Download het fragment - Lebowski Publishers

Fragment I uit Gehavende stad van Erik Brus en Fred de Vries
MUZIEK....
De Rondos waren de eerste echte Rotterdamse band. Hun fans waren Rotterdams en de groep
manifesteerde zich ook steeds meer als Rotterdams, ook al was er geen enkele scheepstoeter op
hun platen te horen en werd er in de teksten niet aan de havenstad gerefereerd. Dat
Rotterdamse was iets onbewusts, zegt zanger Johannes van de Weert. Die gehavende stad
waarin hij was opgegroeid was een impuls en bepalend voor de mentaliteit. ‘Wij wilden bijna als
een soort ambacht muziek maken, niet als kunstenaar, maar arbeideristisch, hoekige
onplezierige muziek. Het werk moest gewoon zijn, maar wel heel bijzonder. Of mensen dat
konden verteren of leuk vonden, of dat we daar geld voor kregen interesseerde ons totaal niet.
En dat is heel Rotterdams.’
Bij die Rotterdamse mentaliteit hoorde aanvankelijk ook afzetten tegen Amsterdam.
Daar draaide de punkscene eind jaren zeventig rond mensen als Dr. Rat, Diana Ozon en Hugo
Kaagman, die de stroming vooral als kunstzinnig zagen, met een voorname rol voor graffiti. Van
de Weert: ‘Wij vonden graffiti helemaal geen kunst, wij wilden daar van af. Wij spoten wel
dingen, maar dat hoefde niet heel mooi te gebeuren. Dus dit leidde tot een enorme
spraakverwarring. Zij begrepen ons niet en wij begrepen niet waarom zij zo nodig in de
Panorama moesten.’
Er was ook geen behoefte om zoals de Amsterdamse krakers ‘de stad is van ons’ te
roepen. Rotterdam met zijn kille centrum, wie wou dat nou hebben? ‘Rotterdam is een heel
arbeideristische stad. In die sfeer voelden wij ons wel thuis: havens, vrachtauto’s, ongure
panden, onmogelijke binnenstad, gebombardeerd, de Duitsers, wat wil je nog meer? Geen
toeristen, maar inmiddels wel gastarbeiders. Zuid was helemaal ongelooflijk. Dat zag er Oost-
Duits uit.’
De Rondos waren anders. Ze braken met het verleden. Zij gingen niet naar café Drie
Ballons, maar dronken een biertje in een burgerlijke kroeg op de Nieuwe Binnenweg met
tapijtjes op de tafels. Vaandrager vonden ze niet te pruimen. ‘Dat was ouderwets. We kregen
weleens de Eksitkant en daar stond Vaandrager dan in, iets over een nietmachine [een gedicht
dat overigens van Frans Vogel was, red]. Totaal waardeloos. We kenden die schrijversscene wel
een beetje, maar dat was toch jaren zestig en zeventig en daar hadden we gewoon niks mee.’
Ook als band ontmantelden de Rondos de rock-cliché’s. Ze kleedden zich eenvormig in
zwarte en donkergrijze crisisoutfits. Op het podium stonden ze strak en strijdbaar voor een
zwart-wit vlag met hamer en sikkel, als een militaire formatie. Bewegen deden ze nauwelijks. De
meeste aandacht ging uit naar Johannes met zijn diepliggende ogen en broeierige blik. In
tegenstelling tot andere punkbands speelden zij geen opgevoerde rock–'n–roll. Rondo-nummers
waren ultrakort, en denderden razendsnel voorbij. Het geluid lag dicht tegen de hoekige artpunk
van bands als Wire en Gang of Four, met messcherpe staccato gitaren en ietwat geëxalteerde
zang. Maar ook hoorde je dat ze een jaar of tien ouder waren (de oudste Rondo is van 1951), en
naar Captain Beefheart hadden geluisterd.
Voor het eerst sinds mensenheugenis gebeurde er werkelijk weer wat in de stad, er
ontstond een heuse underground, met als actiecentrum het Rondos bastion Huize Schoonderloo.
‘In het begin waren we van goeie wil. We hielpen iedereen. Iedereen kon binnenkomen. Er
sliepen mensen bij ons. We belden de school om te zeggen dat ze ziek waren. Er waren mensen
die van huis waren weggelopen. Er waren mensen uit het buitenland. Iemand uit de Filippijnen
zat bij ons ondergedoken. We waren alles tegelijk: sociaal centrum, opvangruimte, oefenhuis. We

