LEIDRAAD

LEIDRAAD
BIJ DE VENNOOTSCHAPSBELASTING
EN DE VERMOGENSBELASTING 1942
(RESOLUTIE VAN DEN SECRETARIS­
GENERAAL VAN HET DEPARTEMENT VAN
FINANCIËN DD. 22 OCTOBER 1942, n°. 153)
• /
TWEEDE GEDEELTE
'SGRAVENHAGE — RIJKSUITGEVERIJ — 1942
2) M 57 - '42 - K 983
N
, Prijs f 0,40 *

LEIDRAAD
BIJ DE VENNOOTSCHAPSBELASTING
EN DE VERMOGENSBELASTING 1942
VERVOLG
(RESOLUTIE VAN DEN SECRETARIS-GENERAAL VAN HET
DEPARTEMENT VAN FINANCIËN DD. 22 OCTOBER 1942, n». 153)
HOOFDSTUK VIII.
Voorwerp der vennootschapsbelasting
bij buitenlandsche belastingplichtigen.
S 37.
(Artikelen 21 en 22)
(1) Volgens art. 21 Besluit Vennootschapsbelasting wordt
ook bij buitenlandsche belastingplichtigen het belastbare
bedrag berekend over een ..jaar", opgevat in den zin van
art. 7. Laatstgenoemd artikel immers geeft een definitie van
,,jaar", welke niet enkel geldt voor Hoofdstuk II, doch voor
,.

66
(2) Bij het ontstaan van den belastingplicht begint steedseen
„jaar" te loopen (zie art. 7, lid 3). Dit „jaar" loopt dan
tot den eerstkomenden balansdatum, tenzij de belastingplicht
reeds voordien eindigt (verg. art. 7, lid 3).
(3) Bij buitenlandsche belastingplichtigen wordt gelet op
hetgeen zij in den loop van een jaar, als in alinea 1 is bedoeld,
hebben genoten uit hoofde van binnenlandsche bronnen van
inkomen. Wat onder binnenlandsche bronnen van inkomen
moet worden verstaan, leert, naar art. 21 Beslui! Vennootschapsbelasting
te kennen geeft, ait. 3'.), lid 1, Besluit Inkomstenbelasting.
Daartoe behooren nuk ..aanmerkelijke belangen
in den zin van artikel 19. lid 2" (van het Besluit
Inkomstenbelasting) bij een binnen het Kijk gevestigde vennootschap,
waarvan het kapitaal geheid of ten deele in aandeelen
is verdeeld, tenminste, indien de aandeden niet reeds,
afgezien van het ..aanmerkelijke belang", deel uitmaken van
het binnenlandsche bedrijfsvermogen van den belastingplichtige.
In dit laatste geval immers vormt het „aanmerkelijke
belang" geen zelfstandige bron. De belastingplichtige, die
binnenlandsche aandeelen en winstbewijzen bezit, behoorende
tot een „aanmerkelijk belang", dat wèl een zelfstandige bron
uitmaakt, kan, evenals bij de inkomstenbelasting, uit dezen
hoofde tweeërlei bhmeulandseh „inkomen" genieten: opbrengst
run vermogen (t. w. de dividenden en renten van de effecten
en schuldvorderingen, omschreven in art. 39, lid 1, 2°., laatste
onderlid, Besluit Inkomstenbelasting) en opbrengst van bedrijf
(t. w. de waardeverschillen bij vervreemding). Ook voor deze
waardeverschillen bestaat objectieve belastingplicht, al is de
subjectieve belastingplicht naar art. 3 Besluit Vennootschapsbelasting
enkel gegrondvest op het bezit van binnenlandsche
vermogensbestanddeelen waarvan sprake is in art. 39, lid 1, 2°.,
Besluit Inkomstenbelasting.
i (4) Heeft een in het Duitsche Eijk gevestigd lichaam een
met tot een Nederlandsch bedrijfsgedeelte behoorend aanmerkelijk
belang (in den zin van het Besluit Inkomstenbelasting)
bij een binnenlandsche vennootschap op aandeelen, dan neemt
art. 2 van het Besluit n", 171/1941 zoowel den objectieven
belastingplicht te dier zake weg als den subjectieven belasting,
plicht naar art. 3 Besluit Vennootschapsbelasting. Er bestaat
derhalve in dit geval belastingplicht naar art. 4 van laatstgenoemd
besluit.

67
(5) Binnenlandsche vermogensbestanddeelen, niet behcorende
tot liet biunciiJamhclic bedrijfsvermogen, doch wel tot
In t bedrijfsvermogen — het geval kan zich voordoen bij buitenlandsche
hypotheekbanken, die hier le lande geen vaste inrichting,
noch vasten vertegenwoordiger hebben — leveren,
voor de vennootschapsbelasting, den belastingplichtige geen
bedrijfswinst op, doch opbrengst van roerend kapitaal. Dit
standpunt is namelijk mede ^ oor de inkomstenbelasting ingenomen
(verg. § 43, laatste alinea, van de Ten-lichting en
Leidraad bij hel Besluit op de Inkomstenbelasting 1941). In
het gestelde voorbeeld komt een gedeelte van de pandbrieflente,
naast hel bedrag van de kosten van beheer op binnenlandsche
hypotheken betrekking hebbend, als kosten van verwerving
in mindering van de onzuivere opbrengst dier hypothecaire
vorderingen (art. 14 Besluit Inkomstenbelasting).
(6) De onverrekende verliezen uit vorige jaren, welke vol­
gens art. 21, onderlid 1, Besluit Vennootschapsbelasting in
mindering kunnen komen van het bedrag, dat correspondeert
met het „onzuiver inkomen" van een natuurlijk persoon,
kunnen zoowel zijn voortgekomen uit een binnenlandsch be­
drijf (bedrijfsgedeelte hieronder begrepen) als uit andere
binnenlandsche bronnen.
(7) Persoonlijke verplichtingen in den zin van art. 1(1, lid i,
2°., Besluit Inkomstenbelasting komen slechts in aanmerking,
voor zoover zij verzekerd zijn door hypotheek op een binnen
het Bijk gevestigde onroerende zaak (art. 21, onderlid 2, Be­
sluit Vennootschapsbelasting). Zooals bekend is, behooren
schepen niet tot de onroerende zaken.
(8) De vrijstellingen van art. 22 Besluit Vennootschaps­
belasting zijn ontleend aan art. 40, 1°., Besluit Inkomsten­
belasting en aan art. 28, laatste lid, der Wet op de Inkomsten­
belasting 1914. Volgens de met laatstgemelde bepaling opge­
dane ervaring is zoowel in België als in Duitschland aan het
vereischtc van wederkeerigheid voldaan.
§ 38.
(Artikel 23.)
(1) Artikel 23 houdt zich in lid 1 bezig met het feit, dat
buitenlandsche belastingplichtigen naast „winst" (in den zin
van het Besluit op de Inkomstenbelasting 1941) ook „zuivere
inkomsten" (in den zin van datzelfde besluit) kunnen hebben.

68
Hierbij stelle men zich steeds voor oogen, dat door art. 21 in
verband met art. 7 Besluit Vennootschapsbelasting het begrip
..jaar" reeds in de plaats is getreden van het begrip „kalender­
jaar '. voorkomende in het van toepassing verklaarde Hoofd­
stuk II van het Besluit Inkomstenbelasting, alsmede van het
aldaar gebruikte begrip „belastingtijdvak" (zie § 37). Art. 6
Besluit Inkomstenbelasting is dan ook voor de vennootschaps­
belasting ten laste van buitenlandsche belastingplichtigen niet
van toepassing. Dit is een voorbeeld van de beteekenis van het
voorbehoud, in art. 23, lid 1, gemaakt, dat „het tegendeel niet
uit artikel 21 voortvloeit". Een ander voorbeeld daarvan is, dat
zuivere inkomsten uit speculatie-buiten-bedrijf niet in aanmer­
king «orden genomen: zij zijn geen opbrengst van een binnen­
landsche bron van inkomen in den zin van art. 39, lid 1, Besluit
Inkomstenbelasting.
(2) Artikel 23, leden 2 en 3, staan meer in het bijzonder
stil bij het berekenen van de winst. Lid 3 zvgt iets. dat eigenlijk
voor de inkomstenbelasting ook reeds geldt; lid 2 daarentegen
regelt een aantal punten, waarop bij buitenlandsche belasting­
plichtigen de heffing van vennootschapsbelasting afwijkt van de
heffing \an inkomstenbelasting. In de eerste plaats dan zijn in
lid 2 van toepassing verklaard de bepalingen van de artt. 9 tot
en met 12 Besluit Vennootschapsbelasting, handelende over
„vrijgestelde winstbestanddeelen". Het verdient hierbij in het
bijzonder de aandacht, dat de deelnemingsvrijstelling ook kan
gelden. Dit is uiteraard alleen mogelijk, indien de deelneming
speciaal bij het binnenlandsche bedrijf behoort. In het geval
van art. 10, lid 3, is dan ook eventueel vereischt, dat het aan­
houden van de deelneming ligt in de lijn van de normale uil­
oefening van het binnenlandsche bedrijf.
(3) Bij art. 23, lid 2, zijn ook nog van toepassing verklaard
de artt. 13 tot en met 1(1 Besluit Vennootschapsbelasting. Mede
in verband met art. 23, lid 3, zullen de tantièmes van directie
en verder personeel eventueel moeten worden gesplitst in een
binnenlandsch gedeelte en een buitenlandsch gedeelte. Deze
splitsing moet niet plaats vinden naar de herkomst van de
winst, doch naar de plaats, waar het tantième geacht moet
worden door den tantièmist te zijn verdiend. Het tantième van
zuiver binnenlandsch personeel is dan ook ten volle aftrekbaar.
Voor tantièmes van commissarissen geldt in principe hetzelfde,
het geen beteekent, dat deze tantièmes in den regel zullen
moeten worden opgevat als belooning voor buitenlandsche werk-

