Oefenexamen II havo - Examenkatern Geschiedenis.nl

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen II havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Oefenexamen II havo – De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
1 De oorlogen die Karel V in Europa voerde, kostten veel geld. Leg uit waarom de
moedernegotie het de Hollandse steden mogelijk maakte om flink bij te dragen aan de kosten
van de oorlogen die Karel V voerde.
Bron 1
In ‘De Tachtigjarige Oorlog’ van S. Groenveld en H.L.Ph. Leeuwenburg staat het volgende fragment
over de Raad van State:
Het meeste aanzien van de drie had ongetwijfeld de Raad van State, door zijn taken én door de status
van zijn leden. In alle ‘grote en voornaamste zaken’ van de Nederlanden moest hij advies uitbrengen;
dat wilde zeggen: in internationale kwesties en diplomatie, in oorlog en vrede en binnen de Lage
Landen in alle aangelegenheden van kerkelijke, financiële en bestuurlijke aard. De Raad hield zich,
met andere woorden, bezig met de bepaling van het beleid van de centrale overheid.
De leden ervan werden in de eerste plaats uit de adel gerekruteerd: tien edelen namen er in 1531 in
plaats naast twee geestelijken. Maar weldra deden ook juristen hun intrede, tot woede van de adellijke
heren. Zo telde de Raad in 1555 zeven edelen naast vijf rechtsgeleerden.
Bovendien waren de leden van de Raad verdeeld in permanent en niet-permanent aanwezig. De
eersten namen in feite de besluiten, maar de tweeden werden voor die besluiten mede
verantwoordelijk geacht. Het aantal permanente leden was gering en meestal niet van adellijke
afkomst.
Gebruik bron 1.
2 Twee ontwikkelingen op politiek gebied waren merkbaar in de Nederlandse gewesten in de
zestiende eeuw:
a. een strijd om macht en invloed tussen vorst, adel en opkomende burgerij
b. vorsten voeren een centralisatiepolitiek
Leg van beide politieke ontwikkelingen uit in hoeverre deze in het geval van de Raad van
State zichtbaar waren.
Bron 2
Uit een brief, geschreven door Filips II
Daar valt eerst nog veel te doen. De steden moeten voor hun oproerigheid met verlies van hun
voorrechten worden gestraft; van particulieren moet nog een goede som afgeperst; van de Staten des
lands een blijvende belasting gevorderd. Daarom is het ondienstig reeds nu vergiffenis af te kondigen.
Eenieder moet voortdurend in angst verkeren dat het dak hem op het hoofd zal vallen. Zo zullen de
steden zich voegen in hetgeen over hen beschikt zal worden, de particulieren hoog rantsoen bieden
om zich vrij te kopen, en de Staten niet durven weigeren wat hun in naam des Konings zal worden
voorgesteld.
Gebruik bron 2.
3 Leg uit:
a. naar aanleiding van welke gebeurtenis deze brief (dit bevel) is opgesteld.
b. waarom de aanbieding van het Smeekschrift gezien kan worden als een indirecte oorzaak
voor deze situatie.
c. waarom het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden gezien kan
worden als een gevolg op lange termijn van deze situatie.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 1 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen II havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Bron 3
De waarde van de export uit de Nederlandse gewesten.
Gebruik bron 3.
5 Leg uit waarom deze kaart de situatie niet kan weergeven van na 1585, maar waarschijnlijk
voor 1585.
6 De oprichting van de VOC was in strijd met de kern van Mare Liberum, het boek van Hugo de
Groot. Leg uit waarom.
Bron 4
Uitspraak A
Mylords en Gentlemen, ik ben ervan overtuigd dat U hier bent samengekomen vol van het
rechtvaardige gevoel omtrent het gevaar waarin gans Europa zich bevindt. Daar de koning van
Frankrijk zijn kleinzoon op de Spaanse troon plaatst, wordt het hem mogelijk, de rest van Europa te
onderdrukken, tenminste wanneer men niet vlug verreikende maatregelen treft.
Uitspraak B
U zult me bijstaan met uw raadgevingen, als ik u erom verzoek. (…) En U mijne heren
Staatssecretarissen, verbied ik, ook maar iets te ondertekenen, noch een vrijgeleide noch een
paspoort, buiten mijn opdracht, ik wens dat u mij persoonlijk iedere dag rekenschap geeft en dat u in
uw maandelijkse opdrachten niemand bevoordeelt.
Gebruik bron 4
7 Hieronder staan de namen van 4 personen.
a. Koppel de juiste persoon aan de juiste uitspraak. Noteer alleen de combinaties van cijfers
en letters op je antwoordblad. Let op, je houdt twee personen over.
b. Kies twee personen uit die met elkaar in conflict kwamen, beschrijf waar dit conflict over
ging en wat de uitkomst ervan was.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 2 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen II havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
I. Willem III
II. Lodewijk XIV
III. Cromwell
IV. Johan de Witt
8 In de Republiek heerste een relatief tolerant klimaat ten opzichte van immigranten met andere
(religieuze) opvattingen. Daarvoor kun je zowel een economische als een politieke verklaring
geven. Leg dit uit.
9 In de zomer van 1672 werden veel staatsgezinde regenten afgezet en opgejaagd door
prinsgezinde regenten. Leg uit naar aanleiding van welke gebeurtenis zich deze situatie
voordeed en welk politiek motief daar achter lag.
10 Aan het einde van de zeventiende eeuw was het regelmatig onrustig in de Hollandse steden.
Een voorbeeld daarvan is het aansprekersoproer, waarbij Amsterdammers de straat op
gingen om te protesteren tegen de invoeren van belasting op begrafenissen.
De belastingdruk in het gewest Holland was al zo groot.
Geef twee algemene redenen waarom de belastingdruk aan het einde van de zeventiende
eeuw in Holland zo hoog was.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 3 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011