Reisverslag Costa Rica, Panama & Havana (december 2006)

Costa Rica is reeds jaren onze persoonlijke voorkeursbestemming voor een rustige ontspannen vakantie.
We ontdekten het reeds lang voor de grote massa en vermijden zelfs de actueel platgelopen paden als
Monteverde en Manuel Antonio omdat Costa Rica daarnaast nog zoveel andere rustige plekken te bieden
heeft. Dat ondervonden we de voorbije Kerstvakantie wanneer we Costa Rica combineerden met een stuk
van Panama en Havana. Ik wil mijn passie voor de Cubaanse hoofdstad delen met Christine, die er nog
nooit is geweest, zeker nu het regime van de zieke Fidel Castro wellicht ten einde loopt.
Costa Rica
We vliegen met Martinair waarmee (net zoals met Iberia) een internationaal circuit
met San José en Havana mogelijk is. Na een nacht in het ons vertrouwde Real
Quality Hotel (voorheen Real Comfort) nabij de luchthaven rijden we met een
huurwagen via de alternatieve Route of the Saints door valleien met koffi eplantages
naar de Interamericana richting San Isidro, die we nabij km 60 vervoegen. Net ervoor
ontdekken we het familiale El Toucanet Lodge dat zich evenals Trogon Lodge in de
Savegre-vallei toelegt op vogelobservatie en meer bepaald van de door ornithologen
gezochte Resplendid Quetzal. We laten onze geliefde vallei en lodge voor de
terugreis, want nu willen we enkele dagen doorbrengen in de Talari Mountain Lodge
dat de Belgische familie Westra net verkocht heeft aan een jong Engels koppel.
We gaan er de verschillende gesuggereerde dagexcursies uittesten. We beginnen
met het Los Cusingos reservaat met het woonhuis van Dr. Alexander Skutch, die
de vogels van Costa Rica voor het eerst in boek bracht. Voor een wandeling in het
heuvelachtig terrein is het reeds te warm en we beperken ons tot de voederplaats
waarbij we een green honey creeper kunnen vastleggen.
In San Isidro zelf, een landbouwcentrum, zoeken we tevergeefs naar de groenten-
en fruitmarkt. ’s Namiddags bezoeken we Las Quebradas, een hoger gelegen
waterwinningsgebied vergelijkbaar met Monteverde. Een klimpad van 1500 meter
brengt ons naar een waterval. Het pad klimt verder naar de Pico de Zoncho, een
goede oefening voor de populaire beklimming van de Chirripo, met 3819 meter Costa
Rica’s hoogste bergtop. We ontlopen net op tijd hevige namiddagregens, hoewel
het nu ‘het droge seizoen’ is. De volgende dag begeven we ons daadwerkelijk in de
richting van de Chirripo in de Sierra de Talamanca, maar we beperken ons tot een
wandeling in het Cloudbridge Reserve Project, een poging tot herbebossing van een
open plek in het nevelwoud. Op de terugweg bezoeken we in San Gerardo de Rivas
warmwaterbronnen en thermale baden. De smalle toegangsweg is uitstekend voor
birdwatching. Wie op zoek is naar meer comfort dan het bescheiden Talari kan terecht
in het Rio Chirripo Hotel, dat lid is van een hotelvereniging die zich Charming Nature
Lodges noemt. Een alternatief voor de correcte eenvoud van Talari kan Pelicano zijn,
maar Talari Mountain Lodge ligt meest centraal voor wie houdt van bergwandelingen
in een vogelrijke regio. In Rivas kan je de noodzakelijke permit kopen om de Chirripo te
beklimmen in een tweedaagse trektocht met overnachting in een gemeenschappelijke
Reisverslag
Costa Rica - Panama - Havana
december 2006

erghut. Je stuurt er best een local heen die voor enkele dollars voor jou in de lange
wachtrij gaat staan. Aan ons is deze krachttoer echter niet besteed en wij gaan de
zon opzoeken aan de Pacifi co. We bereizen nu onbekend terrein met de Tico Times,
een locale zeer actuele reisgids, als enige toeverlaat, maar zelfs die geeft weinig
informatie want de transitzone naar Panama is toeristisch bijna niet ontwikkeld. De
zuidelijke fl anken van de Sierra de Talamanca zijn gecultiveerd met ananasplantages.
