Antwoorden Kennistoets havo bij hoofdstuk 2 (pdf) - Examenkatern ...

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H2 havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Kennistoets bij hoofdstuk 2
Havo
Opdracht 1
Bron 1
‘In Valencijn werden Faveau en Maillart gearresteerd, die kousenmakers waren en het calvinistische
geloof begonnen te prediken. Ze werden uit de gevangenis naar de marktplaats gebracht waar alles
gereed was voor de strafuitvoering. Terwijl de beul dan Simon Faveau aan de paal bond, trok een
vrouw haar schoen uit en wierp die naar de brandstapel. Dat was het afgesproken teken, en dadelijk
was er beweging onder de menigte zichtbaar. Een hoop volk wierp zich op de slagbomen die rondom
de markt waren opgericht. Sommigen maakten zich meester van de takkenbossen die reeds
ontstoken waren en wierpen die in alle richtingen weg. Anderen braken de straatstenen op.'
Louis Paul Boon, Het Geuzenboek (Amsterdam 1979).
Lees bron 1.
Boon vertelt hoe de burgers van Valenciennes voorkwamen dat twee calvinisten werden verbrand. Is
deze gebeurtenis representatief voor de houding van burgers ten opzichte van de bestraffingen door
de inquisitie?
A Ja. Calvinisten en andere protestanten waren zodanig in de meerderheid dat de katholieke
minderheid zich op de vlakte hield. Daardoor konden protestanten 'hun eigen mensen' bevrijden
wanneer zij berecht dreigden te worden.
B Ja. Protestanten en katholieken waren buren, vrienden, collega's. Er was geen scherpe
scheiding tussen beide groepen. De verbrandingen van protestanten riep niet alleen bij
medeprotestanten afkeer op, maar ook bij veel katholieken. Die afkeer resulteerde geregeld in het
voorkomen van executies.
C Nee. De straffen die op dergelijke sabotageacties stonden, waren zodanig zwaar dat de
burgers doorgaans het risico niet wilden lopen. Ze kwamen daarom zelden tot actief verzet. Alleen
wanneer een zeer geliefde burger gedood dreigde te worden (zoals in het voorbeeld dat Boon
aanhaalt), kwam het tot een volksoproer.
D Nee. De protestanten vormden een zodanig kleine minderheid dat iedere poging tot het
voorkomen van executies van hun geloofsgenoten kon worden voorkomen door de katholieken, die
sterk in de meerderheid waren.
Het juiste antwoord is B.
Normering: 3 punten
Opdracht 2
Zet de zinnen in de juiste chronologische volgorde.
A Margaretha deed een vage belofte: de kettervervolgingen zouden op termijn verzacht worden.
B Filips II schreef 'de brieven uit het bos van Segovia'.
C Protestantse ballingen keerden terug en eisten vrijheid van godsdienst.
D Protestantse en katholieke edelen richtten het Verbond der Edelen op.
E In Steenvoorde vond de eerste Beeldenstorm plaats.
F Het Verbond der Edelen bood aan Margaretha een Smeekschrift aan.
De juiste volgorde is: B-D-F-A-C-E.
Normering: 3 punten.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 1 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H2 havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Bron 2
Opdracht 3
Bekijk bron 2.
Kies de juiste combinatie.
A Op de troon zit Filips II (1). De mannen die blootshoofds voor hem staan (2) zijn Willem van
Oranje en diens broer Adolf. De knielende vrouwen (3) stellen de gewesten voor.
B Op de troon zit Filips II (1). De mannen die blootshoofds voor hem staan (2) zijn Egmont en
Horne. De knielende vrouwen (3) stellen de gewesten voor.
C Op de troon zit de hertog van Alva (1). De mannen die blootshoofds voor hem staan (2) zijn
Egmont en Horne. De knielende vrouwen (3) smeken om de invrijheidstelling van hun (calvinistische)
echtgenoten.
