Download hier de nota Ouderenbeleid - Bisdom Roermond

IN DE PAROCHIE
EEN HANDREIKING
WERKGROEP OUDERENPASTORAAT
IN HET BISDOM ROERMOND - MAART 2007

WOORD VOORAF
Voor u ligt de handreiking Ouderenpastoraat in de Parochie. Deze
handreiking is ontwikkeld in het dekenaat Schinnen – Geleen en ontstaan
vanuit de samenspraak tussen een aantal vertegenwoordigers van
parochies en dekenaat, pastoraal werkenden in zorginstellingen en
vertegenwoordigers van ouderverenigingen.
Het initiatief tot deze samenspraak kwam van de kant van het dekenaat
na een oproep van de Werkgroep Ouderenpastoraat op de dekensvergadering,
najaar 2005. Daar deed de Werkgroep verslag van haar
bevindingen over het ouderenpastoraat n.a.v. een rondgang langs
verschillende dekenaten. In dit overleg werd aandacht gevraagd voor de
toenemende vergrijzing van onze samenleving en de gevolgen daarvan
voor het pastoraat in de parochies. Op voorstel van de bisschop werd
aandacht voor de vergrijzing, en in het bijzonder de aandacht voor
dementie tot speerpunt van beleid gemaakt.
Met deze aanbeveling is het dekenaat Schinnen-Geleen op eigen wijze
aan de slag gegaan.
Dit heeft geresulteerd in deze handzame notitie, compact en bondig
geformuleerd, met concrete tips vanuit de praktijk voor de parochies in
het desbetreffende dekenaat.
We zijn dan ook blij om deze notitie, juist vanwege de compacte en
praktische opzet, nu, met instemming van de samenstellers, als handreiking
aan te kunnen bieden aan alle parochies en dekenaten in ons
bisdom.
We hopen dat de handreiking zijn plaats gaat krijgen op de agenda van
dekenaal overleg en clusteroverleg. Dan zal door vergelijking met de
eigen situatie duidelijk worden dat er al veel in eigen kring gebeurt. Ook
zal zichtbaar worden waar nieuwe mogelijkheden en kansen liggen. We
hopen dat de handreiking zo een stimulans wordt om zelf aan de slag te
gaan. Vanuit de werkgroep zijn we graag bereid u daar in woord en daad
in bij te staan !
Met de wens dat deze handreiking een vruchtbare ontvangst mag
krijgen, tekent namens de Werkgroep Ouderenpastoraat in het Bisdom
Roermond
Drs. J.G.Beckers
1

2
OUDERENPASTORAAT IN DE PAROCHIE
EEN HANDREIKING
INLEIDING
VRAGEN EN
BEHOEFTEN
VAN SENIOREN
SENIOREN IN
PAROCHIES
Op verzoek van het bestuur en de pastores van het dekenaat Schinnen-
Geleen heeft een ad hoc werkgroep zich bezonnen op pastoraat met
name voor thuiswonende senioren in de parochies. In deze notitie doet
de werkgroep concrete suggesties: met een aantal daarvan kunnen de
activiteiten die reeds nu in de parochies gebruikelijk zijn, uitgebreid en
verdiept worden.
De vier basistaken van alle pastoraat zijn: liturgie, catechese, diaconie
en gemeenschapsopbouw. Verderop in deze notitie worden de vier taken
geconcretiseerd, afgestemd op senioren in parochies. Hier eerst enkele
inleidende kanttekeningen.
Er zijn verschillende mogelijkheden om de behoeften van senioren aan
vormen van pastoraat te peilen.
Door een enquête;
Door overleg met het bestuur
van afdelingen van de
Katholieke Bond van Ouderen
(KBO) of andere groepen
ouderen;
TIP:
voor een voorbeeld van een
enquêteformulier: zie de bijlage
Door regelmatige individuele contacten met senioren;
Door overleg van pastores met professionele ouderenwerkers omtrent
de afstemming van zorg en aandacht.
Door vorming van een werkgroep ouderenpastoraat in de parochie;
In parochies zijn senioren zowel doelgroep als dragers van het pastoraat.
Senioren nemen (al of niet) deel aan de gewone activiteiten van de
parochie. Vaak dragen juist ouderen bij aan die activiteiten en maken
die mogelijk door vrijwilligerswerk in vele vormen.
In de parochies worden – al of niet in samenwerking met maatschappelijke
initiatieven als de KBO en de Zonnebloem – pastorale activiteiten
georganiseerd specifiek voor senioren.

