WEEK VAN DE FRIET - Agripress
WEEK VAN DE FRIET - Agripress
WEEK VAN DE FRIET - Agripress
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>WEEK</strong> <strong>VAN</strong> <strong>DE</strong> <strong>FRIET</strong><br />
Samenvatting campagne<br />
Frituur marktleider in warme meeneemmaaltijden<br />
Geschiedenis van de friet<br />
Het succes van Belgische frieten Frietvormen<br />
De architectuur van de Belgische frituur<br />
Voedingswaarde en gezondheidsaspecten van frieten<br />
Het geheim van lekkere frieten<br />
Frieten in de rest van de wereld<br />
24/11 - 3/12/2006
Samenvatting campagne<br />
Van 24 november tot 3 december is het opnieuw de ‘week van de friet’. Dan wordt onze culinaire nationale<br />
trots weer in de schijnwerpers gezet. En deze keer wordt ook de verpakking ervan op een sokkel geplaatst.<br />
Letterlijk. Want VLAM schreef een wedstrijd uit voor grafi sche ontwerpers die de klassieke puntzak van een<br />
originele bekleding willen voorzien. De ontwerpen van de 15 fi nalisten<br />
worden dan reuzegroot in 3D uitgevoerd en tijdens de Week van de Friet tentoongesteld op de Groenplaats in<br />
Antwerpen. De winnaar, de Krak van de Frietzak, gaat bovendien nog eens lopen met 500 euro.<br />
Als peter van deze actie werd treffend gekozen voor Herr Seele, vooral gekend<br />
als geestelijke vader van de volksheld Cowboy Henk. Herr Seele gaf alvast het<br />
goede voorbeeld en ontwierp een pak friet waarin zijn geesteskind de hoofdrol<br />
krijgt.<br />
De designwedstrijd stond open voor zowel professionals, kunstenaars<br />
als studenten. Alle info over de wedstrijd is terug te vinden op<br />
www.weekvandefriet.be. Sinds 2000 is er jaarlijks een feestweek voor de<br />
frietjes van de frituur. VLAM voert dit initiatief in samenwerking met de Vlaamse<br />
frituristen en aardappelschilbedrijven.<br />
Consumenten eten steeds vaker buitenshuis en het aanbod is werkelijk<br />
overvloedig. Vandaar dat de Vlaamse frituristen het belangrijk vinden hun<br />
marktaandeel te verdedigen.<br />
Vlamingen, of Belgen meer algemeen, zijn en blijven frituurbezoekers. De frituur is samen met de broodjesbar<br />
het frequentst bezochte etablissement voor snelle meeneemmaaltijden. Dat blijkt uit onderzoek dat VLAM liet<br />
uitvoeren door Insites Consulting.
Frituur marktleider in warme meeneemmaaltijd<br />
55% van de Vlamingen tussen 15 en 65 jaar gaat minstens maandelijks naar een frituur en 46% heeft al van de<br />
“Week van de Friet” gehoord. Dit zijn 2 belangrijke bevindingen uit een onderzoek dat VLAM vlak na de “Week<br />
van de Friet” van vorig jaar liet uitvoeren door het marktonderzoekbureau Insites Consulting.<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
25%<br />
20%<br />
20%<br />
15%<br />
►Vlaming weet nog steeds de weg naar de frituur<br />
15% van de Vlamingen tussen 15 en 65 jaar gaat wekelijks naar een frituur, 55% gaat minstens maandelijks<br />
(incl. de wekelijkse klanten). Slechts 8% gaat nooit naar een frituur.<br />
De bezoekfrequentie hangt wel nauw samen met de leeftijd. Jongeren gaan aanzienlijk vaker naar een<br />
