Handleiding

Gebruiken
in plaats van
afbreken –
Handleiding voor een succesvolle
en duurzame herbestemming van
leegstaande agrarische gebouwen

2
De landbouw in de Duitse regio Niederrhein en
de aangrenzende gebieden in Nederland staat
voor nieuwe uitdagingen, waar vroeger koeien
en varkens stonden, heerst tegenwoordig
een gapende leegte. Momenteel worden ca.
3.800 gebouwen op 1.900 boerderijen niet of
beneden hun waarde gebruikt. Dit was voor de
Landwirtschaftskammer Nordrhein-Westfalen,
LTO Noord Projecten en de Universiteit Münster
aanleiding voor een project. Met ondersteuning
van de Euregio Rijn-Waal wordt aan weerszijden
van de grens een herbestemming gezocht voor
leegstaande agrarische gebouwen.
Voor de regio is het behoud van de typische,
landschapsbepalende agrarische gebouwen
een belangrijke factor en ook voor de mensen
in de regio is het van bijzonder belang. Tot
2011 heeft de Universiteit Münster aan de
hand van een enquête onder agrariërs / bezitters
van agrarische gebouwen voor de gehele
Euregio Rijn-Waal (Kreis Kleve, Wesel en aangrenzende
gebieden in Nederland) een leegstand
van 6.800 gebouwen met een oppervlak
van 1.300.000m² berekend. Wanneer geen
alternatieven gecreëerd worden, dan heeft
dat negatieve gevolgen voor het platteland, in
het bijzonder voor het landschapsbeeld. De
brochure „Gebruiken in plaats van afbreken –
resultaten en handelingsaanbevelingen uit het
begeleidende onderzoek“ presenteert wezenlijke
resultaten uit de wetenschappelijke studie

en laat spelers uit de planning, administratie,
politiek en vergunningverlenende instanties alsmede
de fi nanciële en onroerendgoedbranche
de mogelijke opties zien.
Voor startende en verplaatsende ondernemers
kan het aanzienlijke fi nanciële voordelen opleveren
zich in agrarische gebouwen
op het platteland te vestigen.
De geringe afstand tot de
woonplaats, positieve
werkomgeving, langdurige
binding met werknemers
en de vaak goede
infrastructuur zijn
verdere pluspunten.
De Handleiding voor
een succesvolle en
duurzame herbestemming
van leegstaande
agrarische gebouwen is
bedoeld voor de bezitters
en potentiële gebruikers van
leegstaande gebouwen in
Duitsland. Vanwege de deels
zeer uiteenlopende bouwrechtelijke
randvoorwaarden is er een
eigen Nederlandse handleiding
ontwikkeld. Beide zijn – net als
de bovengenoemde brochure – op
www.ruimtebijdeboer.nl te vinden.
Gebruik van een
leegstaande stal als
vergaderruimte in een
creatieve ambiance
3

Op een boerderijcomplex
waar verval dreigt
worden een boerderijcafé,
een feestzaal,
een informatiecentrum
en een vakantiewoning
gerealiseerd
4
De handleiding moet laten zien
• hoe een herbestemmingsproces concreet in
zijn werk zou kunnen gaan
• welke documenten bij een herbestemming
noodzakelijk zijn.
• waar herbestemmende partijen / aanbieders
van leegstaande gebouwen informatie of
advies kunnen krijgen. verwijst naar de
adviesmogelijkheden bij de betreffende instellingen
of bedrijven. Afwijkingen hiervan zijn
aangegeven.
Ervaringen uit het project “Ruimte bij de boer”,
de adviesgesprekken, de discussieforums en
symposia uit het INTERREG IIIa-project “Herbestemming
van agrarisch bouwvolume, behoud
van het cultuurlandschap en de gebouwen die
daarvoor kenmerkend zijn in de Euregio Rijn-
Waal” zijn hierin meegenomen. Ook worden
foto’s van voorbeelden van geslaagd herbestemde
gebouwen getoond.

