Programmaboek - Franz Liszt Kring

LW A8, die Schumann door middel van
een correctieverwijzing in zin Düsseldorfer
tijd had ingevoegd:“(Allegro in
C moll)” en in de uitgave in de uitgave
van 1827 staat boven deze nr. 8 de tempoaanduiding
“Allegro con spirito”; het
stuk staat in c-klein.
Hoe staat het nu met Liszt? Wanneer
verscheen Schumann in zijn blikveld?
Het moet al omstreeks 1834 zijn
geweest dat Liszt het eerste werk van
Schumann heeft leren kennen, want
Pixis schreef op 21 februari 1834 aan de
uitgever Hofmeister:
“Vor ein Paar Tagen hat Liszt, dem ich
Schumann’s Variationen brachte, dieselben
vorgelesen; aber so etwas kann sich kein
Mensch vorstellen! von Anfang bis ans Ende
ohne einen Anstoß, nicht drei falsche Noten,
alle nur denkbaren und alle dastehenden
Ausdrücke, ein Feuer und Geist, daß ich
erstaunt dastand und nicht wußte, was zu
sagen! Schumann wäre außer sich gerathen,
hätte er sein Werk so vortragen hören! Liszt
ist sehr damit zufrieden und hat mich gebeten,
ihm ja alle Werke dieses jungen
Tonsetzers kommen zu lassen.”
Hier gaat het hoogstwaarschijnlijk
niet om Schumanns opus 1, de Abegg-
Variationen, zoals in de Schumann-literatuur
te lezen is, maar tamelijk zeker om
zijn opus 5, het vroegste, te Parijs in
1834 door uitgever Richault gepubliceerde
werk van Schumann. Zeker dacht
deze bij de uitgave aan de bekendheid
van de naam Clara Wieck, wat teweeggebracht
was door haar reis naar Parijs
in 1832, want de titel van opus 5 luidt
Impromptus sur une romance de Clara
Wieck.
Dit was de eerste kennismaking. Ik
maak nu een geweldige sprong in de tijd
van het begin naar het einde. Hoe was
het met beide componisten gesteld aan
het einde van ieders leven? We weten dat
het omstreeks het midden van de negentiende
eeuw kookte in de muziekesthetiek,
en dat er vanaf 1860 een verbitterde
strijd was uitgebroken tussen de ‘Neudeutschen’
(Liszt en Wagner) en de
‘Conservatieven’ (Brahms en Schumann).
Als Schumann niet in 1856 zou zijn
gestorven had hij zich zeker aangesloten
bij het Brahms-kamp, als hij daar al niet
de aanvoerder van was geworden, want
3
aan het eind van zijn leven kunnen we
bij hem een sterk kritische houding ten
aanzien van Liszt constateren. Zo schreef
hij, nadat hij Johannes Brahms had leren
kennen, in een brief aan Joseph Joachim
op 7 oktober 1853:
“Nun ich glaube, Johannes ist der wahre
Apostel, der auch Offenbarungen schreiben
wird, die viele Pharisäer, wie die alten, auch
nach Jahrhunderten noch nicht enträthseln
werden; nur die andern Apostel verstehen
ihn, auch vielleicht Judas Ischarioth, der aber
getrost an der Ilm dociren mag. Dies alles ist
nur für den Apostel Joseph.”
Liszt, de Judas Iskarioth van Weimar
(aan de Ilm), gold voor Schumann dus
als een verrader binnen het ‘Nieuwe
Testament’ van de Romantici! Slechts
een maand voor zijn ineenstorting uitte
Schumann zich nog explicieter tegenover
Richard Pohl in een brief van 6
februari 1854:
“Daß Sie der Hoplit waren, wußt ich
gar nicht. Denn ich harmoniere nicht sonderlich
mit seinem und seiner Partheÿ Liszt-
Wagnerschen Enthusiasmus.Was Sie für
Zukunftsmusiker halten, das halt’ ich für
Gegenwartsmusiker, und was Sie für
Vergangenheitsmusiker (Bach, Händel,
Beethoven), das scheinen mir die besten
Zukunftsmusiker. Geistige Schönheit in
Liszt als dirigent,
omstreeks 1853
(cat. 68).