69
zaamheid. Aangezien commissaris-tantièmes de winst niet verkleinen
(art. 14, onderlid 4), behalve indien hei betreft het
vaststellen van een fiseaal verliessaldo (art. 16, lid 1) is het
vorenstaande voor commissaris-tantièmes slechts van practische
beteeken is, indien een nog onverrekend verlies moet worden
verrekend. Bij het verrekenen van zoodanig verlies beeft art. 16,
lid 1, «ut de salarissen van commissarissen betreft, geenerlei
beteekenis: deze salarissen worden steeds opgevat als belooning
voor buitenlandsche werkzaamheid (art. 2-">, lid 2). Is een bedrag
aan connnissarissalaris door het Nederlandsche bedrijfsgedeelte
ten laste van de onkosten van eenig jaar geboekt, dan
vormt dit bedrag ren onttrekking aan het Nederlandsche bedrijfsvermogen
door het buitenlandsche hoofdkantoor. Hetzelfde
geldt, indien (te veel) tantième ten laste van het Nederlandsche
bcdrijfsgedeelte is gebracht, of indien andere kosten en lasten,
welke op het buitenlandsche bcdrijfsgedeelte behooren te drukken,
ten laste van het Nederlandsche bcdrijfsgedeelte zijn
gebracht.
(4) Het slot van de vorige alinea vestigt de aandacht op een
punt, dat niet in het Besluit is behandeld: het vraagstuk van
de winstsplitsing en, in verband daarmede, de vraag, of bij
buitenlandsche belastingplichtigen de winst wel bepaald kan
worden door vermogensvergelijking (artt. 9—11 Besluit Inkom­
stenbelasting), dan w id of de Minst moet worden afgeleid uit
den omzet of uit de bruto-winst (artt. 12, 10 en 11 Besluit
Inkomstenbelasting) of op eenigerlei bijzondere wijze bepaald
kan worden.
(5) Indien er voor het Nederlandsche bcdrijfsgedeelte een
afzonderlijke ,.boekhouding met balans" is, en de fiseale-winst-
bepalingsbalans behoorlijk is opgemaakt — waarbij het in het
bijzonder aankomt op de vraag, of de rekeningen met de niet-
Nederlandsche gedeelten van de onderneming zijn opgenomen
tol de juiste bedragen — komt het bij deze belastingplichtigen
in het bijzonder aan op de vraag, of bedekte onttrekkingen of
kapitaalstortingen hebben plaats gevonden door onjuiste over-
drachtsprijzen van goederen en diensten of door het onder­
brengen van lasten bij een verkeerd gedeelte van de onder­
neming, is er voor hel Nederlandsche bcdrijfsgedeelte geen
afzonderlijke „boekhouding met balans", dan dient de winst
bepaald te worden op den voet van art. 12 Besluit Inkomsten­
belasting. Doch ook bij elke berekening volgens art. 12 behoort
in wezen een — zij het niet op schrift gebrachte — fiscale-

70
winstbepalingsbalans, en aangezien zoodanige balans voor de
vermogensbelasting II toch moet worden op schrift gesteld
(verg. art. 2 Eerste Aanvullingsbeschikking Vermogensbelasting
1942), zal het aantal gevallen, waarin evengenoemd art. 12
toepassing zal vinden, wel tot de uitzonderingen behooren.
(6) Sluit art. 23 Besluit Vennootschapsbelasting uit, dat de
winst langs empirischen weg wordt bepaald (zooals b.v. in art. 2s
der Wet op de Inkomstenbelasting 1914 geschiedde met grensspoorwegen
en grenstramwegen, of in art. 29, eerste lid, dier
wet, t.a.v. het internationale verzekeringsbedrijf) ? Sluit het
evenzeer uit, dat de Nederlandsche winst wordt afgeleid uit de
totale winst door middel van de methode van de breuksgewijze
toegepaste splitsing (zooals geschieden kan volgens art. 29,
tweede en derde lid, der wet van 1914)? Neen! Het Besluit
Vennootschapsbelasting onthoudt zich er slechts van, een dezer
afwijkende methoden voor te schrijven. In alle gevallen, waarin
het vol gen van een bijzondere methode practisch is en waarin
zij geacht kan worden, nagenoeg dezelfde uitkomst te geven als
een precies op het recept van het Besluit Inkomstenbelasting
berustende methode, valt er tegen het volgen van een afwijkende
methode niets in te brengen. Doch voor zoover het volgen
van een afwijkende methode medebrengt, dat de aangifte niet
volgens het vastgestelde formulier kan geschieden, zal de belastingplichtige
zich van te voren niet den inspecteur dienen te
verstaan.
(7) Mocht het wenschelijk blijken, bepaalde methoden van
winstbepaling voor Nederlandsche onderdeden van elders gevestigde
ondernemingen dwingend voor te schrijven, dan opent
art. 31 Beslui! Vennootschapsbelasting hiertoe op eenvoudige
wijze den weg.
HOOFDSTUK IX.
De overgang van de inkomstenbelasting naar de vennootschapsbelasting
voor de buitenlandsche belastingplichtigen.
§ 39.
Met betrekking tot den overgang van de inkomstenbelasting
naar de vennootschapsbelasting voor de buitenlandsche belastingplichtigen
zij verwezen naar § 33, alinea's 2 tot en met 7,
hiervóór. Jlits men voor „stichtingen" leest „belastingplichtigen"
is het aldaar geschrevene ten volle van toepassing op het
thans aan de orde zijnde onderwerp. In § 33 behoefde echter

71
nog geen aandacht te worden gewijd aan het geval, waarin de
belastingplichtige bij het berekenen van de binnenlandsche winst
overgaal van een verplichte bijzondere methode van winst!vre
kenen (artt. 28 en 29 van de Wet op de Inkomstenbelasting
1914) op een andere. Deze moeilijkheden kunnen echter slechts
van geval tot geval worden opgelost, eventueel door overleg
tusschen den belastingplichtige en den inspecteur. Met het in
§ 38 opgemerkte zal daarbij rekening dienen te worden gehouden.
HOOFDSTUK X.
Voorwerp der vermogensbelasting bij buitenlandsche
lichamen. De invoering der vermogensbelasting met
betrekking tot deze belastingplichtigen.
§ 40.
(Artikelen 10—12 Besluit Vermogensbelasting 1912.)
(1) Bij het ontwerpen van Hoofdstuk III van het Besluit
Vermogensbelasting 1942 is zooveel mogelijk aansluiting gezocht
bij Hoofdstuk III van het Besluit Vennootschapsbelasting en —
nat het niet-bedrijfsvermogen betreft — bij art. Qbis der Wet
op de Vermogensbelasting 1892. Intusschen zijn tot het binnenlandsche
zuivere bedrijfsvermogen uitsluitend gerekend de positieve
en negatieve bestanddeelen van het bedrijfsvermogen in
engeren zin. Aandeelen en winstbewijzen in vennootschappen op
aandeelen, waarin een lichaam een ..aanmerkelijk belang" heeft
(art. 19, lid 2, Besluit Inkomstenbelasting) «orden daarbij niet
anders beschouwd dan andere effecten. Zij blijven dus buiten
aanmerking, tenzij zij behooren tot het gewone binnenlandsche
bedrijfsvermogen van den belastingplichtige.
(2) Of een bestanddeel van het zuiver vermogen van een
lichaam behoort tot zijn binnenlandsch zuiver bedrijfsvermogen,
is een vraag welke in elk geval op zichzelf dient te worden
beantwoord Dit antwoord moet eigenlijk voor de vermogensbelasting
in den regel al kant en klaar gereed liggen. Immers ook
voor de vennootschapsbelasting doet dezelfde vraag zich voor.
Dit is niet alleen steeds het geval, indien de winst wordt bepaald
door vermogensvergelijking, maar ook dikwijls, indien de
(netto) winst wordt afgeleid uit omzet of bruto winst. Immers
ook bij de methode Aan art. 12 Besluit Inkomstenbelasting

