Eerst - De Pers

20
Sport
De verzwegen stadionramp
#Reconstructie Luzhniki, vanavond het decor van Spartak Moskou-Ajax, is een stadion met een litteken.
Dat litteken vervaagt langzaam, maar zal nooit helemaal verdwijnen.
Dit monument herinnert Moskou nog elke dag aan de stadionramp die er in 1982 plaatshad. REUTERS
Iwan Tol
Amsterdam
Ajax-fans die vanavond voorbij de
hoofdingang van het Luzhniki-stadion
op het levensgrote standbeeld
van Lenin stuiten, daar rechtsaf slaan
en vervolgens tweehonderd meter
rechtdoor wandelen, komen oog in
oog te staan met het monument voor
de slachtoffers van de ramp die in
1982 in het stadion plaatshad. Tientallen,
zo niet honderden fans van
Spartak Moskou, vonden die avond
de dood na een wedstrijd tegen een
andere Nederlandse tegenstander:
Haarlem.
Het monument stelt een huilende
moeder voor. In het uitgehakte steen
staan de namen van de slachtoffers.
‘Gedenk hen alsjeblieft’, staat er bij.
Er staan slechts 66 namen op het
beeld, maar waarschijnlijk ligt het
aantal slachtoffers veel hoger, en zijn
er 340 doden gevallen.
Daarmee zou de ramp in het Lenin-stadion,
zoals Luzhniki toen nog
heette, de grootste stadionramp ooit
zijn geweest; veel groter dan het Heizeldrama
bijvoorbeeld. Maar harde
bewijzen daarvoor zijn ‘per ongeluk’
zoekgeraakt of stomweg verdwenen.
Spartak Moskou schaamt zich, 29
jaar na dato, nog steeds voor het drama
dat zich die avond in 1982 heeft
afgespeeld. En wie een duik in de geschiedenis
neemt, snapt waarom.
Lenin-stadion, 20 oktober 1982
Eigenlijk kan er helemaal niet gevoetbald
worden, tussen Spartak Moskou
en Haarlem, in de tweede ronde van
de UEFA Cup. Het is veel te koud, het
veld is bevroren en op de tribunes is
het spekglad. Toch móet de wedstrijd
doorgaan, hoe dan ook. Dat heeft alles
te maken met de problemen tussen
de Sovjetautoriteiten en de opstandige
fans van Spartak Moskou.
Voor hen, veelal jeugdige supporters,
is het Lenin-stadion de enige
vrijplaats om verborgen kritiek op
het communistische regime te leveren.
Ze zingen liedjes met dubbelzinnige
teksten over het Kremlin en trekken
zich niets aan van het verbod op
het dragen van clubkleuren. In die
dagen geldt voor steunen van een
club hetzelfde als voor het aanhangen
van een religie: je hangt het communisme
aan, geen voetbalclub of
God.
Omdat het steeds vaker tot een
harde confrontatie is gekomen met
de harde kern, heeft de politie deze
avond uitgekozen om voor eens en
Kom er maar op
Het Engelse Bath City wil tegen Grimsby Town
meer dan 3.000 toeschouwers trekken. Wie een
Pools paspoort heeft, krijgt 80 procent korting.
voor altijd de opstand van de fans
neer te slaan. Dat er door de vrieskou
slechts een paar duizend Spartak-fans
zijn afgekomen op het duel tegen het
kleine Haarlem, komt de politie alleen
maar goed uit: zo zijn de raddraaiers
nog makkelijker op te pikken.
De wedstrijd eindigt in 2-0 voor
Spartak. Na afl oop worden alle fans
naar één uitgang gedirigeerd, zodat
de politie de leden van de harde kern
één voor één kan gaan arresteren. Een
fatale beslissing, zo blijkt al snel.
Want het gaat mis. Vreselijk mis.
Doodgedrukt
Vanuit het stadion zijn er meerdere
uitgangen die via een overdekt trappenhuis
naar die ene uitgang leiden.
In de donkere gangen ontstaat langzaam
maar zeker een menselijke fi le.
Omdat niemand kan zien waarom ze
zo lang moeten wachten, blijft de
druk op de voorste mensen toenemen.
Er ontstaat geduw en getrek,
mensen glijden uit, raken in de verdrukking
en komen knel te zitten.
In een politierapport beschrijft
een agent: ‘Mensen werden op de
trappen samengeperst. Bezoekers boven
schreeuwden: ‘Spartak kampioen!’
Beneden heerste een doodse
Goede uitspraak
Na Bayern München-Inter had Bastian Schweinsteiger
het aan de stok met Marco Materazzi. ‘Nu
begrijp ik die kopstoot van Zidane’, zei de Duitser.
stilte. Toen mijn mannen en ik ze uit
elkaar probeerden te trekken, bleek
een aantal dood te zijn. Doodgedrukt.’
Operatie Schoonmaak eindigde,
met 66 offi ciële slachtoffers, in
een tragedie.
7
keer te gast
Na Haarlem speelde nog zeven
keer een Nederlandse club in
Luzhniki. Een maand geleden
FC Twente nog.
Jarenlang wist het Sovjet-regime de
ramp onder de pet te houden; doodsbenauwd
dat de waarheid – een tragedie
in de perfecte communistische
heilstaat – naar buiten zou komen.
Politieagenten kregen geheimhoudingsplicht,
kranten een publicatieverbod
en slachtoffers werden in allerijl
begraven.
Een onschuldige stadiondirecteur
werd als zondebok aangewezen en in
Mensen werden op de
trappen samengeperst.
Beschrijving uit een politierapport
de gevangenis gestopt. Daarmee was
de kous af. Het drama in het Leninstadion
had simpelweg nooit plaatsgevonden.
Ambulances
Pas jaren later, toen de Glasnost-politiek
van Gorbatsjov zijn intrede deed,
kwam aan het licht wat er die avond
in 1982 daadwerkelijk was gebeurd.
Uit grondig onderzoek van Russische
kranten kwam een dodental van 340
naar voren. Op de avond zelf hadden
spelers van Haarlem wel iets gemerkt
van vele ambulances die af en aan reden
bij het stadion. Maar ach, Moskou
was een wereldstad, daar gebeurde
wel eens wat, was toen de
gedachte.
Anno 2011 is Luzhniki een ultramodern
stadion. Het is zelfs zozeer
opgeknapt dat het in 2008 gastheer
mocht zijn voor de Champions
Leaguefi nale tussen Manchester United
en Chelsea. In niets doet het nog
denken aan de betonnen kolos waarin
in 1982 vele jonge, onschuldige
Spartak-fans de dood vonden. Behalve
dan het monument bij het
grasperkje.
Iwan Tol is auteur van het boek
Drama in het Lenin-stadion.
Rijke vrouwen opgelet
Wilt u uw man verrassen? Dan zou u The 11
kunnen kopen, een uiterst luxueuze voetbaltafel
voor 48.500 euro. Een luchtje kan natuurlijk ook.