Antwoorden Kennistoets havo bij hoofdstuk 4 (pdf) - Examenkatern ...

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H4 havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Kennistoets bij hoofdstuk 4
Havo
Opdracht 1
Stadhouder prins Willem II pleegde in 1649 een staatsgreep (die overigens mislukte). Een jaar later
stierf hij aan de pokken. Er werd geen nieuwe stadhouder benoemd; op de dood van Willem II volgde
het eerste Stadhouderloze Tijdperk.
Waarom pleegde Willem II een staatsgreep?
A Hij was het oneens met de Vrede van Münster, want hij wilde de oorlog tegen de Spanjaarden
voortzetten.
B Hij was het oneens met de Vrede van Münster, omdat hij vond dat de voorwaarden van deze
vrede niet gunstig genoeg waren voor de Republiek.
C Hij was het oneens met de beslissing van de Staten-Generaal om zowel het landleger als de
vloot te vergroten.
D Hij was het oneens met de beslissing van de Staten-Generaal om zowel het landleger als de
vloot te verkleinen.
Het juiste antwoord is D.
Normering: 3 punten.
Opdracht 2
Paragraaf 4.1 heeft als titel 'De Ware Vrijheid'. Leg uit wat die term inhoudt. Ga in je uitleg ook in op
de vraag waarom juist het Stadhouderloze Tijdperk als periode van 'ware vrijheid' werd gezien.
De Ware Vrijheid was de vrijheid van ieder gewest om zichzelf te mogen besturen. Dat staat dus
haaks op een gecentraliseerd bestuur. Aanhangers van de Ware Vrijheid (voornamelijk staatsgezinde
regenten) waren van mening dat een stadhouder vroeger of later een succesvolle staatsgreep zou
doen, waardoor er een gecentraliseerd bestuur gevestigd zou worden. Tijdens het Stadhouderloze
Tijdperk was met de stadhouder ook deze angst verdwenen.
Normering: 4 punten: 2 voor de uitleg van de term Ware Vrijheid, 2 voor het verband met het
Stadhouderloze Tijdperk.
Opdracht 3
In het midden van de zeventiende eeuw hadden zowel Engeland als Frankrijk te maken met een
burgeroorlog. Beide burgeroorlogen hadden een vergelijkbare oorzaak. Welke?
A De almaar groeiende macht van de Franse en Engelse parlementen.
B De centralisatiepolitiek van de Franse en Engelse koning.
C De vervolging van protestanten.
D De vervolging van katholieken.
E De oneerlijke verdeling van de welvaart.
Het juiste antwoord is B.
Normering: 3 punten.
Opdracht 4
Onderstaande gebeurtenissen hebben betrekking op de politieke situatie in Engeland. Zet ze in
chronologische volgorde.
A Karel II ontbindt het parlement.
B Restauratie.
C Elisabeth I sterft.
D Karel I wordt koning.
E Cromwell wordt Lord Protector.
F Burgeroorlog.
De juiste volgorde is C-D-F-E-B-A.
Normering: 5 punten.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 1 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H4 havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Opdracht 5
Welke drie beweringen zijn juist?
A In de Acte van Navigatie werd vastgelegd dat niet-Engelse schepen geen producten naar
Engeland mochten brengen.
B De Acte van Navigatie is een voorbeeld van mercantilisme.
C De Acte van Navigatie werd van kracht nadat de Engelse vloot in 1672 door Michiel de Ruyter
was verslagen.
D De Acte van Navigatie was een reactie op het bondgenootschap dat Johan de Witt met
Frankrijk sloot.
E De Acte van Navigatie was bedoeld als een versterking van de Engelse handelspositie.
De juiste antwoorden zijn A, B en E.
Normering: 6 punten, 2 punten eraf voor ieder fout antwoord.
Opdracht 6
Zowel in Engeland als in Frankrijk was sprake van opkomend absolutisme. Leg uit wat absolutisme
inhoudt en illustreer (in twee à drie zinnen per land) hoe deze ontwikkeling in beide landen vorm
kreeg.
Absolutisme is een staatsvorm waarbij de koning alle macht in handen heeft en alleen aan God
verantwoording hoeft af te leggen.
In Engeland lag vooral het gedrag van koning Karel II ten grondslag aan het opkomend absolutisme:
hij gaf erg veel geld uit aan het handhaven van zijn persoonlijke levensstijl én aan twee oorlogen met
de Republiek. Het parlement bekritiseerde dit aanhoudend, waarna Karel II het parlement ontbond.
In Frankrijk had men te maken gehad met parlementariërs en edelen die een opstand (de Fronde)
lanceerden tegen de machtiger wordende koning. Die opstand werd uiteindelijk neergeslagen, maar
de nieuwe koning Lodewijk XIV hield de edelen letterlijk in het oog: ze moesten aan het hof komen
wonen, waar hij hen goed in de gaten kon houden.
