k n ip -p la k -t ek en -sch r ij f b o ek - Erfgoedcel Mechelen

34BP06_CV 01-04-2005 13:21 Pagina 1
knip-plak-teken-schrijfboek
MECHELEN
ZONDAG 17 APRIL 2005

34BP06_CV 01-04-2005 13:21 Pagina 2
dit knip-plak-teken-schrijfboek is van
.............................................................
geboren te............................. (je geboorteplaats)
op ........................................... (je geboortedatum)
Mechelen Kinderstad zorgt voor een programma vol
toffe en interessante activiteiten op kindermaat.
MEER INFO: www.mechelen.be/kinderstad
maak een foto van
jezelf met jouw
favoriet erfstuk
(van op de erfgoeddag,
van bij jou thuis, van
bij je oma en opa...)
en kleef die hier

34BP06_BW 01-04-2005 13:01 Pagina 1
WELKOM OP JOUW
gevaarlijke ERFGOEDDAG!
VANDAAG WORD JIJ DE REDDER VAN
ERFGOED IN NOOD!
Gevaar loert in alle hoeken van de geschiedenis.
Grote rampen zoals brand, de pest, misdaad en
ontploffingen, maar ook dagelijkse kwaaltjes zoals
schimmels, motten, muizen en slordige mensen
zorgen ervoor dat veel erfgoed verloren gaat.
Hoe blijft je speelgoed als nieuw, zodat ook jouw
kleinkinderen er later mee kunnen spelen?
Wat doe je als je per ongeluk op de trouwfoto van
je oma en opa morst? Of als de teddybeer van toen
papa klein was, een oog kwijtraakt?
Wat gebeurde er met de Zandpoort?
Wie zijn Bastien en Bastienne?
Ga de grote en kleine erfgoedgevaren vandaag te
lijf en vind een antwoord op al die vragen.
Wat heeft een coole erfgoedsuperheld als jij nodig?
Schrijfgerei, een notaboek, een fototoestel (dat
vind je allemaal in je erfgoedrugzak!) en...
héél wat nieuwsgierigheid.
WAT? WAAR?
2 ERFGOED... EUH... WAT IS DAT?
3 SOS ERFGOED
6 IN VUUR EN VLAM Koninklijke Kring voor
Oudheidkunde in het Stadsarchief
8 DE KLOK LUIDT. GEVAAR OP KOMST!
Koninklijke Beiaardschool
9 KERKEN Kijkerk
10 BANG VOOR DE HEL Aartsbisschoppelijk Archief
11 STRAFFE VERHALEN Mechelen Binnenstebuiten
12 GERED! Archief Rode Kruis-Vlaanderen
14 TRADITIES Mechelse Kolveniersgilde
16 HELP! ONZE MASCOTTE IS ONTVOERD!
AUW!!! Museum Hof van Busleyden
17 INBREKERS IN HET MUSEUM!!!
Vlaamse Vereniging voor Familiekunde
18 GEVAARLIJKE PLEE Mechelse Vereniging voor
Stadsarcheologie
19 DE MENS ALS BOOSDOENER
Dienst Archeologie Mechelen
20 TIEN POPPEN IN GEVAAR Het Firmament
21 GEVAARLIJK SPEL Sportimonium
22 TIPS: HEBBEN EN HOUDEN
24 KNIP EN PLAK
25 ERFGOEDDAGREPORTER TER PLAATSE!
27 FOTO’S: MECHELS ERFGOED IN GEVAAR
29 SCHRIJF HIER EEN SPANNEND VERHAAL
31 GOED ONTHOUDEN!
33 PLATTEGROND VAN MECHELEN

34BP06_BW 01-04-2005 13:02 Pagina 2
ERFGOED... EUH...
WAT IS DAT?
Erfgoed is alles wat we bewaren van vroeger omdat we het de moeite waard vinden. Dat kunnen
gebouwen en monumenten zijn, potjes en vazen die de archeoloog opgraaft , schilderijen,
eeuwenoude manuscripten, gebruiksvoorwerpen, foto's,... Je vindt ze terug in musea en
archieven, op zolders en in kelders. Maar erfgoed bevat ook minder tastbare dingen, zoals
verhalen, tradities, feesten, liederen... Soms vind je hiervan sporen terug in archieven en
musea, maar ze worden vooral levend gehouden doordat mensen erover blijven praten, generaties
lang.
Om erfgoed levend te maken is het belangrijk dat mensen weten wat er zo allemaal van vroeger
is overgebleven. Wat er in al die musea en archieven zit, in wiens geheugen die verhalen wonen
die dreigen verloren te gaan, als niemand ze nog vertelt.
monument: bouwwerk of beeld dat bedoeld is om iemand te herinneren, een gedenkteken
archeoloog: wetenschapper die zich bezighoudt met oude geschiedenis door het
opgraven en bestuderen van heel oude voorwerpen, gebouwen, enz.
manuscript: handschrift, met de hand geschreven tekst
generatie: mensen van ongeveer dezelfde leeftijd, die in dezelfde periode jong, volwassen of oud zijn
traditie: gebruik dat van de ene generatie op de andere wordt doorgegeven
Maar... in alle hoeken ligt er gevaar op de loer...

