Download Nationaal Schoollunchprogramma. - Nigz

Nationaal Schoollunchprogramma
December 2010
E. van der Zwaag
Een advies aan Innovatienetwerk over de aanpak
van een Nationaal Schoollunchprogramma

Colofon
Titel:
Nationaal Schoollunchprogramma.
Een advies aan InnovatieNetwerk over de aanpak van een Nationaal
Schoollunchprogramma.
Auteur(s):
Engelien van der Zwaag
Redacteuren:
Jessica Hoek
Jan Jansen
Janine Vervoordeldonk
Jaap Koot
December 2010
Financiering:
InnovatieNetwerk
Uitgave:
Gezondheidsinstituut NIGZ
Postbus 500
3440 AM Woerden
Code: OJ102585
© NIGZ, Woerden, 2010. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming worden
overgenomen. Verzoeken tot overname van beeld of tekst kunnen schriftelijk worden gericht aan
Uitgeverij NIGZ, Postbus 500, 3440 AM Woerden, e-mail: uitgeverij@nigz.nl.
2

Inhoudsopgave
Colofon 2
Inhoudsopgave 3
Voorwoord 4
1. Probleemanalyse 5
2. Scenario’s 6
3. Randvoorwaarden 7
4. Vervolgstappen 8
5. Conclusies 8
Literatuur 9
Bijlage 1 Verslag bijeenkomst 23 november 2010 10
3

Voorwoord
InnovatieNetwerk heeft in september 2010 bij het NIGZ een verzoek neergelegd om een
bijeenkomst te organiseren over de wenselijkheid en haalbaarheid van een Nationaal
Schoollunchprogramma. Voor deze bijeenkomst, die heeft plaatsgevonden op 23 november
2010, zijn vertegenwoordigers van diverse relevante partijen uitgenodigd. Een verslag van
deze bijeenkomst vindt u in de bijlage.
Op basis van de uitkomsten van de bijeenkomst op 23 november heeft het NIGZ een advies
geschreven aan InnovatieNetwerk, dat onderdeel uitmaakt van deze rapportage.
4

1. Probleemanalyse
Voeding
Er zijn steeds meer signalen dat kinderen niet goed eten, zonder ontbijt op school komen,
lunchboxen bij zich hebben gevuld met ongezonde voeding enzovoort. Deze problemen
komen voornamelijk voor op scholen in sociaal-economisch zwakke wijken, maar breiden
zich verder uit (Ocké & Harbers, 2009). Mogelijk dat een steeds drukker arbeidsleven van
ouders bijdraagt aan een teruglopende kwaliteit van lunchboxen van kinderen (bezien vanuit
gezondheidskundig oogpunt) (TNS NIPO, 2010). Mogelijk neemt ook bij ouders de kennis
over gezonde voeding af in een maatschappij waarin fast food en klant-en-klaar maaltijden
gebruikelijk zijn.
Omdat meer en meer scholen een continurooster aanbieden en vaker overblijfmogelijkheden
aanbieden, moeten scholen overblijffaciliteiten ter beschikking stellen. Deze worden in in de
meeste gevallen door vrijwilligers of particulieren geleid en in andere gevallen ook door
leerkrachten zelf. Vaak is er onder deze omstandigheden onvoldoende gelegenheid om
rustig te lunchen.
Bekend is dat een gezond voedingspatroon bijdraagt aan betere leerprestaties (Bos et al.,
2010). Vanuit deze optiek is het wenselijk om de voedingstoestand van scholieren te
verbeteren, zeker voor risicogroepen.
Gezondheid
Overgewicht is een probleem bij Nederlandse kinderen (Van den Hurk e.a., 2007). Landelijk
is het Convenant Gezond Gewicht op diverse terreinen werkzaam om overgewicht terug te
dringen. Naast aandacht voor gezonde voeding is er ook aandacht voor bewegen, mentale
weerbaarheid bij kinderen, verslavingen en andere gezondheidsthema’s. Scholen hebben in
gezondheidsthema’s belangrijke verantwoordelijkheden, die raken aan de kerntaken van het
onderwijs en de ontwikkeling van vaardigheden van de jeugd.
De Gezonde School biedt een breed palet aan programma’s, die op modulaire wijze ingezet
kunnen worden om gezondheid op scholen te bevorderen. Begin 2011zal daarvoor een
Vignet Gezonde School in het leven worden geroepen. Hiermee kunnen scholen zich
profileren op dit gebied (RIVM-Centrum Gezond Leven).
Gerelateerd aan het thema gezondheid is het thema duurzaamheid, waarbij onder andere de
kwaliteit van de voeding en wijze van productie onder de aandacht gebracht wordt van
kinderen.
Vanuit de optiek gezondheid is het aanbieden van schoollunches een praktische oplossing
om kinderen op een natuurlijke wijze kennis te laten maken met gezonde en duurzame
voeding.
Partijen en belangen
In de eerste plaats zijn het natuurlijk de leerlingen en ouders die de belangrijkste partijen zijn
als het gaat om gezonde voeding en gezonde leefstijl van kinderen. Zonder twijfel hebben
ouders de eindverantwoordelijkheid als het om gezondheid van kinderen gaat. Scholen zijn
ook belangrijk vanuit hun verantwoordelijkheid van vorming van leerlingen, en ondersteuning
van kinderen uit risicogroepen.
Andere partijen zijn erbij betrokken, zoals leveranciers (bijv. cateraars, kinderopvangorganisaties),
directe adviseurs (bijv. GGD-en), beleidsmakers PO-raad, VNG, Ministeries
5