72
dient men te weten of waardedalingen van voorraden, afschrijvingen,
winsten op verkochte bedrijfsmiddelen en dergelijke posten
het Nederlandsche dan wel het niet-Nederlandsche deel van
het bedrijf betreffen.
(3) Als binnenlandsch niet-bedrijfsvermogen komen in aanmerking
de activa, genoemd in art. 11, lid 2, Besluit Vermogensbelasting
1942, alsmede — als aftrekpost — de niet-bedrijfsschulden,
verzekerd door hypotheek op een binnen het Bijk
gelegen of gevestigde onroerende zaak (art. 10, lid 2, slot).
De winstrechten, waarvan sprake is in art. 11, lid 2, onderlid 3,
zijn rechten, toekomende aan een lichaam dat niet als medeeigenaar
van het bedrijfsvermogen wordt beschouwd. Is het
lichaam wèl mede-eigenaar, dan behooren de activa en passiva
van het desbetreffende bedrijf tot zijn binnenlandsche bedrijfsvermogen.
Bij de winstrechten, zooeven bedoeld, komt een
splitsing naar territoir niet ter sprake: zij zijn öf ten volle binnenlandsch
vermogen — nl. indien de bedrijfszetel hier te lande
is — óf ten volle niet-Nederlandsch vermogen. In dit opzicht
is voortgebouwd op art. 9bis der Wet op de Vermogensbelasting
1892, hetwelk voor natuurlijke personen een analoge regeling
bevat.
(4) De speciale objectieve vrijstellingen welke voor vervoerondernemingen
zijn neergelegd in art. 22 Besluit Vennootschapsbelasting
zijn voor de vermogensbelasting mede van toepassing
(art. 12, lid 2).
(5) De verwijzing naar Hoofdstuk II, vervat in art. 12, lid 1,
is in het bijzonder van belang voor de vaststelling van het zuiver
bedrijfsvermogen met de correcties, omschreven in de artt. 7,
8 en 9. Ook art. 6 (begrip „jaar") werkt dóór in Hoofdstuk III.
Gelet op het verband met de vennootschapsbelasting, waar
art. 8 uitsluitend voor binnenlandsche belastingplichtigen geldt,
kan worden aangenomen, dat ook art. 5, lid 2, Besluit Vermogensbelasting
1942 uitsluitend voor binnenlandsche belastingplichtigen
geldt.
(6) Een leemte in het Besluit Vermogensbelasting 1942 is,
dat het geen schattingsregelen geeft met betrekking tot zaken,
welke niet tot het bedrijfsvermogen behooren. Deze leemte is
hierdoor ontstaan, dat zoodanige regelen in het ontwerp aanvankelijk'
voorkwamen in Hoofdstuk II, doch daaruit zijn geschrapt,
toen voor de binnenlandsche belastingplichtigen het belastingobject
beperkt werd tot het bedrijfsvermogen. Doch ook zonder

73
schattingsrcgelen kan het Besluit zeer wel werken. Vast staat.
dat moet worden geschat. Het hoe moet alsnu worden afgeleid
uit de strekking \an het besluit, hetwelk ervan uitgaat, dat de
draagkracht, die buitenlandsche lichamen ontleenen aan binnenlandsch
vermogen, belast moet «orden. Hieruit volgt, dat bij
zaken, «elke de belastingplichtige zou vervangen, indien ze hem
ontvielen, de subjectieve vervangingswaarde moet worden genomen
en bij de zaken, welke de belastingplichtige niet zou
vervangen, de verkoopwaarde. Onder subjectieve vervangingswaarde
dient hierbij te worden verstaan de prijs; dien de belastingplichtige
zou moeten betalen, doch tot een maximum van
hetgeen hij voor de vervanging redelijkerwijs zou moeten overhebben.
Indien de belastingplichtigen schatten met inachtneming
van de schattingsrcgelen der Wet op de Vermogensbelasting
1892 dient met deze schattingen echter steeds genoegen te worden
genomen. Onroerende goederen, welke niet tot het binnenlandsche
bedrijfsvermogen behooren, behoeven derhalve niet hooger
te «orden getaxeerd dan op \ erkoopwaarde. Hierbij kan dan
nog worden aangenomen, dat de huidige prijsbindingen voor
onroerend goed reeds solden op den dag, per welken de schatting
moet plaats vinden, tenzij het onroerend goed inmiddels is
verkocht voor een hoogeren prijs.
(7) De wijze, waarop de heffing van de \ ermogcnsbelasting 11
t.a.v. de buitenlandsche belastingplichtigen een aanvang neemt,
is geregeld in art. 23, lid 2. Besluit Vermogensbelasting 1942
(verg. ook art. 23, lid 3, hetwelk eigenlijk een vanzelf sprekende
/aal; vaststelt). Eerste peildatum is het begin van het (boek-)
jaar. «aartoe de lste Mei 1941 behoort. De belasting wordt
echter niet over dat volle jaar geheven, doch slechts over de
maanden welke op 1 Hei 1941 volgen. Dit neemt niet weg, dat
de peildatum zelfs kan vallen vóór 1 Januari 1941, namelijk
indien er sprake is van een boekjaar 191(1 1911 (verg. § 33,
lid 3) eindigend met of na 1 Mei 1941, of van een gecombineerd
boekjaar 19-10/1942. Kan in dit geval ook art. 21,
lid 1, van toepassing zijn? Het antwoord op deze vraag moet,
praetisch gesproken, steeds ontkennend luiden: ook voor zulk
een boekjaar 1940/1943 of 1940 1912 wordt nagenoeg immer, bij
dim aanvang, het zuiver verinogen reeds bepaald volgens de
regelen, welke op den duur voor de vennootschapsbelasting zullen
worden gevolgd, al is bij de toepassing van die regelen somtijds
een zekere fictie aangenomen met betrekking tot aanschaffings-
of voortbrengingsprijzen.

74
HOOFDSTUK XI.
Tarief; voorkoming van dubbele belasting.
§ 41.
Tarief Ycnnoofurliaiisbcliisting.
(1) Het tarief van de vennootschapsbelasting is te vinden
in art. 27 van het desbetreffende besluit, met dien verstande,
dat tariefbepalingen ook nog voorkomen in art. 15 van het
Invoeringsbesluit (nl. voor de in of met 1941 geëindigde jaren),
alsmede in de artt. 4 en 5 der Eerste Aanvullingsbeschikking
Vennootschapsbelasting 1942 en in het — aan voorkoming van
dubbele belasting gewijde — art. 28 Besluit Vennootschapsbelasting.
(2) Het tarief is. wat zijn hoogte en bouw betreft, gelijk
aan het Duitsche in hoofdsom en opcenten. Het wijkt echter
in uiterlijken vorm van het Duitsche af, doordat de wijze,
waarop voorkomen is dat bepaalde toenemingen van het belastbare
bedrag al te zwaar belast worden, in Duitschland geregeld
is bij ministerieele aanschrijving, terwijl zij in Nederland in het
tariefartikel zelf is ondergebracht. Het tarief is zoodanig ingericht,
dat een toeneming van het belastbare bedrag nimmer
aanleiding geeft tot het heffen van minder belasting en veelal
tot het heffen van meer belasting; in het laatste geval is de
toeneming van de belasting nooit gelijk aan of grooter dan de
toeneming van liet belastbare bedrag.
(.3) Ook het tweede lid van art. 27 is ontleend aan de wijze,
waarop het Duitsche tarief in de practijk wordt toegepast. Vermoedelijk
zal het tweede lid van art. 27 zich het meest doen
gevoelen bij den aanvang en bij het einde van den belastingplicht.
Het werkt dan voordeelig voor den belastingplichtige. In
alle gevallen geeft het een zeker gemak in het berekenen van
de belasting.
(4) Hetgeen biervóór gezegd is met betrekking tot het tarief
van art. 27 van het Besluit, geldt mutatis mutandis evenzeer
voor hel overgangstarief van art. 15 van het Invoeringsbesluit.
(5) Bij besloten kredietvereenigingen (ongeacht of zij den
rechtsvorm eener coöperatieve vereeniging hebben of niet) wordt
de belasting, volgens art. 5 Eerste Aanvullingsbeschikking, verlaagd
tot op één derde. Ook dit is ontleend aan het Duitsche
belastingrecht.