Meer informatie vind je op bladzijde 89-90.
Normering: 6 punten: 2 punten voor de definitie van absolutisme en 2 punten voor de specificatie van
het opkomend absolutisme in elk van beide landen.
Bron 1
Opdracht 7
Bekijk bron 1.
De mannen op de afbeelding zijn de gebroeders De Witt, die op een buitengewoon gewelddadige
manier aan hun einde zijn gekomen. Ze zijn vermoord door een woedende meute.
Beschrijf:
a. voor welke politiek-militaire situatie de Republiek zich gesteld zag op het moment van de moord.
b. waarom juist de gebroeders De Witt werden beschouwd als de schuldigen van deze situatie.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 2 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H4 havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
a. De Republiek werd door vier legers aangevallen: Engeland, Frankrijk, Münster en Keulen
verklaarden in 1672 de oorlog aan de Republiek.
b. Johan de Witt had, als voorstander van 'de Ware Vrijheid', de benoeming van een nieuwe
stadhouder tegengehouden. De stadhouder was legerleider; in de ogen van zijn tegenstanders had
De Witt dus het leger verzwakt. Zijn broer Cornelis zat vast op basis van een ongegronde
beschuldiging: hij zou Willem III hebben willen vermoorden. Al met al stonden beide De Witten bij
prinsgezinden bekend als tegenstanders. Een combinatie van vileine propaganda en de nijpende
politiek-militaire situatie was de lont in het kruitvat.
Meer informatie vind je op bladzijde 93.
Normering: 4 punten. 2 punten voor de omschrijving van het Rampjaar, 2 punten voor de uitleg over
de volkswoede jegens de gebroeders De Witt.
Opdracht 8
De Republiek werd in 1672 aangevallen door vier legers. Desondanks is het niet gelukt de Republiek
te veroveren. Benoem vier factoren die zorgden dat de aanvallende legers niet konden overwinnen.
1. De Engels-Franse vloot werd verslagen door admiraal De Ruyter. Hierdoor kon het Engelse leger
de Republiek dus niet bereiken.
2. De Fransen kregen te maken met te lange aanvoerlijnen. Hun offensief was in eerste instantie
succesvol, maar de langer wordende aanvoerlijnen zorgden dat de rek eruit raakte.
3. Het bondgenootschap van Engeland en Frankrijk functioneerde niet optimaal; het wantrouwen
tussen beide landen zat te diep om een gelegenheidsbondgenootschap effectief te laten zijn.
4. De bisschoppen van Münster en Keulen bereikten in militair opzicht vrij weinig en kregen
vervolgens ruzie over de schuldvraag.
5. Defensieve oorzaak: de waterlinie beschermde Holland en Zeeland tegen de binnenvallende legers.
Een van bovenstaande factoren mag in je antwoord ontbreken, omdat je met vier factoren mag
volstaan.
Normering: 6 punten. Per foutief verwoorde of ontbrekende oorzaak 2 punten eraf.
Opdracht 9
Willem III werd in 1689 koning van Engeland. Welke drie beweringen over Willems koningschap zijn
juist?
A Willem was getrouwd met Mary Stuart, de Engelse troonopvolgster. Willem werd dus koning
dankzij zijn vrouw: Mary werd koningin en Willem werd daardoor de – aangetrouwde – koning, de
prins-gemaal.
B Willem was, in de lijn van de vorige stadhouders, voorstander van absolutisme. De
ontwikkeling richting absolutisme was in Engeland al gaande en hij zette die ontwikkeling door.
C De troonsbestijging van Willem III wordt ook wel de Glorious Revolution genoemd.
D Dankzij het koningschap van Willem III zou het Engelse koningschap voortaan voorbehouden
blijven aan katholieken.
E De Acte van Navigatie werd door Willem III niet opgeheven, ondanks het feit dat deze wet in
de Republiek zeer gehaat was.
F In de Bill of Rights legde koning Willem de rechten van het parlement vast.
De juiste antwoorden zijn C, E en F.
Normering: 6 punten. Voor elk fout antwoord 2 punten eraf.
Opdracht 10
Het eerste Stadhouderloze Tijdperk was van 1650 tot 1672. Dat er in 1650 geen nieuwe stadhouder
werd aangewezen, was omdat de regenten schoon genoeg hadden van het stadhouderschap. Met het
Rampjaar eindigde het eerste Stadhouderloze Tijdperk. Hoe kwam het dat er dertig jaar later, in 1702,
toch een nieuw Stadhouderloos Tijdperk begon?
De oorzaak van het tweede Stadhouderloze Tijdperk was een heel pragmatische: er was geen
opvolger. Willem III stierf kinderloos.
Normering: 2 punten.
Totaal te behalen: 45 punten.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 3 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011