psychotrauma en arbeidsverzuim - Cogis

symposium
psychotrauma e n
arbeidsverzuim
Tijdige onderkenning, behandeling en verwijzing
Traumatisering, door welke oorzaak dan ook, kan gemakkelijk leiden tot arbeids-
verzuim of arbeidsuitval voor kortere of langere tijd. Te denken valt aan beroeps-
gerelateerd geweld, bijvoorbeeld bij militairen, politie en brandweer. Maar ook
mensen die afkomstig zijn uit oorlogsgebieden of mensen die in huiselijke kring
aan geweld en dreiging blootstaan vormen een risicogroep.
De wijze waarop deze mensen leven met hun last, leidt vaak tot verergering van
hun problemen, bijvoorbeeld door verschillende vormen van verslaving en mogelijk
onmaatschappelijk gedrag. Bovendien bemoeilijken deze zaken de herkenning van
het trauma, de reïntegratie en een verder herstel.
Cogis wil professionals die betrokken zijn bij de bedrijfsgezondheidszorg en
verwante gebieden uitnodigen om deel te nemen aan het symposium ‘Psychotrauma
en arbeidsverzuim’. Een aantal trauma-experts en ervaren deskundigen uit
de bedrijfsgezondheidszorg zal u op dit complexe terrein inleiden, in de vorm van
voordrachten en workshops. Behalve vergroting van kennis en inzicht, beoogt de
dag ook deelnemers te laten kennismaken met vormen van ondersteuning bij hun
beroepsuitoefening, zoals bijvoorbeeld consultatie.

plenair
Problemen bij de beoordeling van arbeids(on)geschiktheid
Dr. Anton Hafkenscheid
Posttraumatische stressklachten zijn zelden louter een
privé-aangelegenheid van de getraumatiseerde alleen.
Deze klachten hebben meestal ook grote emotionele
en materiële implicaties voor de omgeving. Dat is bijvoorbeeld
het geval wanneer de getraumatiseerde aanspraak
maakt op arbeidsongeschiktheidsvoorzieningen.
Getraumatiseerde werknemers kunnen zich zeer miskend
en gekwetst voelen wanneer de beoordelende arts
hun arbeidsgeschiktheid hoger inschat dan zij zelf doen.
Deze spanningen kunnen dragelijker worden gemaakt
door nadrukkelijk aandacht te schenken aan de conflicterende
uitgangspunten en causale redeneringen die
hieraan ten grondslag liggen. Beoordelende experts
kunnen daarbij niet heen om de soms gedateerde en
weinig wetenschappelijk gefundeerde logica van de
arbeidsongeschiktheidsbepaling. In deze voordracht
zal de focus liggen op de valkuilen die zich voor beoordelende
experts en behandelaars kunnen voordoen in
de taxatie van arbeids(on)geschiktheid.
Arbeidsverzuim bij migranten en vluchtelingen als
gevolg van psychotrauma
Drs. Evert Bloemen
Migranten en vluchtelingen dragen een eigen culturele
achtergrond en persoonlijke geschiedenis bij zich.
Het hebben doorgemaakt van traumatische ervaringen,
vaak in het land van herkomst maar ook in Nederland,
kan hen kwetsbaar maken voor gezondheidsproble-
men, die bijdragen aan arbeidsverzuim. Daarbij
spelen specifieke elementen een rol voor deze doelgroep.
Het gaat dan om zaken als culturele achtergrond,
de manier van communiceren en ideeën over
ziekte en gezondheid. Het is nodig deze specifieke
elementen in beeld te hebben en te betrekken bij de
aanpak van arbeidsverzuim. In deze voordracht worden
de achtergronden en gezondheidsproblematiek van de
groep migranten en vluchtelingen geschetst in relatie
tot arbeidsverzuim. Ook zullen handreikingen worden
gegeven voor vroegsignalering, preventie van verzuim
en het bevorderen van reïntegratie.
Consultatie en ondersteuning door traumadeskundigen
Drs. Sjef Berendsen
Schokkende gebeurtenissen gaan nagenoeg altijd
gepaard met stress op individueel-, groeps- en organisatieniveau.