In Buenos Aires kan je naar l’Amistad rijden, een grensoverschrijdend nationaal park
met Panama. San Vito is een slordig koffi ecentrum van waaruit we de gereputeerde
Wilson Botanical Garden bezoeken. Op 10 ha vind je hier een grote verzameling
palmbomen, bromelia’s, varens, gingerplanten, heliconia’s, 400 vogelsoorten, 800
vlinders, 28 vleermuizen… en je kan er ook relatief comfortabel overnachten. Wij
zijn nu vlakbij de grens van Panama. Huurwagens mogen de grens nog steeds niet
oversteken zodat we daarom terug moeten naar San José, echter niet alvorens
de kuststreek van Golfi to tot Uvita met het Ballena National Marine Park grondig
te exploreren. Golfi to heeft wildwest allures nadat het vanwege de bananenziekte
in verval geraakt is als exporthaven. Een taksvrije ‘Deposito Libro’ zone moet het
stadje nieuw leven inblazen. Busladingen Costaricanen komen er vooral elektrische
huishoudapparatuur kopen. We verblijven in La Gaviota, een knus driesterrenhotelletje
gelegen aan een modderige baai zonder strand maar met zwembad, waaraan we de
namiddag doorbrengen, ditmaal zonder regen maar veel zon. We dineren in de door
Tico Times aanbevolen Bahia Banano Marina waar enkele mooie jachten liggen
aangemeerd. Amerikaanse toestanden maar een voortreffelijke keuken. Het is aan
de kust erg warm en dus zijn we de volgende morgen al om 06u30 op pad. We testen
de 4x4 uitrusting van onze Daihatsu Terios op de piste naar Gamba waar we een
wandeling maken naar de Avellan- waterval. Die ligt op een privé terrein van 40 ha
dat te koop is. Voor 100.000 USD word je eigenaar van een prachtig stuk natuur. Het
zal de volgende dagen duidelijk worden dat eigenlijk heel Costa Rica te koop staat
en opgekocht wordt door vooral Amerikanen en Canadezen. De natuurbescherming
waarmee de Costaricaanse politici trots uitpakken is maar een voorwendsel voor
roekeloos geldgewin. Bouwpromotoren commercialiseren de hele kustlijn en
maagdelijk regenwoud wordt daar zonder enige scrupules voor opgeofferd. Sinds
vijf jaar is er een uitstekende brede asfaltweg aangelegd tussen Palmar Norte en
Uvita, de Costanera, waarmee deze tot voor kort weinig bezochte regio toeristisch
wordt ontsloten. Hotels rijzen er als paddestoelen uit de grond. We logeren één nacht
in Finca Bavaria, lid van Charming Nature Hotels, familiaal gerund met zes kamers,
allen met een terras met zicht op de Stille Oceaan. We dineren in Crystal Ballenas,
een viersterrenhotel van internationale klasse, maar geef ons maar de kleinschalige
charme van Bavaria. ’s Anderendaags verhuizen we maar een twintigtal kilometer
- het is tenslotte vakantie - naar Dolphin & Whales Hotel waar we vooruit hebben
gereserveerd voor twee nachten. Het kijkt uit op de Whale Tail, een natuurlijke door
stranden en een rif gevormde walvisstaart in het Ballenas Marine National Park. We
boeken er twee excursies. We beginnen met een Dolphin & Whales bootexcursie in
het nationaal park, een gedurfde verwoording, want vier uur varen levert geen enkel
zeezoogdier. Landschappelijk hebben we wel genoten van de woeste rotskust met
primair regenwoud, spoelgaten, grotten… en vooral van de eilanden Tres Gemelos
en Ballena Island, broedplaats van fregatvogels, bruine pelikanen en brown boobies.