34BP06_BW 01-04-2005 13:02 Pagina 3
SOS...ERFGOED!
Er kan brand uitbreken in een
mooi historisch gebouw, een
kostbaar schilderij kan
gestolen worden uit het
museum of de archieven
kunnen overstromen en zo
kunnen veel belangrijke
documenten verloren gaan.
Maar ook bij jou thuis zitten
er brokjes en beetjes erfgoed
en als je daar slordig mee
omspringt, gaan er zo veel
stukjes van jouw geschiedenis
verloren.
Er zijn professionele
erfgoedbewaarders
(suppoosten,archivarissen,
restaurateurs, enz.),
maar ook jij zelf bent verantwoordelijk
voor jouw stukje
erfgoed: je favoriete speelgoed,
je lievelingskleren, je
ervaringen, je verhaal...
Jan-Baptist De Noter
Dit is een ingekleurde pentekening van de grote brand van de watermolen
in 1824, in de buurt van wat vandaag het Raghenoplein is.
Herken je deze plaats? De watermolen werd volledig verwoest en zo
ging mooi erfgoed voorgoed verloren. In Mechelen werden veel belangrijke
gebouwen vernield door brand en ontploffingen. Wil je meer weten?
Loop dan zeker even langs op het Stadsarchief.
suppoost: iemand die toezicht houdt
in een museum
archivaris: iemand die verantwoordelijk is voor een verzameling geschreven stukken
restaurateur: iemand die oude meubels en kunstwerken opknapt
Ga thuis eens op zoek naar erfgoed dat zeker voor
de toekomst bewaard moet worden.
Je zal verbaasd zijn hoeveel schatten je ontdekt!

34BP06_BW 01-04-2005 13:03 Pagina 4
Lijst met jouw erfgoedstukken:
(beschrijf ze en zet er ook een datum bij)
Je merkt het, erfgoed heeft ook jou
nodig om te overleven!
Bij groot gevaar moet je zorgen dat je
niet in paniek raakt, het hoofd koel
houdt en mensen in veiligheid brengt. Als
het brandt of je zit midden in een
aardbeving, is het te gevaarlijk om
spullen mee te nemen; dan moet je
alles achterlaten en rennen!!!
Maar wat als erfgoed dreigt verloren te
gaan en je krijgt de kans om één ding
in veiligheid te brengen? Wat zou je
dan redden?
Dat vroegen we ook aan de mensen van
de Mechelse musea, de archieven en de
erfgoedverenigingen. Met dit boekje in
de hand ga je op ontdekkingstocht langs
al hun lievelingsstukken en maak je
kennis met hun verhaal. We nodigen
je uit om ter plekke zelf op zoek te
gaan naar jouw favorieten. Maak foto's
en noteer leuke weetjes achteraan dit
boekje. Zo ontstaat jouw eigen
museumpje of archiefje.

34BP06_BW 01-04-2005 13:04 Pagina 5
wat is het?
waarom is het zo belangrijk voor jou?
datum:
Kleef hier een foto van een erfgoedstuk
uit je eigen omgeving dat je kost wat
kost zou willen redden en schrijf er een
korte beschrijving bij

34BP06_BW 01-04-2005 13:04 Pagina 6
Zoek de 5 verschillen
stadsarchief
IN VUUR EN VLAM!
Mechelen is doorheen de eeuwen al vaak door hevige branden
en ontploffingen geteisterd.
Hier vind je het verhaal van de grote ontploffing van de Zandpoort.
De nacht van 6 op 7 augustus 1546. Mechelen, hoofdstad der Nederlanden (België bestond toen nog
niet), wordt opgeschrikt. Eén van de stadspoorten, de Zandpoort, vliegt door een blikseminslag in brand.
Ze wordt al geruime tijd gebruikt als opslagplaats van buskruit. De verschrikkelijke explosie die op de
brand volgt, vernielt meer dan 800 huizen en eist 200 mensenlevens. Het Paleis van de landvoogdes Maria
van Hongarije (zij bestuurde onze streken in naam van keizer Karel) wordt verwoest en Maria verhuist
met heel haar hofhouding naar Brussel. De rijke burgers volgen hen en Mechelen loopt leeg. Later volgen
er nog verschillende oorlogen en Mechelen vervalt van een hoofdstad naar een provinciestad.

34BP06_BW 01-04-2005 13:05 Pagina 7
Koninklijke Kring voor
Oudheidkunde, Letteren
en Kunst van Mechelen
Wil je het echte schilderij bewonderen?
Rep je dan naar museum Hof van Busleyden!
Weet je waarom de Mechelaars Maneblussers genoemd worden?
In 1687 werd de maneschijn op de Sint-Romboutstoren verward met een echte brand.
Iedereen raakte in paniek en probeerde die ‘vlammen’ te blussen. Tevergeefs.