75
(6) In tegenstelling tol art. 5, dat een zelfstandige tariefsregeling
bevat, opent art. 4 slechts de mogelijkheid van een
gewijzigd tarief voor hypotheekbanken. In Duitschland, waar
de hypotheekbanken plegen te verken niet \olgestort aandeelenkapitaal,
geldt voor deze belastingplichtigen het halve tarief. In
Nederland werken, zooals bekend is, de hypotheekbanken in
den regel met een geplaatst kapitaal, waarvan slechts een klein
gedeelte is volgestort. Dit heeft zijn bezwaren : indien het werkelijk
tot bijstorting moet komen, zal dit allicht zijn onder omstandigheden,
waarin het den aandeelhouders zeer slecht convenieert
om tot bijstorting over te gaan; ook deviezenbeperkingen
kunnen een bijstorting verhinderen. Echter heeft het volstorten
een aanmerkelijk fiscaal nadeel, doordat de met het
bijgestorte kapitaal verdiende interest de winst vergroot. Vandaar,
dat art. 4 E.A.B. de volstorting aanmoedigt door het in
uitzicht stellen van een tariefsvoordeel, gelijk aan het Duitsche.
Een volstorting van het geheele kapitaal wordt hierdoor niet
vereischt, inzonderheid omdat op het oogenblik tal van aandeelhouders
— b.v. de in de overzeesche gebiedsdeelen van den
Staat wonende — niet tot volstorting kunnen overgaan. Vandaar
dat volgens art. 4 gelet moet worden op hetgeen gemiddeld is
gestort.
(7) Tot toepassing van art. 4 E.A.B. kan worden besloten
van geval tot geval, of, indien het aantal gevallen voldoende
groot blijkt, bij aanvullingsbeschikking. Het verdient, zoolang
het laatste niet is geschied, aanbeveling, dat de belastingplichtigen
hun desbetreffend verzoekschrift indienen door tusschenkomst
van den inspecteur.
(S) De bijstorting zal. voor de toepassing van art. -I E.A.B.,
terugwerken tot het begin van het boekjaar, waarin de bijstorting
heeft plaatsgevonden. Is het verzoek ingediend vóór
1 November 1942, dan zal over 1941 of 1940/1941 dezelfde
tariefreductie worden, toegepast als over 1942 of 1941/1942.
: 12.
Tarief Vermogensbelasting II.
(1) Het tarief van de vermogensbelasting II is te vinden in
art. 15 van het desbetreffende besluit. Het normale tarief is
5°/oo per jaar van 12 maanden (kalen 1 en t). Anders dan bij de
vermogensbelasting I, waar de belastbare som naar beneden
wordt afgerond op het naastlagere veelvoud van f 500, wordt

7(i
voor de vermogensbelasting II, waar het gemiddeld om veel
grootere bedragen gaat, afgerond op het naastlagere veelvoud
\ an f 1000.
(2) Van het algemeene tarief bestaan er twee afwijkingen,
indien het bedrag, waarop het zou moeten worden toegepast,
slechts klein is. De eene afwijking werkt ten nadeele van de
belastingplichtigen, de andere te hunnen voordeele. De nadeelige
afwijking (art. 15, lid 2) vindt toepassing bij binnenlandsche
naamlooze vennootschappen en commanditaire vennootschappen
op aandeelen. 7A\ betalen ten minste f 120 per jaar van 1-2
maanden. Dit minimum is ontleend aan het Duitsche Vermögensteuergesetz,
waar het echter niet den vorm van een minimum
belastingbedrag, doch van een minimumvermogen heeft
aangenomen (§ 6, lid 1, Vermögensteuergesetz). Ook de
gunstige — en voor den belastingdienst gemakkelijke — bepaling,
dat aan de overige binncnlandsclic belastingplichtigen
slechts dan een aanslag wordt opgelegd, indien het zuiver vermogen
meer dan f 7500 beloopt, is aan evengenoemde paragraaf
der Duitsche wet ontleend. Onder „zuiver vermogen" dient in
beide gevallen uiteraard te worden verstaan het vermogen na
eventueele toepassing van de artt. 7, 8 en 9. In de kohieren en
op de aanslagbiljetten zal zooveel mogelijk- ook in het eerste
geval (dat van het minimum-tarief) het (globaal vastgestelde)
werkelijke zuivere vermogen worden vermeld, zulks ten behoeve
van de statistiek. Is alleen bekend, dat het zuiver vermogen in
elk ecval minder dan f24 000 bedraagt, dan wordt het zuiver
vermogen vastgesteld op f24 000. Daar, waar de grens van
f 7500 een rol speelt, wordt het zuiver vermogen zonder afronding
vastgesteld. Bedraagt het zuiver vermogen f 7550, dan is
de belasting | % van f 7000 = f 35.
(3) Hoe de belasting wordt berekend, indien het jaar korter
of langer dan 12 maanden duurt, leert lid 4. Niet zelden zal het
bij het vaststellen van den aanslag nog met bekend zijn. hoe
lang het jaar zal duren. Dan wordt eerst een aanslag opeeh jd
voor 12 maanden, en vervolgens ontheffing verleend, dan wel
een aanvullingsaanslag opgelegd. De aanvullingsaanslag is geen
navorderingsaanslag: hij wordt zonder verhooging opgelegd.
(4) De termijn voorliet vragen van ontheffing geldt ooi; dan.
indien bij het verstrijken van den termijn nog geen aanslag is
opgelegd. De inspecteur kan echter de ontheffing ambtshalve
verleenen (art. 15. lid 5, Besluit Yerniogensbelastine. in verband
met art. 20. lid 2. Wet Vermogensbelasting),

77
§ 43.
Voorkoming run dubbele belasting,
(1) Artikel 28 van het Besluit Vennootschapsbelasting,
onderscheidenlijk art. 10 Besluit Vermogensbelasting, is gewijd
aan de voorkoming van dubbele belasting tussehen Nederland
en gebieden, waar de genoemde besluiten niet gelden. Hierbij
is als beginsel vooropgesteld, dat zoowel uit den aard van de
vennootschapsbelasting als uit dien van de vermogensbelasting II
voortvloeit, dat aan de belastingplichtigen voor deze belastingen
op het onderhavige punt dezelfde reducties worden gegeven als
aan natuurlijke personen, die zich in gelijksoortige omstandigheden
bevinden. Om deze reden is ook de voorkoming van dubbele
belasting behandeld als een kwestie van tarief, hoewel dit
vo,.r de vermogensbelasting geenszins noodzakelijk was, nu het
tarief toch proportioneel is. Inmiddels is bij resolutie van
12 Juni 1942, n°. 1, te kennen gegeven, dat, in afwachting van
een wijziging van de Wet op de Vermogensbelasting 1892, voorde
op of na 1 Mei 1911 aangxwangen belastingjaren aan art.
öObis dier wet deze toepassing dient te worden gegeven, dat de
bestanddeelen van het zuiver vermogen, welke te zamen het in
Nederlandsch-Indié' belastbare nuiver vermogen samenstellen,
buiten aanmerking worden gelaten. Bij dezelfde aanschrijvingis
te kennen gegeven, dat een gelijke toepassing gegeven dient
te worden aan art. 1. 3"., van de beschikking van 10 September
1941, n°. 136 (Nederlandsche Staatscourant dd. 12 November
1941) voor zooveel betreft de daar bedoelde buitenlandsche bestanddeelen
van het zuiver vermogen.
(2) De evengenoemde resolutie van 12 Juni 1942, n°. 1, is
volgens art. 16 Besluit Vermogensbelasting 1942 mede van belang
voor de vermogensbelasting II. Voor de met of na 1 Mei 1941
aangevangen „jaren" dient derhalve voor de vermogensbelasting
de aftrek ter voorkoming van dubbele belasting niet verleend te
worden als een aftrek van belasting, doch, in den trant van de
correcties van de artt. 7—9 Besluit Vermogensbelasting, als een
aftrek bij de berekening van het zuiver vermogen. Dit ontslaat
intusschen, zoolang het Besluit niet is gewijzigd, er de aangevers
niet van, hun Nederlandsch-Indische en hun buitenlandsche
zuiver vermogen in hun aangifte te begrijpen. Sleohts indien zij
over dit deel van hun vermogen onvoldoende zijn ingelicht,
kunnen zij volstaan met dit deel aanvankelijk te negecren en
het aan het slot van de aangifte globaal te begrooten. De kennis