‘Vaut au moins le détour’ zou de Guide Michelin vermelden. De tweede excursie is
een mangrovenboottocht die pas kan doorgaan rond 10u00 morgenvroeg als het getij
hoog genoeg is. Daarom besluiten we eerst te gaan wandelen in een stukje primair
regenwoud, eigendom van de La Cusinga Lodge die een eco-lodge blijkt te zijn van
het zuiverste soort. De manager leidt ons persoonlijk door een oeroud stuk bos
met imposante boomreuzen waarin brul- en capucijnapen en red capped Amazon
papegaaien met hun gehuil en gekrijs een Hitchcock-sfeer creëren. De manager,
Geince Guzman klaagt over onverantwoordelijke bouwpromotoren en politici die
Costa Rica’s natuur bedreigen. Dat bevestigt ook de eigenaar van Cuna del Angel,
een idyllisch charmehotel met de klasse van een hemels paradijs, waar we toevallig
belandden na een aanvankelijk ergerlijke mangrovenboottocht. Die werd uitgevoerd
door twee jonge Costaricanen die enkel oog hadden voor de twee vriendinnen die
ze mee hebben uitgenodigd. Na verloop van tijd raakten ze blijkbaar toch onder de
indruk van ons vogelenthousiasme want vogels zien we inderdaad in overvloed:
caracara, bruine pelikaan, royal en sandwich tern, een tiental reigersoorten, green
en ringed kingfi sher, prothonory warbler, mangrovezwaluwen….en een paar
prehistorisch uitziende boomleguanen. Eigenlijk op zoek naar een restaurantje voor
de lunch, wordt onze aandacht getrokken door het nieuwe Cuna del Angel Hotel, één

jaar oud, gebouwd door een 55-jarige Duitser met visie. Zijn hotel in Ibiza beu en zijn
centen opnieuw geïnvesteerd in zijn’ Engelenwieg’ als pensioen om de oude dag
door te brengen. Ik word geconfronteerd met een levensdroom. Ondanks het naar
Costaricaanse normen dure prijskaartje aarzelen we geen ogenblik om hier onze
laatste nacht aan de Pacifi co door te brengen en dat hebben we ons geen ogenblik
beklaagd. Integendeel, genoten als we hebben van de hemel op aarde, omringd door
engelen, sterren aan het fi rmament, een romantische hotelkamer en, op het ontbijt
na, één van de beste keukens van Costa Rica. Morgen rijden we helaas terug naar
San José en verlaten Costa Rica even voor een intermezzo in Panama.
We rijden via Dominical terug naar San Isidro waar we de Interamericana vervoegen.
Voorbij de Cerro del Muerte dalen we nu wel af in de Savegre-vallei en gaan kolibries
fotograferen bij de nectarfeeders van Trogon Lodge en Savegre Hotel. Op gevoel
rijden we door de drukke ongeordende voorsteden van de hoofdstad naar het
Savana-park waar we de autopista 27 richting Cuidad Colon nemen voorbij Marriott
Courtyard en het moderne Multiplaza shoppingcomplex. De exit naar Santa Anna
brengt ons onverhoopt terug in het Real Quality Hotel, waar men de huurwagen komt
ophalen.
Panama
De nacht is kort, want om 05u30 brengt de eerste gratis shuttlebus ons reeds naar
de luchthaven. Copa Airlines vliegt ons om 08u20 in slechts een uurtje naar Panama
City. Dat werd als een van de eerste plaatsen aan de Pacifi co gesticht in 1519 door
Balboa, naar wie de nationale munt is genoemd, en ontwikkelde zich als belangrijke
doorvoerhaven van de Zuid-Amerikaanse Inca-schatten. Via de Camino Real werden
die toen nog over land naar Portobelo aan de Caribische kust vervoerd, vanwaar het
Inca-goud naar Spanje vertrok. Bij aankomst worden we onmiddellijk naar de oudste
ruïnes gebracht van wat ooit Panama Viejo was. Dat werd in 1671 platgebrand door
de respectabele zeerover, Sir Henry Morgan. Panama City werd herbouwd op een
beter te verdedigen plaats aan de Baai van Panama, het koloniale Casco Viejo,
dat we bezoeken via de zeeboulevard Avenida Balboa. Je moet daarvoor door het
contrasterende moderne Panama City vol wolkenkrabbers, waar de Panamakanaaldollars
worden geïnvesteerd. Casco Viejo bekoort ons onmiddellijk met zijn koloniale
gebouwen en kraakpanden bezet door Afro-Latino’s, wat ons aan Havana doet
denken. Buitenlandse investeringen blijven uit omdat men wacht op een gerechtelijke
uitspraak i.v.m. een oude wet die wordt aangevochten omdat die krakers na 15 jaar
bezetting het eigendomsrecht geeft. Dat heeft allemaal te maken met de dictatuur
van Noriega die in 1989 gewelddadig aan de kant werd gezet door de Amerikanen
die hun belangen in het Panamakanaal bedreigd zagen. In afwachting heeft Unesco
alvast Casco Viejo op de werelderfgoedlijst geplaatst, en terecht. We lopen voorbij
het Palacio van Simon Bolivar die hier zijn droom van een verenigd Zuid-Amerika in
Gran Colombia kort verwezenlijkt zag. Vandaag is er een ministerie in ondergebracht.
