Herdenking bij het Monument van Verdraagzaamheid voor RLJ.pdf

Herdenking bij het Monument van Verdraagzaamheid
18 november 2010
Wat er zeventig jaar geleden aan voorafging: de overrompeling van onze regio door de Duitsers.
Fragment:
In de ochtend van de 10e mei 1940 werd Baarlo opgeschrikt door een zware ontploffing, veroorzaakt door het
springen van de Maasbrug in Venlo. Duitsland schond de neutraliteit van Nederland. Het afweergeschut en de
manschappen van de mitrailleurbunker bij het veer kwamen direct in actie. Het Nederlandse leger was echter
niet opgewassen tegen de Duitse overmacht en ook de Maaslinie bleek niet verdedigbaar.
Pontonbrug Steyl-Baarlo mei 1940
De bezetting was een feit. Gedurende de eerste oorlogsjaren vonden met regelmaat Engelse bombardementen
plaats in de grensstreek. Baarlonaren zochten 's nachts een veilig onderkomen in schuilkelders. De
luchtbeschermingsdienst hield wacht op de kerktoren. Levensmiddelen, kleding, brandstoffen en elektriciteit
kwamen op de bon. Metalen, vervoermiddelen, paarden en vee werden vanaf 1943 gevorderd. In 1942 werd met
toestemming van de bezetter nog een kermis gevierd. Deze kermis kreeg op kermisdonderdag een abrupt einde
na een sabotageactie op de weg van Baarlo naar Helden.
Nadat de Duitse troepen de Maas waren overgestoken werd nabij de veerpont van Steyl naar Baarlo een
pontonbrug gelegd, waarna de troepen met paarden en karren overstaken en door de kern van Baarlo verder
trokken. Op de foto ziet u hoe dat in zijn werk ging. Op de achtergrond aan de andere (Baarlose) zijde van de
Maas het Veerhuis, thans 't Mouthuys Op 10 mei a.s. is het 64 jaar geleden dat deze foto werd gemaakt. In deze
uitgave van Baarloos Verleden is een artikel geplaatst over de eerste dag 10 mei 1940 van de overval op
Nederland in de W.O.II en over de gebeurtenissen in Baarlo.
De Nederlandse Maaslinie was in de mobilisatietijd opgebouwd uit betonnen kazematten, ijzeren
"stekelvarkens" en loopgraven. Baarlo en Kessel-Hout werden verdedigd door de tweede en derde compagnie
van het Tweede Grensbataljon der Limburgse Jagers. In Baarlo stonden deze onder het commando van kapitein
Cornet en luitenant Zwaaneveld (in Baarlo tijdens de mobilisatietijd wel bekend). De overmacht van Duitse
troepen die om 4 uur 's morgens de grens overschreden, waren hierop goed voorbereid door jarenlange spionage
activiteiten. Rond 5 uur stonden deze troepen aan de Maas en probeerden met rubberbootjes de rivier over te
steken. Deze kregen het dan ook zwaar te verduren en er vielen vele slachtoffers. Desondanks werd door de
hevige beschietingen van onze stellingen rond 11 uur de Maaslinie nagenoeg geheel onder de voet gelopen,
1