78
van het Nederlandsch-Indische en het buitenlandsche vermogen
is van belang zoowel voor de statistiek (berekening nationaal
vermogen; betalingsbalans) als voor de controle op het vermogen
dat wèl dient te worden belast.
(3) De in den vorm (niet in wezen) van art. 16 Besluit
Vermogensbelasting afwijkende regeling, in de vorige alinea bedoeld,
mag uiteraard voor de belastingplichtigen geen materieele
nadeelen meebrengen, nu deze regeling slechts een dienstvoorschrift
zonder wettelijke kracht is. De vraag is daarom ook
voor boekjaren, aangevangen met of na 1 Mei 1941 van belang,
hoe art. 16 dient te worden toegepast, indien het (b.\.) Indische
zuiver bedrijfsvermogen van een hier te lande gevestigde naamlooze
vennootschap minder dan f 24 000 bedraagt, dan wel
indien het Indische zuiver bedrijfsvermogen van een hier te
lande gevestigde stichting niet meer dan f 7500 bedraagt (art.
15, leden 2 en 3). Het antwoord zou kunnen luiden, dat de belastingaftrek
gelijk" is aan het belastingbedrag, dat geheven zou
zijn. indien het geheele zuiver vermogen bestond uit het Nederlandseh-Indische
(eventueel het buitenlandsche) deel. Deze
redeneering zou tot het ongerijmde resultaat voeren, dat
een naamlooze vennootschap, die in Nederland f.50 000 en in
elk van vijf andere landen f 20 000 bezit, op de totale belasting
ad 5'/,, van f 150 000 = f 750, een aftrek zou genieten van
5 x f 120 = f 600, zoodat zij tenslotte slechts belasting zou
betalen als had zij enkel een binnenlandsch vermogen van
f 30 000. Anderzijds zou een stichting, die in een aantal andere
landen f 7500 per land in een bedrijf heeft gestoken, in het
geheel geen reductie genieten. De juiste redeneering is dan ook,
dat art. ld er van uitgaat, dat buiten Nederland een belastingwetgeving
geldt, welke, wat het tarief betreft, aan de Nederlandsche
gelijk is, en dat derhalve gunstige of ongunstige
minima, als in de leden 3 en 2 zijn vastgesteld en welke uitsluitend
voor binnenlandsche belastingplichtigen gelden, ginds
niet zullen gelden. De belastingreduetie bedraagt derhalve f5
per f 1000 zuiver vermogen, nadat het zuiver vermogen per land
naar beneden is afgerond.
(4) In één opzicht is de voorkoming van dubbele belasting
voor de lichamen gunstiger geregeld dan voor natuurlijke personen.
Voor natuurlijke personen, die in Nederlandsch-Indie
vermogen hebben, geldt als eisch voor de reductie van art. 50bis
der Wet op de Vermogensbelasting 1892, dat zij in Nederlandsch-Indië
aan een vermogensbelasting onderwerpen moeten

7!)
zijn. Voor lichamen echter oordeelt art. 16 het ook reeds voldoende,
dat zij ginds onderworpen zijn aan een belasting, die in
eenigen vorm naar de winst wordt geheven. Ondersteld is namelijk,
dat het eventueel ontbreken van een belasting naar het vermogen
tot uitdrukking komt in een hooger tarief voor de winstof
vennootschapsbelasting.
(5) De overweging, in de vorige alinea uiteengezet, moet er.
in haar consequentie toe leiden, ook reductie te verleenen met
betrekking tot vermogensbestanddeelen in het gebiedsdeel Curacao
en in Suriname. Er is geen enkele reden, investeeringen in
een West-Indisch bcdrijfsgedeelte achter te stellen bij investeeringen
in Nederlandsch-Indië of in vreemde staten, welke investeeringen
alle van art. L6 profiteeren. Dij een andere opvatting
zou de uitvoering van het Besluit trouwens al te zeer worden
bemoeilijkt. Voor de toepassing van art. 16 kunnen daarom de
niet in art. 506/s der Wet op de Vermogensbelasting 1892 genoemde
andere gebiedsdeelen worden gelijkgesteld met Nederlandsch-Indië.
(6) De laatste zin van art. 16 Besluit Vermogensbelasting
en van art. 28 Besluit Vennootschapsbelasting is van belang in
verband met art. 4 van de beschikking van 10 September 1941,
n°. 136 (Nederlandsche Staatscourant van 12 November 1941,
n°. 221), alwaar in het • algemeen het genieten van aftrek ter
voorkoming van dubbele belasting verbonden is aan het bezit
van de Nederlandsche nationaliteit, dan w el van bepaalde andere
nationaliteiten. Sommige binnenlandsche belastingplichtigen,
welke niet naar Nederlandsch recht zijn opgericht, zullen dus
geen reductie genieten, behalve voor zoover verdragen anders
bepalen (vermogen in België; winst of vermogen in Zweden)
of voor zooveel het betreft bedrijfsgedeelten in het Duitsche
Rijk. De ten opzichte van het Duitsche Bijk geldende bijzondere
regeling (Verordening 171/1941) gaat namelijk vóór de algemeene
van 10 September 1941, gelijk verdragen met bepaalde
landen den voorrang genieten boven autonome regelingen.
§ 44.
Voorkoming ran dahhele belasting (eeivolg).
(1) In de vorige paragraaf is nog geen aandacht geschonken
aan enkele vragen, die zich enkel bij de vennootschapsbelasting
voordoen. Zij betreffen :

80
1°. het niet meer toeschrijven van een deel van de winst
aan de hoofdleiding;
2°. de verhouding van art. 28 tot de artt, 10 en 11 (aan-
deelenbezit) en de artt. 19 en 20 (de bijtellingen).
(2) Art. 7 Besluit Winstbelasting rekende in feite 10 % van
de met buitenlandsche bodrijfsgedeelteii behaalde winst toe aan
Nederland als land waar de hoofdleiding zetelt. De inkomsten­
belasting kent iets dergelijks niet, en bijgevolg de vennootschaps­
belasting evenmin. Indien alle kosten, lasten en baten van het
bedrijf precies ten laste, onderscheidenlijk ten gunste, van het
juiste bcdrijfsgedeelte zijn gebracht eu indien de prijzen, w r
elke
de bedrijfsgedeelten elkander in rekening brengen, noch te hoog,
noch te laag zijn berekend, is er in beginsel geen plaats meer
voor het toerekenen van een zeker deel van de winst of van het
verlies van eenig elders gelegen bedrijfsgedeelte aan de hoofd­
leiding in Nederland. Bit sluit niet uit, dat bij een andere
methode van winstsplitsen toewijzing van een deel van de totale
netto winst, of van de totale bruto winst, aan Nederland moge­
lijk is. Het verdient echter aanbeveling, zoodanige andere metho­
den slechts te volgen, indien daartoe een bepaalde aanleiding
bestaat. Zulk een aanleiding kan zijn de omstandigheid, dal de
methode tot dusver tot genoegen van alle belanghebbenden is
toegepast.
(3) Dubbele belasting ter zake van niet in Nederland uit­
geoefende eigen bedrijven of ter zake van het bezit van aan­
deelen in buiten Nederland gevestigde vennootschappen wordt
voorkomen:
o) indien het een deelneming in den zin van art. 10 betreft:
door verkleining van het belastbare bedrag;
li) indien het een belegging van een beleggingsmaatschappij
(art. 11) betreft: door verkleining van het belastbare bedrag;
c) indien het een eigen bedrijf betreft, door het toepassen
Aan den tariefaftrek van art. 28; in dit geval blijft derhalve de
niet-Nederlandsche winst een deel van het ,,belastbare bedrag"
uitmaken.
(4) Aangenomen moet worden, dat a en b den voorrang
hebben boven e. Dit is van belang, b.v. indien een deelneming
meer in het bijzonder behoort tot het bedrijfsvermogen van een
Indisch eigen bedrijfsgedeelte. Alsdan dient uiteraard art. 28 te

SI
worden toegepast in dier voege, dat eerst de winst van het
Indische bedrijfsgedeelte wordt verminderd met de onder art. 10
vallende dividenden.
(5) Do wijze, waarop dubbele belasting voorkomen wordt in
geval a heeft voordeden met betrekking tot het opklimmende belastingtarief,
doch nadeelen in verband met art. 19 (de bijzondere
uitkeeringsbelasting). Ten aanzien van geval c geldt het
omgekeerde. Het geval b heeft de voordeelen van a, doch heeft,
dank zij art. 19, lid 5, de nadeelen van a in veel mindere mate.
Geniet de belastingplichtige niets anders dan dividenden (dus
geen interest), dan zijn de nadeelen meestal geheel te verwaarloozen.
(0) Samenvattende kan men zeggen, dat de binnenlandsche
houdster-maatschappij, die als beleggingsmaatschappij erkend is,
in de beste positie verkeert. Art. 11 verkleint haar belastbare
bedrag tot nihil, althans tot zoodanig bedrag, dat het opklimmende
tarief in den regel niet zwaar drukt; art. 19, dank zij
lid 5 van dit artikel, baart geen zorgen. De belastingplichtige,
die geen aandeelen bezit, doch wel een niet-Nederlandsch bedrijf,
ontloopt niet de opklimming in het tarief, maar wel de dubbele
belasting (art. 28); art. 19 leidt hier niet tot groote moeilijkheden,
tenzij commercieele en fiscale winst sterk uiteenloopen.
ff et moeilijkst is onder de nieuwe regeling de positie van den
belastingplichtige, die zoowel een niet-Nederlandsch eigen bedrijfsgedeelte
heeft als deelnemingen. Wel profiteert hij eensdeels
van art. 28, anderdeels van art. 10, doch de werking van
laatstgenoemde bepaling zal althans ten deele worden tenietgedaan
door die van art. 19.
(7) In de gevallen, waarin uitdeelingen uit de herleide overgangsreserve
krachtens art. '20 worden belast, is er geen reden,
eenige reductie ter voorkoming van dubbele belasting te dier
zake te geven. Al wat op dit stuk verleend behoorde te worden,
is reeds verleend bij het berekenen van de herleide overgangsreserve.
Naar de letter van art. 28 zou wellicht een tweede
reductie bij de uitdeeling bepleit kunnen worden, doch alleen
indien buiten Nederland de uitdeelingen uit een uit niet-Nederlandsche
winst gevormde overgangsreserve belast zouden
worden. Dit geval is te onwaarschijnlijk om een speciale voorziening-bij-voorbaat
te rechtvaardigen.