In de Iglesia de San José bewonderen we het gouden altaar dat in de periode van
Panama Viejo als enige kunstschat niet in de handen van zeerovers is terecht
gekomen. Het Teatro Nacional lijkt wel een miniatuur van het Scala in Milaan. De
straten vol kraakpanden met houten balkons die als waslijnen fungeren zijn dankbaar
en kleurrijk fotomateriaal. Aan de andere kant van de baai van Panama schittert de
skyline van het moderne Panama City in de zon. We moeten ons helaas beperken
tot een impressie want we worden in het Soberania National Park verwacht waar we
twee nachten reserveerden in de unieke Canopy Tower, een voormalig radarstation
van de US Air Force. Voor vogelliefhebbers is dit dé place to be, althans dat beweren
de eigenaars, die hiervoor een exuberante pakketprijs hebben berekend. Voor 350
USD per persoon per dag krijg je een eenvoudige kamer en karige maaltijden. Er zijn
twee dagactiviteiten inbegrepen, weliswaar onder begeleiding van erg professionele
natuurgidsen, maar die worden buiten het privé-domein georganiseerd. Het Gamboaresort,
een gerenoveerde militaire residentie waar de Amerikanen tot de overdracht
van het Panama-kanaal in 1999 verbleven, blijkt achteraf een goedkopere optie te
zijn die ook beter gelegen is voor een hele of gedeeltelijke kanaal-transit, want die
mag in een Panama-reis niet ontbreken. Als inleiding hierop bezoek je best eerst
het Mirafl ores Visitor Center met een viewdeck op de vierde verdieping met uitzicht
op de Mirafl ores Locks, één van de sluizen waarmee schepen in drie fasen een
hoogteverschil van 24 meter overbruggen. Rekening houdend met de beschikbare
technologie van rond de 19e eeuwwisseling is de aanleg van het Panamakanaal een
huzarenstuk en technologisch wereldwonder. Een dam op de Gatum rivier zorgde
voor een bevaarbaar meer, maar dan diende een 14 km lange strook uitgehakt te
worden in het graniet van de Continental Devide, de zogenaamde Culebra Cut.

Keizer Karel V was de eerste die het idee van een waterweg dwars door de landengte
van de Caribische Zee naar de Stille Oceaan opperde, een project waaraan pas
vier eeuwen later werd begonnen in 1880 onder de auspiciën van de Fransman
Lesseps, de bouwer van het Suez-kanaal. Hier faalde hij vanwege de vochtige
jungleomstandigheden, tropische ziekten en fi nanciële problemen. Uiteindelijk waren
het de Amerikanen die na 10 jaar de klus klaarden in 1914. Het cargoschip Ancon
lukte als eerste in de 85 km lange passage door het kanaal. De sluizen waardoor
de schepen worden versast zijn 330 meter lang en 33,5 meter breed en bijna alle
internationale vrachtschepen houden hiermee rekening. Een doorvaart is hierbij
millimeterwerk. Jaarlijks passeren er ongeveer 13.000 schepen die gemiddeld 45.000
$ tol betalen, slechts een fractie van wat een zeereis rond Kaap Hoorn zou kosten.
Een cruiseschip met 2.000 passagiers betaalt een slordige 200.000 $ of zowat 3.000
oude Belgische franken per persoon. Omdat het kanaal aan zijn maximale capaciteit
zit werd vorig jaar via een referendum de bouw van een bredere en diepere extra
sluis goedgekeurd, een project dat begroot is op 5,2 biljoen USD.
