (Wetenschapsfilosofie,<br />
De Psychologische Verklaring), methodologische<br />
onderdelen (Onderzoeksmethodologie,<br />
Data-Analyse, Testconstructie) en<br />
formeel-statistische onderdelen (Formele<br />
Modellen voor Psychologische Gegevens,<br />
de Analyse <strong>van</strong> Lineaire Modellen, Item-<br />
Response Theorie). Daarnaast kan een<br />
keuze worden gemaakt uit de onderdelen<br />
Kwalitatief Onderzoek, Besliskunde en de<br />
Analyse <strong>van</strong> Kruistabellen. Het derde bachelorsjaar<br />
wordt uiteraard afgerond met<br />
de Bachelors these. Een lijst met mogelijke<br />
onderwerpen is verkrijgbaar bij het secretariaat.<br />
Het programma in de aansluitmaster gaat<br />
zo goed als geheel op aan stage en afstudeeronderzoek.<br />
Daarnaast zijn de onderdelen<br />
Mathematische Psychologie en Grondslagen<br />
<strong>van</strong> de Psychologie verplicht, en is<br />
er enige ruimte voor het volgen <strong>van</strong> meer<br />
specialistische onderdelen op het gebied<br />
<strong>van</strong> testconstructie, statistiek en formele<br />
modellen.<br />
De beroepsmogelijkheden voor afgestudeerden<br />
bij de programmagroep Methodenleer<br />
zijn goed. Velen vinden na hun<br />
afstuderen een promotieplaats (de verwach-<br />
algemeen 29<br />
ting is dan ook dat de meeste studenten met<br />
een BSc Methodenleer niet voor de éénjarige<br />
aansluitmaster maar voor de tweejarige<br />
Research Master zullen kiezen), en komen<br />
dan een jaar of vijf later als gepromoveerd<br />
onderzoeker terecht bij universiteiten, onderzoeksinstituten<br />
(bij voorbeeld het Pieter<br />
Baan Centrum) of ministeries (bij voorbeeld<br />
bij de afdeling Wetenschappelijk Onderzoek<br />
en Documentatie <strong>van</strong> het Ministerie <strong>van</strong><br />
Justitie). Maar ook niet gepromoveerde methodologen<br />
zijn erg in trek bij bij voorbeeld<br />
marketing- en onderzoeksbureaus en informatiseringsbedrijven.<br />
Dat zal waarschijnlijk<br />
blijven gelden voor afgestudeerden met een<br />
MSc Methodenleer. Wat er buiten de universiteit<br />
met een BSc Methodenleer valt te<br />
beginnen is (nog) niet goed duidelijk.<br />
Omdat de programmagroep maar een klein<br />
aantal hoofdrichtingstudenten heeft zijn<br />
er geen aparte coördinatoren voor stages<br />
en werkstukken, en er is ook geen formeel<br />
mentor- of studieresultatenvolgsysteem. Dr<br />
Pieter Koele is onderwijscoördinator. Het<br />
secretariaat is (in principe) altijd open (behalve<br />
op vrijdag), en de deur <strong>van</strong> de onderwijscoördinator<br />
eveneens.
Psychologische<br />
Methodenleer<br />
Gilles Dutilh<br />
22 jaar<br />
Psychologische<br />
Methodenleer<br />
Sinds 2000<br />
‘Eerstejaarsvakken hebben<br />
me geholpen’<br />
‘Waarom ik psychologie ben gaan studeren,<br />
is voor iedereen, ook voor mijzelf, een<br />
raadsel. Ik wil noch met dieren, noch met<br />
kinderen en ook niet met mensen werken.<br />
Onderzoek doen, dat is wat ik wil. Psychologie<br />
is dan niet het eerste waar je aan denkt,<br />
maar toch was Psychologische Methodeleer<br />
voor mij de meest voor de hand liggende<br />
studierichting.’<br />
‘Ik heb het niet erg moeilijk gehad met kiezen.<br />
In het begin twijfelde ik nog wel tus-
sen Psychologische Methodelenleer en Psychonomie,<br />
maar na de eerste basiscursus<br />
<strong>van</strong> Hoogstraten was het overduidelijk. Ik<br />
wil echt met wetenschap bezig zijn, en dat<br />
kan <strong>van</strong> alle studierichtingen het beste bij<br />
Methodenleer. Ook aan mijn VRT2-paper<br />
heb ik heel veel plezier beleefd. Die ging<br />
over een nieuwe therapievorm,<br />
waarbij alleen<br />
maar positieve resultaten<br />
werden geboekt.<br />
Uitzoeken hoe dit methodologisch<br />
gezien<br />
mogelijk is, dat vind ik<br />
erg leuk.’<br />
‘Wat betreft het kiezen<br />
voor een afstudeerrichting<br />
heb ik me vooral laten inspireren door<br />
de eerstejaarsvakken. Of die een beetje leuk<br />
werden gegeven. En ik ben naar voorlichtingsdagen<br />
geweest, in de tijd dat ik nog<br />
twijfelde tussen Psychonomie en Psychologische<br />
Methodenleer. Bij de stand <strong>van</strong><br />
Methodenleer stond iemand die me, in tegenstelling<br />
tot de voorlichter <strong>van</strong> Psychonomie,<br />
kon overtuigen. Toen was de keuze<br />
snel gemaakt.’<br />
‘De eerst basiscursus <strong>van</strong> Hoogstraten en<br />
Van Heerden was pittig, maar je leert er<br />
écht iets <strong>van</strong>. Andere vakken die echt nut-<br />
‘Ik wil echt met<br />
wetenschap bezig<br />
zijn, en dat kan<br />
het beste bij<br />
Methodenleer’<br />
student 31<br />
tig waren, waren Multivariate Statistiek en<br />