D Op de troon zit de hertog van Alva (1). De mannen die blootshoofds voor hem staan (2) zijn
Egmont en Horne. De knielende vrouwen (3) stellen de gewesten voor.
E Op de troon zit Filips II (1). De mannen die blootshoofds voor hem staan (2) zijn Willem van
Oranje en diens broer Adolf. De knielende vrouwen (3) smeken om de invrijheidstelling van hun
(calvinistische) echtgenoten.
Het juiste antwoord is D.
Normering: 3 punten
Bron 3
‘Want gheeft men dick van thienen één,
Daer blijft ten lesten één noch gheen;
Wol mach een herder stillen,
Dees wolf is met wol noch melck te vreen:
Hy wil de schaepkens villen.’
Help nu u self, so helpt u Godt, in: Een nieu Geusen Liedenboecxken
(Enkhuizen 1625).
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 2 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H2 havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Opdracht 4
Lees bron 3.
De tekst in de bron is een deel van een lied over de Tiende Penning. Geef twee redenen voor de felle
woede die de Tiende Penning bij veel mensen losmaakte.
De Tiende Penning was een belasting die Alva in de Nederlanden wilde instellen. Het kwam er op
neer dat op alle verplaatsbare goederen 10% accijns betaald moest gaan worden. De hoogte van dit
percentage was reden tot boosheid: voor het arme volk zou het leven 10% duurder worden; de
handelaren verwachtten dat de accijns de handelspositie zou verslechteren.
Tweede reden voor de boosheid was dat de Tiende Penning centraal geheven zou gaan worden. Dit
was in de optiek van de gewesten een aantasting van hun privileges.
Meer uitleg vind je op bladzijde 35.
Normering: 6 punten (3 voor elke oorzaak van de boosheid).
Opdracht 5
Haarlem, Alkmaar, Den Briel, Leiden.
Welke stad hoort in het rijtje niet thuis?
Beargumenteer je antwoord.
Haarlem, Alkmaar, Den Briel en Leiden kwamen in handen van de opstandelingen. De enige van deze
steden die door de Spanjaarden heroverd werd, is Haarlem. Die hoort dan ook niet in het rijtje thuis.
Ook goed: Den Briel hoort niet in het rijtje thuis, omdat de Spanjaarden (in tegenstelling tot Haarlem,
Alkmaar en Leiden) niet actief geprobeerd hebben die plaats te heroveren.
Meer informatie vind je op bladzijde 35 en 36.
Normering: 3 punten.
Opdracht 6
Koppel de omschrijvingen aan het juiste document.
De gewesten spreken af dat ze gaan
samenwerken om de Spaanse soldaten te
verjagen.
De zuidelijke gewesten gaan
samenwerken met Filips II.
Onafhankelijkheidsverklaring van de
Noordelijke Nederlanden.
Samenwerkingsverdrag tussen de
noordelijke gewesten.
De gewesten spreken af dat ze gaan
samenwerken om de Spaanse soldaten te
verjagen.
De zuidelijke gewesten gaan
samenwerken met Filips II.
Onafhankelijkheidsverklaring van de
Noordelijke Nederlanden.
Samenwerkingsverdrag tussen de
noordelijke gewesten.
Acte van
Verlatinghe
Acte van
Verlatinghe
Normering: 3 punten, voor iedere fout 1 punt eraf.
Pacificatie van
Gent
Pacificatie van
Gent
Unie van
Utrecht
Unie van
Utrecht
Unie van
Atrecht
Unie van
Atrecht
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 3 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011
X
X
X
X

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H2 havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Opdracht 7
In de Republiek was één openbare kerk: de calvinistische. De katholieken werden met rust gelaten; ze
werden 'gedoogd'. Waarom werd het katholicisme niet verboden? Geef drie redenen.
1. Er waren veel katholieken in de Republiek. Een verbod op het katholicisme zou tot een
burgeroorlog kunnen leiden.
