Ondergronds mo - Fiets

Ben je op zoek naar het geografische dieptepunt
van je mountainbike-ervaring? Dan wordt het de
hoogste tijd dat je ondergronds gaat
mountainbiken in een oude en verlaten mijn.
Fiets daalde af naar drie Europese locaties en
tastte in het donker. Eindconclusie: nat, glad,
steil, koud, warm en vooral een beetje
vreemd, maar wel lekker!
Grotbiken in het onderaardse doolhof van de Valkenburgse mergelgrotten
Trimmende sportfietsers die vechten tegen
een beginnend buikje passeren senioren
met blozende wangen en wapperende jacks.
‘Eigenlijk is het vandaag te mooi weer om onder
de grond te fietsen’, denk ik, terwijl het
Limburgse landschap onder de felle najaarszon
blinkt. Het spannende gevoel overheerst
echter als de Sibbegroeve naderbij komt.
“Grotbiken in het onderaards doolhof van de
Valkenburgse mergelgrotten”, rept de folder
in het kleine gele mergelhuisje dat de ingang
is naar het ‘binnenste van de aarde’. Achter de
ontvangstbalie bevindt zich een steile stalen
wenteltrap als entree naar het veertig meter
lager gelegen gangenstelsel. ‘Laatste toiletmogelijkheid’
staat met grote waarschuwingsletters
op een bord geschreven. Hoe zouden die
44 FIETS 11 - 2004
Tekst & foto’s: Karst Zijlstra
mijnwerkers dat vroeger hebben gedaan,
vraag ik me af. Zij ploeterden tien uur onder
de grond in plaats van een uurtje mountainbiken.
Mijn Trek hoeft niet over de smalle trap te
worden gewurmd. Beneden toont gids Roel
Blom van ASP Adventure de 150 mountainbikes
die klaar staan. Mijnbikes, beter gezegd.
Voor de lage gangen zijn de frames kleiner
dan normaal en uitgerust met een autonoom
lichtsysteem. Niet in de helm, zoals ‘in het
echt’ maar op het stuur. Blom: “De naafdynamo
ontwikkelt tijdens het fietsen een overcapaciteit
in de accu zodat, net als bij een auto,
de lichten blijven branden als je stilstaat.”
Bijzonder is de nieuwe cardanaandrijving van
Be-one. Een omhulde aandrijfstang tussen
Ondergronds mo
Tasten i
crank en achteras met een vast verzet van
39x28 in plaats van de twee derailleurs en een
ketting. “Het fijne mergelzand is een aanslag
op het materiaal en door de hoge luchtvochtigheidsgraad
van 98 procent bij een temperatuur
van twaalf graden roest het materiaal
waar je bij staat”, verklaart Blom de bijzondere
opbouw. “Bovendien is het een stuk veiliger.
De deelnemers kunnen zich volledig concentreren
op het parcours en hoeven niet te
schakelen in het donker. Toen we in het begin
wel versnellingen hadden, kwamen de sturen
wel eens in elkaar.”
Na wat TL-balken rijden we spoedig het pikdonker
in. Rechte wanden, waar de mergel is
uitgehakt, worden afgewisseld door hopen
gruis. De bodem is hier en daar wat mul. Door

s mountainbiken: een beetje vreemd, maar wel lekker
in het duister
het glooiende landschap boven ons varieert
de diepte van de gangen tussen de negen en
veertig meter.
Er wordt nog steeds mergel uit de Limburgse
grond gehaald voor restauratie, sierlijsten en
ornamenten.
“Bukken”, roept Blom regelmatig naar achteren.
‘Kratsch’, daar gaat mijn helm langs het
plafond door een verkeerde inschatting van
de hoogte. Komt dat door de duisternis?
Van het 140 kilometer lange gangenstelsel is
ongeveer twaalf kilometer geschikt gemaakt
voor mountainbiken. Een lange broek en wielerjack
zijn aan te raden, want een stevige
duurtraining is de tocht allerminst en de temperatuur
stijgt niet boven de twaalf graden.
Het ene moment kun je even doorrijden om
Bij een stukje 20 procent dient de laadbak van de begeleidende vrachtwagen als tijdelijke bezemwagen
vervolgens weer door een nauwe doorgang te
sturen. Links en rechts zijn zijgangen die uitnodigen
om in te verdwalen. Als we een gedeelte
van het afgezette quadparcours opdraaien
en het zoemende elektrageluid van
het vierwielig voertuigje dichterbij komt, fantaseer
ik achtervolgd te worden. Maar voor ik
verder verzin, rijden we de verlichte aanvangsruimte
binnen alsof we een spookhuis
uit rijden.