Vanuit Gamboa nemen we deel aan een toeristische partiële transit waarbij we beide
sluizen passeren en de cijfers en dimensies van dit technische meesterwerk pas
goed doordringen. In vier uur worden we door de sluizen gesast en varen onder
de nieuwe Centennial en oude Americas brug om aan te meren bij de Flamenco
Marina, een tax free zone met vele restaurants op het einde van de Causeway die
een aantal eilanden met het vasteland verbindt. In de omgeving liggen nog meer
woonresidenties van vertrokken Amerikanen. De USA had immers bij de bouw van
het kanaal een concessie land afgedwongen bij het Panamakanaal, 50 mijl lang en
10 mijl breed, dat het pas in 1999 terug heeft overgedragen aan Panama, samen met
het beheer over het kanaal. In een residentie nabij Gamboa woont nu een dame die
er al jaren de tafel dekt voor vogels uit het nabijgelegen Soberania National Park en
die komen er in een bonte variëteit aan kleuren op bezoek. In één kwartier meldden
zich een vijftiental soorten… eigenlijk meer dan we zagen langsheen de Pipeline
Road (Oleoducto). Dit is een 18 km lange oliepijplijn die in WOII door de Amerikanen
is aangelegd in maagdelijk regenwoud, maar nooit in gebruik is genomen. Nu staat
deze bosweg bij vogelaars bekend als één der beste birding spots ter wereld. Carlos,
een bekwame canopy-gids, lokt er met bandopnames en persoonlijke imitaties een
aantal zeldzame soorten. We zien er ook een luiaard en een agouti. In het wild kan
hier de Harpy gezien worden, Panama’s vogelsymbool en ’s werelds grootste arend.
Dat wordt bevestigd door een enthousiaste Japanner die we tijdens onze wandeling
ontmoeten en die hem hier gisteren heeft gezien. Dat geluk hebben wij niet en dus
troosten we ons maar met een bezoek aan de Botanical Garden. Die heeft een Harpy
Eagle Exhibit met een video en enkele gekooide exemplaren.
Kerstavond brengen we door in het Country Inn Amedor, binnen de voormalige
Amerikaanse zone. Het ligt mooi aan de waterkant met zicht op de America Bridge
van het kanaal. De lokale agente komt er ons vaarwel zeggen, want morgen vliegen
we terug naar Costa Rica. Voor een volgend bezoek – en dat wordt de komende
Kerstperiode – suggereert zij de Panama Canal Railway naar Colon, moderne
cruisehaven, en Portobelo, de Spaanse koloniale uitvoerhaven van weleer, El Valle
de Anton aan de voet van Cerro Gaital in de Cocle provincie, een must voor vogel-
en natuurliefhebbers, Laguna de Chiriqui voor zijn stranden en walvisobservatie;
Bocas del Toro voor zijn koraalriffen en regenwouden en Kuna Yala voor traditionele
indianenstammen. We genieten van een kerstavondmenu in tropische temperaturen
op een buitenterras van het aangename Penca Restaurant: inktvisringen, zeebaars
en vanille ijs, begeleid door Spaanse Cava. Eens wat anders dan kalkoen op een
winterse avond, maar we kunnen niet zeggen dat we die missen.
Terug naar Costa Rica
Voor onszelf zijn we minder veeleisend dan voor onze klanten, want we maken onszelf
slachtoffer van een organisatorische fout. Er bestaat immers een rechtstreekse
vlucht tussen Panama City en Havana, en het was dus overbodig om terug te keren
naar Costa Rica waar we nu ons verblijf hebben opgesplitst. Bovendien is ons
vliegtuigticket hierdoor een stuk duurder uitgevallen. So be it… dus landen we op
Kerstdag terug in San José waar men ons opnieuw een Daihatsu Terios levert voor
een traject noordoostelijk van de hoofdstad. Het wordt een valse start want na 15 km
hebben we lekke band. In een nagel gereden … of het slachtoffer van een poging om
ons van onze bagage te beroven? We zullen het nooit weten want gelukkig komen
we in bonafi de handen terecht. Twee mannen helpen ons bereidwillig om het wiel
te verwisselen, dat wij op onze beurt onmiddellijk terugbrengen naar het Adobe
wagenhuur depot. De tweede start lukt wel, tenminste tot Vara Blanca richting La Paz

Waterfall Gardens, waar de weg is geblokkeerd wegens een ongeluk. Na een half