34BP06_BW 01-04-2005 13:06 Pagina 8
DE KLOK LUIDT. GEVAAR OP KOMST!>> >>>>>
Vroeger hadden mensen natuurlijk geen tv, sirenes, gsm, e-mail of telefoon.
Hoe verwittigden ze mekaar dan dat er gevaar op komst was?
De Romeinen en de middeleeuwse mens gebruikten de klokken om gevaar aan
te kondigen of het te voorkomen. De ban- of stormklok werd geluid om de
burgers binnen de stadsmuren te alarmeren voor mogelijke aanvallen, de
brandklok om brand te melden. Ook om gevaar te verhinderen werden klokken
ingezet : om de pest te weren of om een onweer te breken..
Het klokken luiden zelf was ook heel gevaarlijk: de klokkenluider die onweer moest
aankondigen, werd vaak zelf door een bliksemschicht getroffen.
De klokkenluider moest klokken soms ook heen en weer trappen. Hij stond
dan op een smalle balk, helemaal bovenaan in de toren, midden tussen de
klokken. Je kan je zo voorstellen dat er vaak ongelukken gebeurden!
Ook het klokkengieten is erg gevaarlijk: de klokkengieter giet
vloeibaar brons dat wel 1200° heet is!
koninklijke
beiaardschool
jef denyn
Lievelingserfstuk:
HET OUDSTE KLAVIER VAN DE BEIAARDSCHOOL
Dit unieke klavier hoorde bij een beiaard
die in 1660 gemaakt werd door de broers
François en Pieter Hemony, twee
klokkengieters die de beste beiaarden
hebben gegoten.
Dit klavier heeft door de eeuwen heen natuurlijk
al veel meegemaakt! Eerst stond het in een
abdij, maar tijdens de Franse revolutie werd de
abdij afgebroken en alle bezittingen werden
verkocht. Na veel omzwervingen kwam het
klavier in 1922 in de beiaardschool terecht.
Zoek het Lievelingserfstuk
in het museum

34BP06_BW 01-04-2005 13:06 Pagina 9
>>>
In alle Mechelse kerken
kan je zelf glasramen
ontwerpen, bogen bouwen,
raadsels oplossen en
andere leuke dingen doen.
Vraag aan de bewaker het
KIJkERK-pakketje.

34BP06_BW 01-04-2005 13:07 Pagina 10
BANG VOOR DE HEL
aartsbisschoppelijk
archief
De kerkelijke
archiefbronnen vertellen
welke gevaren de gelovigen en hun
ziel bedreigden op hun weg naar de hemel.
Welke raad kregen zij mee om niet te
bezwijken voor de duivel en de zonde?
Hoe moesten ze vermijden in het eeuwige
hellevuur terecht te komen?
Wist je dat glasramen eigenlijk leerrijke
beeldverhalen zijn ?
Vroeger konden alleen de rijken naar school
gaan, de meeste mensen konden dus niet lezen
of schrijven. Op de glasramen werden taferelen
uit de bijbel of uit de geschiedenis afgebeeld.
Zo konden de mensen die niet konden lezen
deze verhalen lezen in de glasramen. Meestal
zat er ook een boodschap in om hen op het
rechte pad te houden.
ONTWERPTEKENING VAN JAN VAN ROOME UIT 1516
VOOR EEN GLASRAAM IN DE SINT-ROMBOUTSKATHE-
DRAAL MET VOORSTELLING VAN KEIZER KAREL EN
ZIJN FAMILIE EN VAN HET LAATSTE OORDEEL
Het gaat om een zeldzaam ontwerp van een glasraam
uit de 16 de eeuw.
Het glasraam zelf werd vernietigd tijdens de Franse
Revolutie, wat de tekening nog kostbaarder maakt.
Het glasraam werd besteld door Maximiliaan van
Oostenrijk, Karel V en het stadsbestuur van
Mechelen en was bedoeld voor de Sint-
Romboutskerk. Onderaan zie je: Karel V, zijn broer
Ferdinand en hun 4 zusters, samen met hun ouders
Filips de Schone en Johanna van Castilië, vervolgens
Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van
Bourgondië (ouders van Filips de Schone),
Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië
(ouders van Johanna van Castilië). Samen vormen
ze drie generaties Habsburgse vorsten.
Het bovendeel is een voorstelling van het Laatste
Oordeel met in het midden Christus.
De ontwerptekening heeft een bewogen geschiedenis
achter de rug : zij overleefde de godsdienstoorlogen
uit de 16de eeuw en de Franse Revolutie.
Lievelingserfstuk:

