Oefenexamen vwo - Examenkatern Geschiedenis.nl

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen vwo
De Verenigde Staten en hun federale overheid 1865 – 1965
Oefenexamen vwo
De Verenigde Staten en hun federale overheid 1865 – 1965
Opdrachten
Algemene aanwijzingen:
– Als bij een vraag een verklaring of uitleg wordt gevraagd, wordt het antwoord niet
goed gerekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.
– Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden en dergelijke) dan er worden
Bestudeer bron 1.
gevraagd. Als er twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee
redenen, worden alleen de eerste twee redenen meegeteld.
1 a Welke overeenkomst zie je tussen de Acte van Verlatinghe en de Declaration of
Indepedence?
b In welk opzicht wordt de overeenkomst tussen de beide staatsstukken door Willem V
anders gewaardeerd dan door Jefferson?
Bestudeer de bronnen 2 en 3.
2 a Stel, je doet onderzoek naar de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring. Je komt op
grond van deze bron tot de conclusie dat de verklaring een grote universele waarde bezit.
Beargumenteer deze conclusie.
b In de Verenigde Staten wordt de Onafhankelijkheidsverklaring graag gezien als één van de
belangrijkste documenten van de westerse beschaving. De Founding Fathers onder leiding
van Jefferson verantwoordden immers in deze verklaring de vestiging van hun
constitutionele republiek als een natie onder God.
Toon aan de hand van de Onafhankelijkheidsverklaring aan dat geschiedenis een
constructie is en geen objectieve weergave van bepaalde gebeurtenissen.
c Maak vervolgens duidelijk dat dergelijke constructies vaak een praktisch (politiek) doel
hebben.
Bestudeer bron 4 en 5.
3 a Met welke argumenten bestrijdt de schrijver van bron 5 de historische verklaring voor het
wijdverbreide wapenbezit in de Verenigde Staten?
b Stel, je onderzoekt de oorzaken van het wapenbezit in de Verenigde Staten. Met het
gebruik van bron 4 ben je erg voorzichtig. Leg uit waarom deze bron volgens jou niet
volledig betrouwbaar is om de oorzaken van het wapenbezit te onderzoeken.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 1 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2012

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen vwo
De Verenigde Staten en hun federale overheid 1865 – 1965
Bestudeer bron 6.
4 Maak met behulp van de tekst duidelijk dat sommige slavenhouders, zoals Thomas
Bekijk bron 7.
Jefferson, zich bewust waren van hun eigen tijd- en plaatsgebondenheid.
5 a Welk negentiende-eeuws ideaal wilde John Gast met American Progress uitbeelden?
b Maak aan de hand van de volgende beeldelementen duidelijk hoe John Gast dit ideaal
heeft uitgebeeld:
I Het gebruik van licht en donker.
II Het schoolboek in de handen van de vrouw.
III De telegraafdraden in de handen van de vrouw.
Een historicus sprak over periode na 1865 van het ‘nieuwe oude zuiden’.
6 a Kies het juiste antwoord. Hoe zag de historicus de periode na 1865?
A Als een periode die vooral werd gekenmerkt door continuïteit.
B Als een periode die vooral werd gekenmerkt door discontinuïteit.
C Als een periode die zowel werd gekenmerkt door continuïteit als door discontinuïteit.
D Als een periode die noch door continuïteit, noch door discontinuïteit werd gekenmerkt.
b Ben je het met de zienswijze van de historicus eens of oneens? Beargumenteer je keuze.
Bekijk bron 8.
7 a Noem een reden waarom tekenaar Oliver Harrington de krantenlezers opriep NIET op
Herbert Hoover te stemmen.
b Welke reden geeft de tekenaar aan om WEL op Franklin Delano Roosevelt te stemmen?
c Noem een algemene reden waarom veel Amerikanen aan het eind van de jaren 1930
enigszins teleurgesteld zullen zijn geweest in Roosevelt.
d Waarom zullen veel zwarte kiezers dubbel teleurgesteld zijn geweest in het beleid van
Roosevelt?
Bekijk de bronnen 9 en 10.
8 De tekenaars geven ieder met hun prent een visie op het functioneren van de federale
overheid tijdens de New Deal. Ben je het eens met de uitspraak dat beide tekenaars de
invloed van de federale overheid overdrijven? Beargumenteer je antwoord.
9 In de Amerikaanse staatsinrichting staat de federale wetgeving boven de wetgeving van de
deelstaten. Deelstaten kunnen met behulp van eigen wetgeving proberen de federale
wetgeving te beperken.
Maak bovenstaande uitleg duidelijk aan de hand van de controverse rond de federale
beslissing het onderwijs te desegregeren (1954) en de reactie daarop in Little Rock,
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 2 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2012