S2
HOOFDSTUK XII.
Plaats van aanslag; aangifte; voorloopige aanslag.
§ 45.
Plaats van aanslag.
(1) Dat de binnenlandsche belastingplichtigen in de vennootschapsbelasting
worden aangeslagen in de gemeente, waar
zij bij het einde van het jaar gevestigd zijn, en voor de vermogensbelasting
in de gemeente, waar zij bij het begin van
het jaar gevestigd zijn, ligt voor de hand. Zoo zal de vennootschapsbelasting
over eenig jaar niet alleen geregeld worden
tegelijk met de vermogensbelasting over het volgende jaar,
maar tevens te zelfder plaatse (verg. art. 24, lid 1, Besluit
Vennootschapsbelasting met art. 13, lid 1, Besluit Vermogensbelasting)
.
(2) Voor beide belastingen is in art. 24, lid 2, van het Besluit
op de vennootschapsbelasting een regeling gegeven nopens de
plaats Aan vestiging, welke ook reeds voor de winstbelasting
(art. 11, lid 2) en voor de dividend- en tantièmebelasting toepassing
vond. Niet de statutaire zetel is beslissend, doch in het
algemeen de feitelijke zetel van de hoofdleiding en de hoofdboekhouding;
deze zetel kan dan nog weer overvleugeld worden
door de gemeente, waar binnen het Rijk het (technische deel
van het) bedrijf, dan wel het belangrijkste onderdeel daarvan,
wordt uitgeoefend. Gelijk bekend is, is deze laatste regeling
destijds voor de dividend- en tantièmebelasting en voor de
winstbelasting getroffen om op een gemakkelijke wijze de aanspraken
van de gemeenten op he't stuk van opcenten tot haar
recht te doen komen. Thans heeft de gemeente van aanslag
voor de vennootschapsbelasting, wat de hiermede verbonden
gemeentelijke belasting (de ondernemingsbelasting) betreft,
geenerlei voorsprong meer. Voor zoover er nog een voorsprong
is bij de verdeeling tusschen onderscheidene gemeenten, wordt
de voorsprong genoten door de gemeente, waar de centrale
leiding zetelt (art. 27 Besluit Ondernemingsbelasting). De
regeling nopens de gemeente van vestiging voor de vennootschapsbelasting
en de vermogensbelasting moet dan ook uitsluitend
verklaard worden uit een streven naar continuïteit.
(3) Voor binnenlandsche belastingplichtigen, die hun bedrijf
rondvarend of rondtrekkend uitoefenen, alsmede voor de
buitenlandsche belastingplichtigen is de gemeente van aanslag

83
niet aangewezen in de besluiten zelve, doch bij aanvullingsbeschikking
(art. 2 Eerste Aanvullingsbeschikking Vennootschapsbelasting
1942 en artt. 3 en 4 Eerste Aanvullingsbeschikking
Vermogensbelasting 1942). Lid 4 van genoemd artikel 3
kan uitsluitend van toepassing zijn, indien de belastingplicht
wordt teweeggebracht door bezit van binnenlandsch vermogen
in blooten eigendom.
§ 46.
Aangifte.
(1) Het doen van aangifte is geregeld in art. 29 Besluit
Vennootschapsbelasting en art. 17 Besluit Vermogensbelasting.
Doordat de aangifte vennootschapsbelasting over een jaar in
hetzelfde formulier zal worden opgenomen als de aangifte vermogensbelasting
voor het volgende jaar, zullen een aantal
stukken als bijlage van beide aangiften tegelijk kunnen dienen.
Men denke aan het gewaarmerkte afschrift van de commercieele
jaarstukken, dat bij de aangifte moet worden overgelegd.
(2) Het. niet of niet tijdig doen van de vereischte aangifte
kan niet alleen straf na zich slepen (art. 33, onderscheidenlijk
20), doch moet eventueel ook aanleiding geven tot het op den
aangeslagene leggen van den geheelen bewijslast bij de bezwaaren
de beroepsinstantie (art. 32, onderscheidenlijk 19, van het
desbetreffende besluit, in verband met art. 14, lid 4, of art. 16,
lid 3 van het Besluit op de Winstbelasting 1940). Bovendien
heeft het verzuim van tijdige aangifte gevolg met betrekking
tot het opleggen van een voorloopigen aanslag.
(3) Wat den aangiftetermijn bij de invoering der beide belastingen
betreft, zij nog verwezen naar art. 20 van het Invoeringsbesluit
Vennootschapsbelasting 1942 en naar art. 25 van het
Besluit op de Vermogensbelasting 1942. Te dezen opzichte zij
verwezen naar § 32, alinea 11, van dezen Leidraad, welke alinea
met betrekking tot buitenlandsche belastingplichtigen overeenkomstige
toepassing behoort te vinden, in dier voege, dat het
uitstel van aangifte loopt tot vier weken nadat de resolutie
tot vaststelling van het aangiftebiljet C zal zijn afgekondigd in
de Nederlandsche Staatscourant.
§ 47.
Voorloopige aanslag.
(1) De voorloopige aanslagen berusten niet op de wet van
13 Januari 1922 (Staatsblad n°. 9), volgens welke regeling zulke

84
aanslagen overeenkomstig de aangifte moeten worden opgelegd,
doch op art. 25 Besluit Vennootschapsbelasting en art. 14 Be­
sluit Vermogensbelasting, waarvan het eerste zich onthoudt van
het leggen van eenig verband tusschen aangifte en voorloopigen
aanslag en waarvan het tweede de aangifte slechts kent als in
de tweede plaats komenden grondslag. Genoemd artikel 25 laat
de eigenlijke materie van de voorloopige aanslagen in de ven­
nootschapsbelasting ter regeling over aan een nadere resolutie
van den Secretaris-Generaal. Deze regeling is te vinden in art. 3
der Eerste Aanvullingsbeschikking Vennootschapsbelasting 1942.
Aldaar is wederom de aangifte als grondslag genomen, doch met
deze beperking, dat, zoodra de aangiftetermijn verstreken is, de
inspecteur een voorloopigen aanslag kan vaststellen naar zijn
vrij en redelijk goedvinden. Uit een en ander volgt, dat een voor­
loopige aanslag over eenig jaar niet kan worden opgelegd, al­
vorens de termijn voor het doen van de aangifte over datzelfde
jaar is verstreken.
(2) Voor de vermogensbelasting is gestreefd naar de moge­
lijkheid tot een zoo vroeg mogelijk opleggen van de voorloopige
aanslagen. Aangenomen is daarbij, dal het zuiver vermogen aan
veel geringere schommelingen onderhevig is dan de winst, zoo­
dat de vorige aanslag bruikbaar geacht kan worden als grondslag
voor den voorloopigen aanslag. Wordt de aangifte vroeg gedaan,
dan kan de belastingplichtige hiermede teweeg brengen, dat de
voorloopige aanslag opgelegd wordt volgens de jongste gegevens:
die van de aangifte. Het streven naar het vroeg in het belasting­
jaar opleggen van voorloopige aanslagen in de vermogensbelas­
ting hield verband met het aanvankelijke voornemen, de invor­
dering van deze aanslagen te doen geschieden in de gewone
termijnen van art. 8 der wet van 22 Mei 1845 (Staatsblad
n°. 22). Nadien is echter besloten, ook de voorloopige aanslagen
in de vermogensbelasting in één bedrag invorderbaar te doen
zijn, en wel, evenals die van de vennootschapsbelasting, binnen
een maand na de dagteekening van het aanslagbiljet (art. 6
Eerste Aanvullingsbeschikking Vermogensbelasting 1942). De
inspecteurs kunnen nu, indien hun dat beter voorkomt, de voor­
loopige aanslagen in de vermogensbelasting eerst dan opleggen,
wanneer de aangiftetermijn verstreken is en dus tegelijk met de
voorloopige aanslagen in de vennootschapsbelasting; de aansla­
gen dienen dan gelijktijdig te worden betaald (en wel in hun
geheel binnen een maand). Bij de invordering geeft dit uiter­
aard werkbesparing.