Grondslagen <strong>van</strong> de Psychologie. Alle stereotypen<br />
over de afdeling Methodenleer<br />
zijn waar. Het is een kleine afstudeerrichting<br />
met een hoop statistiek. De discussies kunnen<br />
soms heel vaag worden, dat hoeft voor<br />
mij niet zo. Ik vind het prettig als het filosoferen<br />
maar rele<strong>van</strong>t<br />
blijft. Methodenleer is<br />
echt mijn ding. Het magische<br />
getover met getallen<br />
en het passen <strong>van</strong><br />
modellen vind ik geweldig.<br />
En doordat de vakgroep<br />
klein is, heb je een<br />
goede interactie met de<br />
docenten. Je kunt met je<br />
vragen bijna altijd even<br />
langs komen. Ook ontmoet je interessante<br />
studenten en docenten. Mensen als Engels<br />
en Molenaar inspireren mij. Ze zijn gemotiveerd,<br />
intelligent en goed in wat ze doen.’<br />
‘Voorlopig is mijn doel ‘leuke vakken volgen’.<br />
Wat ik na mijn studie ga doen, weet<br />
ik nog niet. Een bijdrage leveren aan de<br />
wetenschap, dat in ieder geval. Ik vind de<br />
sinaasappelpers een mooie metafoor voor<br />
wat ik wil gaan doen, namelijk alles uit onderzoek<br />
krijgen wat erin zit.’
Psychologische<br />
Methodenleer<br />
‘Ik ben Psychologie gaan studeren, omdat<br />
ik op dat moment niet wist wat anders<br />
wilde. Ik heb een keertje een beroepentest<br />
gedaan en daar kwam uit dat Psychologie<br />
me wel lag. In het derde jaar ben ik met Psychonomie<br />
begonnen, maar na het volgen<br />
<strong>van</strong> vier vakken kwam ik erachter dat ik dat<br />
Pieter Rohling<br />
Psychologische<br />
Methodenleer<br />
Sinds 1996<br />
‘Als je het niet weet, blijf<br />
dan even rondshoppen’<br />
helemaal niet leuk vond. Daarna ben ik een<br />
tijdlang Wijsbegeerte gaan studeren. Ik las<br />
in mijn eerste en tweede jaar wel wat over<br />
‘Philosophy of mind’, maar ik zag binnen<br />
de psychologie geen mogelijkheden me daar<br />
verder in te verdiepen. Bij Wijsbegeerte heb<br />
ik me vooral verdiept in de Wetenschapsfi-
losofie. Daarna, in 2000, ben ik toch weer<br />
teruggegaan naar de Psychologie om vakken<br />
bij Psychologische Methodenleer te<br />
volgen, omdat ik vond dat dit vakgebied het<br />
beste bij me past.’<br />
‘Een belangrijke reden om Psychologische<br />
Methodenleer te studeren, is dat de kennis<br />
die ik hier opdoe,<br />
wat langer houdbaar<br />
is. Bovendien is deze<br />
vakgroep heel breed<br />
georiënteerd, waardoor<br />
je met verschillende<br />
gebieden in aanraking<br />
komt. Bij Sociale Psychologie<br />
houd je je<br />
volgens mij toch voornamelijk<br />
maar bezig<br />
met sociale psychologie en met groepsprocessen.<br />
Alle richtingen <strong>van</strong> de Psychologie<br />
hebben te maken met methodologische<br />
problemen, en die onderzoeken wij. Het is<br />
een soort tweede laag, dat maakt Psychologische<br />
Methodenleer erg interessant. Als je<br />
daar behoefte aan hebt, word je flink uitgedaagd.<br />
Het onderwijsniveau is hoog en er<br />
wordt veel <strong>van</strong> je verwacht. Omdat het een<br />
hele kleine vakgroep is, komt het regelmatig<br />
voor dat je met twee of drie andere studenten<br />
een vak volgt.’<br />
‘Voordat ik met Psychologische Methodenleer<br />
begon, ben ik me op een gegeven mo-<br />
‘Het onderwijsniveau<br />
is hoog en er wordt<br />
veel <strong>van</strong> je verwacht’<br />
student 33<br />
ment wel actief gaan afvragen wat ik wel en<br />
niet interessant vond. Er zijn genoeg voorlichtingsdagen<br />
op de faculteit, en je kunt met<br />
iedereen gesprekken voeren, maar de vraag<br />
is of je daar wat aan hebt. Kan iemand je<br />
wel vertellen hoe het is om zolang met een<br />
bepaald vakgebied bezig te zijn? Ik denk dat<br />
het veel beter is om overal een vak te volgen,<br />
dan weet je pas echt<br />
of een richting je wel<br />
of niet bevalt. Het on-<br />
derzoekspracticum kan<br />
goede indruk geven <strong>van</strong><br />
wat vakgroepen allemaal<br />
doen. En als er lezingen<br />
worden georganiseerd<br />
<strong>van</strong>uit de vakgroep, zou<br />
ik daar eens gaan kijken.<br />
Als je het daarna nog<br />
niet weet, stel je keuze dan nog even uit en<br />
blijf gewoon even rondshoppen.’<br />
‘Naast mijn studie ben ik lid geweest <strong>van</strong><br />
het ASVA-bestuur, waar ik samen met andere<br />
studenten de kwaliteit <strong>van</strong> het UvAonderwijs<br />
in de gaten hield. En op de <strong>Amsterdam</strong>se<br />
afdeling <strong>van</strong> ‘Loesje’ heb ik een<br />
bijdrage geleverd aan de onderwerpen en<br />
de teksten. Ik heb vooral studievertraging<br />
opgelopen door mijn bestuurswerk. Maar ik<br />
ga mijn studie wel afmaken, want Psychologische<br />
Methodenleer blijft leuk!’