Wanneer dit aan de orde is, dient het
zelfherstellend vermogen van mensen en organisaties
echter het uitgangspunt te zijn. Daarom kiezen traumadeskundigen
er bij voorkeur voor om leidinggevenden
en betrokkenen op afstand te ondersteunen middels
adviezen en consultatie, in plaats van dit ter plekke te
doen. Ook monitoring - waarbij de eventuele psychosociale
effecten bij betrokkenen in de gaten worden
gehouden - kan op afstand gebeuren zodat er, indien
nodig, tijdig kan worden geïntervenieerd. In deze voordracht
wordt een beeld geschetst van de werkwijze van
een traumadeskundige aan de hand van voorbeelden uit
zijn consultatie- en ondersteuningspraktijk.
Valkuilen in het contact met getraumatiseerden:
rollenspel (met acteur)
Dr. Arend Veeninga en Johann Glaubitz
Bedrijfs- en verzekeringsartsen staan in hun werk voor
meerdere opgaven tegelijk: het stellen van een diagnose,
het inschatten van functiemogelijkheden en het
vaststellen van beperkingen die te maken hebben met
de onderhavige problematiek. Bovendien kunnen zij
tegenwoordig cliënten ook adviseren en verwijzen naar
behandelaars. De diagnostiek van PTSS is vaak complex;
het goed uitvoeren van bovengenoemde taken is
in de praktijk niet gemakkelijk en levert vaak weerstanden
op. Bijvoorbeeld omdat cliënten zichzelf vaak meer
als slachtoffer dan als patiënt beschouwen. In enkele
rollenspelen zullen voorbeelden van een contact met
getraumatiseerden gedemonstreerd worden en zal de
aanpak ervan nader worden uitgewerkt, met daarbij ook
aandacht voor de valkuilen. Dit rollenspel is ook voor
professionals uit verwante gebieden inzichtgevend.

workshops
1. Arbeidsverzuim bij migranten als gevolg van
psychotrauma
Drs. Evert Bloemen
In de workshop zal worden voortgebouwd op de
plenaire lezing (zie: plenair). Uitgangspunt is dat
specifieke elementen zoals culturele achtergrond,
ideeën over ziekte en gezondheid en de wijze van
communiceren migranten kwetsbaar maken voor
gezondheidsproblemen en bijdragen aan arbeids-
verzuim. Aan de hand van casuïstiek zullen de deelnemers
onderzoeken welke specifieke elementen van
de problematiek en van arbeidsverzuim er spelen
(diagnostiek) en welke mogelijkheden er zijn voor
een effectieve aanpak die rekening houdt met zaken
als cultuur en communicatie en de eigen ideeën van
migranten over ziekte en beter worden.
2. Problemen bij de beoordeling van arbeids(on)geschiktheid
Dr. Anton Hafkenscheid
Mensen met traumatische ervaringen kunnen beoordelende
experts voor grote problemen stellen, wanneer
zij arbeidsongeschiktheid op grond van hun
posttraumatische stressklachten claimen. Wanneer
deze mensen in psychiatrische of psychotherapeutische
behandeling zijn (geweest) wordt bij behandelaars
vaak informatie opgevraagd, ter ondersteuning
van de arbeids(on)geschiktheidstaxatie. In deze
interactieve workshop zal aan de hand van casuïstiek
en rollenspelen worden geprobeerd te verhelderen
welke valkuilen zich kunnen voordoen voor beoordelende
experts en behandelaars in de taxatie van
arbeids(on)geschiktheid. Formeel is het verschil in
verantwoordelijkheid tussen beoordelende experts
en behandelaars helder, maar feitelijk is dat vaak
veel minder het geval.
3. Arbeidsuitval en het voorkomen daarvan na
schokkende gebeurtenissen; gevallen uit de praktijk
Drs. Kees Pijls en Peter van Loon
In deze workshop wordt de vraag onderzocht of het
zinvol is om voorlichting te geven aan een risicogroep
zoals brandweer, ambulance, politie en machinisten.
Zo ja, waar dient die voorlichting zich dan op te richten?
Ook komt aan de orde hoe je omgaat met het
spanningsveld tussen klanttevredenheid en mogelijke
negatieve gezondheidseffecten van bepaalde vormen
van opvang. Welke vorm van opvang wordt als zinvol
ervaren en wat zijn daarbij de kernelementen? Hoe
herken je een stagnerende verwerking? Wat doe je op
beleidsniveau binnen een organisatie bij een schokkende
gebeurtenis; in dat verband worden elementen
van een draaiboek geopperd. Deze thema’s en vragen
komen aan bod in deze workshop, waar praktijk gelardeerd
wordt met een vleugje theorie.