1. Aan de basis staat een
prikkelend idee of een
leegstaand gebouw ............................ 6
2. Vindt u dan voor het goede
idee het passende gebouw
en de juiste gebruiker ........................ 8
3. Ondersteuning door een
deskundige: een eerste
afspraak met de architect ................ 12
4. De gang naar de Dienst
Bouw- en Woningtoezicht,
want: niet alles is toegestaan,
wat mogelijk zou zijn ........................ 12
5. Vormgeven aan het idee voor
herbestemming: ontwikkelt u
een overtuigend bedrijfsconcept ....... 15
6. Geen geld cadeau doen: zo
gunstig mogelijk fi nancieren ............. 16
6.1 Landbouw / herbestemmende
agrariër ........................................... 16
6.2 Kleine zelfstandigen /
starter in Duitsland ......................... 18
6.3 Effi ciëntie- en besparingspotentieel
bij het energiegebruik ....... 20
7. De volgende gang naar de
Dienst Bouw- en Woningtoezicht:
bouwaankondiging, -vooraanvraag
of aanvraag? ................................... 20
8. Ook over de overige consequenties
moet tijdig nagedacht worden .... 22
9. Tot slot: het moet klikken -
als het gaat om een goed
contact met elkaar ........................... 23
5

6
1. Aan het begin staat
een prikkelend idee …
In het meest ideale geval staat een prikkelend
idee aan het begin van de afwegingen. Hier
moet u eenduidelijk beeld over vormen, past dit
idee bij het gezin, het bedrijf resp. het werkzame
leven en de markt:
• Is er voldoende vakkennis aanwezig, om bijv.
een restaurant te runnen?
• Leeftijd, arbeidscapaciteit, imago, past ons
gezin bij het idee?
• Zijn er mensen in de regio, die geld aan ons
idee willen uitgeven?
• Is er in onze regio behoefte aan ons idee?
In plaats van een
varkensstal hebben
een agrarische handelsmaatschappij,
een
meubelmakerij en twee
woningen een plek op de
boerderij gevonden.

… of een
leegstaand gebouw
Bij de bezitters van voormalige
agrarische gebouwen
staan ongebruikte
gebouwen veel vaker aan
het begin van de afwegingen.
Hier moet u allereerst eens uw
kwaliteiten kwalifi ceren. Welke
mogelijkheden biedt:
• de boerderij (bereikbaarheid,
ligging, toegangsweg, grootte,
bouwwijze, voorzieningen bij het object,
woonmogelijkheden etc.) Wat prijzen uw
kennissen wanneer u over uw boerderij praat?
• het gezin
(houding, leeftijd, stressbestendigheid etc.)
• de fi nanciële situatie
• de (nabije) omgeving (kijken, praten lezen!)
Wat is er zo aantrekkelijk? Wat is er aanwezig,
wat is er te doen? Wat ontbreekt er in
de regio? Inkomensgroepen / consumptiegewoontes?
Wat is de trend, wat is “in“? Wat hebben anderen
in soortgelijke situaties gedaan?
Landwirtschaftskammer (LWK)
Wirtschaftsförderung
Meubelmakerij
met kantoor
in Rheurdt
7