Duitse kalimijnen
Het Duitse Ruhrgebied was onlosmakelijk verbonden
met zijn mijnen. Na de sluiting zijn
echter alle gangen gesloten. Of liever gezegd:
volgelopen. In kolenmijnen staat namelijk
permanent water dat alleen tijdens de win-
Onderweg in de kalimijn
ning wordt drooggemalen. De enige opengestelde
Duitse mijn die bovendien voor mountainbikers
toegankelijk is, ligt in het oosten
van de Heimat.
In het Duitse Sondershausen staat een groep
mountainbikers en freeriders klaar om in de
kalimijn af te dalen. Daartussen mijn dochter
van tien. Ze gaat regelmatig mee op haar 13inchfiets,
maar weet het nu even niet. Ze is
stevig onder de indruk geraakt van de grote
groep Duitsers in vol ornaat. Carbon fully’s,
XTR of het niks kost en een enkele integraalhelm.
Hier moet je zelf voor verlichting zorgen.
De Duitsers zijn uitgerust met de nieuwste
hightech verstralers. Op stuur en helm.
Wij hebben vanochtend bij de plaatselijke Lidl
voor vier euro snel een fietslampje gescoord.
11 - 2004 FIETS 45

Aankomst op 800 meter onder de grond
De entree van de mijn is indrukwekkend, met
de schachttoren en het grote aandrijfwiel als
station voor de reis naar het ‘middelpunt van
de aarde’. De afzink is spectaculair. Het herinnert
aan de Russische kompels op televisie, als
die zich naar beneden laten afzakken om hun
kameraden, na weer een ramp, te redden.
Geen verlichte hotellift met spiegel om de coiffure
nog even in orde te maken. Met bikes en
al proppen we ons in een stalen rammelkast
met aan weerszijden een klapperend zeil.
Onvoorstelbaar dat via deze lift graafmachine
en vrachtwagens in delen werden vervoerd
om onderin weer in elkaar te worden gezet.
Met een snelheid van vier (voorheen twaalf)
meter per seconde storten we het pikdonkere
achthonderd meter diepe gat in.
Het verschil is groot als we beneden aankomen.
Er hangt een beklemmende stilte in de
brede, verlichte gangen. De mijnwerkers hoefden
hier niet op hun knieën te kruipen. Er is
voldoende ruimte voor graafmachines en
vrachtwagens. Zoutmijnbouw is ‘salonbouw’
in mijnwerkersjargon.
Ontelbare leidingen en stroomkastjes zijn de
stille getuigen van een werkzaam verleden in
het onderaardse vijfhonderd kilometer lange
labyrint, even groot als het stratenplan van
een middelgrote stad. Veertig kilometer blijft
beschikbaar voor toeristisch gebruik. Veel
gangen, vooral onder de stad Sondershausen,
worden weer opgevuld met grond van de oude
afvalbergen om de jaarlijkse verzakking van
vier centimeter een halt toe te roepen.
Tot 1991 werd er kali, het witte goud, gewonnen
als grondstof voor kunstmest. Vroeger
46 FIETS 11 - 2004
werkten er 2800, nu honderd mensen. Zij zorgen
voor het onderhoud, slaan gevaarlijk industrieel
afval op of begeleiden mountainbiketochten.
Een oude DDR vrachtwagen geeft het gemiddelde
tempo van ongeveer twintig kilometer
per uur aan. In het donker lijkt echter alles
twee keer zo snel. Een bezem-vrachtwagen
achter het peloton zorgt voor extra verlichting.
De droge, stoffige lucht smaakt naar zout. De
temperatuur van 28 graden, hoe dichter bij het
middelste der aarde hoe warmer, zorgt spoedig
voor de eerste zweetparels.
[links] De aanduidingen ‘Schacht frei’
en ‘Tore offen’ branden, de mountainbikers
dalen af
[onder] Van het enorme, drie kilometer
grote complex in Sondershausen
is nog één toegangsschacht over
De zoute ondergrond is glad, dan weer mul en
het hoogteverschil is opvallend, maar nergens
technisch door rotsblokken of drops. De bochten
zijn soms onoverzichtelijk omdat de blik
verder reikt dan de verlichting bij kan schijnen.
De omstandigheden zijn vergelijkbaar
met een lange tunnel waar geen licht aan het
eind verschijnt. Ondergronds biken is bijzonder,
maar het technische aspect ontbreekt,
waarin je je bovengronds wel kunt uitleven.
Het aparte gevoel op bijna een kilometer diepte
onder een stad te fietsen, beheerst de sfeer.
De conditie bij de Duitse deelnemers is veel

-
De nauwe gangen van de Sloveense zink- en loodmijn De verticale schacht waar zink en lood naar beneden werd gestort
De grote ruimtes waar de delfstoffen werden gewonnen
minder dan hun uitrusting doet vermoeden.