4. Trauma en verslaving in relatie tot arbeids(on)geschiktheid
Philip Goedhoop
Deze workshop handelt over het veelvuldig samengaan
van trauma en verslaving (‘zelfmedicatie’) en
de invloed die dit heeft op de beschikbaarheid van
betrokkenen voor de arbeidsmarkt. Welke keuzes
moeten worden gemaakt bij deze ‘dubbele diagnose’
in de sfeer van de begeleiding? Welke valkuilen doen
zich daarin voor? En hoe kun je de motivatie van
betrokkenen met betrekking tot het werk vergroten?
Ook kunnen in deze workshop praktijksituaties
worden voorgelegd en besproken.
5. Gedragsproblemen bij psychotrauma: hoe ga je
daar mee om?
Drs. Jan Bernard en drs. Deedee van Waegeningh
Bij sommige cliënten kan er sprake zijn van
gedragsproblemen en agressieproblematiek. In
deze workshop wordt ingegaan op de signalen die
wijzen op deze problematiek bij deze, al of niet
getraumatiseerde, cliënten. Welke signalen moet
je leren herkennen bij dit soort cliënten en hoe ga
je daar adequaat mee om? Ook wordt, aan de hand
van concrete voorbeelden, gedemonstreerd hoe je
constructief omgaat met de weerstand van cliënten
met gedragsproblematiek en hoe informatie kan
worden verkregen die men nodig heeft.
6. Inschakeling en ondersteuning van het gezins-
systeem bij psychotrauma
Irena Jelisic
Wanneer schakel je het gezinssysteem in als je
te maken hebt met een getraumatiseerde cliënt?
Wat zijn de voor- en nadelen daarvan? In deze workshop
wordt ingegaan op de mogelijkheden om het
gezinssysteem in te schakelen bij de begeleiding van
een cliënt en wordt stilgestaan bij de vraag in welke
opzichten het gezinssysteem zelf ook ondersteuning
nodig heeft. Daarnaast komt aan de orde hoe de
begeleiding van de cliënt en ondersteuning van
het gezinssysteem op een goede manier op elkaar
kunnen worden afgestemd. Vragen die daarbij aan
de orde komen zijn: is een gezinsaanpak mogelijk,
welke hindernissen kunnen zich daarbij voordoen

en wat zijn mogelijke resultaten? Er is ruimte om
praktijkervaringen in te brengen en te toetsen.
7. Online-indicatie van werkstress, angst-,
depressieve- en traumagerelateerde klachten
Drs. Sjef Berendsen
Internetvragenlijsten blijken een prima instrument
te zijn voor de bedrijfsgezondheidszorg. Online
kan men snel een indicatie te krijgen van werkdruk,
werkstress, werkbeleving en angst-, depressieve-
en traumagerelateerde klachten. Wanneer
de klachten vooral werkgerelateerd zijn volgen
gerichte adviezen voor bijvoorbeeld mediation of
coaching. De angst-, depressieve- en traumagerelateerde
klachten worden vertaald in aanwijzingen
voor een specifieke DSM IV-diagnose waarna een
gericht behandelaanbod volgt in de vorm van internettherapie
of verwijzing naar een in die problematiek
gespecialiseerde therapeut. In deze workshop
wordt deze vorm van indicatiestelling via internet
toegelicht aan de hand van praktijkgevallen en ter
discussie gesteld.
8. Valkuilen in het contact met getraumatiseerde
vluchtelingen
Drs. Hans Rohlof
Vluchtelingen met een traumatische achtergrond
hebben in een werkomgeving te maken met veel,
voor hen, negatieve prikkels. Er spelen niet alleen
situaties die zij linken met traumatische gebeurtenissen,
zoals autoritaire verhoudingen, maar ook
culturele verschillen en eventuele discriminatie.
Professionals in de bedrijfsgezondheidszorg en
verwante gebieden hebben hier een moeilijke
positie in. In deze workshop wordt besproken hoe
hierin een weg te vinden.
