De Nieuwe Taalgids. Jaargang 11 - digitale bibliotheek voor de ...

7
uit belangstelling in het onderwijs van zijn kinderen. Zijn overtuiging was dat het
kind vóór het Latijn zijn moedertaal grondig moest leren kennen en gebruiken. Dat
dit meestal andersom geschiedde schreef hij toe aan de gebrekkige en bedorven
spelling van het Diets, waardoor de schoolmeesters vreesden voor verwarring in
de jonge hoofden. Werd onze spelling zo geregeld, dat die met ‘de goede en echte
uitspraak van het Latijn’ overeenkwam, dan was dit bezwaar opgeheven. Ook
PONTUS DE HEUITER heeft de belangen van het onderwijs voor ogen, maar hij schrijft
meer voor schoolmeesters dan voor leerlingen: ‘Ic hebbe wel willen den a/ b/ c/
t'mijnder veertihste jare 1) in de hant weder nemen/ om tgene ic geleert hadde onse
Taels Schoolmeesters/ en andere geesten door dit kort geschrift mede te deilen’
(blz. 29). Dat de onderwijspraktijk hem niet vreemd is, blijkt duidelik uit zijn
pedagogiese wenken, tegen het einde van zijn geschrift: (Ic) ‘zal mij voorts
vervorderen die Nederlantse Schoolmeesters mijnen zin t'openen/ hou zij haer
Schoolkinderen inden beginne behoren t'ufenen’ (blz. 100-101), daartoe gedrongen
door ‘die grote genegentheid die ic altoos hebbe gehat/ tot die goude en behoirlicke
instructie die alle joincheit behoort te hebben’ (blz. 103).
Hoewel ervaren in het Latijn schrijven, rekent DE HEUITER zich niet onder de
‘Latinisten’: voor hun taalgeleerdheid heeft hij grote eerbied. Grondige zuivering van
taal en spelling verwacht hij van de Latinisten. Zijn werk is maar een nederige poging:
hij weet wel ‘datmen dees zake veel breder ende lainger zoude mogen handelen’,
en zijn lezers zouden versteld staan als ze eens zagen wat geleerden in 't Grieks
en Latijn over deze stof geschreven hadden! Als weetlustigen beter ingelicht willen
worden ‘zullen (ze) Latinisten genouh altoos ende over al vinden/ die dit tegenwoordih
were/ schaven/ verbeteren en vermeerderen zullen’ (blz. 106). Maar die eerbied
gaat samen met een verwijt dat die Latinisten het beneden hun waardigheid achtten
om hun talent en kennis in dienst te stellen van de studie en het onderwijs van de
moedertaal.
In de inleiding klinkt dit verwijt nog zacht: taalzuivering moest eigenlik uitgaan van
de geleerden, ‘welke Latinisten altoos ander en meerder werc vinnende, d'oude
quade zede in haar bezit gelaten hebben’ (blz. 16). Weldra neemt het scherper vorm
aan: ‘Mij verwonderde zere/ dat onder zo grote menihte van geleerde mannen in
Nederlant geboren en gestorven/ nimant tot dezer uren heeft gelieft
1) Zijn werk, dat in 1581 van de pers kwam, werd dus opgezet (en voltooid?) in 1575.
De Nieuwe Taalgids. Jaargang 11