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen vwo
De Verenigde Staten en hun federale overheid 1865 – 1965
Arkansas (1957).
10 Beschrijf kort welke lijn er zichtbaar was in de Amerikaanse buitenlandse politiek tussen
1945 en 1955.
Richtlijnen:
Bestudeer bron 11.
– Verwerk in je betoog de begrippen Trumandoctrine, Marshallhulp, containmentpolitiek,
dominotheorie.
– De betekenis van de begrippen moet uit het betoog blijken.
– Zorg dat je betoog niet langer is dan 200 woorden.
11 a Op welke wet van welke president doelt Johnson in zijn redevoering tot het Congres?
b Welke gebeurtenis van een paar dagen daarvoor zal genoeg druk op het Congres hebben
gelegd om de wet goed te keuren?
c In hoeverre betekende deze wet een breuk in de geschiedenis van de zwarte Amerikanen?
d En in hoeverre bleef er na de aanname van de wet sprake van continuïteit in de
geschiedenis van de zwarte Amerikanen?
12 Zet de volgende gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde, van vroeger naar later.
A In de zaak Brown vs. Board of Education beslist het Hooggerechtshof dat de regel
separate but equal in het onderwijs ongrondwettig is.
B De geallieerden spreken in Jalta over de naoorlogse wereld.
C Het Congres richt het Freedmen’s Bureau op, dat de voormalige slaven moet helpen bij
de overgang naar vrijheid.
D Om de uit de oorlog terugkerende soldaten te ondersteunen wordt een speciale wet
uitgevaardigd, de GI Bill.
E President Roosevelt vaardigt de Lend-Lease Act, die de levering van wapens aan
Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie legitimeert.
F Een groep zwarte intellectuelen besluit tot de oprichting van de NAACP.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 3 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2012

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen vwo
De Verenigde Staten en hun federale overheid 1865 – 1965
Bronnenboekje
Bron 1
‘“Het is een parodie op de verklaring van onze voorouders,” vond de Nederlandse stadhouder
Willem V. Volgens hem leek de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring van 1776 op de Akte van
Verlatinghe, de tekst waarmee Nederland zich in 1581 onafhankelijk van Spanje verklaarde.
De Nederlandse provincies zetten de koning van Spanje en Nederland toen af, omdat hij slecht
regeerde. “Een prins moet zijn onderdanen besturen, steunen en liefhebben zoals een goede vader.
Maar als hij vrijheden en gewoontes onderdrukt is hij geen prins, maar een tiran. Dan mogen zijn
onderdanen hem verlaten.” De Verenigde Provinciën kozen samen een stadhouder, die de plaats van
de koning innam.
Tweehonderd jaar later wilden de Amerikaanse koloniën zich vrijmaken van hun koning in Engeland.
De grondleggers van de Verenigde Staten kenden het voorbeeld van de Verenigde Provinciën goed.
“De Nederlandse geschiedenis zit vol lessen,” meende Thomas Jefferson. Hij gebruikte stukken uit de
Akte van Verlatinghe toen hij de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring schreef. “Wanneer
mensen gebukt gaan onder machtsmisbruik, is het hun recht én plicht om het gezag omver te werpen.
Zover is het nu in de Amerikaanse koloniën. De Britse koning heeft hier een tirannie gevestigd.”’
Amerikaanse vrijheid heeft Nederlandse wortels, Nu.nl. (11 december 2008)
Bron 2
‘Wij beschouwen deze waarheden als vanzelfsprekend: dat alle mensen als gelijken worden
geschapen, dat zij door hun schepper met zekere onvervreemdbare rechten zijn begiftigd, dat zich
daaronder bevinden het leven, de vrijheid en het nastreven van geluk. Dat, teneinde deze rechten te
garanderen, regeringen onder de mensen worden ingesteld, die hun rechtmatige bevoegdheden
ontlenen aan de instemming der geregeerden; dat, telkens wanneer enige regeringsvorm met deze
doeleinden in strijd komt, het volk het recht heeft een nieuwe regering in te stellen.’
Declaration of Independence. (1776)
Bron 3
‘De Onafhankelijkheidsverklaring was geen wetgevend instrument, maar een stuk propaganda
toegevoegd aan een verklaring onafhankelijk te willen zijn. (…) De Verklaring had een bescheiden
doel en het lukte niet eens dat doel te bereiken. Het was een propagandistische inleiding, vooral
bedoeld om steun van Frankrijk te krijgen. Maar de Verklaring werd in Frankrijk niet veel gelezen. De
Verklaring had een verhevener bestemming, hoewel een toevallige. Dat lag –toen de Amerikanen in
die herfst van 1776 druk bezig waren met wetten en legers– nog in een verre toekomst.
Garry Wills, Inventing America, Jefferson's Declaration of Independence. (1979)
Bron 4
‘De Amerikaanse liefde voor wapens kan worden verklaard vanuit de geschiedenis van Amerika als
een frontier-samenleving. […] Volgens Jan Dizard, geschiedenisdocent aan het Amherst College,
bewieroken Amerikanen al heel lang graag alles dat cultureel wordt geassocieerd met de verovering
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 4 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2012