uur kunnen we verder en laten de geplande stop in het vogelcafeetje in Chinchona
vallen omdat we vrezen dat we anders onze eindbestemming Laguna Lagarto in
het donker zullen bereiken. De piste die er twee jaar geleden erbarmelijk bijlag is nu
geasfalteerd tot Pital. De laatste 38 km naar Boca Tapada zijn daarentegen nog erger
geworden zodat we er twee uur over doen en net vóór zonsondergang arriveren in de
eenvoudige toucanlodge. Ik laat de meegebrachte rosé cava koud zetten, uiteindelijk
is het ook voor ons Navidad. Het diner is beter dan vorige keer, maar het is ons
om morgenochtend te doen en Laguna Lagarto Lodge vult onze hooggespannen
verwachtingen in. Zodra de bananen in de vertrouwde bomen worden gehesen komen
ze van overal aangevlogen: Aracaris, keel billed en chesnut mandibled toucans,
papegaaien allerhande, de luidruchtige oropendula’s, tanagers, chesnut sided
warbler, black cheeked woodpecker… en zelfs variagated squirrel gaan allemaal de
digitale plaat op, sommige zelfs in de vlucht, want onze Canon Eos 30D is snel. We
genieten de rest van de ochtend na, nemen een siësta en tekenen ’s middags voor de
regenwoudwandeling georganiseerd door de lodge. Die levert coati’s (neusberen),
spider monkeys, bull ants en blauwrode pijlgifkikkertjes. ’s Anderendaags begeven
we ons opnieuw naar onbekend terrein. Het is bemoedigend dat bijna 15 jaar reizen
in Costa Rica nog zoveel nieuws te bieden heeft. We rijden naar Bajas del Toro ten
zuidoosten van de Poas-vulkaan met zijn azuurblauw kratermeer en bereiken dat
via Pital, Aguas Zarcas en Rio Cuarto. Daar worden we verrast door de Catarata
del Toro, een mooie bijna 130 meter hoge waterval waarrond naar voorbeeld van
de La Paz Waterfall Gardens een tuincomplex wordt uitgebouwd. We kunnen er de
voor Costa Rica endemische black bellied hummingbird fotograferen tussen enkele
mistfl arden door, want we bevinden ons reeds in het nevelwoud waar ook Bosque de
Paz zich bevindt, een 1000 ha groot privaat natuurreservaat, dat de gereserveerde
eigenaar, in tegenstelling tot de algemene trend in Costa Rica, absoluut wil vrijwaren
voor het nageslacht. Het kost ons dan ook heel wat moeite om het reservaat te
vinden. Het is niet aangeduid en enkele geraadpleegde dorpelingen in Bajos del Toro
blijken het niet te kennen. Uiteindelijk vinden we het toch, afgesloten met een hek
en bewaakt door een portier. De eigenaar wil geen pottenkijkers in zijn maagdelijk
stukje cloud forest, waarin 22 km goed onderhouden wandelpaden zijn aangelegd.
Bij de lodge trekken nectarfeeders en voederplanken tal van kolibries en een aantal
bijzondere vogelsoorten aan zoals black guan, rufous motmot en zelfs voor mij twee
nieuwe soorten (en dat is al een tijdje geleden): orange bellied trogon en rufous
capped bush fi nch. Het nevelwoud deed tijdens gans ons verblijf zijn naam alle eer
aan: het motregent bijna permanent, maar dat stoort niet om enkele wandelpaden uit
te testen. Daar blijkt dat de wereld toch wel heel klein is: ik ontmoet er immers Pieter
Westra – je weet wel, die van Talari Mountain Lodge, dat verkocht werd omdat papa
medische hulp, die beter is in San José, nodig had. Bosque de Paz wordt een ware
ontdekking voor wie houdt van wandelen in een rustige omgeving. Vogelaars vinden
er tal van soorten, eigen aan het regenwoud. Ondanks de relatief kleine oppervlakte
van Costa Rica kennen we nu materie genoeg om er gemakkelijk enkele weken
door te brengen. Wie ooit door Costa Rica werd gecharmeerd zoals wij, kan gerust
terugkomen. We bezorgen u een totaal alternatieve reisweg!
Havana, Cuba
We keren nu defi nitief terug naar San José en breien morgen nog een cultureel
verlengstuk aan deze bijzonder geslaagde natuurreis. We eindigen onze reis in
de hoofdstad van Cuba, het verleidelijk levendige aparte Havana, resultaat van de
confrontatie tussen Fidels sociale revolutie en het vroegere westers kapitalisme.