8
2. Vindt u voor het goede idee
het juiste gebouw en de juiste
gebruiker
Wanneer u voor uzelf het innovatieve idee
gevonden heeft, zet u uw eisen aan het gebouw
op een rijtje. Het maakt een groot verschil, of
u materiaal opslaat, een boerderijrestaurant
wilt openen of een belastingadviesbureau wilt
vestigen.
• Bereikbaarheid: is de nabijheid van openbaar
vervoer, vliegveld of snelweg belangrijk?
• Ligging en kwaliteit: dakpannen hoeven niet in
een aantrekkelijke omgeving te worden opgeslagen,
belangrijker zijn goede infrastructurele
verbindingen. Rustzoekers waarderen de
natuur, goed bewaard gebleven historische
muren en het houden van dieren.
• Moeten de toegangswegen, keer- en parkeer
mogelijkheden geschikt zijn voor grote vrachtwagens
of alleen voor personenauto’s?
• Grootte: neem in uw planningen eventuele
uitbreidingsplannen mee, omdat voor een
aanbouw op het platteland slechts in beperkte
mate vergunningen worden verleend.
• Hoogte / breedte van de deuren: wilt u een
entree voor machines of slechts een ingang
voor mensen?
• Bouwwijze: gebouwen met een lichte bouwconstructie
zijn eerder geschikt voor kleinbedrijf
en opslagactiviteiten. Voor woon- of gastronomisch
gebruik is een gebouw nodig met een
zwaardere bouwconstructie.

• Faciliteiten bij het object: is er bijv. een breedbandkabel
nodig? Is er een rioolaansluiting?
• Verkeerssituatie binnen het bedrijf. U voorkomt
al meteen een boel irritatie, wanneer uw
weg en die van uw nieuwe klanten zich niet /
niet meer dan noodzakelijk kruisen met die
van andere bewoners / gebruikers
Herbestemming van een
Remise met Wellnes- en
Kneippgedeelte als
USP van een agrarisch
vakantiecomplex
• Woonmogelijkheid op de boerderij: deze vraag
kan op de middellange termijn actueel worden,
voor zover u op de boerderij uw nieuwe
inkomstenbron creëert
• Overleg met omwonenden. Wat vinden de
directe buren van uw idee, om in het gebouw
bijv. een inrichting voor jeugdige delinquenten
te willen huisvesten?
• Huren / pachten of kopen?
9

10
Met een beetje geluk bezit of kent u een gebouw
dat precies aansluit op uw idee. Is dit niet
het geval, dan heeft u nu een duidelijke voorstelling
van hoe uw ideale gebouw eruit ziet. Vindt u
het juiste gebouw resp. vindt u de klant met het
juiste idee voor uw gebouw:
• Praten, praten, praten! Het beste gebouw
vindt geen gebruiker wanneer het leegstaande
gebouw niet in de publiciteit komt
of wanneer u uw wensen
voor een leegstaand gebouw
niet benoemt.
In de voormalige
koeienstal werd een
kantoorgebouw voor 16
medewerkers van een
informaticabedrijf ingericht
• Maak gebruik van de mogelijkheden van
Ruimte bij de boer (www.ruimtebijdeboer.nl)
Als zoekende hebt u hiervoor twee mogelijkheden:
U kunt via “direct zoeken” leegstaande
gebouwen uit Kreis Kleve, Wesel en
Nederland selecteren. Of u kunt een zoekadvertentie
opgeven, waarin u uw wensen
kenbaar maakt.

De ervaring leert, dat de fantasie bij de
herbestemming van agrarisch bouwvolume
geen grenzen kent. In het bijzonder het
bouwrecht kan de feitelijke mogelijkheden op
de standplaats van het gebouw echter sterk
beperken. Een oriënterend advies over de
kansen van een dergelijke herbestemming
beschermt u als aanbieder tijdig voor onaangename
verrassingen!
LWK
• Wanneer u niet één enkel gebouw, maar een
compleet boerderijencomplex zoekt, helpen
de professionals op de markt u graag: onroerend
goed afdelingen van regionale banken
en spaarbanken, of onafhankelijke makelaars,
die u in tijdschriften vindt. In toenemende
mate worden leegstaande gebouwen ook door
de eigenaars in vakbladen gepubliceerd.
Banken, spaarbanken
Onroerend goed makelaars
Rijschool
Onderwijsruimtes en
kantoor in de voormalige
kippenschuur
11