uitgezonderd enkele stellingen bij de Berckt die zich pas om een uur 's middags overgaven nadat ze in de rug
waren aangevallen. Het dorp van Baarlo was rond 12 uur bezet en nadat diezelfde dag de Duitse pontonbrug
over de Maas klaar kwam, stroomden de Duitse troepen in lange marcherende colonnes met veel vracht- en
gevechtswagens en veel troepen met paard en wagen enkele dagen door ons dorp.
Na het lafhartige bombardement op Rotterdam op 14 mei, werd Nederland na 5 dagen op 15 mei tot de algehele
capitulatie gedwongen. Het aantal gedode Nederlandse soldaten aan de Maas was in Baarlo één maar in Kessel
waren dit er zeven. Uit de gemeente Maasbree waren zes soldaten gesneuveld, waaronder de Baarlonaar
Chrétien Brueren (zoon van Stien uit de Grotestraat, nu café Antiek), die op 10 mei in Grubbenvorst aan het
veer om zes uur sneuvelde. Zeven personen werden als vermist opgegeven.
Pontonbrug Steyl-Baarlo mei 1940
Onderstaand artikeltje stond enkele dagen later in de Venlose krant. Volgens zeggen zouden de gewonde
soldaten door de familie Mertens in Oyen zijn opgevangen.
´In een zaaltje van het Venlosche Ziekenhuis liggen nu eenige gewonden: een voet verbrijzeld, een arm
beschadigd, het gezicht verminkt. Het zijn Limburgsche militairen die streden bij den slag aan de Maas. Zij
werden door projectielen getroffen. Hevig waren de pijnen, groot was het bloedverlies. Zij sleepten zich naar
een boerenhoeve eenige tientallen meters van de stelling. Daar legden de bewoners het eerste verband met
handdoeken en touwen. Op korte afstand dreunden de kanonnen en de kogels vlogen over de woning.
Vliegtuigen daverden door de lucht. De boerderij kon in één slag tot een puinhoop worden. Met vereende
krachten werden de gewonden daarom in de kelder gedragen. Een boerendochter bracht boterhammen en
eieren. Daar lagen ze met hun helsche pijnen, hevig bloedend, den dood voor oogen. Toen kwamen er Duitsche
soldaten in het huis zoeken of er vijanden verborgen waren. Zij vonden de gewonden in den kelder. Dezen
vreesden hun einde. Maar een hand werd hen toegestoken en gezegd werd alleen "Kamerad". In Duitsche
Roode Kruisauto's werden de gewonden terstond over de grens gebracht, waar in het lazaret de wonden zoo
goed mogelijk werden verbonden. Ze beleefden daar dagen van hevige pijnen en zware zorgen. Maar het waren
vriendenhanden die hen verzorgden en dat was voor deze soldaten wel een zoete troost. Na eenige dagen stond
de ziekenauto uit Venlo voor. Nu liggen de jongens hier. Bloemen, fruit en gebak op de ziekentafeltjes. Familie
en vrienden rond de bedden. Verhalen over de verschrikkelijke avonturen blijven niet uit.´
Door dit artikel willen we de 97 mannen die sneuvelden aan de Maas en de 2265 soldaten die tijden de eerste 5
meidagen sneuvelden op bescheiden wijze gedenken. (Uit: HWG De Borcht, April 2004 nr.13)
Personeel dat bekend is van 2-2 Grensbataljon der Limburgse Jagers op 10 mei 1940
Kapitein J.W.G.Cornet, compagniescommandant.
Reserve eerste luitenant J.A.D. Wempe, sectiecommandant.
Reserve eerste luitenant J.H.J.Zwaneveld, sectiecommandant.
Reserve tweede luitenant P.L.A. van Gasselt, sectiecommandant.
Adjudant o.o. G. van Binsbergen, sectiecommandant.
Sergeant-majoor J.W.Smal, sectiecommandant.
Sergeant P.A.A.Geurts, gesneuveld.
Sergeant H.J.Smeets, gesneuveld.
Soldaat A.van Dooren, gesneuveld.
2

Sld. Ph. Van Helden, overleden 1993.
Wolbertus …………
Sgt. G.Versleijen, sectie van sergeant-majoor Smal.
Pontonbrug Steyl-Baarlo mei 1940
*DE 8-STAAL IN DE MAASLINIE OP 10 MEI 1940 (II)
Drs. j. P.C.M. van Hoof
De kazematten in vak Weert, in totaal 43 stuks, werden bezet door drie compagnieën van het 17e
Grensbataljon, kortweg genaamd 17 G.B. De 2e compagnie (2-17G.B.) had de middelste sector van dit vak te
bewaken, dat wil zeggen de Maasoever tussen de stuw bij Linne en de rivierbocht even ten zuiden van
Roermond (zie kaart). Aan weerszijden van de aanlegsteiger van het veer bij Ooi, even ten noorden van
Beegden, stonden een stuk Pag** en een 8-Staal* opgesteld. Deze laatste onder commando van
wachtmeester Braun.
In de loop van de ochtend van 10 mei slaagden de Duitsers erin in de sectoren van 1-17 G.B. bij Roermond en
van 3-17 G.B. bij Wessem de Maas over te steken. Nu de vijand in de aangrenzende delen van het door zijn
onderdeel verdedigde gebied de overhand had gekregen, achtte de commandant van de 2e compagnie het
zinloos de ingenomen
gevechtsopstellingen bezet te houden en gaf om 3 uur 's middags zijn manschappen het bevel om hun locaties te
verlaten en zich naar Beegden te begeven. Hier werden zij, samen met enkele militairen van de Ie compagnie,
die ook naar dit dorp waren uitgeweken, gevangen genomen . Het is niet bekend wat er met het stuk 8-Staal is
gebeurd. Waarschijnlijk heeft de bemanning het onklaar gemaakt alvorens gehoor te geven aan het bevel om de
stelling te verlaten .
Van het vak Asten, gelegen tussen Roermond en Venlo, werd het zuidelijke gedeelte, lopende van Roermond
tot Kessel, bezet door het 3 e bataljon van het 41e Regiment Infanterie (IIÏ-41 R. I.), het noordelijke, van Kessel
tot Venlo, door het 2e Grensbataljon (2 G. B. ).
Bij de 3e compagnie van eerstgenoemd onderdeel waren twee Pags en één Staal ingedeeld. Deze laatste stond
met een van de twee andere vuurmonden in stelling bij het veer ten zuiden van Kessel.
De commandant van beide stukken Pag, de vaandrig Pollen, kreeg bij het uitbreken van de strijd in de vroege
ochtend van 10 mei van zijn compagniescommandant (e. e.) opdracht deze twee stukken geschut en de 8-Staal te
laten vuren op de vijandelijke artillerie, die op de andere oever stond opgesteld en voortdurend de Nederlandse
kazematten beschoot. Volgens de stukscommandant van de 8-Staal, sergeant C. J. Udo, gaf de e. Q, hem dit
bevel persoonlijk, toen deze in zijn stelling kwam. Na het eerste schot raakte het sluitstuk van deze vuurmond in
3