PAROCHIES EN
MAATSCHAPPELIJKE
INITIATIEVEN
PAROCHIES EN
ZORGINSTELLINGEN
Pastoraat voor senioren wordt verrijkt door samenspraak en samenwerking
met de verschillende maatschappelijke initiatieven van en voor
ouderen. Het is aan te bevelen om een eenvoudige structuur te organiseren
in de vorm van een werkgroep, als basis voor de samenwerking
tussen parochies en verenigingen, instellingen en diensten. Deze
werkgroep kan ook op clusterniveau ingesteld worden.
Op plaatsen waar maatschappelijke initiatieven goed functioneren, is
het overbodig, dat parochies nog eens dezelfde activiteiten organiseren;
betrokkenheid bij deze initiatieven blijkt erg vruchtbaar.
TIP:
In de gidsen van de verschillende
gemeentes is een gedetailleerde
opsomming opgenomen van alle
maatschappelijke initiatieven ten
behoeve van senioren.
Pastoraat wordt verricht zowel met en voor senioren in zorgcentra en
verpleegklinieken als in de parochies. Waar zorgcentra in (de nabijheid
van) parochies gelegen zijn, is een onderlinge samenwerking bijzonder
aan te bevelen.
TIP:
Een vruchtbaar voorbeeld van zo’n
samenwerking wordt gerealiseerd
tussen zorgcentrum Elvira-
Leontine en de parochie Amstenrade.
Er zijn gezamenlijke vieringen
zowel in de parochiekerk als in het
verzorgingshuis. Er is een
gezamenlijke gemeenschappelijke
ziekenzalving. Mensen uit
de parochie kunnen deelnemen
aan gespreksgroepen in het
verzorgingshuis. Voor vervoer over
en weer wordt gezorgd door
vrijwilligers.
3

4
ACTIVITEITEN
CATECHESE EN
GEMEENSCHAPS-
OPBOUW
Persoonlijke gesprekken op verzoek van senioren. De mogelijkheid
daartoe kan regelmatig aangeboden worden in het parochieblad.
Deze contacten kunnen naast de pastoor, diaken, pastoraal werkende
of catechist ook door vrijwilligers (senioren) onderhouden
worden na een adequate toerusting.
Bezoeken bij diverse gelegenheden: verjaardagen, persoonlijke
feestdagen, jubilea e.d.
Groepsgesprekken.
TIP:
Afstemming van parochiële De Unie KBO heeft materiaal sa-
activiteiten op de activiteiten mengesteld voor groeps- en huis-
zoals van de KBO, Zonnebloem
en UVV o.a. door
kamergesprekken: Arjan Broers:
Het verhaal van je leven. Den
Bosch – Odijk 2004. Te bestellen
publicatie in het parochie- bij Unie KBO, tel 073-6123475.
blad.
Begeleiding bij deze gesprekken
Publicatie van activiteiten in
de zorgcentra in het
parochieblad, waar het
zorgcentrum gelegen is.
kan in samenwerking met de KBO
geboden worden door toegeruste
vrijwilligers vanuit KBO Limburg.
Bezoek aan ouderen uit de TIP:
parochie die verblijven in In het zorgcentrum Op den Toren
zorgcentra en verpleegklinieken,
door de pastoor,
in Nuth kunnen thuiswonende
senioren op basis van een vergoeding
deelnemen aan de
diaken, pastoraal werkende, wekelijkse activiteiten in het
catechist(e) en
vrijwillig(st)ers.
zorgcentrum.
Aandacht voor de
mantelzorgers in de paro- TIP:
chie o.a. de mogelijkheid
bevorderen van een tijdelijke
ontlasting door parochianen
De nieuwe wet WMO (Wet op de
Maatschappelijke Ondersteuning)
gaat voor deze activiteit financiële
ondersteuning bieden. Het is
of vanuit een vrijwilligers- belangrijk deze mogelijkheden in
organisatie;
Werving van senioren als
vrijwilliger voor parochiële
activiteiten op gebied van
uw eigen gemeente verder te
onderzoeken en bekend te
maken.
diaconie en gemeenschapsopbouw
en het onderhou-
TIP:
Het parochiebureau als meldpunt
den van contacten met voor vragen betreffende bezoek
groepen vrijwilligers.
Het ontwikkelen van de
bemiddelingsfunctie van het
aan ouderen in ziekenhuis of
zorginstelling; bemiddeling van
hulp in geval van nood; aanvragen
voor de klussendienst en
parochiebureau.
boodschappen-dienst enz.