frituur dan ouderen. Toch gaat ook nog 35% van de 45-65 jarigen minstens maandelijks naar een frituur.<br />
Mannen gaan nog wel iets vaker naar de frituur dan vrouwen en werklozen en studenten gaan iets vaker<br />
naar de frituur dan gepensioneerden, maar algemeen genomen kunnen we stellen dat frituren een zeer<br />
ruim bezoekersprofi el hebben.<br />
►Vlamingen algemeen genomen positief over de frituur<br />
De Vlamingen vinden de frituur vooral gemakkelijk, snel en lekker en ze appreciëren de vriendelijke<br />
bediening, de betaalbare prijs, de prijs-kwaliteit, de smaak en de charme. ¾ van de Vlamingen gaat bijna<br />
altijd naar dezelfde frituur.<br />
►Week van de Friet haalt mooie scores<br />
46% van de Vlamingen tussen 15 en 65 jaar hebben ooit al van de “Week van de Friet” gehoord. Rekening<br />
houdend met het naar reclamenormen kleine budget, is dit een mooie score. 40% van de Vlamingen tussen<br />
15 en 65 jaar is tijdens de “Week van de Friet” naar de frituur geweest.<br />
Geschiedenis van de friet<br />
0%<br />
8%<br />
12%<br />
totaal<br />
Vlaanderen<br />
Bezoekfrequentie frituur van Vlamingen 15-65 jaar<br />
3% 4%<br />
6%<br />
11%<br />
17%<br />
25%<br />
29%<br />
20% 17%<br />
Wanneer men van aardappelen frieten is gaan maken, is niet met zekerheid te zeggen. Wel weten we dat<br />
mensen zowat alles wat eetbaar is, in olie zijn gaan bakken. Het is een gewoonte uit Zuid-Europa die zeker<br />
ook naar het noorden, en dus naar ons, is overgewaaid.<br />
De eerste gefrituurde aardappelen waren zeker niet de staafjes van vandaag. Het waren eerder schijfjes. In<br />
de eerste helft van de negentiende eeuw komt het frieten bakken tot volle wasdom. In de tweede helft van de<br />
negentiende eeuw woedt de concurrentie al hevig en zijn frietkramen numeriek al zwaar in de meerderheid<br />
boven andere kramen (wafels, beignets,…). Het waren mobiele frietkramen die ’s avonds uit het straatbeeld<br />
moesten verdwijnen. In 1888 vierde ene madame Fritz in Doornik het 50-jarig bestaan van haar frietkraam. Dat<br />
werd teruggevonden in het tijdschrift L’Illustration Eropéenne van november 1889 en staaft het voorgaande.<br />
De eerste vermelding van staafvormige frieten vinden we terug in het ‘Spaarzame Keukenboek’ van 1861 van<br />
27%<br />
21%<br />
20%<br />
14%<br />
19%<br />
32%<br />
14%<br />
12%<br />
9%<br />
15-34 jaar 35-44 jaar 45-65 jaar<br />
Bron: InSites Consulting in opdracht van VLAM (december 2005)<br />
nooit<br />
minder vaak<br />
paar keer per<br />
jaar<br />
maandelijks<br />
paar keer per<br />
maand<br />
wekelijks
Philippe Edouard Cauderlier, een van de grondleggers van de Belgische keuken: “Aardappelen in vet gefruit<br />
(pommes de terre frites): Snijd de aardappelen in schijven of in stokjes, en laat ze droogen op een doek.<br />
Leg ze vervolgens in heet braadvet en roer ze van tijd tot tijd totdat zij een schoone kleur krijgen en krakend<br />
geworden zijn. Men mag er niet te veel tegelijk in doen en men moet ze op een heet vuur bereiden.”<br />
Frieten waren van in het begin een welkome hongerstiller. Ze leverden de arbeiders, die zeer lange dagen<br />