het ongerede. Bovendien kwamen na deze eerste beschieting alle drie de vuurmonden nu zelf onder zwaar vuur
te liggen en trokken Udo en de stuksbemanning van de 8-Staal zich terug op de commandopost van de c. c. De
manschappen en de commandant van de bij het veer opgestelde Pag deden hetzelfde. Inmiddels werden de
stellingen aan de Maas vanaf de zijkant en in de rug door Duitse troepen aangevallen. De c.c. zag ervan af om
met het geringe aantal manschappen waarover hij nog beschikte, een tegenoffensief uit te voeren. Met degenen
die zich rond de commandopost hadden verzameld, begaf hij zich vanuit Kessel via Helden en Meyel naar
Neerkant en kreeg opdracht daar in stelling te gaan.
Rond middernacht trok deze groep volgens een daartoe gegeven bevel naar Asten, Na de dag daarop een stuk
weg langs de Zuid-Willemsvaart bezet te hebben gehouden, werd dit restant van 3-III-41 R. I. , waaronder
vermoedelijk de stuksbemanning van de 8-Staal, in de vroege avond van 11 mei gevangen genomen.
2 G.B. dat in het noordelijke deel van het vak Asten stond opgesteld, had ook een 8-Staal binnen zijn gelederen.
Het was ingedeeld bij de 2e compagnie van dit bataljon en had een plaats gekregen bij Baarlo, bij het pontveer
naar Steyl. Het zou hier een stuk Pag vervangen dat zou worden overgebracht naar een locatie in de Peel-
Raamstelling, maar men wachtte nog op bericht waar deze vuurmond precies naar toe moest. Daarom bleef deze
Pag uiteindelijk bij het veer staan en werd het daar opnieuw in stelling gebracht.
Op 10 mei, om 4 uur 's morgens, werden de stellingen bij het veer beschoten door vijandelijke mitrailleurs, die
daar tegenover op de andere Maasoever stonden opgesteld op het terrein van het Missiehuis in Steyl. De 8-Staal
en de zware mitrailleur uit een nabij gelegen kazemat beantwoordden dit vuur, waarna er vanuit het klooster niet
meer werd geschoten.
Pontonbrug Steyl-Baarlo mei 1940
In de uren daarop was het rustig. Vanuit Baarlo kwam een vrachtwagen met munitie, onder meer bestemd voor
de 8-Staal en de Pag, maar deze voorraad is vermoedelijk niet meer gebruikt. Rond 8 uur kwamen op de andere
oever een Duitse pantserwagen en een licht kanon in stelling. Die begonnen de kazematten te beschieten,
waarna een vuurgevecht ontbrandde dat enkele uren duurde. In het begin van de middag werd de bezetting van
deze bunkers door Duitse troepen, die inmiddels op een ander punt de Maas waren overgestoken, in de
rugaangevallen en gevangen genomen. De stuksbemanning van de 8-Staal is vermoedelijk met die van de nabij
gelegen Pag naar de commandopost van de c. c, gegaan en onder diens leiding vandaar naar de Peel-
Raamstelling getrokken. III-26 R. I. en 1-41 R. I. hadden de verdediging toegewezen gekregen van dat deel van
de Maaslinie dat in het vak Bakel viel . Eerstgenoemd bataljon nam het zuidelijke gedeelte voor zijn rekening,
dat wil zeggen het stuk vanaf Venlo tot even benoorden Ooijen. Dit was op zijn beurt weer in drieën verdeeld, in
elk waarvan één compagnie stond opgesteld. De 8-Staal die zich bij 2-III-26 R I. bevond, stond bij het pontveer
op de weg van Grubbenvorst naar Velden. Het nam een stelling in waarin kort tevoren een Pag had gestaan. Ook
deze zou worden overgebracht naar de Peel-Raamstelling.
4

