1 SUCCULENTA jaargang 79 (1) 2000 - Au Cactus Francophone

HET HET GESL GESLACHT GESL CHT YUCC YUCCA YUCC A (A (AGAVACEAE)
(A CEAE)
DEEL DEEL 5. 5. SEC SECTIE SEC TIE HESPER HESPEROYUCC
HESPER YUCC YUCCA, YUCC A, YUCC YUCCA YUCC A WHIPPLEI WHIPPLEI
WHIPPLEI
Fritz Hochstätter
Deze sectie werd door G.J. Baker opgesteld
op grond van de vorm en de bouw
van de bloem. Andere onderscheidende
kenmerken zijn het kleverig stuifmeel en de
structuur van de (rijpe) vrucht. Planten met
deze kenmerken waren voor Engelmann
een goed onderscheidbare groep en hij
stelde dan ook voor Hesperoyucca de rang
van subgenus (ondergeslacht) voor. In 1893
werd Hesperoyucca door Trelease tot de
rang van geslacht opgewaardeerd. Daarna
echter werd dit taxon als monotypische (=
slechts één soort bevattende) sectie of als
ondergeslacht bij het geslacht Yucca ondergebracht.
Die ene soort is Yucca whipplei.
Hiervan worden nu 6 ondersoorten onderscheiden.
Yucca whipplei is met zijn enkelvoudige
of groepenvormende bladrozetten in velerlei
opzicht bijzonder. De planten in de westelijke
Verenigde Staten, Baja California en
Mexico (Mojave- en Sonora-woestijn) vallen
op door hun enorme, buigzame,
pluimvormige bloeiwijzen (de grootste van
alle Yucca’s) en sterk geurende bloemen;
deze vormen zijn vooral te vinden langs de
(Pacifische) kust en in het centrale deel van
de Grand Canyon. De ondersoorten kunnen
ofwel meerdere keren per jaar bloeien, ofwel
ze bloeien slechts eenmaal (ze zijn dan
zogezegd monocarp). Opvallend zijn de typische
blauwgroene, spitse, getande bladeren,
die bij andere soorten niet voorkomen.
Bij alle ondersoorten zijn de fijn geribde
bladeren karakteristiek, ook een kenmerk
dat bij andere soorten afwezig is. Van alle
zuid-westelijke Yucca’s is Y. whipplei de
enige soort met een wortel die in het
jeugdstadium op een ui lijkt. De vruchten
zijn droog en springen bij rijpheid open.
In de jaren ’40 en ’50 waren de meningen
van verschillende auteurs (McKelvey,
Haines, Webber) betreffende de classificatie
van de verschillende Y. whipplei-vormen
verdeeld. Deze verschillen zijn waarschijnlijk
als gevolg van geografische barrières
ontstaan. Daarom volg ik de indeling van
Haines die de soort in ondersoorten verdeelde.
Yucca whipplei en ondersoorten vertonen
reproductieve kenmerken die horen bij
de geslachten Yucca en Hesperaloe, maar
ook afwijkende kenmerken zoals rozetvorming
uit de stam en de bloeiwijze. De
afstamming is niet duidelijk. DNA-onderzoek
door Bogler en Simpson bevestigde
de verwantschap met Hesperaloe maar de
resultaten laten nog veel vragen onbeantwoord.
Nader onderzoek is nodig.
Het verspreidingsgebied van Y. whipplei
is uitgestrekt. Het loopt van de kuststreek
ten zuiden van San Francisco (Californië)
via San Jacinto, Santa Ana, San Bernadino,
San Gabriel, Santa Susana, Santa Monica,
Mount Pinos, Tehachapi, Piute, Greenhorn,
Santa Ynez, San Rafael en het Santa Luciagebergte
tot de westgrens van het Sequoia
National Park en de hete Mojave-woestijn.
Er zijn uitlopers verder naar het zuiden tot
in Baja California (ssp. eremica) en naar
het oosten totaan de geïsoleerde en ontoegankelijke
westhellingen van het stroomdal
van de Colorado River in de Grand Canyon
in Arizona (ssp. newberryi). De planten
groeien in verschillende bodemtypen en
ook de hoogte van de groeiplaatsen varieert
(tot 2400 m boven zeeniveau).
In gebieden waar spruitende vormen en
bergvormen bij elkaar komen, met name in
San Bernadino Co., kunnen verschillende
hybriden optreden die tussen
32 SUCCULENTA jaargang 79 (1) 2000