leenden alles uit. Jongens van de Kruiskade, Surinamers, kwamen bij ons stencillen. We kregen
iemand van de Kaapverdische eilanden die haar scriptie bij ons kwam laten zien en corrigeren.
Fragment II uit Gehavende stad van Erik Brus en Fred de Vries
In Rotterdam, waar van een literair klimaat nog nauwelijks sprake is, begint Vaandrager een
lokale beroemdheid te worden. Hij drukt samen met zijn vriend Hans Sleutelaar een steeds
groter stempel op de redactionele koers van het Vlaams-Nederlandse tijdschrift Gard Sivik. En
hij werkt aan gedichten waarin het alledaagse stadsleven centraal staat. Hij wil geen klassieke
schrijver en dichter zijn die zich met zijn verheven gevoelens boven de banale werkelijkheid
verheft. Rotterdam, de stad die in hoog tempo herrijst na de vernietigingen van de Tweede
Wereldoorlog, ziet hij als zijn voornaamste inspiratiebron. De werkstad zal dat zijn leven lang
blijven.
Gard Sivik kent sinds 1962 vier Nederlandse redactieleden. Vaandrager, Sleutelaar, Hans
Verhagen en Armando. Een aantal van de Vlaamse redacteuren stapt op, zij herkennen zich niet
meer in hun tijdschrift. Armando, die in Amsterdam woont en enigszins buiten de vriendschap
tussen zijn Rotterdamse mederedacteuren staat, vervult vooral de rol van ideoloog. Armando en
Sleutelaar beginnen pamfletachtige teksten te publiceren waarin zij pleiten voor een nieuwe
vorm van literatuur en beeldende kunst. De maker daarvan verkiest de dagelijkse werkelijkheid
boven zijn persoonlijke gevoelens. Armando: ‘Begin van wat men noemt Het Nieuw Realisme.
Voor het eerst in de kunstgeschiedenis levert de kunstenaar geen commentaar op de
werkelijkheid. Hij aanvaardt de werkelijkheid.’ (Gard Sivik nr. 32, 1963).
Vaandrager is geen man van theoretische beschouwingen, maar uit de gedichten die hij
publiceert spreekt steeds sterker deze kunstopvatting. Ze zijn vaak gebaseerd op readymades,
onbewerkte teksten uit de werkelijkheid. Vaandrager laat de verhalende elementen uit zijn
eerdere poëzie achter zich. Liever schrijft hij zijn impressies rechtstreeks op – korte flitsen uit de
werkelijkheid, zonder uitleg. Hij gebruikt daarvoor van alles: teksten uit reclamefolders,
volkswijsheden, tijden uit het spoorboekje. Hij registreert slechts, of isoleert bepaalde
fragmenten en geeft ze op die manier een nieuwe lading. Interpreteren doet Vaandrager daarbij
nauwelijks. Zijn nieuwe gedichten bestaan vaak uit slechts enkele regels.
In een interview met Het Vrije Volk (19 okt. 1964) geeft hij een voorbeeld van zijn
werkwijze: ‘Ik loop op straat en ik hoor een jongen roepen tegen een voorbijgaande moeder en
dochter: “Hee moeder, als je je dochter verloot, krijg ik dan 'n lootje?” Dit isoleer ik en zet ik
tussen aanhalingstekens (...) Leg dat nu naast de wartaal van de Vijftigers. Dan zult u duidelijk
het verschil zien.’
De Vijftigers zijn wel degelijk een inspiratiebron geweest voor de Gard Sivikredacteuren.
Zo is Verhagen van jongs af aan een groot bewonderaar van Lucebert geweest. De
Vijftigers hebben het duffe huiskamersfeertje van de naoorlogse Nederlandse poëzie
opengebroken met hun vrije, expressieve gedichten. Toch hebben de Vijftigers de traditionele
opvatting dat een kunstenaar een unieke, bij uitstek persoonlijke visie uitdraagt. Zij willen zich
verheffen boven het dagelijks leven, dat Gard Sivik juist wil omarmen.
Vaandrager en zijn maten poseren op foto's als coole zakenmannen, kortgeknipt en strak
in het pak. Zij zien er niet uit als artistiekelingen, maar wijzen liever op hun werk als
reclameschrijver (Vaandrager en Sleutelaar) of journalist (Verhagen en Armando). Zij zeggen
met hun werk niet naar het unieke te streven, maar naar algemeengeldigheid. Bovendien zijn de

Vijftigers een uitgesproken Amsterdamse groep. Gard Sivik koestert des te meer het nuchtere
Rotterdam als ideale voedingsbodem voor een nieuwe vorm van literatuur. Modern,
journalistiek en toekomstgericht.