DIACONIE
Zorg en aandacht van en voor senioren kunnen plaats vinden in heel
concrete activiteiten.
Klussendienst: voor senioren klussen laten verrichten of boodschappen
doen door vrijwilligers van de parochieservice;
Helpen bij het invullen van formulieren, het ordenen van paperassen
enz.;
Burenhulp bij ziekte;
Onderlinge waakzaamheid
van mensen, die bijeen
TIP:
De wet WMO gaat deze activiteiten
stimuleren en ondersteunen. Neem
wonen in flats, seniorencomplexen
en in woonzorgcombinaties.
contact op met uw gemeente !
Aandacht voor dreigende vereenzaming van ouderen in straat of
buurt.
Ouderen de weg wijzen naar en in het professionele ouderenwerk.
Ouderen attenderen op activiteiten van vrijwillige organisaties als
Alzheimerstichting, C.V.A-patiënten (cerebraal vasculair accident –
een ‘beroerte’), diabetesvereniging ea.
Ouderen ondersteunen, van wie de partner dementerend is, en hen
en de partner ondersteunen, als de partner in een terminale fase
verkeert. Begeleiden bij het rouwproces na het overlijden van de
partner
Bevorderen van deelname aan het vrijwilligerswerk in zorgcentra en
verpleeghuizen;
Bezorgen van parochiebladen bij de parochianen, die verblijven in
zorgcentra en verpleeghuizen;
Bevorderen van deelname
aan vrijwilligerswerk in het
hospice (Geleen, Heerlen,
TIP:
Het is duidelijk dat juist bij deze
diaconale activiteiten samenwer-
binnenkort ook in
king met maatschappelijke ini-
Brunssum).
tiatieven vruchtbaar en vaak
onmisbaar is.
5

6
LITURGIE De liturgie van en voor senioren kan de volgende eigen vieringen
omvatten:
Vieringen voor senioren in de advent en veertigdagentijd in goede
samenspraak met plaatselijke ouderenorganisaties. Vieringen bij
patroonheiligen bv. op 15 augustus OLVrouw Tenhemelopneming
(‘kroed wusj’), Blasiuszegen, Maria Lichtmis, Sint Barbara enz.;
Gezamenlijke ziekenzalving in de parochie; individuele ziekenzalving;
Vieringen van de KBO en Zonnebloem rond Kerstmis en Pasen;
Bedevaarten naar Banneux, Heppeneert, Wittem, Kapel in ’t Zand
enz.;
Dienstverlening bij uitvaarten: koorzang bij uitvaart, voorgaan in
avondwake en eventueel crematie;
Bidden met ouderen thuis;
Ziekencommunie thuis voor ouderen.
Jaarlijks ziekentriduüm voor zieken en ouderen.
De pastoor kan bij deze activiteiten een beroep doen op
vrijwillig(st)ers; een adequate toerusting daartoe is belangrijk.