Psychonomie<br />
34 De psychonomie omvat een breed scala aan<br />
onderwerpen, variërend <strong>van</strong> elementaire<br />
perceptuele processen tot probleemoplossen,<br />
met een breed scala aan onderzoeksmethoden,<br />
<strong>van</strong> simpele reactietijdmetingen<br />
tot neuro-imaging studies en computersimulaties.<br />
De psychonomie heeft ook duidelijke<br />
verbanden met meer praktijkgerichte<br />
onderwerpen zoals de ergonomie en de<br />
neuropsychologie. Het onderzoek binnen<br />
de programmagroep Psychonomie concentreert<br />
zich op drie thema’s: ‘de Perceptie-<br />
Actie Cyclus’, ‘Geheugen’ en ‘Bewustzijn’.<br />
Onderzoek<br />
Psychonomie is de studie <strong>van</strong> de mens als<br />
informatieverwerkend en handelend systeem.<br />
Het onderzoek concentreert zich op<br />
de thema’s Percpeptie-Actie Cyclus, Geheugen<br />
en Bewustzijn.<br />
Het menselijk brein is primair ontworpen<br />
om informatie <strong>van</strong> buitenaf te verwerken<br />
en deze informatie op een voor het individu<br />
zo zinvol mogelijke manier om te zetten in<br />
gedrag. In die zin kan het brein worden beschouwd<br />
als niets anders dan een immens<br />
complexe reflexboog. Door die complexiteit,<br />
bestaande uit de aanwezigheid <strong>van</strong> veel<br />
verbindingen, mechanismen voor tijdelijke<br />
opslag (werkgeheugen) en vele controlesystemen<br />
(aandacht), is de mens in staat om<br />
zijn input-output gedragingen zo complex<br />
te maken dat deze niet meer in simpele termen<br />
zijn te <strong>van</strong>gen en we kunnen spreken<br />
<strong>van</strong> cognitieve processen. Daarmee is de<br />
mens niet langer de slaaf <strong>van</strong> zijn omgeving,<br />
maar is in staat impulsen naar keuze te<br />
verwerken, al naar gelang zijn doelstellingen<br />
voor de korte en lange termijn. Doel <strong>van</strong><br />
het onderzoek binnen het thema Percpeptie-Actie<br />
Cyclus is om dat soort processen<br />
te ontrafelen en zoveel mogelijk te reduce-<br />
ren tot de meest elementaire bouwstenen.<br />
Het koppelen <strong>van</strong> die bouwstenen aan neurale<br />
mechanismen is daarbij een belangrijke<br />
doelstelling.<br />
Flexibiliteit in gedrag op de wat langere termijn<br />
is aanwezig, omdat het brein in staat<br />
is om de manier waarop informatie wordt<br />
verwerkt en wordt omgezet in gedrag, te<br />
veranderen aan de hand <strong>van</strong> opgedane ervaringen<br />
en behoeften: net als alle dieren<br />
heeft de mens een geheugen. Eerdere ervaringen<br />
veranderen voor korte of langere<br />
tijd de toestand <strong>van</strong> het brein, en daarmee<br />
het systeem <strong>van</strong> input-output mappings.<br />
Maar de relatie met perceptie-actie, en met<br />
de meer cognitieve systemen, is niet eenduidig.<br />
Dat hangt mede samen met het feit<br />
dat sommige hersenstructuren en daaraan<br />
gekoppelde systemen meer gespecialiseerd<br />
zijn in de opslag <strong>van</strong> informatie dan andere,<br />
en met het feit dat er opslag <strong>van</strong> informatie<br />
plaatsvindt met verschillende tijdsconstanten,<br />
dat wil zeggen, de ene informatie wordt<br />
sneller geleerd dan de andere, en sommige<br />
dingen worden lang vastgehouden en andere<br />
maar even. Doel <strong>van</strong> het onderzoek<br />
binnen het thema Geheugen is tweeledig:<br />
ten eerste wordt geprobeerd het menselijk<br />
geheugen zoveel mogelijk kwantitatief en<br />
formeel te beschrijven. Daarbij wordt de<br />
(wan-)prestatie <strong>van</strong> het geheugen ge<strong>van</strong>gen<br />
in kwantitatieve en neurale netwerkmodellen<br />
bij normale proefpersonen en bij patiënten<br />
(bijvoorbeeld lijdend aan dementie).<br />
De neuropsychologie is in dit cluster sterk<br />
vertegenwoordigd. Daarnaast wordt experimenteel<br />
onderzocht welke processen een<br />
rol spelen bij zowel de opslag als de retrieval<br />