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen vwo
De Verenigde Staten en hun federale overheid 1865 – 1965
van het wilde westen en het verslaan van de Britten. “De mythe van de frontier, de mythe van het
individu dat zichzelf beschermt tegen bad guys omdat de overheid dat niet kan of wil, is diep
verankerd in Amerika,” aldus Jan Dizard, zelf een wapenbezitter. In de loop der tijd is wapenbezit een
onderdeel geworden van de bijzondere Amerikaanse identiteit, die stoere individualiteit waardeert,
evenals de liberale notie van vrijheid ten opzichte van de overheid.’
Katie Connolly, BBC News. (11 januari 2011)
Bron 5
‘Ondanks het feit dat iedere Amerikaan uit de koloniale periode of uit de tijd van de jonge Republiek
leerde met een geweer om te gaan, waren er voor de Burgeroorlog relatief weinig geweren in
Amerika. Tijdens de hele zeventiende en achttiende eeuw klaagden koloniale ambtenaren over het
gebrek aan vuurwapens. Dit voortdurende gebrek aan wapens werd veroorzaakt door de relatieve
schaarste aan wapensmeden en de volledige afwezigheid van wapenmakers in de koloniën, waardoor
de kolonisten gedwongen waren dure geweren te importeren uit Europa.’
Daniel Justin Herman, Central Washington University. (2000)
Bron 6
‘Ik beef voor mijn land als ik eraan denk dat God rechtvaardig is. Ik denk dat er al verandering is waar
te nemen sinds de vrijheidsoorlog. De geest van de meesters is aan het verzachten en die van de
slaven rijst op uit het stof. Op weg naar een volledige emancipatie en liever met instemming van de
meesters dan met hun vernietiging.’
Thomas Jefferson over slavernij. (1801)
Bron 7
John Gast, American Progress. (1872)
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 5 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2012

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen vwo
De Verenigde Staten en hun federale overheid 1865 – 1965
Bron 8
Prent van de zwarte tekenaar Oliver Harrington uit 1932.
Zwarte kiezers voor Franklin Delano Roosevelt.
Bron 9
Tekening van Gregor Duncan, Life, april 1934.
Titel: De Zaaier (naar Millet).
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 6 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2012

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen vwo
De Verenigde Staten en hun federale overheid 1865 – 1965
Bron 10
Tekening van Cowan in de Boston Transcript. (1933)
Onderschrift: Let's Leave Out the Joker.
Bron 11
‘Geen enkele herdenkingsrede of lofprijzing zou [hem] meer kunnen eren dan de zo snel mogelijke
goedkeuring van deze wet. We hebben daarover al honderd jaar of meer over gediscussieerd. Het is
nu tijd om aan een volgend hoofdstuk te beginnen en dat hoofdstuk moet worden geschreven in
wetboeken.’
Lyndon B. Johnson, speech tot het Congres. (27 november 1963)
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 7 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2012