TEN SLOTTE: ZEVEN BEREIKBARE DOELEN
Het pastorale team en de parochiële werkgroep seniorenpastoraat
kunnen hun activiteiten erop richten bij oudere parochianen geleidelijk
aan een houding van Onderling Pastoraat te laten ontstaan, als
tegenbeweging van de mentaliteit: ik ben nu nergens meer verantwoordelijk
voor, ik ben nergens meer toe geroepen. Onderling Pastoraat
wordt bevorderd
als ouderen het pastorale team duidelijk maken welke bijdragen zij
als ouderen kunnen leveren aan de parochie en het pastoraat.
als ouderen de parochie informeren wat zij vanwege hun levenssituatie
nodig hebben:
- materieel b.v. een kerkgebouw dat rollator- en rolstoel-toegankelijk
is, geen zware deuren, donkere portalen of enge trapjes heeft;
dat redelijk verwarmd is.
- spiritueel b.v. behoefte aan godsdienstige groepsgesprekken
onder leiding van een getraind gespreksleider.
als ouderen zich bewust worden van hun rechten, met name hun
recht op geestelijke verzorging door de parochie, ook ( en vooral) als
zij door ziekte of ouderdomszwakte aan huis gebonden zijn.
als ouderen tot het besef komen dat het personeelsbestand van de
parochies grondig en voorlopig onomkeerbaar is veranderd.
als ouderen van elkaar leren:
- dat er niet altijd een priester op huisbezoek kan komen, maar wel
een andere parochiewerker;
- dat er niet altijd een priester de ziekencommunie kan brengen,
maar wel een andere bedienaar van de eucharistie;
- dat deze mensen niet als louter buren en stad/dorpsgenoten
ontvangen moeten worden, maar als wat zij zijn: parochiemedewerkers
in het pastoraat.
als ouderen tot het besef komen dat ten koste van alles zelfstandig
willen blijven en het bijna uitsluitend met eigen zaken bezig (moeten)
zijn niet het hoogste goed is; dat het tot zelfuitsluiting van de gemeenschap
kan leiden.
als ouderen hun eigen of andermans mantelzorgers er tactische op
leren wijzen dat deze in hun mantelzorg niet van hun eigen al of niet
spiritueel leven moeten uitgaan, maar van dat van mensen voor wie
zij zorgen. Daar hoort ook zorg bij voor wijwater, palmtak, sacramenten,
kerkbezoek, een kerkelijke uitvaart.
Schinnen, 27 april 2006.
7

8
DE LEDEN VAN DE AD HOC WERKGROEP
OUDERENPASTORAAT SCHINNEN-GELEEN
Mgr. drs. M.G.G.J.Schreurs
Deken van Schinnen-Geleen, voorzitter
Mevr. M.Beckers-Houx,
lid Dag.Bestuur KBO Limburg
Mevr. drs. I.Lutters-Geraets,
pastoraal werkster zorgcentrum Elvira/Leontine Amstenrade
Mevr. E. de Wit- van der Stegen,
lid Werkgroep Ouderenpastoraat Bisdom Roermond
Dhr. J.Baar,
pastoraal werker verpleegkliniek Odilia Geleen
Dhr. J.Dewaide,
actief in de parochie H.Pastoor van Ars Geleen,
voorzitter Cliëntenraad verpleegkliniek Bergweide Heerlen
dr. W.M.Jacobs
Pastoor van Amstenrade en Vaesrade
Drs. J.A.J.Janssen,
bestuurslid dekenaat Schinnen Geleen,
voorzitter KBO St.Barbara Nuth

AANBEVOLEN LITERATUUR
Herman Andriessen: Een eigen weg te gaan. Ouderen en spiritualiteit.
Arjan Broers: Het verhaal van je leven. Den Bosch – Odijk 2004
Te bestellen bij Unie KBO, tel 073-6123475.
“Is uw gemeente ouderenproof?” Protestants Dienstencentrum Zuid-
Holland, Capelle aan den IJssel
Leeftijd, Uitdaging tot onderling pastoraat met ouderen, Pastorale
Dienstverlening bisdom Breda, 2006, met veel tips, literatuurverwijzingen
en adressen.
9