<strong>van</strong> informatie in de context <strong>van</strong> elementaire<br />
geheugentaken, maar ook tijdens de<br />
verwerking <strong>van</strong> zinnen en verhaaltjes, ge-
Onderwijscoördinator Ronald Hamel<br />
zichten, omgevingskenmerken en emotioneel<br />
sterk geladen stimuli<br />
Waar men in de vorige twee thema’s nog een<br />
heel eind komt door de mens en zijn cognitieve<br />
capaciteiten te beschouwen in termen<br />
<strong>van</strong> complexe interacties tussen input, geheugen<br />
en output, staat in dit derde thema<br />
centraal dat veel <strong>van</strong> die interacties gepaard<br />
gaan met bepaalde fenomenale ervaringen.<br />
Van sommige binnenkomende informatie<br />
worden we ons bewust, <strong>van</strong> andere niet, terwijl<br />
in beide gevallen een invloed op gedrag<br />
dan wel geheugen mogelijk is. Naast dit fenomenale<br />
karakter heeft bewustzijn wellicht<br />
ook een sturende invloed. Bovendien kunnen<br />
we bewustzijn ook definiëren als een<br />
toestand. In de meest extreme vorm uiteraard<br />
als het verschil tussen slapen en waken,<br />
maar ook als we wakker zijn, bevinden we<br />
ons in wisselende toestanden <strong>van</strong> alertheid,<br />
en al deze toetstanden hebben een invloed<br />
op onze capaciteit tot informatieverwerking.<br />
Binnen het thema Bewustzijn wordt onderzocht<br />
wat het verschil is tussen bewuste<br />
en onbewuste informatieverwerking, met<br />
name met betrekking tot visuele perceptie<br />
en emotie, en wat het neurale substraat <strong>van</strong><br />
dit onderscheid is. Daarbij komt ook het zogenaamde<br />
mind-matter probleem in meer<br />
algemene zin aan de orde. Daarnaast wordt<br />
onderzocht hoe de kwaliteit of het stadium<br />
<strong>van</strong> slaap, en meer algemeen bioritmische<br />
verschijnselen, maar ook hoe al dan niet<br />
geïnduceerde wisselingen <strong>van</strong> arousal een<br />
invloed hebben op informatieverwerking.<br />
algemeen<br />
35<br />
Beroepsmogelijkheden<br />
Afgestudeerden met Psychonomie als afstudeerrichting<br />
komen vooral terecht bij<br />
wetenschappelijke onderzoeksprojecten,<br />
in het wetenschappelijk onderwijs, in onderwijskundige<br />
functies en curriculumontwikkelingsprojecten.<br />
Voorts bij toegepast<br />
onderzoek dat zich in klinieken, overheidsinstellingen<br />
als TNO, of industriële laboratoria<br />
afspeelt. Men bedenke het volgende:<br />
weliswaar is Psychonomie in eigenlijke zin<br />
een werkveld <strong>van</strong> beperkte om<strong>van</strong>g, maar<br />
de afstudeerrichting Psychonomie leidt op<br />
tot algemene onderzoeksvaardigheid. Enkele<br />
voorbeelden <strong>van</strong> functies die eerdere<br />
afgestudeerden <strong>van</strong> de programmagroep<br />
Psychonomie vervullen, zijn: promovendus,<br />
medewerker bij de ontwikkeling <strong>van</strong> computer-ondersteund<br />
onderwijs, medewerker<br />
op het gebied <strong>van</strong> de informatisering, medewerker<br />
voor het onderzoek <strong>van</strong> onderwijs,<br />
kennisingenieur, psychofysioloog bij<br />
een medische faculteit, neuropsycholoog en<br />
researchmedewerker bij een farmaceutisch<br />
bedrijf.<br />
Inlichtingen<br />
Voor inlichtingen over onderwijs en onderzoek<br />
bij Psychonomie kan men terecht bij<br />
het secretariaat (kamer 620). Jaarlijks verschijnt<br />
de brochure Informatie over Psychonomie.<br />
Op het secretariaat is een map<br />
met een overzicht <strong>van</strong> scripties, stages en<br />
werkstukken ter inzage. Inlichtingen over<br />
de mogelijkheden voor scriptie, stage en<br />
werkstuk kunnen het beste direct bij de docenten<br />
worden ingewonnen.<br />
De onderwijscoördinator <strong>van</strong> de programmagroep<br />
is dr. R. Hamel, spreekuur: maandag,<br />
dinsdag, woensdag en vrijdag <strong>van</strong> 13:00 tot 14:00<br />
uur.