Als halverwege het vijftien kilometer lange
rondje de felste helling - van 20 procent - opdoemt,
klimmen velen op de vrachtwagen om
na de helling weer op te stappen. Bij de volgende
stijging herhaalt zich het ritueel.
Zonder excuusgedrag overigens. Integendeel.
Mijn dochter wordt zelfs gecomplimenteerd
dat ze doorrijdt. Zij groeit en ik ben gerust dat
ze, net als iedereen, na anderhalf uur met plezier
op deze tocht terugkijkt.
Sloveense zink- en loodmijn
Zo breed, droog en warm de mijn in
Sondershausen is, zo smal, modderig en kil is
de oude zink- en loodmijn nabij Crna na
Koroskem in het noorden van Slovenië. Hier
geen lift die de diepte inzakt, maar een warming-up
vanuit het dorp naar de honderd meter
hoger gelegen ingang. Van gids Miran Prost
krijgen we een lamp. Om na een klim van tien
minuten bij dertig graden het advies op te volgen
een lange broek en een jack aan te trekken,
valt niet mee. Wanneer eenmaal de eerste
ijskoude druppels in mijn nek vallen, heb
ik geen spijt.
Het lijkt alsof we in een primitieve kerker wor-
den opgesloten wanneer de oud-mijnwerker
na de toegangsdeur nog een middeleeuws stalen
hekwerk achter ons sluit. “We kunnen
geen risico lopen dat mensen de mijn in
gaan”, legt Miran (34) uit. Hij was een van de
laatste mijnwerkers die in 1993 zink en lood
uit de grond haalde. Na een spoedcursus
Engels keerde de Sloveen terug. “Ik had nooit
gedacht ooit toeristen hier rond te leiden.”
Deze toer is, wat Miran al aangeeft, meer een
rondleiding. De tocht is nauwelijks zes kilometer
lang, maar we zijn twee uur onderweg
omdat Miran veel stopt en toelicht.
De mijn is sinds de zeventiende eeuw in gebruik
en tot ver in de vorige eeuw scheidden
vrouwen en kinderen veertien uur per dag
met de handen het zink van het lood of duwden
ze treinwagonnetjes voort. We glibberen
met onze moderne profielbanden over de resten
van de oude rails. Het grottenstelsel bestaat
uit talloze lagen en had ooit driehonderd
ingangen. Via een verticale schacht stortte
men de delfstoffen van boven naar beneden.
Miran laat een steen in de grote opening vallen.
Na vele seconden horen we deze 160 meter
lager op de bodem stuiteren. Een stevig
hekwerk op het donkere gat vermijdt nu een
onverhoeds, peilloze smak van een onfortuinlijke
mountainbiker.
Sommige gangen zijn zo smal als een veredelde
rioleringsbuis, waarbij het schijnsel van de
lamp door de weerkaatsing tegen de wanden
als een cirkel met je meerijdt.
We stallen de mountainbikes. “Als ze bij terugkomst
maar niet zijn gestolen”, grapt de
Nederlander Jan Timmerman uit Nijeveen.
Miran leidt ons naar een grote ruimte met natuurlijke
zuilen. De gaten in de wanden verraden
de plaatsen waar dynamiet zat. “De gangen
waren bestemd voor het vervoer, terwijl
men hier lood en zink won”, wijst Miran naar
de grillige vorm van de zaal.
Miran vraagt of we allemaal even ons licht uit
willen doen. Al snel raken we gedesoriënteerd
in het aardedonker en niemand durft een stap
te zetten. Het maakt duidelijk waarom een
strakke coördinatie bestond tussen de verschillende
werkploegen, waardoor hulp altijd
nabij was.
Begonnen op 693 meter hoogte, eindigt de
tocht aan de andere kant van de berg op 676
meter. De buitenlucht valt als een warme deken
om ons heen. In het mijnmuseum sluiten
we de tocht af. Miran schenkt borrelglaasjes
met sterke drank. Hij dringt aan dat we toosten
op de geslaagde fietstocht. Ik sla de
Sloveense ‘spiritus’ in één keer achterover en
vlieg even later over de weg terug naar Crna na
Koroskem.
INFO
Omdat de mijntochten niet langer dan twee
uur duren, is een combinatie met een korte of
lange mountainbikevakantie aan re raden.
Vooral omdat alledrie de regio’s ook bovengronds
de moeite waard zijn om op de mountainbike
te verkennen.
Websites: www.aspadventure.nl;
www.erlebnisbergwerk.com;
www.mtbpark.com.
11 - 2004 FIETS 47