9. Preventie, opvang en nazorg rond
psychotrauma bij de Nederlandse Spoorwegen
Drs. Hans Burggraaff
Binnen de Nederlandse Spoorwegen (NS) krijgt
een aantal medewerkers, met name machinisten
en hoofdconducteurs, regelmatig te maken met
schokkende gebeurtenissen. In deze workshop
wordt inzicht gegeven in deze problematiek en
hoe een groot bedrijf als de NS daarmee omgaat
in termen van preventie, opvang en nazorg. Ook is
er uiteraard aandacht voor de knelpunten die zich
daarin voordoen. Tevens is er ruime gelegenheid
vragen te stellen over dit beleid en kunnen deelnemers
zelf praktijkgevallen inbrengen.
personalia
Plenair
Drs. Simon Knepper (dagvoorzitter) is
verzekeringsarts en was jarenlang als medisch
adviseur werkzaam bij de opeenvolgende
sociale verzekeringsorganisaties. Het laatst bij
Uitvoeringsinstelling Werknemers Verzekeringen
(UWV) met het aandachtsgebied kwaliteit claim-
beoordeling. Momenteel is hij werkzaam als
vrijgevestigd verzekeringsarts in de private sector.
Hij droeg onlangs bij aan de ontwikkeling van een
nieuwe methodiek voor de beoordeling van het
militair invaliditeitspensioen bij PTSS.
Dr. Anton Hafkenscheid is sinds 1985 als klinisch
psycholoog, psychotherapeut en wetenschappelijk
onderzoeker werkzaam bij het Sinai Centrum,
Joodse Geestelijke Gezondheidszorg. Als behandelaar
heeft hij zeer regelmatig te maken met
verzoeken om informatie van ARBO-diensten, de
Pensioen- en Uitkeringsraad en het UWV.
Drs. Evert Bloemen is arts en werkzaam als trainer/
adviseur bij Pharos, kenniscentrum gezondheid,
vluchtelingen en nieuwkomers. Daarnaast werkt
hij als behandelaar in de GGZ bij Altrecht. Hij heeft
jarenlange ervaring in de zorg met asielzoekers,
vluchtelingen en migranten, en heeft daarover ook
gepubliceerd.
Drs. Sjef Berendsen is klinisch psycholoog en is
als psychotherapeut en adviseur werkzaam bij het
Instituut voor Psychotrauma (IvP) te Diemen.
Dr. Arend Veeninga is psychiater en werkzaam
bij Altrecht in Den Dolder. Hij is voorzitter van de
Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie (NVP).
Johann Glaubitz werkt als freelance trainingsacteur
voor verschillende profit- en non-profit instellingen.
Uitgangspunt bij die trainingen is dat er met behulp
van een acteur geoefend wordt met gedrag wat later
ingezet kan worden in praktijksituaties ter verkrijging
van een effectief resultaat.
Workshops
Drs. Evert Bloemen is arts en werkzaam als trainer/
adviseur bij Pharos (zie hierboven).
Dr. Anton Hafkenscheid is klinisch psycholoog,
psychotherapeut en onderzoeker bij het Sinai
Centrum (zie hierboven).

Drs. Kees Pijls (psycholoog, A & G
NIP) werkt als interventiepsycholoog
bij Achmea Vitale. Samen met het
Instituut voor Psychotrauma (IvP)
en Eurocross heeft Achmea Vitale
een 24 uurs-crisisinterventiedienst
voor haar klanten. Pijls is hierbij
coördinator en houdt zich bezig
met opvang en nazorg en geeft ook
trainingen op dit gebied.
Peter van Loon is als projectleider
hulpverlening/senior adviseur crisis-
management verbonden aan het
Instituut voor Psychotrauma (IvP). Hij
adviseert en coacht (inter)nationale
bedrijven en overheden bij rampen
en calamiteiten. Ook begeleidt hij
mensen na schokkende gebeurtenissen.
Daarnaast verzorgt hij simulaties
voor crisisteams of crisismanagers.
Philip Goedhoop is preventiewerker
bij Centrum Maliebaan verslavings-
programma
psychiatrie in Utrecht. Hij was eerder
werkzaam bij de Jellinekkliniek
in Amsterdam als behandelaar.
Tevens is hij docent bij RINO Midden
Nederland en geeft hij trainingen in
motiverende gespreksvoering.
Drs. Jan Bernard is klinisch psycholoog/gedragstherapeut
bij De Waag
te Amsterdam, een forensische
polikliniek. Hij is tevens supervisor
van de VGcT en hoofddocent bij
het RINO Noord-Holland.
Drs. Deedee van Waegeningh is
gz-psycholoog/gedragstherapeut bij
De Waag te Amsterdam. Tevens is zij
docent bij het RINO Noord-Holland.
Kapitein Irena Jelisic bc, is officier
bedrijfsmaatschappelijk werker
pré-veteranenzorg bij het Diensten-
centrum Bedrijfs Maatschappelijk
Werk dat ressorteert onder het
09.15 - 10.00 uur Ontvangst en registratie
10.00 - 10.15 uur Opening door de dagvoorzitter drs. Simon Knepper
Commando Dienstencentra van het
Ministerie van Defensie.