Psychonomie<br />
36<br />
Mark Rietveld<br />
31 jaar<br />
Psychonomie<br />
1993-2001<br />
‘Alles is mogelijk, maar<br />
je moet het zelf regelen’<br />
‘Wie psychologie studeert aan de <strong>Universiteit</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>Amsterdam</strong>, wordt opgeleid tot onderzoeker.<br />
Dat sprak mij heel erg aan. Maar<br />
gedurende het eerste studiejaar merkte ik<br />
dat ik psychologie te gemakkelijk vond.<br />
Daarom ben ik in 1994 rechten ernaast gaan<br />
studeren.’<br />
‘Het kiezen <strong>van</strong> een studierichting vond<br />
ik lastig, maar uiteindelijk is het eigenlijk<br />
<strong>van</strong>zelf gegaan. Zo rond mijn tweede studiejaar,<br />
wist ik echt niet wat ik wilde. Dat<br />
is vervelend, daarom ben ik goed om me<br />
heen gaan kijken. Naarmate ik zag wat er<br />
allemaal mogelijk is, werd de zoektocht ei-
genlijk steeds leuker. Het is prettig dat de<br />
<strong>Universiteit</strong> <strong>van</strong> <strong>Amsterdam</strong> je alle vrijheid<br />
geeft. Daar heb ik, door het volgen <strong>van</strong> verschillende<br />
vakken, maximaal gebruik <strong>van</strong><br />
gemaakt. Zo werd me steeds duidelijker dat<br />
ik de onderzoekskant <strong>van</strong> psychologie én<br />
rechten wilde combineren.’<br />
‘Ik heb allerlei uitstapjes gemaakt tijdens<br />
mijn studie, ik ben bewust<br />
op zoek gegaan<br />
naar interessante vak-<br />
ken, ook buiten de<br />
UvA. Door middel <strong>van</strong><br />
vakken aan bijvoorbeeld<br />
de <strong>Universiteit</strong> Leiden<br />
heb ik me verdiept in<br />
penitentiair recht, forensische<br />
psychologie<br />
en -psychiatrie. Mijn<br />
stage heb ik op de Erasmus <strong>Universiteit</strong> in<br />
Rotterdam gelopen. Dat klinkt misschien<br />
ingewikkeld, maar het is allemaal mogelijk.<br />
Je moet het alleen zelf regelen.’<br />
‘Tijdens mijn studie heb ik heel veel gewerkt.<br />
Van 1996 tot 1999 was ik bijvoorbeeld<br />
de assistent <strong>van</strong> professor Elshout, en<br />
in 2000 ben ik als onderzoeker gaan werken<br />
bij de DSP-groep Dit bedrijf richt zich op<br />
de sociale, ruimtelijke of bestuurlijke kanten<br />
<strong>van</strong> maatschappelijke vraagstukken.<br />
Wat is bijvoorbeeld de beste manier om de<br />
‘ik ben bewust op<br />
zoek gegaan naar<br />
interessante vakken,<br />
ook buiten de UvA’<br />
student 37<br />
criminaliteit in het Utrechtse winkelcentrum<br />
Hoog Catherijne aan te pakken? Erg<br />
interessant allemaal, maar op een gegeven<br />
moment merkte ik dat ik door al het werken<br />
niet meer aan studeren toekwam. Mijn<br />
scriptie, met als onderwerp ‘De relatie tussen<br />
bekendheid met de woonplaats en angst<br />
voor criminaliteit’, werd hierdoor een drama.<br />
Ik heb er drie jaar over gedaan.’<br />
‘Van september 2002 tot<br />
september 2003 heb ik<br />
helemaal niet gewerkt.<br />
Met psychologie was<br />
ik klaar, maar ik wilde<br />
rechten ook afmaken,<br />
zodat ik daarna echt aan<br />
de slag kon. Sinds mijn<br />
afstuderen werk ik weer<br />
bij de DSP-groep. Ik<br />
ben me aan het specialiseren op het gebied<br />
<strong>van</strong> veiligheid en criminaliteitspreventie,<br />
zoals een aantal monitoren <strong>van</strong> verdachtenpopulaties<br />
en verschillende veiligheidsrapportages.’<br />
‘Als je niet weet welke studierichting je moet<br />
kiezen, concentreer je dan op dat ene vak,<br />
dat ene hoofdstuk uit een boek wat je heel<br />
erg leuk vindt. Al is het nog zo klein, ga daar<br />
mee verder en zoek daar aansluiting bij. Dan<br />
kom je erachter wat je ligt en op die manier<br />
vind je jouw studierichting vast wel.’
Psychonomie<br />
38<br />
Martijn Wokke<br />
26 jaar<br />
Cognitieve<br />
Neuropsychologie/<br />
Psychofysiologie<br />
Sinds 1997<br />
‘Zoek zelf naar informatie’
‘In 1996 ben ik begonnen met geschiedenis<br />
aan de <strong>Universiteit</strong> <strong>van</strong> <strong>Amsterdam</strong>, maar<br />
dat was het toch niet voor mij. Daarna wilde<br />
ik geneeskunde studeren, maar ik werd niet<br />
ingeloot. Vandaar dat het psychologie is geworden.’<br />
‘Het eerste jaar <strong>van</strong> psychologie vond ik te<br />
algemeen. Ik zat te twijfelen<br />
tussen Klinische Psy-<br />
chologie of Psychonomie,<br />
in ieder geval geen<br />
Sociale Psychologie. Van<br />
alle studierichtingen trok<br />
die laatste richting mij<br />
het allerminst. Richard<br />
Ridderinkhof, bij wie ik<br />
onderzoekspracticum<br />
heb gevolgd, vertelde zo<br />
enthousiast over Psychonomie, dat ik overstag<br />
ging. Vooral omdat ik daarna zag wat er<br />
bij deze afstudeerrichting allemaal mogelijk<br />
is. Ik had niet verwacht dat het zo biologisch<br />
zou zijn.’<br />
‘Toen ik met de basiscursus Psychonomie<br />
begon, was ik heel blij. Het is erg fijn dat je<br />
je eigen pakket kunt samenstellen. Met vakken<br />
als Psychofarmacologie ben ik redelijk<br />
‘Ik had niet<br />
verwacht dat het<br />
zo biologisch zou<br />
zijn’<br />
student 39<br />
bij de uitgestippelde route gebleven, maar<br />
daarnaast heb ik Neurologie aan de VU gedaan.<br />
Het vak ‘niet westerse filosofie’ bij de<br />
faculteit der Geesteswetenschappen, vond<br />
ik ook erg interessant.<br />
‘Ik heb het prima naar mijn zin op de faculteit.<br />
Via de studievereniging SKPN heb<br />
ik veel mensen leren kennen,<br />
waar ik nu nog mee<br />
omga. Het hangt <strong>van</strong> je<br />
eigen persoonlijkheid af<br />
hoe je omgaat met de<br />
mensen die je tegenkomt<br />
op de universiteit.’<br />
‘Bij het maken <strong>van</strong> je studiekeuze<br />
is het misschien<br />
een idee om te kijken<br />
naar de lopende onderzoeken. Dan krijg<br />
je inzicht in wat je later met je keuze kunt<br />
doen. Als iets je aanspreekt, kun je daarna<br />
een paar boeken doorbladeren over dat onderwerp<br />
om te zien of het wat voor je is.<br />
Het is belangrijk dat je zelf de informatie<br />
opzoekt, bijvoorbeeld door naar een voorlichtingsdag<br />
te gaan, of advies te vragen aan<br />
andere studenten die al verder zijn.’