2. Geloofsvervolging zou schadelijk voor de handel kunnen zijn.
3. Eén van de oorzaken van de opstand tegen de Spanjaarden was de vervolging van de
protestanten. Nu de kaarten anders geschud waren en de macht in handen van protestanten was,
wilden zij niet hetzelfde doen als de Spanjaarden eerder hadden gedaan.
Zie ook bladzijde 44.
Normering: 6 punten. Ieder onjuist of ontbrekend antwoord: 2 punten eraf.
Opdracht 8
De economische bloei van – met name – Holland in de Gouden Eeuw had verschillende oorzaken.
Van iedere oorzaak is een kernwoord gegeven. Omschrijf aan de hand van de kernwoorden wat de
oorzaken van de bloei waren.
a. feodalisme
b. moedernegotie
c. gilden
d. Antwerpen
e. arbeiders
a. Het ontbreken van een feodaal systeem in grote delen van de Nederlanden. Daardoor werd er meer
marktgericht gewerkt.
b. De moedernegotie had een basis gelegd voor commerciële landbouw. Tevens was er belangrijke
praktijkervaring opgedaan in het internationaal handelen.
c. De gilden hadden relatief weinig macht, waardoor er effectiever geconcurreerd kon worden. Dit
kwam de handelspositie ten goede.
d. De val van Antwerpen in 1585 leidde ertoe dat veel handelaren uit die stad verhuisden naar
Amsterdam.
e. De binnenlandse markt kon niet voldoen aan de vraag naar arbeid. Dit zou een remmend effect op
de economie hebben gehad, ware het niet dat er grote aantallen arbeiders uit het buitenland naar de
Republiek kwamen.
Normering: 5 punten. Voor ieder fout of ontbrekend antwoord: 1 punt eraf.
Opdracht 9
De steden en gewesten in de Republiek hadden een particularistische traditie. Het eigenbelang gold
vaak als belangrijker dan het gezamenlijke belang. Protectionistische maatregelen als het instellen
van tolbarrières kwamen veel voor. Toch werd er tussen verschillende steden en gewesten wel
samengewerkt wanneer dat nuttig werd gevonden. Geef twee voorbeelden van economische
samenwerking tussen steden en/of gewesten.
De waterbeheersing was een terrein waarop vaak werd samengewerkt. Afdammen van rivieren, dijken
aanleggen en/of onderhouden, het inpolderen van een gebied: om dit soort activiteiten effectief te
laten zijn, moet er samengewerkt worden en dat gebeurde dan ook.
Een andere vorm van samenwerking is gelegen in de specialisatie die veel steden en regio's hadden.
In de linkerkolom van bladzijde 52 wordt hier een aantal voorbeelden van gegeven.
Een derde vorm van samenwerking is de oprichting van de VOC. In de VOC werkten handelaren en
investeerders uit verschillende gewesten samen om de handel op Azië effectiever en winstgevender te
maken. De kosten en risico's werden gedeeld.
Normering: 4 punten, voor ieder fout of ontbrekend antwoord 2 punten eraf.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 4 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011

Examenkatern havo en vwo Kennistoets bij H2 havo antwoorden
De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702
Bron 4
Opdracht 10
Bekijk bron 4.
Welke beweringen zijn juist?
A De gevechten die je op bron 4 ziet, vonden plaats in het jaar 1585.
B Alva sloot de Schelde af met een schipbrug. Deze schipbrug zou ervoor moeten zorgen dat
Antwerpen niet meer bevoorraad kon worden.
C De schipbrug zou verschillende keren aangevallen worden. Uiteindelijk waren deze aanvallen
effectief: de Spanjaarden konden de schipbrug niet behouden.
D De verdedigers van Antwerpen staken een dijk door, zodat de stad (ondanks de schipbrug)
toch bevoorraad kon worden.
De juiste antwoorden zijn A en D.
Normering: 4 punten. Voor iedere fout 2 punten eraf.
Totaal 40 punten te behalen.
Feniks, geschiedenis voor de tweede fase, havo en vwo 5 ©ThiemeMeulenhoff, Amersfoort 2011