10
ADRESSEN
Werkgroep Ouderenpastoraat in het Bisdom Roermond
Secretaris dhr. Ir.J.Moonen
Postbus 980
6040 AZ Roermond
0475 - 386746
Pastorale Dienstverlening Bisdom Breda
Veemarkstraat 48
4811 ZH Breda
076-522 3444
www.bisdombreda.nl
Protestants Dienstencentrum Zuid-Holland
Capelle aan den IJssel
www.zuidholland.pkn.nl
Seniorenpastoraat Adri Verweij
St. Nicolaaslaan 1B
3984 JA Odijk
030-6565633
www.seniorenpastoraat.nl
KBO – Limburg
Wilhelminasingel 25
Postbus 960
6040AZ Roermond
0475-381 740
www.kbolimburg.nl

BIJLAGE: VRAGENFORMULIER PAROCHIE
SINT SERVATIUS VAESRADE
1a Welk rapportcijfer geeft u de geestelijke en religieuze zorg die de
parochie Vaesrade u biedt? ………. (1=zeer slecht, 10=uitstekend)
1b Als de geestelijke en religieuze zorg volgens u beter kan, wat kan
dan beter?
Toelichting: ………………..…………………………..………………………………………..
2a Bent u tevreden over de religieuze informatie die u wekelijks in het
parochieblad krijgt?
2b Als de hoeveelheid of de soort informatie volgens u beter kan, wat
kan dan beter?
Toelichting: ………………..…………………………..………………………………………..
3 Als u een vraag voor de parochie heeft, weet u hoe en bij wie u
hiermee terecht kan?
4a Hoe tevreden bent u over de aard en de hoeveelheid van vieringen in
de Sint Servatiuskerk?
4b Als de aard en de hoeveelheid volgens u beter kan, wat kan dan
beter?
Toelichting: ………………..…………………………..………………………………………..
5a Zou u het fijn vinden als de parochie extra zorg zou geven aan
parochianen die 75 jaar zijn, of nog ouder? Dit vooral in verband met
de problemen die het ouder worden met zich mee brengt.
................................................
(1=zeer slecht, 10=uitstekend)
………………..…………………………..………………………………………..
………………..…………………………..………………………………………..
………………..…………………………..………………………………………..
zeer tevreden
tevreden
kon beter
kon veel beter
geen mening
………………..…………………………..………………………………………..
………………..…………………………..………………………………………..
………………..…………………………..………………………………………..
nee
ja, namelijk
………………………………..
…………………………………..
zeer tevreden
tevreden
kon beter
kon veel beter
geen mening
………………..…………………………..………………………………………..
………………..…………………………..………………………………………..
………………..…………………………..………………………………………..
nee
ja
11

12
5b Als deze extra zorg volgens u fijn zou zijn, wat zou u dan graag
willen?
Toelichting: ………………..…………………………..………………………………………..
6a Vindt U het zinvol om naast de vieringen in de kerk aparte vieringen
voor ouderen te organiseren in de kerk, op school of op een andere
plaats?
6b Kunt u op eigen gelegenheid naar zo’n bijeenkomst komen of heeft u
hulp van de parochie nodig om de plaats van samenkomst te bereiken?
(en na afloop weer thuis te komen)
7a Vindt u het zinvol om andere bijeenkomsten met religieuze inhoud te
organiseren voor ouderen?
7b Als u dat zinvol vindt, wat voor bijeenkomsten zou u dan graag
deelnemen?
8 Vond u het invullen van de vragenlijst moeilijk of makkelijk?
Hartelijke dank voor uw medewerking bij het invullen
en terugsturen van deze vragenlijst!
………………..…………………………..………………………………………..
………………..…………………………..………………………………………..
………………..…………………………..………………………………………..
nee
ja
ik kan op eigen
gelegenheid komen
ik heb hulp met vervoer
nodig
nee
ja
luisteren naar verhalen
voorlezen
samen bidden b.v.
rozenkrans
herinneringen ophalen
(met een gespreksleidster)
samen vooruitkijken
(met een gespreksleidster)
iets anders, namelijk:
………………………………..
………………………………..
………………………………..
gemakkelijk
moeilijk

Bisdom Roermond
Dienst Kerk en Samenleving
Secretariaat:
Postbus 470
6040 AL Roermond
T: (0475) 386 765
F: (0475) 331 944
E: m.schonwetter@bisdom-roermond.nl