Sociale Psychologie<br />
40<br />
Waarom werken bepaalde voorlichtingscampagnes<br />
wel en andere niet? Hoe komt<br />
het dat stereotypering en discriminatie zo<br />
moeilijk uit te bannen is? Welke rol speelt<br />
non-verbaal gedrag in de beoordeling <strong>van</strong><br />
mensen? Welke rol spelen culturele waarden<br />
in maatschappelijke conflicten? Sociale Psychologie<br />
gaat over het gedrag <strong>van</strong> mensen in<br />
hun sociale verbanden. Thema’s die in het<br />
afstudeerprogramma <strong>van</strong> Sociale Psychologie<br />
worden behandeld zijn: attitudevorming<br />
en verandering, intra- en intergroepsverhoudingen,<br />
sociale waarneming en cogni-<br />
onderwijscoördinator Bertjan Doosje<br />
tie, cultuur, identiteit en emoties, en communicatie.<br />
In het afstudeerprogramma <strong>van</strong><br />
de programmagroep worden deze thema’s<br />
zowel op een fundamenteel-theoretische<br />
manier, als in toegepaste zin behandeld.<br />
Het afstudeerprogramma kent twee studieroutes:<br />
Experimentele Sociale Psychologie<br />
en Toegepaste Sociale Psychologie. Deze<br />
studieroutes moeten worden gezien als mogelijk<br />
trajecten die kunnen worden gevolgd.<br />
De studieroutes geven accenten aan in de<br />
opleiding <strong>van</strong> sociaal psycholoog en leiden
op tot een meer specifiek beroepsveld. Het<br />
is natuurlijk ook mogelijk om vakken uit de<br />
twee routes te combineren. De empirische<br />
grondslag die kenmerkend is voor de Sociale<br />
Psychologie komt in alle studieroutes duidelijk<br />
naar voren, <strong>van</strong>daar dat alle studenten<br />
wordt geadviseerd de TMP-module Sociaal<br />
Psychologisch Onderzoek te volgen. In het<br />
onderwijs komt een breed scala <strong>van</strong> theoretische<br />
en onderzoeksbenaderingen aan bod,<br />
variërend <strong>van</strong> gecontroleerde laboratoriumexperimenten<br />
tot survey-technieken. Het<br />
beoogde eindresultaat is dat men in staat is<br />
zelfstandig onderzoek uit te voeren, onderzoek<br />
kritisch te evalueren en onderzoek te<br />
relateren aan maatschappelijke problemen<br />
en vice versa.<br />
Naast het aanleren <strong>van</strong> onderzoeksvaardigheden,<br />
hecht de programmagroep ook<br />
belang aan sociale vaardigheden. De programmagroep<br />
verzorgt, door middel <strong>van</strong><br />
het Social Skills Lab, dan ook onderwijs<br />
in een groot aantal sociale vaardigheden<br />
(interviewtechnieken, vergadertechnieken,<br />
werken in teams etcetera). Deze modules<br />
bouwen voort op het gesprekspracticum uit<br />
het tweede jaar.<br />
Het studieprogramma <strong>van</strong> de programma-<br />
algemeen 41<br />
groep is opgebouwd uit modulen. De basiscursussen<br />
zijn voor iedere student Sociale<br />
Psychologie verplicht. Bovendien krijgen<br />
studenten vrijheid in de samenstelling <strong>van</strong><br />
hun studieprogramma. De afstudeerrichting<br />
Sociale Psychologie biedt vele beroepsmogelijkheden.<br />
Sociaal psychologen kunnen in<br />
organisaties en instituten terecht als onderzoeksmedewerker<br />
(marketing, survey-onderzoek,<br />
wetenschappelijk onderzoek). Ook<br />
treft men sociaal psychologen in toegepaste<br />
gebieden als beleids- en bestuurskundig<br />
onderzoek. Voorts komen sociaal psychologen<br />
terecht in beleidsfuncties, met name<br />
op het gebied <strong>van</strong> educatie en voorlichting<br />
(reclamebureaus, afdelingen voorlichting).<br />
Tenslotte zijn er als gevolg <strong>van</strong> de huidige<br />
groei in cursussen op het gebied <strong>van</strong> sociale<br />
vaardigheden (interviewen, selectiegesprekken,<br />
personeels-evaluatie, etc.) veel arbeidsmogelijkheden<br />
als docent of trainer op dit<br />
gebied.<br />
Voor meer informatie over de programmagroep<br />
en haar onderwijsprogramma is er<br />
een programmagroepsgids te vinden op de<br />
website <strong>van</strong> SP (www.fmg.uva.nl/sp).<br />
Spreekuur programmagroepcoördinator Bertjan<br />
Doosje: di. 10.00-11.00
Sociale Psychologie<br />
42<br />
Kim Triesscheijn<br />
23 jaar<br />
Sociale Psychologie<br />
1998-2002<br />
‘Verzamel informatie en ga<br />
naar de voorlichtingsmiddagen’<br />
‘Sociale Psychologie studeren was destijds<br />
een logische stap, omdat ik op een gegeven<br />
moment wist dat ik in de reclame wilde<br />
gaan werken. Ook spraken de vakken die<br />
ik binnen deze richting kon volgen, zoals<br />
het Social Skills Lab, me erg aan. Voor mij<br />
was het kiezen voor een afstudeerrichting<br />
niet lastig, want na een voorlichtingsbijeenkomst<br />
wist ik helemaal zeker dat ik deze<br />
kant op wilde.’