Drs. Sjef Berendsen is klinisch
psycholoog en is als psychotherapeut
en adviseur werkzaam bij het
Instituut voor Psychotrauma (IvP)
te Diemen.
Drs. Hans Rohlof is psychiater en
afdelingshoofd ambulante zorg bij de
Stichting Centrum’45 te Oegstgeest.
Hij doet onderzoek naar somatisatie,
slaapstoornissen bij PTSS en de culturele
aspecten van diagnostiek.
Drs. Hans Burggraaff is bedrijfsarts
en werkt als beleidsadviseur bij de
afdeling bedrijfsgezondheid van de
NS. Deze afdeling houdt zich bezig
met moderne arbeidsomstandighedenzorg
en gezondheidsmanagement.
Burggraaff geeft ook nascholing
aan bedrijfsartsen.
10.15 - 10.45 uur Problemen bij de beoordeling van arbeids(on)geschiktheid - dr. Anton Hafkenscheid
10.45 - 11.15 uur Arbeidsverzuim bij migranten en vluchtelingen als gevolg van psychotrauma
drs. Evert Bloemen
11.15 - 11.45 uur Pauze
11.45 - 13.00 uur Parallelworkshops (eerste ronde)
13.00 - 14.00 uur Lunchpauze
14.00 - 15.15 uur Parallelworkshops (tweede ronde)
15.15 - 15.45 uur Pauze
15.45 - 16.15 uur Consultatie en ondersteuning door traumadeskundigen - drs. Sjef Berendsen
16.15 - 17.00 uur Valkuilen in het contact met getraumatiseerden: rollenspel (met acteur)
Onder leiding van dr. Arend Veeninga
17.00 - 17.10 uur Afsluiting
17.10 - 18.00 uur Hapje en drankje

praktische informatie
Doelgroep
Bedrijfsartsen, verzekeringsgeneeskundigen, arbeids-
en organisatiedeskundigen, arboverpleegkundigen,
arbo-consultants, GGD-artsen, bedrijfsmaatschappelijk
werkers, human resource managers en andere
professionals die werken bij politie, brandweer,
ambulancediensten, spoorwegen, verslavingszorg,
reclassering en forensische hulpverlening.
Datum
Woensdag 14 oktober 2009
Locatie
Aristo Utrecht, Brennerbaan 150, Utrecht, telefoon:
030-2899400 (tegenover NS-station Utrecht Lunetten)
Kosten
€ 425,- (inschrijven kan tot 10 september 2009)
Kennisinstituut sociale en psychische
gevolgen van oorlog, vervolging en geweld
Annulering
Bij annulering worden kosten in rekening gebracht,
zie: www.cogis.nl/congresarbeidsverzuim
Inschrijving
U kunt zich inschrijven via de website van Cogis:
www.cogis.nl/congresarbeidsverzuim
Uw digitale inschrijving wordt via de mail bevestigd.
U krijgt een factuur toegestuurd.
Accreditatie
Er is accreditatie aangevraagd bij de ABSG
(Accreditatiebureau Sociale Geneeskunde) en NVMW
Contact
Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met
Wim D. Visser van Cogis. Telefoon: 030-2968022
of per mail: wd.visser@cogis.nl
Cogis is het landelijke kennisinstituut sociale
en psychische gevolgen van oorlog, vervolging en
geweld. Cogis streeft naar: meer kennis bij hulpverleners,
beleidsmakers en het brede publiek over de
sociale en psychische gevolgen van oorlog, vervolging
en geweld en verbetering van de hulpverlening aan
mensen met psychische klachten als gevolg hiervan.
Cogis biedt:
• cursussen en trainingen voor professionals en
vrijwillige hulpverleners
• faciliteiten op het gebied van supervisie, intervisie
en coaching
• themagebonden congressen, symposia en
studiedagen
• het kwartaalblad Cogiscope
• een uitgebreide bibliotheek
• (de resultaten van) eigen onderzoek
• een telefonisch spreekuur voor hulpverleners en
cliënten
• www.cogis.nl: een website met informatie over alle
producten en activiteiten van Cogis
Churchilllaan 11, 4 de verdieping • 3527 GV Utrecht
t 030 296 80 00 • f 030 296 80 39 • info@cogis.nl
Ontwerp: Suggestie & illusie