Antwoorden Kennistoets bij hoofdstuk 1 - Examenkatern ...

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H1 vwo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Kennistoets bij hoofdstuk 1
Vwo
Opdracht 1
Welke van de volgende vijf beweringen is onjuist?
A De Bourgondiërs wilden de eenheid in de Nederlanden versterken. Dat deden ze onder
andere door een Staten-Generaal in het leven te roepen.
B De Habsburgers waren, net als de Bourgondiërs, voorstanders van centralisatie.
C Onder de laatste Bourgondische vorst was Brussel de hoofdstad van de Nederlanden
geworden. Karel V versterkte de status van Brussel als hoofdstad door zijn directe plaatsvervangster
(zijn zus) er te laten zetelen.
D Karel V legde in de wet vast dat de Nederlanden bij erfenis zouden overgaan op zijn kinderen.
E Een van de doelen die Karel V met zijn centralisatiepolitiek nastreefde, was het creëren van
een sterke staat ten noorden van zijn eeuwige vijand Frankrijk.
Het juiste antwoord is C.
Brussel werd pas hoofdstad onder Karel V.
Normering: 2 punten
Opdracht 2
In de bestuursstructuur die Karel V opzette, speelden verschillende personen en raden een rol.
Koppel de benamingen aan de juiste 'taakomschrijvingen'.
A Landvoogd
B Stadhouder
C Raad van State
D Raad der Financiën
E Geheime Raad
1 Beheert de landgoederen van Karel V in de Lage Landen en draagt zorg voor de belastingen.
2 Directe plaatsvervanger van Karel V.
3 Voert de centralisatieplannen uit.
4 Bestuurder van een gewest.
5 Adviesorgaan. Te behandelen onderwerpen: de regering, de veiligheid en de verdediging van
de Lage Landen.
De juiste matches zijn: A2, B4, C5, D1, E3.
Normering: 5 punten, voor iedere fout 1 punt eraf.
Opdracht 3
Hollanders gingen zich al vrij vroeg in hun geschiedenis bezighouden met internationale handel. De
behoefte aan het importeren van graan was daar een van de oorzaken van. In de Noordelijke
Nederlanden was het niet mogelijk om voldoende graan te laten groeien om de inwoners te voeden.
Waarom niet? Kies de twee juiste antwoorden.
A Er was te weinig beschikbare grond. De bevolking groeide ontzettend snel en het lukte de
inwoners van de Nederlanders niet om in eenzelfde tempo woeste gronden te cultiveren voor
landbouw.
B De grond in de Nederlanden was te drassig om graan te verbouwen.
C Het ontbrak de boeren in de Nederlanden aan kennis die nodig was voor effectieve
graanbouw. Doordat men zich eeuwenlang had beziggehouden met het verbouwen van (met name)
koolsoorten, was de benodigde kennis voor graanbouw verloren gegaan.
D Turfwinning zorgde voor een daling van het grondwaterpeil en daardoor voor inklinking van de
grond. Hierdoor was de grond onvoldoende geschikt voor graanbouw.
E Er waren vrijwel jaarlijks overstromingen. Het zoute water dat over het land stroomde, maakte
de grond voor jaren ongeschikt voor iedere vorm van landbouw.
De juiste antwoorden: B en D.
Normering: 4 punten, voor iedere fout 2 punten eraf.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 1 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H1 vwo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Opdracht 4
In de Noordelijke Nederlanden vervijfvoudigde het aantal steden met meer dan 10.000 inwoners in de
vijftiende eeuw. In de zestiende eeuw verdubbelde het nog eens. In de Zuidelijke Nederlanden en in
Engeland groeide het aantal steden veel minder snel. Hoe verklaar je dit?
In de Noordelijke Nederlanden was, in tegenstelling tot in de andere genoemde gebieden, sprake van
commerciële landbouw. Een van de effecten daarvan was dat er een overschot aan arbeidskrachten
ontstond: een boer die voor de markt werkt, wil zo veel mogelijk verdienen aan zijn producten en wil
daarom liefst zo weinig mogelijk mensen in vaste dienst hebben. Dit arbeidsoverschot, dat wil zeggen
de mensen die geen werk meer vonden in de landbouw, trok naar de steden.
Uitgebreidere uitleg vind je op bladzijde 15.
Normering: 4 punten
Opdracht 5
Gewesten, steden en individuele regenten hadden verschillende redenen om te mopperen over de
centralisatiepolitiek van de Habsburgers. Welke drie redenen zijn juist?