8.->
(3) Art. 5 der Eerste Aanvullingsbeschikking Vermogensbelasting
1942 regelt nog het opleggen van een voorloopigen aanslag
in gevallen waarin de normale grondslagen voor een voorloopigen
aanslag ontbreken. Dan is ook voor de vermogensbelasting
een voorloopige aanslag mogelijk naar het vrije en redelijke
goedvinden van dén inspecteur. Zulke aanslagen zullen voorkomen
bij het m werking komen van de vermogensbelasting en
overigens ten aanzien van nieuwe belastingplichtigen.
HOOFDSTUK XIH.
Regeling van de definitieve aanslagen; verrekening van
voorloopige aanslagen; teruggaaf van dividendbelasting.
§ 48.
(1) Volgens art. 24, lid 4, Besluit Vennootschapsbelasting
worden de aanslagen geregeld door den inspecteur Dit is uiteraard
de inspecteur, tot wiens dienstkring de , Gemeente van
aanslag" behoort. De evenbedoelde bepaling is eigenlijk overbodig
in verband met hetgeen nader geregeld is bij art 32
-Heshut Vennootschapsbelasting juncto art. 12, lid 1 Besluit
Winstbelasting. Zij is dan ook te beschouwen als een'inleiding
tot den tweeden zin van voormeld art. 24, lid 4. Volgens hetzelfde
lid kan de inspecteur ook een negatief „belastbaar
bedrag vaststellen, doch uitsluitend op verzoek van den belastmgpbchtige.
De bedoeling van deze bepaling is, dat eventueele
geschillen over de grootte van een later te verrekenen verlies
spoediger dan anders mogelijk zou zijl, tot oplossing kunnen
worden gebracht, indien de belastingplichtige meent bij deze
bespoediging belang te hebben. Dit za] o.a. het geval zijn, indien
bet verlies in compensatie wordt gebracht met een positieve
herleide overgangsreserve (art. 10, lid 2). Tegen het door den
inspecteur vastgestelde verlies staat reclame en beroep open
(art. 32). Hetgeen op deze wijze — of door het berusten in het
vastgestelde bedrag — onherroepelijk is komen vast te staan
kan later met (opnieuw) aangevochten worden. Op te merken
valt, dat de inspecteur, de negatieve „belastbare som" vaststellende,
hierbij naar de letter van art. 24, lid 4, nog geen
toepassing behoeft te geven aan art. 16, lid 1. Het 'staat hem
naar den geest der hier besproken bepaling, echter vrij, zulks
te doen, mits op zoodanige wijze, dat zoowel het ongecorrigeerde
verlies als het volgens art. 16, lid 1, gecorrigeerde verlies uitdrukkelijk
wordt vastgesteld. Het ligt ook in de bedoeling dat
de inspecteur aldus handelt.

(2) Een bepaling als die van art. 24, lid 4, tweeden zin,
ontbreekt uiteraard in het Besluit op de Vermogensbelasting
1942: er is hier geen sprake van verliescompensatie. Hier is het
in art. 13, lid 3, dat de inspecteur voor het eerst ten tooneele
wordt gevoerd. Afgezien van deze introductie is deze zin eigenlijk
overbodig: voor de vermogensbelasting is de bevoegdheid
tot het vaststellen van den definitieven aanslag neergelegd in
art. 19, juncto het daar aangehaalde art. 12, lid 1, Besluit
Winstbelasting.
(3) Zoowel voor de vennootschapsbelasting als voor de vermogensbelasting
is art. 12, lid 2, van het Besluit op de Winstbelasting
1940 van toepassing verklaard. Het schrijft den inspecteur
voor om, zoo een aangifte is gedaan, daarvan niet af te
wijken zonder eerst met het bestuur van den belastingplichtige
contact te hebben gezocht.
(4) Art. 12, lid 3, Besluit Winstbelasting, welk artikel het
opleggen van een aanslag aan een termijn bindt, is niet voor
de nieuwe belastingen van toepassing verklaard, teneinde onder
de huidige omstandigheden geen noodelooze moeilijkheden in
het leven te roepen.
(5) Dat een eventueele voorloopige aanslag met den definitieven
wordt verrekend, ook voor zoover de voorloopige aanslag
nog onbetaald mocht zijn, is uitgesproken in art. 30, lid 1,
Besluit Vennootschapsbelasting en art. 14, lid 3, Besluit Vermogensbelasting.
Overtreft de voorloopige aanslag den definitieven,
dan wordt het verschil teruggegeven (art. 30, lid 1,
onderscheidenlijk art. 14, lid 4). Wat niet betaald is, kan uiteraard
niet worden teruggegeven in den eigenlijken zin des woords,
doch enkel op den voorloopigen aanslag als fictieve betaling
worden afgeboekt.
(6) Een punt, alleen voor de vennootschapsbelasting van
belang, is de teruggaaf van dividendbelasting. In aansluiting
aan hetgeen reeds in § 3, alinea 2, van dezen leidraad is uiteengezet,
valt dienaangaande nog het volgende op te merken betreffende
de gevallen, waarin teruggaaf verleend wordt (art. 30,
lid 2) en de wijze, waarop dit geschiedt (art. 30, lid 3).
(7) De teruggaaf wordt verleend, zoodra de aanslag in de
vennootschapsbelasting in de plaats van de voorheffing is kunnen
treden. Zij wordt dus verleend bij het vaststellen van een
aanslag, dan wel bij het besluit tot het niet opleggen van een
aanslag. Art. 30 diende echter tevens uit te spreken bij de
regeling van welken aanslag een bepaald bedrag aan dividend-

87
belasting teruggegeven wordt. Dat het bedrag teruggegeven
moet worden, behalve in de gevallen, waarin beperkte belastingplicht
volgens art. 4 aanwezig is, staat vast. Lid 2 van art. 30
heeft de materie van het aan de orde komen van de teruggaaf
aldus geregeld, dat de teruggaaf wordt verleend zoodra de
effecten-opbrengst waarop de dividendbelasting betrekking heeft,
,,in het belastbare bedrag begrepen" is. Uit de omstandigheid,
dat dit voorschrift als een tijdsbepaling moet worden opgevat,
volgt, dat genoten dividenden ook dan moeten gelden als ,,in
het belastbare bedrag begrepen", indien zij weliswaar tot de
door vermogensvergelijking bepaalde winst behooren, doch
krachtens art. 10 of art. lt daarvan zijn afgetrokken. Alleen
bij deze opvatting komt trouwens de strekking van art. 2a,
onder 1, van het Besluit op de Dividendbelasting 1941 tot haar
recht. Ten opzichte van het uiteindelijk aan belasting te betalen
bedrag mag het, zoo er geen beperkte belastingplicht voor de
vennootschapsbelasting bestaat (art. 4), geen verschil uitmaken,
of de dividendbelasting al dan niet wordt geheven. In de gevallen
van genoemd art. 2a, onder 1, heeft de overheid afstand
gedaan van zekere voordeden, bestaande in het vervroegd en
zekerder ontvangen van de belasting. Zij heeft dit gedaan, eensdeels
om administratieve redenen, anderdeels om het bedrijfsleven
niet noodeloos te bezwaren. Het verdient hierbij de aandacht,
dat de heffing van dividendbelasting slechts achterwege
blijft ten gerieve van bepaalde soorten van binnenlandsche belastingplichtigen,
die op het oogenblik van het betaalbaar zijn
van het dividend en gedurende de twaalf voorafgaande maanden
aandeelhouder waren, en wel:
u. voor ten minste een vierde;
b. niet wederkeerig;
c. onmiddellijk, d.i. niet via dochtervennootschappen of
andere tusschenpersonen.
(8) Is aan één dezer voorwaarden niet voldaan, dan komt
art. 30, lid 2, Besluit Vennootschapsbelasting in actie. Voor
buitenlandsche aandeelhouders werkt de vrijstelling van dividendbelasting
nimmer. Ook indien zij voldoen aan de hiervóór
onder a, b en c genoemde voorwaarden, kunnen zij immers
belastingplichtig zijn naar art. 4 Besluit Vennootschapsbelasting,
t.w. bij gevestigd zijn in het Duitsche Rijk en in Zweden;
in de toekomst waarschijnlijk nog in meer gevallen. Het is ter

SS
vermijding van misverstanden beter, de vraag of dividendbelas­
ting ten laste van buitenlandsche aandéelhouders-op-groote-
schaal al dan niet moet «orden ingehouden, niet afhankelijk te
stellen van het al dan mei bestaan van een regeling ter voor­
koming van dubbele belasting niet een vreemden Staat. Bestaat
zulk een regeling niet, dan vallen drie gevallen te onderscheiden.
De buitenlandsche belastingplichtige, gevestigd in Nederlandsch-
Indië, Suriname, Curacao of het buitenland :
a. heeft hier te lande geen bedrijf; alsdan is het dividend
(uit hoofde van het „aanmerkelijk belang") opbrengst van binnenlandsch
roerend kapitaal; art. 10 werkt niet; het dividend
is zelfs m rekenkundigen zin begrepen in het belastbare bedra°"
hel tarief van art. 27 geldt, en de dividendbelasting wordt teruggegeven;
b. heeft hier te lande een bedrijf, waartoe echter de aandeelen
m den binnenlandschen belastingplichtige niet behooren;
wetstoepassing als onder a;
c. heeft hier te lande een bedrijf, waartoe het aandeelenpakket
in den binnenlandschen belastingplichtige behoort; het
dividend behoort tot de winst in ruimeren zin; art. 10 werkt
doch zulks staat aan de teruggaaf van dividendbelasting niet
in den weg.
(9) Een bijzondere situatie is aanwezig, indien de deel­
neming precies | bedraagt. Alsdan is er geen „aanmerkelijk
belang ' m den zin van het Besluit Inkomstenbelasting Niet­
temin kan art. 2a, lid 1, Besluit Dividendbelasting de heffing
van dividendbelasting achterwege doen blijven. Doch, waar deze
bepaling met voor buitenlandsche aandeelhouders geldt is dit
niet hinderlijk. Ten aanzien van den binnenlandschen aandeel­
houder-belastingplichtige wordt de niet geheven dividendbelas­
ting uiteraard niet teruggegeven, onverschillig of krachtens
art. 10, hd 3, deelnemingsvrijstelling wordt verleend of niet.
(10) Aangaande de wijze, waarop de dividendbelasting wordt
teruggegeven, geeft art. 30, lid 3, uitsluitend een regeling met
betrekking tot den definitieven aanslag. Is deze voorafgegaan
door een voorloopigen aanslag, en is de belastingplichtige na de
verrekening van den voorloopigen aanslag nog iets schuldig, dan
wordt met dit saldo aan vennootschaps-belastingschuld de terug
te geven dividendbelasting vergeleken. Is de teruggaaf het
kleinste van de twee bedragen, dan wordt zij gemakshalve, in
plaats van als betaling te worden afgeschreven op de vennoot-