Via El Salvador, een verrassend drukke draaischijf in Centraal Amerika, vliegen we
naar Havana, waar de tijd wel blijkt te hebben stilgestaan sinds mijn laatste bezoek
in 2001. De toen modern ogende luchthaven komt nu versleten over, net zoals het
hele straatbeeld van verkrotte huizen waarin sporadisch nog een oldtimer voorbij
rijdt. Naarmate we de hoofdstad naderen wordt het drukker en in het centrum bij
het Capitool vinden we het levendige kleurrijke Afro-Caribische gewriemel waarvoor
we gekomen zijn. De taxi dropt ons bij het Saratoga Hotel, Havana’s nieuwste
vijfsterrenhotel met zicht op het indrukwekkende El Capitolio, een kopij van het Witte
Huis in Washington, voor Castro het symbool van westerse decadentie. Hij heeft het
gelukkig wel laten staan en dat geldt ook voor de vele andere prachtige gebouwen
die Havana Vieja rijk is en die met Unesco-gelden een opknapbeurt ondergaan. Cuba
heeft vandaag zijn eigen munt, de Cuba Convertible (Cuc) die de vergruisde USD
offi cieel volledig moet verbannen uit het dagelijks betalingsverkeer. Omwisselen van
USD naar Cuc wordt bestraft met 10%, zodat je beter euro’s meebrengt.

Een taxi van de luchthaven naar Havana Vieja kost offi cieel 25 Cuc (± 20 euro).
Vermits we nog geen plaatselijke munten hebben, presenteren we de chauffeur 30
USD die hij met de glimlach in zijn zak steekt. Het is duidelijk dat naast het offi ciële
Castro-systeem nog steeds een alternatieve economie draait.
We logeren in een juniorsuite die buitengewoon mooi oogt. Men verwelkomt ons
met een fl es wijn en hapjes die niet onmiddellijk evenredig zijn aan de vijfsterren
infrastructuur, maar dat hadden we ook niet verwacht. Uiteindelijk zullen we in Cuba
beter eten dan we ooit tevoren hebben gedaan, vooral de uitgebreide ontbijtbuffetten
zijn fi jn.
La Havana Vieja bezoek je best te voet en het is nog steeds een openluchtmuseum
van kraakpanden waar de Cubanen zich na de Revolutie, intussen 50 jaar geleden,
hebben gevestigd. Voor het Capitolio pronken oldtimers die als taxi fungeren. Je kan
je als toerist ook laten rondrijden met paard en koets. De lokale bevolking neemt de
eigenaardige ‘kamelenbus’ voor hun transfers. De grote kooi op wielen is gemonteerd
als een truck, een voorbeeld van Cubaanse creativiteit die noodzakelijk was en nog
steeds is na het door Amerika ingestelde handelsembargo. We wandelen vanuit
Parque Central via de Paseo de Prado, dat de allures van de Ramblas heeft, naar de
Malecon zeepromenade. We passeren het Gran Teatro en vele historische panden
die omgebouwd zijn tot aantrekkelijke hotels: Inglaterra, Golden Tulip, Telegrafo,
Sevilla… sommige met een mooi dakterras. Edifi cio Baccardi, het voormalige
optrekje van de rumbaron, ligt in een zijstraatje. Ik word er aangesproken door een
(authentieke?) artiest van de Buena Vista Social Club, die me een persoonlijke
uitnodiging op een servetje geeft in ruil voor een fl es melk.
De haveningang wordt bewaakt door forten of wat daar van overblijft. Alle historische
onafhankelijkheids-strijders zijn nationale helden en hebben hun standbeeld in
Havana en de rest van Cuba, zo ook Máximo Gómez Báez, el Genaralísimo. Het
Palacio de la Revolución herbergt de Granma, het schip waarmee Castro in zijn
overtocht vanuit Mexico lukte en de revolutie begon. Via Hemingway’s favoriete
cafeetje, El Bodeguita, bereiken we de levendige Plaza de la Catedral waar we een
mojito uitproberen, een cocktail met rum en muntblaadjes. Op de Plaza de Armas
ligt hotel Santa Isabel, ooit een vijfsterren charmehotel, maar daarvan heeft de tand
des tijds op zijn minst reeds één ster afgeknaagd. Ik mis een beetje de ritmische
straatmuziek van de live orkestjes die voorheen op bijna elke hoek naar een fooi
van voorbijgaande toeristen speelden. Via het drukke Obispo-straatje met de hotels
Ambos Mundos (waar Hemingway verbleef) en de vijfsterren Florida, een mooie
apotheek en verschillende winkels, cafés en cremerias, beëindigen we onze eerste
impressie van Castro’s Havana.