A De gewesten moesten een flink deel van de financiering van de dure oorlog tussen Spanje en
Frankrijk op zich nemen. In de optiek van de gewesten gebeurde dat ten onrechte. Het was niet hun
oorlog, dus waarom zouden zij wel de kosten ervan dragen?
B De handel met Engeland kwam vrijwel stil te liggen als gevolg van handelsblokkades. Die
waren door de Spanjaarden ingesteld om Engeland, waarmee Spanje in oorlog was, te benadelen. De
financiële gevolgen van de blokkades drukten zwaar op de handelaars in de Nederlanden.
C Centralisatie van het innen van de belastingen zou als effect hebben dat de gewesten niet
langer zelf de belasting mochten innen. In hun optiek werd hen hiermee een belangrijk privilege
afgenomen.
D De inquisitie was erg actief in de Nederlanden. Deze centralisatie van het religieus beleid
resulteerde in veel onrust.
E De handel in aflaten leverde de kerk veel geld op. Omdat de kerk belastingplichtig was aan de
gewesten, hadden de gewesten voordeel van de aflaathandel. Het verbieden van deze handel raakte
dan ook aan de financiële positie van de gewesten.
De juiste antwoorden: A, C en D.
Normering: 4 punten, voor iedere fout 2 punten eraf.
Opdracht 6
Het begrip 'de Reformatie' zou uitgelegd kunnen worden als 'een veranderingsproces binnen de
katholieke kerk'. In een proces kan een begin- en een eindpunt herkend worden. Beargumenteer
welke gebeurtenissen naar jouw mening het begin- en het eindpunt van de Reformatie vormen.
Het meest voor de hand liggende beginpunt vormen de openbare stellingen van Maarten Luther in
1517. De breuk in de kerk, waarna er twee christelijke kerken in Europa waren (de katholieke en de
protestantse) is een logisch eindpunt.
Normering: 4 punten
Opdracht 7
Leg uit waarom de Moderne Devotie voor de humanist Erasmus een aantrekkelijker leer was dan de
leer van de katholieke kerk.
De Moderne Devotie ging er vanuit dat de mens zelf verantwoordelijk is voor het heil van zijn ziel. De
kerk was daar niet voor nodig. Dat komt sterker overeen met de humanistische ideeën (de mens is het
middelpunt) dan de katholieke leer, die stelt dat de kerk wel degelijk noodzakelijk is om zorg te dragen
voor het zielenheil.
Normering: 4 punten
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 2 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H1 vwo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Opdracht 8
Koppel de zinnen uit de linkerkolom aan de juiste Britse vorst(in).
Kreeg te maken met de Spaanse Armada.
Richtte de Anglicaanse kerk op.
Vervolgde protestanten zeer actief.
Hendrik VIII Maria I Elisabeth I
Hendrik VIII Maria I Elisabeth I
Kreeg te maken met de Spaanse Armada. X
Richtte de Anglicaanse kerk op. X
Vervolgde protestanten zeer actief. X
Normering: 3 punten, voor iedere fout 1 punt eraf.
Opdracht 9
Bekijk bron 2.
De doden op de afbeelding zijn vermoord tijdens de Bartholomeüsnacht in Frankrijk, die ook wel de
Bloedbruiloft genoemd wordt. Geef een beschrijving van die gebeurtenis, waarin je in elk geval
benoemt waarom deze uitbarsting van geweld plaatsvond en welke groep er het slachtoffer van werd.
Na een mislukte aanslag op een leider van de (protestantse) hugenoten, vreesde het Franse
koningshuis dat er wraak genomen zou worden. Om dit voor te zijn, werd het bevel afgegeven alle
hugenoten te vermoorden.
Een uitgebreidere uitleg vind je op bladzijde 25.
Normering: 6 punten, 2 punten voor elk te beschrijven onderdeel.
Bron 2
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 3 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H1 vwo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Opdracht 10
In de Vrede van Augsburg werd vastgelegd dat er in de Duitse gebieden een zekere mate van
godsdienstvrijheid kwam. Verklaar de woorden 'een zekere mate van'.
De Duitse vorsten mochten bepalen welke godsdienst zij voor hun onderdanen wensten. De keizer,
Karel V, verloor dit recht dus. Maar de individuele onderdanen hadden nog steeds geen
godsdienstvrijheid: hun vorst bepaalde welke religie was toegestaan en welke niet.
Een uitgebreidere uitleg vind je op bladzijde 25-26.
Normering: 4 punten
Totaal 40 punten te behalen.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 4 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011