De sfeer op de faculteit vond ik prima. Je<br />
moet veel zelf uitzoeken, achter dingen<br />
aangaan en zelfdiscipline is noodzakelijk.<br />
Maar zo gaat het nu eenmaal op een universiteit,<br />
daar was ik wel een beetje op voorbereid.<br />
Toch maak je snel contact met andere<br />
studenten, omdat je bij sommige vakken<br />
veel samenwerkt. Je kunt het contact ook<br />
zelf opzoeken. Ik ben bijvoorbeeld in mijn<br />
eerste jaar met de Vereniging Studenten<br />
Psychologie te <strong>Amsterdam</strong> op skivakantie<br />
geweest. Daarna werd ik actief lid <strong>van</strong><br />
verschillende commissies. Ook zat ik in de<br />
redactie <strong>van</strong> Spiegeloog. Op die manier ontmoet<br />
je <strong>van</strong>zelf veel studenten.’<br />
‘Tijdens mijn studie heb ik vooral veel gehad<br />
aan de vakken bij sociale psychologie die<br />
met reclame te maken hebben, zoals Consumentenpsychologie<br />
en Motivatie, Cognitie<br />
& Functioneren, en bovenal het gespreks-<br />
en interviewpracticum <strong>van</strong> het Social Skills<br />
Lab. Ook heb ik als keuzevakken Journalistieke<br />
Vaardigheden aan de HvA en Merken<br />
en Reclame bij Communicatiewetenschap<br />
gedaan, wat me erg beviel.’<br />
‘Na het schrijven <strong>van</strong> mijn scriptie heb ik<br />
zeven maanden stage gelopen bij reclame-<br />
en communicatiebureau KesselsKramer,<br />
bekend <strong>van</strong> aparte reclamecampagnes voor<br />
onder andere Novib, Ben en Diesel. Toen<br />
na deze geweldige maanden het einde <strong>van</strong><br />
mijn studie in zicht kwam, ging ik een beetje<br />
student<br />
nadenken over wat ik nou eigenlijk wilde.<br />
Ik vond mezelf nog wat jong om al te gaan<br />
werken maar ik wilde ook niet meer vier<br />
jaar een wetenschappelijke studie doen.<br />
Het wetenschappelijke is ook niet echt mijn<br />
ding; ik ben liever in de praktijk bezig. Toen<br />
kwam ik via KesselsKramer terecht bij Hallo,<br />
waar ik een particuliere opleiding gericht<br />
op de reclame en het communicatievak heb<br />
gevolgd. Het was erg leerzaam, ik vond het<br />
geweldig om met zeventien andere jonge<br />
creatievelingen samen te werken. Ik heb<br />
veel mensen ontmoet, weer stage gelopen<br />
en creatief werk gemaakt voor mijn portfolio.<br />
Vlak na mijn eindpresentatie voor Hallo<br />
werd ik benaderd door het reclamebureau<br />
ONLY, met de vraag of ik aan de slag wilde<br />
als copywriter. Ja dus! Daar werk ik nu sinds<br />
half juni als tekstschrijver voor klanten als<br />
Johma, ABN Amro Private Banking en Pioneer.’<br />
‘Als je niet weet welke studierichting je moet<br />
kiezen, bedenk dan eens voor jezelf waarom<br />
je bepaalde vakken leuker vindt dan<br />
andere. En verzamel informatie: ga naar de<br />
voorlichtingsmiddagen die georganiseerd<br />
worden, spreek met mensen die een afstudeerrichting<br />
doen of gedaan hebben. Wees<br />
vooral niet te bang om een keuze te maken,<br />
je kunt toch pas achteraf zeggen of het<br />
voor jou de juiste stap is geweest!’<br />
43
Sociale Psychologie<br />
44<br />
‘Ik ben met psychologie begonnen<br />
omdat ik journalist wilde worden. De<br />
school voor journalistiek vond ik te<br />
specifiek. Ik wilde een studie volgen,<br />
die interessant en breed genoeg was om<br />
<strong>van</strong>uit daar te gaan schrijven. Het is psychologie<br />
geworden.’<br />
‘Het bepalen <strong>van</strong> mijn studierichting<br />
vond ik, na het volgen <strong>van</strong> verschillende<br />
Sanne Kateman<br />
25 jaar<br />
Sociale Psychologie<br />
1997-2004<br />
‘Met Sociale Psychologie<br />
kun je meer dan je denkt’<br />
vakken, best moeilijk. Ik wist niet zo<br />
goed wat ik moest kiezen: Arbeids &<br />
Organisatie Psychologie of Sociale Psychologie.<br />
Misschien had ik, om het mijzelf<br />
gemakkelijker te maken, met meer<br />
docenten en studenten moeten praten.<br />
Dat heb ik niet gedaan, maar ik ben gelukkig<br />