34BP06_BW 01-04-2005 13:07 Pagina 11
Ontwerp hier een glasraam met
een verhaal uit je eigen famile
(schrijf in het vaandel een titel en datum)
bron: Mechelenbinnenstebuiten, zij organiseren op Erfgoeddag wandelvoordrachten voor volwassenen
en tonen zo de criminele kantjes van de stad.
STRAFFE VERHALEN
Als je op de Grote Markt voor het stadhuis staat, zie je recht
voor je in het midden de hallentoren. Het is het gebouw met
de inkompoort en de twee torentjes op het dak. Dat was
vroeger de stadsgevangenis. Soms ging het er wel eens vrolijk
aan toe. In 1679 was Huybrecht Monio de cipier. Hij verveelde
zich en liet twee gevangen boeren en twee gevangen vrouwen
uit hun cellen om met hem samen een stevige pint te drinken
bij hem thuis. Het werd een vrolijke boel en Monio haalde er nog
eens drie gevangenen bij. Met hun achten feesten ze heel de dag
tot Monio in slaap viel. De gevangenen profiteerden hiervan,
pikten de sleutels van Monio en vluchtten weg. Monio werd
zwaar gestraft. Hij werd voor eeuwig uit de stad verbannen en,
mocht hij ooit nog naar Mechelen terugkomen, dan zou hij met
de zweep uit de stad gejaagd worden.
Als je iets mispeuterd had, moest je op strafbedevaart
vertrekken om vergiffenis voor je misdaden te vragen. Je werd
dan naar alle uithoeken van de christelijke wereld gestuurd.
De reis ging bijvoorbeeld naar Rome (Italië), St. Jacob van
Compostella (Spanje) of Jeruzalem (Israël). Je was vaak
maanden onderweg.
Een vonnis uit 1499 gaat over een groepje drinkebroers, die
buiten de stad een pintje waren gaan drinken. Het bier was
immers goedkoper buiten de stad, omdat de belastingen op
bier in Mechelen heel wat hoger waren dan in de omringende
dorpjes. Ze werden betrapt toen ze stomdronken via de stadspoort
de stad terug binnenkwamen. Hun straf was een bedevaart
naar Wilsnaken (Duitsland). Deden ze dat niet, dan waren ze
een vingerkootje kwijt! Braaf deden de drinkebroers hun
bedevaart en ze beloofden nooit meer buiten de stad de
bloemetjes buiten te zetten.
Bloederig!!!

34BP06_BW 01-04-2005 13:07 Pagina 12
archief
rode kruisvlaanderen
GERED!
In het archief Rode Kruis-Vlaanderen vind je belangrijke archieven vanaf 1870 en ook
documenten over de hulpverlening tijdens de Frans-Duitse oorlog.
Het gaat om een SCHILDERIJ VAN FERNAND TOUSSAINT, GETITELD '1864-1939', voor de 75ste Lievelingserfstuk:
verjaardag van het
Belgische Rode Kruis in 1939.
Dit is het enige originele schilderij van een rodekruisaffiche dat het archief bezit.
De Brusselse schilder Fernand Toussaint (1873-1955) - die ook nog andere affiches voor het Rode Kruis
tekende - was niet de eerste de beste.
Er zit ook een mooie boodschap in dit schilderij: de jonge dame kijkt trots terug op de geschiedenis
van het Rode Kruis, maar kijkt ook wat bang naar de toekomst want toen dit schilderij gemaakt werd,
stond detweede wereldoorlog voor de deur.
Aan dit voorwerp is ook een verhaaltje verbonden: Dit schilderij hing jaren geleden in één van de kantoren
van het Rode Kruis. Toen dit kantoor verhuisde en leeggemaakt werd, zette de verhuisploeg het
schilderij even in de gang. Een collega verwittigde meteen het archief, met de vraag om dit schilderij
in veiligheid te brengen, wat ook onmiddellijk gebeurde.
Of hoe de erfgoedgevoeligheid van het rodekruispersoneel ervoor zorgde dat een kostbaar voorwerp
meteen werd 'gered!
ZOEK HET SCHILDERIJ IN DE TENTOONSTELLING . WAT VIND
JE ERVAN? KIES ZELF OOK EEN LIEVELINGSERFSTUK
(maak er een foto of tekening van voor je erfgoedreportage achteraan in dit boekje)

34BP06_BW 01-04-2005 13:08 Pagina 13
Ontwerp hier zelf een affiche voor
het Rode Kruis