12
3. Ondersteuning door de
professional: een eerste
afspraak met de architect
Zodra u voor uw idee een geschikt gebouw heeft
gevonden, is het aan te raden een gesprek met
een ervaren architect op het gebied van herbestemming
te voeren. Hoe schat hij de bouwkundige
toestand van het gebouw in, is het volgens
hem geschikt voor het nagestreefde gebruik?
Met welke kosten moet u naar schatting rekening
houden? Past dat binnen uw budget?
Architect
4. De gang naar de
dienst Bouw- en
Woningtoezicht, want,
niet alles is toegestaan,
wat mogelijk zou zijn
De particuliere
woongemeenschap
Caldenhof schept
goede leefomstandigheden
voor gehandicapten
In principe zijn in het buitengebied
dezelfde gebruiksmogelijkheden
denkbaar als binnen gesloten plaatsen
of agglomeraties of op bedrijfsterreinen.
Dit is in werkelijkheid echter niet zo. De
bouwwetgeving beschermt het buitengebied;
enkel agrarische en tuinbouwactiviteiten genieten
bepaalde privileges, omdat deze berusten
op grondbewerking. Alle andere plannen moeten
in overeenstemming zijn met de omgevingsfactoren,
d.w.z. publieke belangen (andere plannen,
milieueffecten etc.) mogen hiermee niet strijdig
zijn en de uitsluiting moet zijn veiliggesteld.

Controleer tijdens een vrijblijvend gesprek met
de Dienst Bouw- en Woningtoezicht, of uw innovatieve
zakelijke idee in het buitengebied past,
d.w.z.
• Dient het een doelmatige gebruik van een
bouwvolume, dat het waard is, behouden te
blijven
• Blijft het uiterlijk van het gebouw na de verbouwing
op wezenlijke punten behouden
• Is het een boerderij waar de opdracht tot
agrarisch gebruik niet langer dan 7 jaar geleden
is afgegeven (Termijn tot 31-12-08 uitgesteld;
vermoedelijk vervalt deze passage in
2009 volledig).
• Is het gebouw meer dan zeven jaar geleden op
rechtmatige wijze gebouwd
• Is het een gebouw dat in ruimtelijk-functioneel
opzicht met de boerderij verbonden is
• Hoeveel wooneenheden zijn er aanwezig. Er
mogen naast de voorhanden geprivilegieerde
wooneenheden voor bedrijfsleiders (evt. gepensioneerde
boeren en landarbeiders) maximaal
3 extra wooneenheden gecreëerd worden.
• Heeft er al een herbestemming plaatsgevonden
voor het gebouw. Een herbestemming die
voor de tweede keer plaatsvindt, is uitsluitend
binnen de “feitelijke variatiebreedte” van het
volgens vergunning toegestane gebruik en
b) zonder “stedenbouwkundig andere kwaliteit”
van het nieuwe gebruik toegestaan.
Dat betekent eenvoudig gezegd dat er bijv. op
een herbestemming voor opslagdoeleinden
geen herbestemming voor woondoeleinden
kan volgen, echter wel de opslag van andere
goederen.
13

14
• Is het gebouw als cultuurlandschap geclassifi
ceerd of valt het onder monumentenzorg? Dan
gelden andere bepalingen.
Herbestemmingen worden per geval bekeken.
Problemen kunnen optreden wanneer bepaald
gebruik op grond van wetgeving rond waterbescherming
of landschapsbescherming op een
standplaats niet is toegestaan. Loopt de enige
toegangsweg tot de boerderij naar een rijks- of
provinciale weg, dan kan dit ertoe leiden, dat de
vergunning niet verleend wordt. Ligt er binnen
een straal van 300 meter een agrarisch bedrijf,
dan zou een herbestemming diens (dynamische)
continuïteit in gevaar kunnen brengen. Ook hier
is de realisering van de herbestemming onzeker.
Ook hierover geven de offi ciële bouwinstanties
voorlichting.
De weg naar de Dienst Bouw en Woningtoezicht
moet al in een vroeg stadium worden bewandeld;
voor u een onroerend goed koopt. Zo vermijdt u
de onaangename verrassing, dat de nagestreefde
herbestemming belemmerd wordt en u met
een nutteloos gebouw achterblijft! Ook dient u in
gesprek te gaan met de Dienst Bouw- en Woningtoezicht,
als bij het doorlopen van de checklist
bouwrechtelijke problemen worden vermoed.
Bouwvergunning verlenende instanties
Aan te bevelen documenten: situatieschets,
eventueel foto’s ter documentatie van de
bouwkundige situatie, beschrijving van de
maatregels, evt. bouwtekening.