Foto’s werden ter beschikking gesteld door de redactie van De Borcht, heemkundevereniging uit Baarlo, en de
oud-secretaris van de Wijkkrant uit Steyl, Jo Niessen. Een woord van dank voor deze hulp is hier op zijn plaats.
Enkele momenten vóór en tijdens de herdenkingsplechtigheid
Hulpbisschop Everard de Jong en gen./maj. b.d. Leen Noordzij De voorste rij van militaire en civiele genodigden
Het complex van de herdenking met museum en monument Oud-strijders met onze Limburgse Jager in het midden
Mevrouw Anja van den Beuken, lid Provinciale Staten Limburg voor het CDA
en lid van de Raad van Advies van ’t Eldershoes legt namens de veteranen een bloemstuk
5

Uit: Mars et Historia, Orgaan van de Nederlandse vereniging ter beoefening van de militaire historie. Opgericht
20 augustus 1966, 14 e jaargang, nummer 6, november-december 1980.
*Veldgeschut 8-staal
In November 1881 werd het 8-staal - destijds een modern snelvuurkanon - bij het Nederlandse leger
geïntroduceerd. Het Krupp-Essen-ontwerp voor de 8-staal vuurmond was indertijd revolutionair, het was een
van de eerste Nederlandse achterladers, en zou de bronzen achterladers - die net ingevoerd waren - alweer
vervangen. In vergelijking met het telkens vegen van het geschut na afvuren, zuiveren van de kamer en ziel,
6

eventueel het zundgat, aanbrengen van nieuwe drijfstof, aanstampen, aanbrengen van projectiel, verzacht
aanduwen, aanbrengen ontsteker, richten en weer vuren, was de werking van de achterlader een stuk
eenvoudiger maar verliep met name het laden van de vuurmond een stuk sneller; de sluitstukbediende
verwijderde het sluitstuk, de lader plaatste het projectiel in de ontstekingskamer, plaatste de drijflading
(kardoes), de sluitstukbediende plaatste het sluitstuk achter de loop/kamer en de trekker kon worden
overgehaald. De trekker op het sluitstuk sloeg op de drijflading achter het projectiel waarmee de lading werd
ontstoken waardoor het projectiel werd afgeschoten. De loop van het 8-staal was "getrokken" wat inhoudt dat
aan de binnenzijde groeven waren getrokken waardoor het projectiel de loop roterend verliet.
Stuk 8-staal. (Foto: Kennis der Artillerie 1933 - K.M.A. Breda)
Bij de vuurmond 8-staal dienden zowel het trekkermechanisme als de richtmiddelen na elk schot te worden
verwijderd, daarna kon het sluitstuk worden verwijderd opdat de huls kon worden uitgenomen waarna een
nieuw projectiel kon worden geladen. Een goed geoefende bediening kon deze handelingen in ongeveer 20-25
seconden uitvoeren waardoor per minuut 2 schoten konden worden gelost.
De 8-staal vuurmond kende nog geen rem- en terugloopinrichting zoals bij latere vuurmonden. Bovendien was
de loop uitgevoerd zonder wieg en daarom in breedterichting gefixeerd op de affuit. Had het 8-staal geschoten,
dan liep de hele vuurmond vanwege de ontploffing in de ontstekingskamer naar achteren tegen de rembeddingen
of wiggen waardoor de vuurmond opnieuw moest worden opgesteld en opnieuw gericht. Bij het richten kon
elevatie worden gerealiseerd door een stelschroefmechanisme onder het sluitstuk waardoor de loop verticaal kon
bewegen. Deze handeling was echter zeer tijdrovend en voor snel bewegende doelen was dit geschut mede
daardoor ongeschikt.
Uit: De slag m de Grebbeberg en Betuwestelling in mei 1940. Stichting De Greb en Stichting Kennispunt Mei 1940.
**PAG
Nederlandse benaming voor Pantser Afweer Geschut. De Duitsers noemden dit PAK (Panzer Abwehr Kanone).
In mei 1940 was het de aanduiding voor de moderne anti-tankvuurmonden van het fabrikaat Böhler [47 mm].
PAG
De herdenking op 18 november 2010 bij het Monument der Verdraagzaamheid
Het Monument van Verdraagzaamheid is op 8 maart 2001 onthuld als herinnering aan de oorlogsjaren 1940-
1945 en aan de 687 militairen van 11 nationaliteiten die in het Leudal gebied hun leven hebben verloren. In het
hart van het monument is een Cd-rom geplaatst waarop die informatie is vastgelegd. In het museum zijn deze
gegevens te raadplegen.
(website Leudalmonument)
Het hoogtepunt van deze week was voor ons, vertegenwoordigers van de veteranen in Limburg, de gezamenlijk
met de gemeente Leudal georganiseerde herdenking bij het Monument van Verdraagzaamheid in Haelen, op
donderdag 18 november.
7