SI)
schapsbelasting, op het bedrag der vennootschapsbelasting in
mindering gebracht. Kan dit niet ten volle geschieden, dan
wordi de teruggaaf verleend bij beschikking van den inspecteur.
In beide gevallen kan tegen het bedrag van de teruggaaf een
bezwaarschrift worden ingediend, eventueel, met vergunning
van den inspecteur, rechtstreeks bij den raad van beroep (art.
32, onder 2, letter b). Gelijk bezwaar kan worden ingediend,
zoo een aanslag is opgelegd, welke met een beschikking tot
teruggaaf gepaard had moeten gaan, doch niet gepaard gegaan
is. Immers ook dan kan men zeggen, dat de teruggaaf ten
onrechte is achterwege gebleven. Dit geval kan zich voordoen,
indien het verschuldigde saldo aan vennootschapsbelasting
kleiner is dan het bedrag der terug te geven dividendbelasting.
In dil geval, waarna toch een beschikking vereischt is, dient
de geheele teruggaaf, volgens art. 30, lid 3, bij beschikking te
worden verleend. Is een voorloopige aanslag niet opgelegd, dan
wordt art. 30, lid 3. uiteraard toegepast alsof de voorloopige
aanslag nul gulden bedraagt.
(11) Art. 30, lid 3, houdt geen regeling in voor het geval
een navorderingsaanslag in de vennootschapsbelasting gepaard
moet gaan met het alsnog teruggeven van dividendbelasting.
Dit zal alsdan bij beschikking van den inspecteur geschieden.
Evenmin zegt art. 30, wat geschieden moet bij het opleggen
van een voorloopigen aanslag. Teruggaaf kan daarbij niet wor­
den verleend. Wel kan de voorloopige aanslag in de vennoot­
schapsbelasting opzettelijk te laag worden opgelegd, teneinde
te bevorderen, dat t.z.t. het verschil tusschen definitieven en
voorloopigen aanslag gelijk is aan de terug te geven dividend­
belasting. Indien de aangifte tot grondslag strekt voor den voor­
loopigen aanslag, zal in den regel aldus worden gehandeld.
(12) Evenals bij de winstbelasting het geval was, worden de
aanslagbiljetten niet uitgereikt door den ontvanger, doch door
den inspecteur. Dit geldt zoowel voor de vennootschapsbelasting
als voor de vermogensbelasting II (Tweede Aanvullingsbeschik­
king Vennootschapsbelasting 1942, art. 2; Tweede Aanvullings-
beschikking Vermogensbelasting 1942, art. 2).
(13) Het ligt in het voornemen, de voorloopige aanslagen in
de beide belastingen zooveel mogelijk samen te brengen in één
kohier en op één aanslagbiljet. De definitieve, de navorderings-
en de verhoogingsaanslagen zullen echter voor de twee belas­
tingen afzonderlijk ten kohiere worden gebracht.

HO
HOOFDSTUK XIV.
Aansprakelijkheid voor de belasting.
Overige bepalingen van formeelen aard.
Strafbepalingen.
§ 49.
(1) De aansprakelijkheid voor den aanslag is geregeld in
art. 3] Besluit Vennootschapsbelasting en in art. 18 Besluit
Vermogensbelasting, hetwelk naar eerstgenoemd artikel verwijst.
De regeling is gelijksoortig met die voor de winstbelasting,
doch eenigszins uitgebreid. In onderlid 1 zijn naast „bestuurders"
ook „beheerders" genoemd in verband met de „fondsen",
waarvan art. 3 gewaagt. In onderlid 2 is voorzien in een leemte,
welke bij di> winstbelasting bestond: ook een lichaam kan met
de noorderzon vertrekken; het is wenschelijk, dat degenen, die
dit bewerkstelligen, aansprakelijk zijn voor de belasting, op de
betaling waarvan zij verzuimd hebben, orde te stellen. 'Onderlid
3 van art. .",1 tenslotte is opgenomen omdat de vennootschapsbelasting
buitenlandsche belastingplichtigen kent.
(2) Evenals in het Besluit op de Inkomstenbelasting 1941
is een groot deel van het formeele recht in de besluiten op de
vennootschapsbelasting en op de vermogensbelasting geregeld
door verwijzing naar een voorafgegane wettelijke regeling, in
dit geval het Besluit Winstbelasting. Ook hier is zulks geschied
in de veronderstelling, dat binnen afzienbaren tijd een algemeene
wettelijke regeling tot stand zal komen betreffende onderwerpen
welke voor de meeste, zoo niet alle, directe belastingen
gemeenschappelijk geregeld kunnen worden. Bovendien bevat
art. 21 Besluit Vermogensbelasting enkele verwijzingen naaide
Wet op de Vermogensbelasting 1892, hoofdzakelijk betreffende
het gebruik- van voorhanden gegevens en de verhouding
tusschen blooten eigenaar en vruchtgebruiker.
(3) Het afwijking van hetgeen voor de winstbelasting gold,
zullen bezwaren betreffende de gemeente, waarin de aanslag
in de vennootschapsbelasting of in de vermogensbelasting II is
opgelegd, uitsluitend kunnen worden ingebracht door den aangeslagene
(niet door gemeentebesturen) en zal uitsluitend de
belastingadministratie zelve over deze bezwaren oordeelen
(art. 32, onderlid 2, letter a, onderscheidenlijk art. 19, onderlid
2, letter «). Evenals bij de inkomstenbelasting maakt de
eenvormigheid van hel tarief over het geheele land en het

111
belangloos geworden zijn van de gemeenten een afzonderlijke
procedure bij den Raad van State (Afdeeling voor de Geschillen
van Bestuur) overbodig. Overbodig ware ook het doen oordeelen
van de raden van beroep over bezwaren van dezen aard; de
oplossing van competentiegeschillen ware daarbij trouwens een
verre van eenvoudige zaak.
(4) De bepalingen van de letters b en c van art. 32, onderlid
2, sub 1, Besluit Vennootschapsbelasting zijn reeds hiervóór
besproken in ander verband. De slotletter van onderlid 2
heeft betrekking op de sanctie bij het niet (tijdig en volledig)
doen van aangifte, het niet bij de aangifte voegen van een
gewaarmerkt afschrift van balans en winst- en verliesrekening
en het niet overleggen van boeken en bescheiden waarvan
inzage is gevraagd.
(5) Het onverkort toepasselijk verklaard zijn van de hoofdstukken
,,Navordering" en „Verhooging van den aanslag",
voorkomende in het Besluit Winstbelasting, zij hier enkel vermeld.
Van het eveneens van toepassing verklaarde achtste hoofdstuk
van het Besluit Winstbelasting zij hier in het bijzonder de
aandacht gevestigd op art. 25 (overleggen van boeken en bescheiden),
art. 27 (het behandelen van moeder- en dochtermaatschappij
als één geheel, mits de moeder alle aandeelen van
de dochtervennootschap bezit) en art. 28 (geheimhouding).
(6) Om soortgelijke reden als die, waarom de materie van
bezwaar- en beroepschriften grootendeels door verwijzing is geregeld,
bevat het hoofdstuk „Strafbepalingen" slechts een verwijzing
naar hetgeen voor de winstbelasting gold. Dit is zoowel
in het Besluit Vennootschapsbelasting als in het Besluit Vermogensbelasting
het geval.
HOOFDSTUK XV.
Flet machtigingsartikel.
§ 50.
Zoowel het Besluit op de Vennootschapsbelasting 1942 als
het Besluit op de Vermogensbelasting 1942 bevat een artikel
(34, onderscheidenlijk 22), dat den Secretaris-Generaal van het
Departement van Financiën soortgelijke bevoegdheden toekent
als hij met betrekking tot de inkomstenbelasting reeds heeft
krachtens art. 59 van het Besluit op de Inkomstenbelasting
De waarnemend Secretaris-Generaal
van het Departement van Financiën,
H. POST MA.