34BP06_BW 01-04-2005 13:08 Pagina 14
Lievelingserfstuk:
TRADITIES MET EEN MOOIE GESCHIEDENIS...
LAAT ZE NIET SCHIETEN
Deze ketting beschermt de
De kolveniersgilde is een groep schutters die al
leden van de gilde en hun
bestaat van in de Middeleeuwen. Ook nu nog
familie.
trachten zij de kunst van het gebruik van historische
wapens levend te houden. Hoe klinkt de donderslag
van een lontslotgeweer? Hoe wordt een kruisboog
Sint-Christoffel
gebruikt?Wat is een luchtdrukkarabijn?
De gildenleden leggen het allemaal uit.
GILDENBREUK : nee, geen breuk zoals wanneer je je
been of arm breekt, ook geen breuk uit je rekenboek,
dit is een kostbare, zilveren halsketting die
door de voorzitter van de gilde gedragen wordt. Als
je goed kijkt, vind je op de schakels de symbolen
van de gilde: de symbolen van de stad Mechelen,
een distel (omdat die nooit vergaat, dit wil zeggen
dat de gilde ook eeuwig zal bestaan), Sint-
Christoffel, de beschermheilige (hij waakt over de
gilde, is groot en sterk en offert zichzelf op voor
de gilde), de wapens die door in de gilde
vaandel
van Mechelen
gebruikt werden. MECHELSE
kolveiersgilde
distel
wapens
ZOEK DE BREUK EN KIES ZELF EEN
LIEVELINGSERFSTUK .
(maak notities en foto’s voor je erfgoedreportage)

34BP06_BW 01-04-2005 13:09 Pagina 15
Ontwerp hier een ‘breuk‘ om je eigen familie te beschermen tegen onheil
en gevaren.

34BP06_BW 01-04-2005 13:10 Pagina 16
HELP!!!
ONZE MASCOTTE IS ONTVOERD!
Lievelingserfstuk: OPSIGNOORKE
Opsignoorke is een van de gekste figuren in het museum. Hij
werd in 1647 gemaakt door Valenteyn Van Lantscroon, een
Mechels beeldhouwer. Eerst heette hij Sotscop of Vuylen Bras.
Opsignoorke is een dronkaard en een heel slechte bruidegom. Als
straf wordt hij door een aantal mannen in een laken door de straten
van de stad gevoerd en regelmatig in de lucht geworpen.
Opsignoorke is een onderdeel van de Mechelse ommegang, een stoet
die in de middeleeuwen ontstond.
Naast Opsignoorke stappen onder
andere ook een reuzenfamilie,
kamelen en het Ros
Beiaard, een reusachtig paard,
mee in de ommegang.
Opsignoorke werd in de loop van
de geschiedenis het symbool van
de stad Mechelen. De Antwerpenaars
zijn erg jaloers en beweren
dat Opsignoorke van hen is.
Daarom probeerden ze om de
pop te ontvoeren. In 1949 lukte
dit even, maar
gelukkig keerde de
Mechelse mascotte
terug.
In dit museum kan je het schilderij ‘De ontploffing
van de Zandpoort’ bewonderen. Het is net
prachtig gerestaureerd en de restauratrice
geeft tips over de
behandeling van
schilderijen.
museum hof
van busleyden
AUW!!!!
GEVAARLIJK BEROEP: BEUL
Beul zijn zat in de familie,
het beroep werd van vader op zoon doorgegeven.
Je moest wel je vak goed kennen. Eén keer lukte het een
beul niet om in één beweging iemand te onthoofden.
De menigte werd zo boos dat ze de beul met stenen en
stokken doodsloegen!
GRUWELIJKE GELUKSBRENGERS:
Bijgelovige burgers dachten dat overblijfsels van ter doodveroordeelde
misdadigers hen zouden beschermen en
geluk brengen. Daarom verkocht de beul om wat extra te
verdienen het touw waarmee hij iemand had opgehangen,
de kleren van de veroordeelde, maar ook mensenbloed,mensenvet,
afgehakte vingers en knoken.
DUIDELIJKEWAARSCHUWING:
Het ophangen van misdadigers en andere doodstraffen
gebeurden op de grote markt. Het was een echt spektakel
waar heel de stad naar kwam kijken. Daarna werd het lijk
buiten de stadspoorten opgehangen als waarschuwing
voor diegene die kwaad van plan was. Met de Mechelaars
moest je niet sollen! Het lijk bleef hangen tot het helemaal
verrot van de galg viel en de raven en eksters pikten
de resten op. De plaats waar de stadsgalg ooit stond kan
je nog steeds afleiden aan een paar Mechelse plaatsnamen:
de Ravenbergstraat, de wijk Halfgalg en de Galgenberg.
Niet voor gevoelige lezers!!!!
bron: Mechelen Binnenstebuiten

on: Mechelen Binnenstebuiten
34BP06_BW 01-04-2005 13:10 Pagina 17
Misdadigers werden vroeger in donkere
kerkers opgesloten en als straf ook vaak
gefolterd. Deze zware straffen moesten
de dieven en moordenaars afschrikken en
op het rechte pad houden.
Hier zie je 2 foltertuigen die in het museum Hof
van Busleyden tentoongesteld worden.
Vind je ze terug? Ga op zoek naar hun verhaal:
waar, hoe en wanneer werden ze gebruikt?
Wat is het?
Datum:
Uitleg:
Wat is het?
Datum:
Uitleg:
INBREKERS IN HET
MUSEUM!!!
vlaamse vereniging
voor familiekunde /
Wat vind jij cool?
MUSEUM SCHEPENHUIS
Wat mag zeker niet in je kamer
ontbreken? Wat wil je bewaren voor jouw
kinderen en kleinkinderen?
Leerlingen van het 6de jaar van de Vrije Basisschool
Sint-Lambertus braken in in het museum en gaven
hun lievelingserfgoedstukjes een plaats tussen de
museumstukken.
Surf voor meer informatie naar www.villafutura.be.
Wat is FAMILIEKUNDE?
Ken je het beroep van je overgrootouders?
Waar werd je papa geboren?
Ken jij het antwoord op deze vragen?
De mensen van de Vlaamse Vereniging voor
Familiekunde (VVF) zoeken antwoord op alle vragen
die te maken hebben met familiegeschiedenis en
maken zo een stamboom op.
Wil je een stamboom maken van je eigen
familie? In de bibliotheek vind je informatie
van het VVF om je te helpen.

