Zorgpaden, disease management en het vastgoed - College bouw ...

ZORGPADEN
dat chronisch zieken met regelmaat in het ziekenhuis behandeld worden?
In dit nummer leest u voorbeelden van innovatieve projecten die het anders
aanpakken. Van belang bij dit alles is de zelfredzaamheid en de eigen regierol
van de patiënt niet uit het oog te verliezen!
Zorgvastgoed in beweging
Doordenkend vanuit zorgpaden, disease management en de gevolgen voor het
vastgoed, mogen we veronderstellen dat in de toekomst in Nederland substantiële
verschuivingen zullen gaan plaatsvinden. Precies weten we het nog
niet; het Bouwcollege blijft daarom de ontwikkelingen in Nederland en inter-
Zorgpaden: naar een patiëntgericht strategisch
huisvestingsbeleid
De zorgpadmethode geniet in Nederland en internationaal een toenemende belangstelling. Zo is het aantal ziekenhuizen in
Nederland dat de methode toepast dit jaar spectaculair toegenomen.
De zorgpadmethode (zie kader) heeft tot doel de kwaliteit en doelmatigheid van zorgprogramma’s voor een bepaalde patiëntengroep
systematisch te verbeteren.
Zorgpaden
De zorgpadmethode is in het midden van de jaren tachtig in de VS ontwikkeld.
Zij vindt haar oorsprong in de, in de jaren vijftig in de industrie ontwikkelde,
critical path methode die erop gericht is complexe industriële processen
te beheersen. Na verspreiding in de VS vinden de principes in de
negentiger jaren navolging in Engeland en Australië en daarna ook in andere
landen, waaronder Nederland. In de Angelsaksische literatuur worden de
begrippen clinical pathways, care pathways en integrated care (pathways)
gebruikt.
In Nederland wordt de methode, bekend als klinische paden, toegepast door
en ontwikkeld in de ziekenhuizen die deelnemen aan het Belgisch-
Nederlandse Netwerk Klinische Paden. Het aantal Nederlandse deelnemers aan
dit, van oorsprong Vlaamse, netwerk is dit jaar verdubbeld en bedraagt thans
ongeveer 20. Verwacht wordt dat het aantal deelnemende ziekenhuizen verder
zal groeien.
Bij de koplopers wordt de komende vijf jaar een groei in het percentage
patiënten dat binnen het bereik van een zorgpad valt, verwacht van circa 15
naar 50 tot 70%.
Patiëntgericht
De groeiende belangstelling voor de zorgpadmethode wordt verklaard door de
verschillende doelstellingen die hiermee tegelijkertijd worden bediend. De
methode is duidelijk patiëntgericht en de zorg wordt doelmatiger: én meer
kwaliteit én een efficiëntere inrichting. Daarmee wordt een instrument geboden
om een, bij ongewijzigd beleid, schier onoplosbare problematiek die het
gevolg is van de te verwachten vergrijzing, zowel kwantitatief als kwalitatief
beheersbaar te houden.
De volgende tabel laat de, als gevolg van de vergrijzing, verwachte groei zien
van het aantal patiënten voor drie chronische ziekten.
nationaal nauwlettend volgen. Nieuwe aanbodsvormen als antwoord op een
veranderende zorgvraag kunnen leiden tot nieuwe typen van voorzieningen.
Het zouden gezondheidscentra-achtige voorzieningen kunnen zijn op het
grensvlak van eerste en tweede lijn, die ook nog dichter bij de vergrijzende
doelgroepen staan. Flexibiliteit zal van belang zijn om groei en krimp soepel
op te vangen. En zo moeilijk is dat niet, het gaat immers vooral om polikliniekachtige
voorzieningen met flexibele spreekkamerconcepten. En die zijn
toch tussen echelons heel vergelijkbaar?
Zorgvastgoed zal hiermee kleinschaliger, pluriformer en ‘gewoner’ worden.
Groei aantal patiënten voor drie chronische ziekten door de vergrijzing
diagnosegroepgroei 2000-2020
Diabetes 36 %
chronisch hartfalen (CHF) 43 %
Chronisch obstructieve longziekten (COPD)
bron: RIVM
40 %
Het aantal mensen met één of meer van deze drie aandoeningen neemt in
Nederland toe van 840.000 in 2000 tot 1,2 miljoen in 2020. Dit is waarschijnlijk
nog een onderschatting, met name omdat alleen rekening is gehouden
met de vergrijzing; het effect van ontwikkelingen in de leefstijl komt hier
nog bij.
Het beslag op de ziekenhuiszorg kan worden geïllustreerd met gegevens over
COPD: 30% van de verpleegdagen voor het specialisme longziekte komt voor
rekening van deze diagnosegroep, het aandeel in de polikliniekbezoeken ligt
nog veel hoger.
Bij gelijkblijvend beleid gaat de te verwachten groei gepaard met een sterk
toenemende ziektelast, sterfte en een forse toename van de vraag naar zorg,
waaronder ziekenhuiszorg.
Kenmerkend voor een chronische ziekte is dat zij niet te genezen is. Bij het
ontstaan en het beloop van de aandoening spelen sociale aspecten (leefstijl)
een belangrijke rol. Het medische en op de genezing van een aandoening
gerichte model is om deze twee redenen ontoereikend voor chronisch zieken.
Preventie vormt een onmisbare component. Daarom is het begrip disease
management geïntroduceerd.
Disease management
De doelstelling van disease management is, naast vroege opsporing, vermindering
van symptomen en voorkoming van verergering van de aandoening,
het ondersteunen van de patiënt bij het zelf en thuis managen van diens
ziekte. In een effectief disease management programma nemen voorlichting