5. Vormgeven aan het idee voor
herbestemming: ontwikkel een
overtuigend bedrijfsconcept
Wanneer u bouwinstanties, geldschieters
en ontwikkelingsmaatschappijen
van uw goede
idee wilt overtuigen, dan
moet u een goed concept
ontwikkelen. Hiertoe behoren
in het bijzonder:
• Idee voor herbestemming-/zakelijk
idee,
marktanalyse
• Bedrijfsbeschrijving
(doelstelling, doelgroep,
aanbod)
• Kapitaalbehoefte en fi nanciering
• Benodigde arbeidstijd
• Rentabiliteitsberekening,
succescijfers (break-evenpoint,
winst, afl ossingsduur)
Wanneer u het geheel voorziet van foto’s en
schetsen en in een professionele presentatiemap
opbergt, zult u uw toekomstige gesprekspartners
al voor een groot deel voor zich
winnen. De opstelling van een concept zal u
helpen, uw eigen gedachten te ordenen!
LWK (uitsluitend voor agrariërs)
Architecten, belastingadviseurs e.a.
Industrie- en Handelskammer (IHK),
Handwerkskammer (HWK) (voor kleine
zelfstandigen / starters)
Künstlerhof Lavesum:
drie woningen en
ateliers in voormalige
stallen
15

16
6. Geen geld cadeau doen:
gunstig fi nancieren
Goed fi nancieren betekent handig onderhandelen.
Trouw aan de vaste huisbankier staat niet automatisch
synoniem voor een gunstige fi nanciering.
Vraag offertes aan bij verschillende fi nanciële instellingen,
vergelijk deze en ga in onderhandeling.
Hiermee dalen de kosten van de fi nanciering.
Ondernemers weten dat een investering ook
zonder stimulerings/subsidiemaatregelen winstgevend
moet zijn. Maar om die reden bij voorbaat
er van af te zien om gebruik te maken van deze
stimuleringsregeling, is niet slim. Per geval moet
bekeken worden, of de investering in tijd in een
redelijke verhouding staat tot de subsidiegelden.
Hier moet onderscheid worden gemaakt, of het
subsidiemaatregelen betreft voor boeren die de
bestemming van hun onroerend goed wijzigen,
of voor (startende) ondernemers. Voor beide
groepen is op grond van de snelle ontwikkeling in
energiekosten een verwijzing naar subsidiemogelijkheden
op energiegebied zinvol.
6.1 Landbouw / boer die de
oorspronkelijke bestemming
van zijn onroerend goed wijzigt
Er zijn verschillende stimulerende maatregelen
van het NRW-Programm Ländlicher Raum [Programma
van Noordrijn-Westfalen voor het landelijke
gebied], waarvan de boer die zijn onroerend
goed een niet-agrarische bestemming geeft,