We dineren in het hotel, de ene schotel al beter dan de andere, en nemen een
degustief in de stijlvolle Mezzanine Bar waar een live bandje nu wel voor de sfeer
zorgt.
De volgende dag zetten we de verkenning van Havana verder en begeven ons
in meer volkse buurten als China Town en Vedado waar de typische Cubaanse
sfeer nog nadrukkelijker aanwezig is. In alle eenvoud trekken ze allemaal hun plan,
meestal met nietsdoen, hangend uit hun raam of een praatje makend met de buren.
Unesco fondsen zijn hier nog niet aangekomen en de kraakpanden worden versierd
met afbladderende verf, scheuren en gaten afgedekt met planken. Oldtimers en
sidecars blinken wel als juweeltjes voor de deurposten en waar nodig wordt er
gesleuteld. Er zijn modellen bij uit de jaren ’30 en ’40 die het nog steeds doen. Op
een lokale fruitmarkt betalen de Habaneros met pesos, 24 keer goedkoper dan de
toeristen-cuc. We pauzeren bij Hotel Nacionál, Havana’s hoteltrots, waar we ooit
nog een wereldwijd congres organiseerden voor de (waterdichte) fi rma De Boer. De
Galleria Historica toont de portretten van alle prominente fi guren die hier de revue
passeerden, waaronder ook onze eigenste koning Leopold III. We wandelen dan
naar Coppelia, Havana’s ice cream park, waar toeristen betalen in cuc, Habaneros
in peso. We nemen er de coco-taxi, de Cubaanse versie van de Aziatische tuktuk,
naar het Cementario Colon: een necropolis van 56 ha met 500 mausolea. Het
werd uitgeroepen tot nationaal monument zodat toeristen ook hier moeten betalen.
Ouderen bezoeken hun overleden familieleden met een oldtimer. Het graf van La
Milagrosa is bedekt met bloemen. Zij wordt bezocht door kinderloze vrouwen. We
wandelen dan naar de Plaza de la Revolución waar Fidel jaarlijks, onder het wakend
ook van José Martí, zijn onderdanen met urenlange speeches bestookt(e). We nemen
een andere coco-taxi naar de Plaza San Francisco, die zeven jaar geleden in volle
restauratie was en veelbelovend oogde, maar daar is intussen weinig vooruitgang
geboekt. In deze buurt is het Hostel Valencia een budgetvriendelijke optie. Op straat

wordt ik al enkele malen als een nazaat van Hemingway begroet. En ik die dacht dat
Hemingway minder volumineus was…
De rest van de namiddag brengen we door aan het zwembad op het dakterras van
ons Hotel Saratoga. Heerlijk, met het levendige Havana aan onze voeten, nippend
aan een Crystal of Bucanero-biertje. ’s Avonds dineren we naast het meer bekende
El Floridita – de wieg van de daiquiri cocktail en andere favoriet van Hemingway
– in Zaragozana, waar we ons een overheerlijke seafood paella laten serveren.
Twee overbejaarde heren, supporters van het Spaanse Zaragoza, runnen de zaak
professioneel alsof er nooit een revolutie heeft plaatsgehad.
En zo nadert stilaan het einde van een buitengewone drieweekse persoonlijke
vakantie, waarin we heel wat ideeën opdeden, vooral voor individuele reizen op
maat, maar ook voor de organisatie van de 7 e editie van het Global Contacts Medisch
Symposium in 2008. De deelnemers zijn een origineel decor gewoon en dat hebben
we met deze combinatiereis vast en zeker gevonden. Hopelijk kunnen we daarbij
een welkomstspeech van Fidel vermijden. We betalen nog 25 cuc exittaksen aan het
regime en kijken al uit naar onze volgende vakantie met Kerst wanneer we Panama
verder zullen uitdiepen om daarna in Costa Rica uit te rusten bij onze landgenoten
van La Mansion Inn en Tango Mar, beide hoogwaardige en idyllische vakantieoorden,
respectievelijk aan het Arenal stuwmeer en aan de Pacifi co, waarvan reeds zoveel
klanten ontspannen terugkeerden naar onze westerse stressmolen. Vergeet niet dat
we zouden moeten werken om te leven en dat zouden we zoveel mogelijk vandaag
moeten doen…en daar hebben ze in Centraal Amerika wel verstand van.