34BP06_BW 01-04-2005 13:11 Pagina 18
GEVAARLIJKE PLEE!
Hoe ga jij het liefst naar de wc?
Boven een ravijn zoals in de middeleeuwen?
Op een kamerstoel zoals in de Renaissance?
Of op een hypermoderne wc met automatische reiniging zoals die vandaag bestaat?
Aan de JCW-stand (Jeugd, Cultuur en Wetenschap) kan je geheimen over (het gevaar van) het toilet
door de eeuwen heen ontdekken.
Doe mee aan de wedstrijd en win mooie boeken, ideaal om te lezen terwijl je op de wc zit!
KAMERPOT, 15de eeuw < Lievelingserfstuk
Een kamerpot is even
alledaags als ons toilet.
Bij onze voorouders was
een toilet hebben een
luxe. Vooral ‘s nachts
ging men op een pot
(die onder of naast het
bed stond vandaar de
naam kamerpot).
>>> Waar schuilt het gevaar?
Die kamerpot werd leeggekapt op straat!!!
Op straat rondlopen was vroeger dus niet altijd
even proper en je kan je voorstellen dat als
iedereen dat deed er veel slechte luchtjes hingen
in de stad!
‘s Nachts in het donker werd die pot wel eens
omver gelopen en natuurlijk bestonden er nog
geen poetsmiddelen zoals nu.
Zo kwamen er miljoenen bacteriën op straat en in
de huizen en zo werden de mensen ziek en raakte
soms heel de stad besmet!
Gelukkig verdwijnt in onze moderne wc met één
druk op een knop alle viezigheid in de riool.

34BP06_BW 01-04-2005 13:11 Pagina 19
DE MENS ALS
BOOSDOENER!
Scherven brengen archeologen vaak geluk!
Als erfgoed bedreigd wordt,
komt dat vaak door de mens
zelf; omdat we slordig zijn met
onze spullen, dingen kapot maken of
er gewoon geen aandacht voor hebben.
Archeologen zijn supergeïnteresseerd in erfgoed!
Zij zijn er bijna verliefd op! Door aarde te zeven vinden ze
de kleinste zaken terug, die anders over het hoofd gezien
worden: fijne beentjes van kleine knaagdieren en vogeltjes,
zaden, pitten, koperen speldjes... Al deze vondsten tonen
hoe en wat de mens vroeger at. In de workshop kan je dat
onder deskundige begeleiding zelf uitzoeken.
Mechelse vereniging
voor stadsarcheologie
op voorhand inschrijven !
voor kinderen van 8 tot 12 jaar
Workshop om 10, 11, 12, 13, 14, 15 en 16 uur
info : Jeugd, Cultuur en Wetenschap (T +32 2 252 58 08,
F +32 2 253 39 14, info@jcweb.be)
maximum 15 plaatsen per workshop
Lievelingserfstuk:
Dienst
Archeologie
Mechelen
De teerlingen uit de veertiende eeuw
komen uit de beerputten van 'het
Steen', een stenen gebouw op de hoek
van de Grote Markt. Dit gebouw was in
de veertiende eeuw een gevangenis.
Hoe kwamen die teerlingen dan in de
wc terecht? Dobbelen was verboden en
dus deden de gevangenen dit in het
geheim, misschien verstopten ze de
teerlingen dan in de wc om niet
betrapt te worden.
ZOEK DE TEERLINGEN EN KIES
ZELF EEN LIEVELINGSERFSTUK.

34BP06_BW 01-04-2005 13:12 Pagina 20
het firmament
10 POPPEN IN GEVAAR
De Maan is een poppentheater. Als de poppen niet op
een veilige manier bewaard kunnen worden, gaan ze verloren.
Maak kennis met de wonderlijke figuren van het theater en leer hoe je
je poppen thuis ook,langer mooi kan houden.
Tips om je eigen poppen beter te
bewaren kan je op blz.22
noteren.
BASTIEN
BASTIENNE
Lievelingserfstuk >>>
Het koppeltje "BASTIEN EN BASTIENNE" zijn de oudste
poppen van het theater, ze werden rond 1942 gemaakt. De
figuren zelf zijn ongeveer een 60 cm groot. Maar ze hangen
aan touwen want het zijn marionetten. Helemaal bovenaan
zit het speelkruis om met de poppen te spelen.