gebruik kan maken, bijvoorbeeld in de vorm van
een renteverlaging of een subsidie:
• Agrarisch investeringsprogramma: investeringen
in duurzame economische goederen voor
de productie, verwerking en directe vermarkting
van agrarische producten komen voor
subsidie in aanmerking.
Landwirtschaftskammer NRW
• Stimulering van bestemmingswijziging in het
kader van de dorpsvernieuwing: in aanmerking
voor subsidie komt de herbestemming
van leegstaand bouwvolume voor industriële-,
dienstverlenings-, handels-, woon-, culturele,
publieke en gemeenschappelijke doeleinden
voor het veiligstellen van een extra inkomen
Afdeling 33 van de Bezirksregierung
Düsseldorf, Landwirtschaftskammer NRW
• Diversifi catie; in aanmerking voor subsidie
komt de ontwikkeling en opbouw van extra banen
en nieuwe inkomensbronnen alsmede de
uitbreiding en versterking van de inkomstenbron
in het landelijk gebied.
Landwirtschaftskammer NRW
• Ook het speciale kredietprogramma voor
de landbouw en voor jonge agrariërs van de
“landwirtschaftliche Rentenbank“ moet worden
vermeld
landwirtschaftliche Rentenbank
(informatie); banken en spaarbanken
(informatie, aanvragen)
17

18
6.2 Kleine zelfstandigen /
starters in Duitsland
Ook kleine zelfstandigen en starters kunnen gebruik
maken van diverse subsidieprogramma’s
voor de startende ondernemer. Hierbij kunnen
de gebieden startersadvies, starterscoaching
Duitsland, fi nanciering van investeringen en bedrijfsmiddelen
alsmede het veiligstellen van het
levensonderhoud in de startfase onderscheiden
worden.
• Startersadvies / Starterscoaching Duitsland
Het opstellen van vestigingsconcepten met
behulp van externe adviseurs kan via het
adviesprogramma Economie van de deelstaat
Nordrhein-Westfalen worden ondersteund.
Jonge bedrijven die niet ouder zijn dan vijf jaar,
hebben de mogelijkheid “Starterscoaching
Duitsland” aan te vragen. In bepaalde omvang
worden subsidies voor de advieskosten verstrekt.
Gevestigde bedrijven kunnen deze via
het subsidieprogramma “Potentialberatungen”
[potentieadviezen] ontvangen. De aanvraag
kan via de Wirtschaftsförderung Kreis Kleve
GmbH danwel via de EntwicklungsagenturWirtschaft
van Kreis Wesel worden ingediend.
Landes-Gewerbeförderungsstelle des
nordrhein-westfälischen Handwerks
(Düsseldorf), IHK-Beratungs- und Projektgesellschaft
mbH (Düsseldorf), Rationalisierungs-
und Innovationszentrum der
Deutschen Wirtschaft w.V., Landesgruppe
Nordrhein-Westfalen (Düsseldorf)

• Financiering van investeringen en
bedrijfsmiddelen
De NRW.Bank en de Kredietanstalt für Wiederaufbau
(KfW) stellen als publieke subsidiebanken
gesubsidieerde kredietprogramma’s
ter beschikking die voor het begin en de
bestelling van de investering via de huisbank
moeten worden aangevraagd. Indien er behoefte
bestaat kunnen de leningen gekoppeld
worden aan een borgstelling van de deelstaat.
NRW.Bank und Kreditanstalt für Wiederaufbau
(informatie); Banken en spaarbanken
(Informatie en aanvragen)
• Subsidies voor startende ondernemers zijn bij
vestigingen in de ambachtssector via de
“Meistergründungsprämie” verkrijgbaar.
Industrie- und Handelskammer
• Veiligstelling van het levensonderhoud
in de beginfase
Bij het opzetten van een nieuwe vestiging na
werkloosheid bestaat de mogelijkheid het
levensonderhoud via de starterssubsidies (bij
ontvangers van het “Arbeitslosengeld 1) of via
het instapgeld (bij ontvangers van Arbeitslosengeld
II) te laten ondersteunen.
Wirtschaftsförderung Kreis Kleve GmbH,
EntwicklungsAgentur Wirtschaft Kreis
Wesel, Wirtschaftsförderung der Heimatgemeinde,
banken en spaarbanken.
19

