Oefenexamen II vwo - Examenkatern Geschiedenis.nl

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen II vwo
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Oefenexamen II vwo – De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
1 Het gewest Holland werd in de zestiende eeuw een sterk verstedelijkt gebied. Leg uit:
a. waarom de moedernegotie voor het voortbestaan van dit verstedelijkte gebied absoluut
noodzakelijk was.
b. waarom de moedernegotie de verstedelijking verder versterkte.
2 Sommige historici typeren de politiek van de Habsburgse vorsten (zoals Karel V en Filips II)
als modern, beredeneerd vanuit die tijd. De motieven achter de opstand typeren zij juist weer
als conservatief, eveneens beredeneerd vanuit die tijd.
Geef voor beide typeringen een argumentatie.
Bron 1
In ‘De Tachtigjarige Oorlog’ van S. Groenveld en H.L.Ph. Leeuwenburg staat het volgende fragment
over de Raad van State:
Het meeste aanzien van de drie had ongetwijfeld de Raad van State, door zijn taken én door de status
van zijn leden. In alle ‘grote en voornaamste zaken’ van de Nederlanden moest hij advies uitbrengen;
dat wilde zeggen: in internationale kwesties en diplomatie, in oorlog en vrede en binnen de Lage
Landen in alle aangelegenheden van kerkelijke, financiële en bestuurlijke aard. De Raad hield zich,
met andere woorden, bezig met de bepaling van het beleid van de centrale overheid.
De leden ervan werden in de eerste plaats uit de adel gerekruteerd: tien edelen namen er in 1531 in
plaats naast twee geestelijken. Maar weldra deden ook juristen hun intrede, tot woede van de adellijke
heren. Zo telde de Raad in 1555 zeven edelen naast vijf rechtsgeleerden.
Bovendien waren de leden van de Raad verdeeld in permanent en niet-permanent aanwezig. De
eersten namen in feite de besluiten, maar de tweeden werden voor die besluiten mede
verantwoordelijk geacht. Het aantal permanente leden was gering en meestal niet van adellijke
afkomst.
Gebruik bron 1.
3 Welke oorzaak voor het ontstaan van de Opstand kun je afleiden uit deze bron? Leg je
antwoord uit, verwijs daarbij naar een passage uit de bron.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 1 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen II vwo
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Bron 2
Gebruik bron 2.
4 Hieronder staan vier gebeurtenissen uit de Opstand:
a. De Pacificatie van Gent
b. De Unie van Atrecht
c. De Unie van Utrecht
d. Opstellen van de Acte van Verlatinghe
Leg uit naar aanleiding van welke gebeurtenis deze prent is gemaakt. Verwijs in je uitleg naar
twee verschillende beeldelementen, waarmee je de keuze motiveert.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 2 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen II vwo
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Bron 3
De waarde van de export uit de Nederlandse gewesten.
Gebruik bron 3.
5 Leg uit waarom deze kaart de situatie niet kan weergeven van na 1585, maar waarschijnlijk
voor 1585.
6 Het Twaalfjarig Bestand is van grote invloed geweest op verschillende gebeurtenissen en
ontwikkelingen in de Republiek. Daarvan twee voorbeelden:
1. Hugo de Groot werd verzocht om de publicatie van Mare Liberum uit te stellen tot na de
sluiting van het bestand.
2. De discussie over voortzetting dan wel beëindiging van het Bestand werd verbonden aan
een religieus conflict in de Republiek.
Leg het verband tussen het Bestand en de twee voorbeelden afzonderlijk uit.
7 Het opheffen van het Edict van Nantes was van invloed op:
- de sociaal-economische situatie in de Republiek;
- het buitenlandse beleid van Willem III.
Toon aan op welke wijze de invloed op beide zaken duidelijk wordt.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 3 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Oefenexamen II vwo
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Bron 4
In 1619 werd de remonstrantse predikant Paschier de Feyne ondervraagt. Hij beschrijft dit in
datzelfde jaar in een verslag. Hieruit een passage:
Daarna las de voorzitter de Akte van Stilstand voor, waarin ik moest beloven mij voortaan direct of
indirect van alle kerkelijke werkzaamheden te zullen onthouden et cetera. Hetgeen ik ook weigerde te
ondertekenen, waarop de voorzitter zei: ‘Aangezien u deze akte niet wilt ondertekenen, zijn de Heren
Staten vastbesloten u het verblijf in het land, en in alle overige rechtsgebieden van dien, te verbieden.’
Ik zei: ‘Het land is niet opgegraven’,‘wat wilt u daarmee zeggen,’vroeg de voorzitter. ‘Daarmee wil ik
zeggen,’zei ik, ‘dat ik er wel weer kan terugkeren. Ik zie dat de dingen wel weer kunnen terugkeren
naar de plek waar ze thuis horen.’
Waarop een van de synodale broeders zei: ‘Men zal u dan wel een rood hemdje aantrekken (daarmee
wordt bedoeld dat hij dan mishandeld/geslagen zal worden).
Gebruik bron 4.
8 Stel, je voert met een klasgenoot een discussie over het tolerante klimaat in de Republiek.
Leg uit:
a. met behulp van een concreet persoon waaruit de tolerantie op het gebied van
cultuur/wetenschap blijkt.
b. met welke politieke reden je deze tolerantie kunt verklaren.
c. dat uit de bron weliswaar geen tolerant klimaat spreekt, maar dat deze situatie door
ontwikkelingen op dat moment te verklaren valt.
d. waarom deze bron wel betrouwbaar is voor gebruik naar een onderzoek naar de tolerantie
in de Republiek, maar niet representatief is.
9 In de zomer van 1672 werden veel staatsgezinde regenten afgezet en opgejaagd door
prinsgezinde regenten. Leg uit naar aanleiding van welke gebeurtenis zich deze situatie
voordeed en welk politiek motief daar achter lag.
10 Aan het einde van de zeventiende eeuw was het regelmatig onrustig in de Hollandse steden.
Een voorbeeld daarvan is het aansprekersoproer, waarbij Amsterdammers de straat op
gingen om te protesteren tegen het invoeren van belasting op begrafenissen. De
belastingdruk in het gewest Holland was al zo groot.
Geef twee algemene redenen waarom de belastingdruk aan het einde van de zeventiende
eeuw in Holland zo hoog was.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 4 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011