34BP06_BW 01-04-2005 13:13 Pagina 21
GEVAARLIJK SPEL
We doen aan sport, we kleden ons sportief, we
volgen sport op tv. Sport is een deel van ons leven
geworden. Maar wat weten we eigenlijk over sport?
Deden onze voorouders ook aan 'fitness'? Zijn er
veel oude sporten die we nu niet meer kennen?
Het antwoord op deze en heel wat andere
sportvragen vind je in het gloednieuwe
Sportimonium. Je volgt er het boeiende verhaal
van de sport aan de hand van verrassende
objecten, prachtige affiches, bijzondere foto's en
sprekende tv- en radiofragmenten.
Natuurlijk kun je in het Sportimonium ook
trofeeën en voorwerpen van grote sporthelden
bewonderen.
Probeer zelf verschillende volkssporten
en -spelen uit.
sportimonium
Lievelingserfstuk:
DE 'SJOTTERKES'
Het zijn niet alleen leuke figuurtjes, ze zijn met
de jaren ook het uithangbord geworden van het
Sportmuseum. In het voetballokaal werden ze
vroeger gebruikt om de rangschikking van de
voetbalcompetitie aan te geven.
Op de versierselpagina vind je sjotterkes die je kan
uitknippen om je eigen klassement mee te maken!
ZOEK DE SJOTTERKES EN KIES ZELF EEN LIEVE-
LINGSERFSTUK . (maak notities en foto’s voor je erfgoedreportage)

34BP06_BW 01-04-2005 13:13 Pagina 22
hebben en houden.
Op de erfgoeddag kan je overal professionele
erfgoedbewaarders ontmoeten. Zij tonen hoe
een schilderij gerestaureerd wordt, waar je
oude documenten best bewaart, hoe je
antieke meubels repareert en hoe zorgvuldig
je moet omgaan met belangrijke stukken.
Hier zijn alvast wat tips om je eigen erfgoed
beter te bewaren:
- weet wat je in huis hebt: maak een lijstje van
spullen die zeker niet verloren mogen gaan
- bescherm je erfgoed tegen deze boosdoeners:
licht: foto’s, papier en stof zijn hier héél
gevoelig voor (verkleuren, afbleken)
te warm of te koud: bewaar je spullen op
kamertemperatuur
vocht: als de ruimte te vochtig is, duiken er snel
schimmels op en gaan meubels makkelijk krom trekken
ongedierte: insecten, ratten en muizen zien in jouw
erfstukken een lekker diner! Zorg dan ook dat er geen
etensresten rondslingeren waar je je erfgoed bewaart,
want daar zijn ze dol op!
stof: stop je spullen in een gesloten doos of
leg er een hoes over
zo gaat je erfgoed langer mee.
Shrijf hier nog wat handige erfgoed-tips
die je leerde op de erfgoeddag:
Wil je meer weten, neem dan zeker op
de erfgoeddag de brochure ‘HEBBEN EN
HOUDEN’ met slimme tips van tante
Kaat gratis mee! Of bestel ze via
erfgoedcel@mechelen.be

34BP06_BW 01-04-2005 13:13 Pagina 23
Foto’s van jouw lievelingserfgoedstukken, documentatie die je op de erfgoeddag vindt,
tekeningen van mooi erfgoed, interessante verhalen, die kan je allemaal kwijt op
de volgende bladzijden!
Knip de versiersels aan de andere kant van deze bladzijde uit en gebruik ze om je
boekje een speciale look te geven.
Of plak ze op de dozen en kaften waarin je jouw lievelingserfstukken bewaart.
Kleur de sjotterkes in de kleuren van je favoriete ploeg en maak zo je
eigen klassement.

34BP06_BW 01-04-2005 13:13 Pagina 24

34BP06_BW 01-04-2005 13:14 Pagina 25
ERFGOEDDAGREPORTER TER PLAATSE!

34BP06_BW 01-04-2005 13:14 Pagina 26
Maak zeker ook wat foto’s van je familie en vrienden of
leuke momenten op de erfgoeddag!
Wil je meer van dit soort beelden bekijken?Surf
dan naar:www.beeldbankmechelen.be
1
w
1
H
1
o

34BP06_BW 01-04-2005 13:14 Pagina 27
1917, brandweerkorps met eerste brandweerwagen
tijdens de Eerste Wereldoorlog.
1914, verwoesting na Duitse bombardementen.
Herken je de Ijzerenleen?
1914, tehuis voor weeskinderen die hun
ouders door de oorlog verloren.
1914, deze kinderen spelen soldaatje en rode
kruis tijdens de Eerste Wereldoorlog.
rond 1960, de brandweer probeert een huis van
de vlammen te redden. Herken je deze plek?
1952, dit mooie huis werd meegesleurd door
een overstroming.
1962, de Mechelse bibliotheek staat in
brand.
1911, deze molen was tijdens de oorlog een
uitkijkpost, aan het eind van de oorlog werd
hij platgebrand.
1915, de brandweerlui poseren trots bij
hun nieuwe (toen supermoderne!) handpomp
MECHELS ERFGOED IN GEVAAR

34BP06_BW 01-04-2005 13:14 Pagina 28

34BP06_BW 01-04-2005 13:15 Pagina 29
Schrijf hier een spannend verhaal!
(heb je een gek avontuur meegemaakt? vertelt je opa soms griezelige verhalen? heb je iets raar in de krant gelezen?
Schrijf het hier op en red dat verhaal zo voor de toekomst!)