klopten en zware arbeid verrichten, een stevige, goedkope en calorierijke maaltijd. Frieten kenden ook succes<br />
bij andere bevolkingsklassen. Ze duiken immers even goed op op de tafel van de gegoede burgerij en zelfs<br />
aan het Hof. Koning Leopold bijvoorbeeld was een notoir liefhebber. Vandaag zijn frieten nog steeds populair<br />
in alle sociale klassen.<br />
Etymologie<br />
Het woord ‘friet’ is afgeleid van het werkwoord frire dat bakken of roosteren betekent.<br />
Het waren de Amerikanen die het begrip “French fried potatoes” hebben ingevoerd. Het begrip dook voor<br />
het eerst op in een Amerikaans kookboek in 1894. De gefrituurde staafjes waren een Europese culinaire<br />
nieuwigheid voor de Amerikanen en aangezien zij er maar één land kenden, nl. Frankrijk was de naam “French<br />
fries” snel gevonden. In Engeland verschijnt het begrip pas in 1918.<br />
Het succes van Belgische frieten<br />
Het is zoals elke rechtgeaarde Belg zegt: “nergens smaken de frieten zo goed als bij ons”.<br />
De eigenheid van de Belgische friet zit ’m in het bakken. Uiteraard spelen de keuze van de aardappel, een<br />
goede vetstof en de hele atmosfeer (hygiëne, vriendelijkheid, bediening, geur,…) van het frietkraam ook een<br />
belangrijke rol en geven ze mee uitstraling aan de frieten van de Belgische<br />
frituur.<br />
In België worden frieten tweemaal gebakken. Tijdens de eerste bakbeurt wordt<br />
voornl. vocht uit de frieten gehaald. Het bakken gebeurt bij een temperatuur<br />
van 140 tot 160 °C. Men laat de frieten dan afkoelen en bakt ze vervolgens<br />
op 180° C tot ze een goudgeel korstje hebben. Meestal gaat er dan wat zout<br />
en mayonaise op.<br />
Hoelang frieten gebakken moeten worden is een kwestie van aanvoelen en<br />
ervaring. De friturist heeft het vakmanschap om de frieten telkens weer à<br />
point te serveren. Hij weet bijvoorbeeld hoe hij de baktijd in functie van het<br />
aardappelseizoen moet aanpassen.<br />
De klassieke puntzak, die lekker in de hand ligt en je bijna verplicht je vingers<br />
na het eten uitvoerig af te likken, ruimt meer en meer plaats voor andere<br />
recipiënten. Jammer volgens een harde kern van verstokte frieteters, een<br />
goede zaak voor wie zijn vingers graag netjes houdt.<br />
Een gemiddelde friturist verkoopt dagelijks 100 pakjes friet. Hiervoor heeft hij 50 kg geschilde aardappelen<br />
nodig of 65 kg ongeschilde aardappelen.<br />
Alle Vlaamse frituristen samen (2.700 man) verwerken dagelijks 175.500 kg aardappelen. Bij een gemiddelde<br />
opbrengst van 42 ton per ha zijn hiervoor dagelijks 4.18 ha aardappelen nodig. Om heel Vlaanderen het hele<br />
jaar door frieten te laten eten in de frituur zijn er 1.526 ha of 3.052 voetbalvelden aardappelen nodig.<br />
Frietvormen<br />
Frieten hebben door de jaren hun uitzicht sterk bewaard. Het blijven staafjes, die al dan niet met de hand<br />
gesneden zijn en fi jn tot dik zijn.<br />
De kenner weet dat frieten balkvormig moeten zijn en een diameter van 1 cm hebben. Puntige uiteinden<br />
worden zoveel mogelijk geweerd.