20
6.3 Effi ciëntie- en besparingspotentieel
bij het energiegebruik
De sterk stijgende energieprijzen moeten ertoe
aanzetten, gebruik te maken van effi ciëntie- en
besparingspotentieel bij het energiegebruik.
Vele maatregelen voor energiebesparing of de
toepassing van duurzame energie worden door
de deelstaat, de federale regering of de energieleveranciers
gesubsidieerd. Het is zinvol om
zich voor een herbestemming grondig te laten
informeren en adviseren.
EnergieAgentur.NRW (iedere dag actuele
informatie over subsidiemogelijkheden):
Advies bij de afzonderlijke maatregelverstrekkers.
7. De volgende gang naar de Dienst
Bouw- en Woningtoezicht:
bouwvooraanvraag of aanvraag?
U bezit een voormalig agrarisch gebouw dat
u voor woondoeleinden of voor uw specifi eke
idee wilt herbestemmen of u heeft een dergelijk
gebouw gevonden. De randvoorwaarden zijn
duidelijk en vallen positief uit voor uw plan. De
fi nanciering staat in grote lijnen. Nu moet u voor
de tweede keer een architect inschakelen die
ervaring heeft met herbestemmingen en het
bouwplan qua materiaalkeuze en bouwkundige
vormgeving tot in het detail uitwerkt en bij de
verantwoordelijke Dienst Bouw- en Woningtoezicht
indient.

In nauw overleg met
uw architect moet u
ofwel allereerst een
bouwvooraanvraag
indienen (mag ik
mijn plan in dit gebouw
uitvoeren?) of
direct concreet een
bouwaanvraag doen
(mag ik het plan in
deze vorm in dit gebouw
realiseren?).
De voormalige varkensstal
in Merfeld wordt gebruikt
door een tandtechnisch
laboratorium
Ter bespoediging van het aanvraagproces
kan het raadzaam
zijn, bepaalde instanties vooraf
om advies te vragen, bijv. de Gezondheidsdienst
voor Dieren als u levensmiddelen
wilt verwerken, de Landwirtschaftskammer,
als veehouderijbedrijven in de buurt liggen of
de brandweercommissaris als het gaat om
brandveiligheid. Ook hier adviseert de ervaren
architect.
Architect, Dienst Bouw- en Woningtoezicht
in de woonplaats
Te overleggen documenten: in het bijzonder
bouwaanvraag en beredenering, verslag
over de bouwkundige staat van het gebouw
(incl. foto’s), situatieschets, bouwbeschrijving
(evt. met industriële of agrarische
bedrijfsbeschrijving), bouwtekeningen
(schetsen, maquettes) en bijbehorende
berekeningen.
21

22
8. Ook over de overige consequenties
moet tijdig nagedacht worden
Wanneer niets het afgeven van een bouwrechtelijke
vergunning in de weg staat, het gebouw geschikt
is en de investering voor de bezitter en de
toekomstige gebruiker een economisch lonende
zaak is, dan kunnen de meesten niet wachten om
actie te ondernemen en met bouwen te beginnen.
Ook wanneer het op dit moment lastig is mogen
volgende aspecten niet vergeten worden:
• Belastingrecht
Industrie- und Handelskammer,
belastingadviseur
• Eigendoms-, pacht- en erfrechtelijke
vraagstukken: In regel staat men wantrouwend
tegenover investeringen door niet- familieleden.
In principe geldt, dat men geen
geld in een gebouw investeert, wat niet in
eigendom is. Wanneer dit toch het geval is,
dan moet een waterdicht contract afgesloten
worden. Dat is zonder advies niet mogelijk!
Kreisbauernschaften Geldern, Kleve,
Wesel; Industrie- und Handelskammer
• Verzekeringsrecht: nieuwe waardes moeten
adequaat verzekerd worden. Een vergelijking
van verzekeringen helpt om geld te besparen!
Landwirtschaftskammer Nordrhein-
Westfalen, verzekeringsmakelaar,
verzekeringskantoren