34BP06_BW 01-04-2005 13:15 Pagina 30
GRAPPIG!
Teken in de lege hoofden de gezichten van mensen die je kent of knip
hoofdjes van bekende mensen van nu uit een tijdschrift en plak ze hier.
Dit is het Mechelse brandweerkorps in de jaren dertig.
Zij hebben al veel levens, maar ook veel erfgoed gered!

34BP06_BW 01-04-2005 13:16 Pagina 31
NOTEER HIER NUTTIGE
ADRESSEN, DINGEN DIE
JE WIL ONTHOUDEN
(MISSCHIEN ONTDEKTE JE MUSEA,
ARCHIEVEN OF VERENIGINGEN DIE JE LATER
NOG EENS EEN BEZOEKJE WIL BRENGEN)
www.beeldbankmechelen.be

34BP06_BW 01-04-2005 13:16 Pagina 32
i Dienst voor Toerisme
KERKEN
Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijle 12
Onze-Lieve-Vrouw van Hanswijk 13
Onze-Lieve-Vrouw van Leliëndaal 14
Sint-Petrus en Paulus 15
Sint-Jan 16
Sint-Katelijne 17
Begijnhofkerk 18
Sint-Romboutskathedraal 19
In de kerken kan je zelf glasramen ontwerpen, bogen bouwen, raadsels oplossen en
andere leuke dingen doen. Vraag aan de bewaker het KIJKERK-pakketje.
Sportimonium 11
BLOSO Recreatiedomein, Strandgebouw, 1981 Zemst-Hofstade
Het Firmament 10
Minderbroedersgang 1-3, 2800 Mechelen
Dienst Archeologie Mechelen 9
Kruidtuin, 2800 Mechelen
JCW
Mechelse Vereniging voor Stadsarcheologie 8
Paardenstraatje 15, 2800 Mechelen
Museum Schepenhuis 7
Vlaamse Vereniging voor Familiekunde
Steenweg 1, 2800 Mechelen
Museum Hof van Busleyden 6
Frederik de Merodestraat 65-67, 2800 Mechelen
Mechelse Kolveniersgilde 5
Kolveniershof, Grote Nieuwedijkstraat 433, 2800 Mechelen
Archief Rode Kruis-Vlaanderen 4
Motstraat 40, 2800 Mechelen
Aartsbisschoppelijk Archief 3
Varkensstraat 6, 2800 Mechelen
Koninklijke Beiaardschool 2
Huis ‘t Schipke, Frederik de Merodestraat 63, 2800 Mechelen
Koninklijke Kring voor Oudheidkunde in het Stadsarchief 1
Hof van Habsburg, Goswin de Stassartstraat 145, 2800 Mechelen
WAAR KAN JE OP ERFGOEDDAG NAARTOE EN BELEEF JE LEUKE DINGEN ?

34BP06_CV 01-04-2005 13:22 Pagina 3
i

34BP06_CV 01-04-2005 13:22 Pagina 4
Alle inlichtingen en brochures zijn verkrijgbaar bij de
DIENST VOOR TOERISME
Toerismehuis Den Gulden Arent, Hallestraat 2-4 (naast het stadhuis), 2800 Mechelen
Dagelijks telefonisch bereikbaar: 015 29 76 55, Fax: 015 29 76 53
E-mail: toerisme@mechelen.be
www.erfgoedcelmechelen.be
Op Erfgoeddag doorlopend geopend van 10.00 tot 18.00 uur.
Coördinatie: Erfgoedcel Mechelen
Verantwoordelijke uitgever:
Koen Vancraeynest, Grote Markt 21, 2800 Mechelen
Concept en vormgeving: Saskia Vanderheyden
Druk : Enschedé – Van Muysewinkel
Copyright foto’s: Phile Deprez, erfgoedinstellingen
Wettelijk depot: D/2005/0797/024
Erfgoeddag is een initiatief van de archief- en de museumsector,
de erfgoedcellen, de sector volkscultuur, gemeenten en
provincies. Erfgoeddag wordt ondersteund door de erfgoedsteunpunten
Culturele Biografie Vlaanderen vzw en het
Vlaams Centrum voor Volkscultuur vzw en door de Vlaamse
Gemeenschap (administratie Cultuur, afdeling Beeldende
Kunst en Musea).
met de steun van