Uitvinders van nieuwe frietvormen hebben nog geen revolutie kunnen teweegbrengen bij de frituur. Gezaagde<br />
frieten, driehoekige frieten, aardappelwafeltjes, steppegras, luciferfrietjes en recent ook aardappelrondjes<br />
bieden afwisseling in restaurants maar oogsten geen bijval in de frituur. Ook de zeskantige friet, een probeersel<br />
waar in 1989 heel wat rond te doen was, vindt weinig bijval. In de frituur komt men voor een pak stevige friet,<br />
geen fantasietjes.<br />
De architectuur van de Belgische frituur<br />
De echte frituur, zeg maar het frietkot, is bijna even oud als de frieten zelf. In de helft van de negentiende eeuw<br />
waren er met zekerheid al kermisfrietkoten.<br />
Het vast frietkot is van veel recentere datum. Pas na de Tweede Wereldoorlog stond de overheid toe dat een<br />
frietkot een vaste standplaats had; voordien moest het frietkot ’s nachts elders worden ondergebracht.<br />
Een frituur heeft in de loop der jaren heel wat mogelijke uitzichten gehad. Het Belgisch “frietkotpatrimonium”<br />
herbergt frietbarakken, frietbussen of -caravans, frietchalets en woonwagens. De frituur van de jongste<br />
generatie is vooral een huisfrituur en een salonfrituur geworden, hoewel de klassieke chalet of het klassieke<br />
kot zeker nog her en der te vinden zijn. De frieteter weet die laatste overigens nog het meest te appreciëren.<br />
Een frietkot moet voor hem een frietkot blijven en mag niet de allures krijgen van een wegrestaurant of<br />
fastfoodrestaurant. Eenvoud siert het frietkot. De frieteter hoeft niet teveel luxe, zolang het maar gezellig en<br />
netjes is.<br />
De frietkoten verschenen op plaatsen waar veel volk kwam: kerken, gemeentehuizen, monumenten en stations.<br />
Hun aantal nam in de loop van de jaren zodanig toe dat je in elke buurt wel één of meerdere frietkoten had.<br />
De laatste decennia is het aantal frietkoten sterk afgenomen als gevolg van een gewijzigde houding van de<br />
overheid. Omdat frietkoten een afbreuk zouden doen aan het straatbeeld en de schoonheid van historische<br />
gebouwen worden ze hoe langer hoe meer geweerd en ontmoedigd. Lokale overheden verhogen het<br />
standgeld, trekken vergunningen in en trekken de brandveiligheid in twijfel om het aantal frietkoten terug te<br />
dringen.<br />
In een sterk geautomatiseerde en computergestuurde wereld zou je misschien verwachten dat ook het<br />
ambacht van friturist vroeg of laat in de verdrukking komt. Een aantal techneuten heeft inderdaad het idee<br />
opgevat om de gezellige friturist te vervangen door een frietautomaat.<br />
Dit idee dateert niet van gisteren maar is al decennia oud.<br />
Vanaf de jaren zestig duiken er af en toe frietautomaten en frietrobots op. Elke nieuwe uitvinding belooft<br />
steeds betere prestaties dan de vorige. Feit is dat ze geen stand houden en zelfs nauwelijks kans maken.<br />
Frietliefhebbers zijn eenvoudigweg niet te vinden voor deze sfeerloze producten en de apparaten blijken ook<br />
niet performant genoeg. Het zijn hoogstens collector’s items.<br />
Voedingswaarde en gezondheidsaspecten van frieten<br />
De grondstof van frieten, aardappelen, bezitten belangrijke gezondheidstroeven. Ze zijn een uitstekende bron<br />
van zetmeel (complexe koolhydraten) en voedingsvezels. Daarnaast bevatten ze ook kalium (belangrijk voor<br />
de vochthuishouding en het doorgeven van prikkels in het zenuwstelsel), vitamine B1, B2 en C.<br />
Aardappelen horen thuis in een evenwichtige gezonde voeding. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid<br />
bedraagt 150 tot 250 g.<br />
Bereide aardappelen zoals frieten leveren naast complexe koolhydraten ook vet. Ze zijn bijgevolg calorierijker<br />
en doen de weegschaal dus sneller aantikken.<br />
Frieten eten kan best, maar je doet het beter met mate. Een stelregel voor wie zijn/haar lijn in het oog<br />
houdt is maximum één portie per week. Dikke frieten zijn daarbij beter dan fi jne frieten, de zogenaamde<br />
‘restaurantfrietjes’ of de ‘pommes paille’. Dikke frieten brengen minder vetstof aan dan de dunnere varianten.<br />
Enkele trukjes van de friturist helpen de vetopname door frieten eten in te dijken:<br />
►kiezen voor een bakje dat heel wat vet absorbeert, bv karton.<br />
►de frieten veelvuldig opgooien voor ze te serveren;<br />
►de frieten niet op een te lage temperatuur bakken, anders slorpen ze meer vetstof op.<br />
►de frieten in kleine porties bakken. Als je de friteuse te vol doet ontstaat een te grote temperatuursdaling<br />
van de vetstof waardoor de frieten onvoldoende snel dichtschroeien en meer vet opnemen.<br />
►zelf kan je de frieten ook nog een beetje verder droogdeppen met een servet.