9. Het moet klikken – als het gaat
om een goed contact met elkaar
De ervaring leert, dat (een open) communicatie
alles is. Dat geldt voor de omgang tussen aanbieders
en gebruikers van het gebouw, dat geld
voor de omgang van herbestemmende partijen
met vergunningverlenende instanties of geldschieters.
Transparantie en menselijk respect
beloven het meeste succes.
Zowel boeren als ook herbestemmers willen
leven. Huur- en koopprijzen moeten hierop op
passende wijze zijn afgestemd.
Wie investeert, wil en moet het in de gebouwen
voor het zeggen hebben. Contracten helpen
goede bedoelingen beschermen. Goed advies
is hier onontbeerlijk, goed advies kost geld.
Dichtbijheid op afstand: regel de verkeerssituatie
op het bedrijf zo, dat men elkaar zo
weinig mogelijk tegenkomt. Dat voorkomt al
meteen een boel irritatie.
Laat u niet meteen na het eerste negatieve
gesprek of beslissing van uw herbestemmingplan
van uw voornemen afbrengen. Innovatieve
ideeën – omdat ze voor de beslisser nieuw
zijn – hebben een lange adem nodig voordat ze
gerealiseerd kunnen worden.
23

De betreffende instanties op een rijtje:
• Kreisstelle der Landwirtschaftskammer (Landbouwkamer) in Kleve
Elsenpaß 5, 47533 Kleve, 02821/9960
Kreisstelle der Landwirtschaftskammer in Wesel
Stralsunder Str. 23 - 25, 46483 Wesel, 02821/1510
www.landwirtschaftskammer.de, www.hofgebaeudeboerse.de
• Baubehörde (Bouw- en woningtoezicht) des Kreis Kleve
Nassauerallee 15 - 23, 47533 Kleve, Tel.: 02821/850
www.kreis-kleve.de
Baubehörde des Kreis Wesel
„Service Center Bauen und Umwelt“
Reeser Landstr. 31, 46483 Wesel, 0281/2072628
www.kreis-wesel.de
• Kreisbauernschaft Kleve (Boerenorganisatie)
Bahnhofstr. 14, 47533 Kleve, 02821/24022
Kreisbauernschaft Geldern
Ostwall 27, 47608 Geldern, 02831/8161
Kreisbauernschaft Wesel
Stralsunder Str. 21, 46483 Wesel, 0281/460970
www.rlv.de
• Niederrheinische Industrie- und Handelskammer
(Kamer van Koophandel Nederrhijn)
Mercatorstr. 22 - 24, 47051 Duisburg, 0203/28210
www.ihk-niederrhein.de
• Handwerkskammer (Centraal Registratiekantoor
Detailhandel en Ambacht) Kreis Kleve
Stechbahn 60, 47533 Kleve, 02821/75520
Handwerkskammer Kreis Wesel
Handwerkerstr. 1, 46485 Wesel, 0281/962620
www.hwk-duesseldorf.de
• Bezirksregierung Düsseldorf (Dezernat 33)
Croonsallee 36 - 40, 41061 Mönchengladbach
02161/8195-0, www.afao-moenchengladbach.nrw.de
• Wirtschaftsförderung Kreis Kleve GmbH (Dienstverlening,
informatie en advies ter bevordering van economie)
Hoffmannallee 55, 47533 Kleve, 02821/7281-0
www.wfg-kreis-kleve.de
EntwicklungsAgentur Wirtschaft (EAW)
Reeser Landstr. 41, 46485 Wesel, 0281/2073908
www.eaw-kreiswesel.de
Mede gefi nancierd door het EU-programma INTERREG IIIA
van de Euregio Rijn-Waal, door het Ministerie van Economie,
Middenstand en Energie van het bondsland Noordrijn-
Westfalen en de provincie Gelderland
Uitgever:
Landwirtschaftskammer Nordrhein-Westfalen,
Kreisstellen Kleve-Wesel, Elsenpass 5, 47533 Kleve