Een aantal van de tijdens de plechtigheid aanwezige gasten, waarbij voor ons regiment o.a. de
regimentscommandant, luitenant-kolonel Huub Klein Schaarsberg en de regimentsadjudant Emile van den
Elsakker aanwezig waren, heb ik gefotografeerd voor de website van ’t Eldershoes.
Vóór de plechtigheid: kolonel b.d. De Leeuw en regimentscommandant lt.-kol. H. Kleine Schaarsberg
Een detachement van 42 BLJ verzorgde de vlaggenwacht en de kransleggingen. De uitvoering van de
activiteiten was dus in goede handen. Ik heb hier echter geen foto´s van, omdat ik me geconcentreerd heb op
andere activiteiten en tevoren niet wist, dat 42 BLJ mijn foto´s gebruiken wilde. In de toekomst dus graag een
seintje.
De vlaggenparade verzorgd door 42 BLJ.
Hoogtepunten van de bijeenkomst vormden na de kransleggingen zeker de fly over van twee Harvards (Revell
T-6G Harvard), door de KLu in het verleden vaak ingezet als opleidingstoestel en het verdraagzaamheidsgebaar
van veteranen uit de Tweede Wereldoorlog aan het einde van de plechtigheid, waarbij zes van hen met in elkaar
gestoken handen een definitef gebaar van verzoening en verdraagzaamheid uitbeeldden,
De oud-strijders
Van de Wetering RLJ, Albert Beyts, Emil Bocek, Ron Brown, Anton Griesberger en John Ross
8

o.a. Ron Brown (Creswell 1921) was tijdens de Tweede Wereldoorlog Flight Engineer bij RAF Bomber
Command. Ron vloog met het 75ste Nieuw-Zeelandse squadron en nam deel aan wel 64 missies. Hij was
betrokken bij de missie op 21 juli 1944 waarbij een Lancaster in Heythuysen is gecrasht en een in Hunsel.
Bovendien was hij betrokken bij een missie waarvan gedacht wordt dat deze verantwoordelijk is voor het
verdwijnen van de beroemde Amerikaanse Band Leader Glenn Miller.
Fly over van de Harvards
Van een andere crash in Hunsel heb ik een aantal foto’s in mijn archief. Twee ervan zie je hier beneden. Ze zijn
gemaakt door mijn dorpsgenoot Pierre Coolen.
De crash van de P47, een Amerikaanse jachtvliegtuig in Hunsel op 20 februari 1945 (foto’s: Pierre Coolen, Neeritter)
Ook Anton Griesberger (Duitsland,1917) nam deel aan de plechtige herdenking in Haelen. Hij was op 10 mei
1940 als Fallschirm-Pionier betrokken bij het bouwen van een pontonbrug ter hoogte van het veer tussen Baarlo
en Steyl. De brug in Venlo was opgeblazen en deze nieuwe brug was noodzakelijk om de Duitse opmars in
Nederland en België mogelijk te maken. Na Baarlo trok zijn eenheid door naar Weert en daarna naar België.
Anton Griesberger is nu gepensioneerd en woont met zijn vrouw in Beieren. Ik heb van hem, samen met zijn
zoon, op zijn verzoek enkele foto’s gemaakt na de kranslegging. Die druk ik hierbij af. Op zijn verzoek heb ik
deze teksten en foto’s verzameld.
9

.
Anton Griesberger en zoon Anton Griesberger, Fallschirm-Pionier, bouwer van de pontonbrug te Steyl
Ik dank namens alle RLJ’ers en veteranen van ’t Eldershoes de leden van het organiserend Comité
Herdenkingsmonument, de militairen en andere medewerkers voor deze ontroerende en stijlvolle herdenking
bij het Monument van Verdraagzaamheid.
Neeritter, november 2010.
Emiel Hermkens.
Secretaris Stichting Ontmoetingscentrum Limburgse Veteranen ’t Eldershoes.
Vaert wel ende levet scone!
10