Het geheim van lekkere frieten<br />
Lekkere frieten bakken is een kunst. Daarom worden de frieten van de frituur ook zo goed gelust. Een goede<br />
friturist slaagt erin niet enkel oogstrelende frieten te maken maar ook smakelijke frieten. Mooi én lekker is<br />
echter geen sinecure.<br />
Om lekkere frieten te maken heb je uiteraard goede grondstoffen nodig. De keuze van de aardappel en het<br />
vetstof zijn hier belangrijk.<br />
Wat de aardappel betreft, staat Bintje aan de top. Het is een bloemige aardappel die niet donker verkleurt na<br />
het bakken. Andere rassen waarmee lekkere frietjes kunnen worden gemaakt zijn Agria, Désiree, Première,<br />
Rode eersteling en Santé.<br />
De meeste frituristen bakken hun frieten in rundsvet en dat levert ook de lekkerste frieten op.<br />
Frieten in plantaardige oliën gebakken genieten de voorkeur van voedingsdeskundigen maar ze kunnen qua<br />
smaak niet tippen aan frieten in vet gebakken.<br />
Frieten in de rest van de wereld<br />
Belgen zijn de grootste frietkenners maar ze zijn zeker niet de enige frietliefhebbers. Frieten zijn bij wijze van<br />
spreken over heel de wereld te vinden, al moeten we toegeven dat de aardappel zeker geen dagelijkse kost is<br />
in werelddelen als Azië en Afrika.<br />
Zeker in de meer geïndustrialiseerde delen is friet een (bijna) dagelijks bestanddeel van de voeding.<br />
Belgen zweren bij frieten met mayonaise, friet met biefstuk, friet met stoofvlees en mosselen met frieten. De<br />
Fransen verkiezen fi jne frieten, de zogenaamde ‘pommes paille’.<br />
Het uitzicht van een portie Engelse frieten is doorgaan weerzinwekkend: zeer grof en onregelmatig gesneden,<br />
hard gebakken en gecombineerd met kabeljauw (fi sh and chips) of bijna gepureerde erwten (mashed peas).<br />
De verpakking in krantenpapier maakt het authentieker maar nog erger om aan te zien. En de smaak: lekker,<br />
als je van azijn houdt tenminste.<br />
In Nederland – waar men een goede neus voor zaken heeft – zie je her en der frituren waar men ‘Vlaamse<br />
frieten’ verkoopt. Uiteraard zijn het Nederlandse frieten. De verwijzing naar België slaat vooral op de dikte van<br />
de friet. Vlaamse frieten zijn iets dikker dan de gewone Nederlandse frieten.<br />
De term ‘Vlaamse of Belgische frieten’ is een verkoopstroef in heel wereld. Tenminste, als het gebeurt door<br />
Belgen. In vele wereldsteden (Londen, New York, Parijs) maar ook landelijker zijn landgenoten neergestreken<br />
met een horecazaak waar uitsluitend Belgische gerechten worden geserveerd. Toppers zijn mosselen met friet<br />
en biefstuk friet.<br />
Het initiatief heeft velen geen windeieren gelegd. Onze friet wordt dus gewaardeerd.