goed terechtgekomen.’<br />
‘Het is een misverstand dat je met Soci-
ale Psychologie alleen maar de reclame<br />
in kunt. Sociale psychologie heeft twee<br />
richtingen: de toegepaste en de onderzoekskant.<br />
Tijdens colleges <strong>van</strong> vakken<br />
als Consumentenpsychologie en Toegepaste<br />
Psychologie en Interventies’, bepaal<br />
je bijvoorbeeld hoe de doelgroep<br />
bij een veilig vrijen campagne het beste<br />
kan worden benaderd. Moet je de consument<br />
bang maken, of is het beter met<br />
humor te werken? Het is meer dan alleen<br />
theorie, ook de toepassing is belangrijk.<br />
Die kant ben ik opgegaan, omdat<br />
de onderzoekskant me niet trekt.’<br />
‘Het Social Skills Lab vond ik een <strong>van</strong><br />
de leukste onderdelen <strong>van</strong> mijn studie.<br />
Vooral de nauwe samenwerking met de<br />
negen andere leden <strong>van</strong> de groep is mij<br />
heel goed bevallen. Je gaat veel met elkaar<br />
om en je leert elkaar goed kennen.<br />
Bovendien vond ik het heel interessant<br />
om zo intensief met mezelf bezig te<br />
zijn, je leert tijdens het trainingspracticum<br />
reflectief na te denken over je gedrag.<br />
De vakken Sociale Beïnvloeding<br />
en Toegepaste Psychologie waren interessant,<br />
omdat je daar op een praktische<br />
manier bezig bent met de stof. Je bedenkt<br />
allerlei interventies voor problemen,<br />
hoe je mensen <strong>van</strong> het roken kunt<br />
afhelpen bijvoorbeeld.’<br />
‘Op dit moment ben ik aan mijn eindopdracht<br />
aan het werken. Daarvoor<br />
student<br />
45<br />
doe ik onderzoek naar de relatie tussen<br />
Nederlanders en moslims in Nederland.<br />
De laatste jaren is, door de aanslag op<br />
het World Trade Centre en de oorlog<br />
in Irak, de islamitische wereld meer en<br />
meer tegenover de westerse wereld komen<br />
te staan. In eigen land hebben de<br />
LPF en de opbloeiende discussie over<br />
het integratiebeleid tot flink wat commotie<br />
geleid. Ik wil onderzoeken of al<br />
deze gebeurtenissen invloed hebben op<br />
de relatie tussen de moslims en Nederlanders<br />
in Nederland. Momenteel ben<br />
ik met Bert Jan Doosje, docent en mentor<br />
en vakgroepcoördinator <strong>van</strong> Sociale,<br />
een vragenlijst aan het samenstellen.’<br />
‘Sociale Psychologie is een brede richting,<br />
waardoor je geschikt bent voor een<br />
heleboel functies. Maar de Basiscursus<br />
Arbeids & Organisatie Psychologie gaat<br />
in de toekomst ook nog <strong>van</strong> pas komen.<br />
Samen met twee vriendinnen ben ik <strong>van</strong><br />
plan een eigen trainersbedrijf op te zetten.<br />
Hoe we dat gaan doen, is nog niet<br />
helemaal duidelijk. We hebben al twee<br />
opdrachten uitgevoerd en dat vonden<br />
we erg leuk. Ik denk dat ik uiteindelijk<br />
trainingen wil geven bij non-profit organisaties.<br />
In het bedrijfsleven móéten<br />
werknemers vaak een training <strong>van</strong> de<br />
baas volgen. Op scholen en in de zorg<br />
doen mensen mee uit eigen interesse,<br />
denk ik. Dat geeft vast meer voldoening.’
colofon<br />
46<br />
eindredactie:<br />
lay-out:<br />
interviews:<br />
foto’s:<br />
cover:<br />
Tom de Vries<br />
Patricia Oomen<br />
Anna Dijkman<br />
Steven <strong>van</strong> der Hoorn<br />
René Vrijens<br />
Rudy Ligtvoet<br />
Anna Dijkman<br />
Patricia Oomen<br />
Ron Dotsch<br />
Tom de Vries<br />
Jonah Bavinck, archief<br />
Spiegeloog of privébezit<br />
Taly Bachar<br />
Verder willen we bedanken:<br />
Ronald Hamel<br />
Richard Ridderinkhof<br />
Pieter Koele<br />
Bert Jan Doosje<br />
Arne Evers<br />
Kitty Rolf<br />
Klaas Visser<br />
Suzanne <strong>van</strong> der Stam<br />
Piet <strong>van</strong> der Waals<br />
en alle geïnterviewden
<strong>Universiteit</strong> <strong>van</strong> <strong>Amsterdam</strong><br />
Faculteit Maatschappij- en Gedragswetenschappen<br />
Afdeling Psychologie<br />
juni 2004