(OCW, VWS, EL&I), kenniscentra (Voedingscentrum, NIGZ) of toezichthouders (Inspecties
onderwijs en gezondheidszorg).
De discussie over verantwoordelijkheden van ouders en scholen voor gezondheid en
voeding is cruciaal in de probleemanalyse. In tegenstelling tot veel andere Westerse landen
heeft Nederland een sterke traditie waarbij voeding de exclusieve verantwoordelijkheid van
ouders is. In de huidige politieke discussie over onderwijshervormingen wordt zelfs ter
discussie gesteld of scholen nog langer een rol moeten spelen in gezondheidsopvoeding van
kinderen. Dit vereist verdere uitwerking in scenario’s.
2. Scenario’s
Mede op basis van de uitkomst van de bijeenkomst op 23 november, kunnen verschillende
scenario’s geschetst worden. Hieronder worden deze uitgewerkt ten aanzien van
verantwoordelijkheid van ouders en scholen ten aanzien van voeding (op de X-as) en
gezondheid (op de Y-as). Dat leidt tot de volgende vier opties.
Voeding exclusieve
verantwoordelijkheid
ouders
1
2
Gezondheid
exclusieve
verantwoordelijkheid
ouders
Scholen mede
verantwoordelijkheid
voor gezondheid
3
4
Voeding mede-
verantwoordelijkheid
voor scholen
Scenario 1
Bij exclusieve verantwoordelijkheid van ouders voor voeding en gezondheid voor hun
kinderen, is er geen plaats voor het aanbieden van schoollunches door scholen.
Scenario 2
Wanneer ouders primair verantwoordelijk zijn voor voeding, en scholen
medeverantwoordelijk voor gezondheid, is er mogelijk plaats voor het aanbieden van
schoollunches voor risicogroepen, namelijk voor die kinderen waarvoor ouders niet in staat
zijn gezonde voeding aan te bieden. In dit scenario is het gezondheidsrisico dat kinderen
lopen door slechte voeding het belangrijkste argument om schoollunches aan te bieden.
Scenario 3
Wanneer ouders verantwoordelijk zijn voor gezondheid van kinderen, en scholen een
verantwoording nemen voor voeding, zal het aanbieden van schoollunches primair een
dienstverlening zijn van scholen aan ouders, zoals dat vaak in andere Westerse landen het
geval is. Een belangrijk argument voor veel ouders hierbij zou kunnen zijn dat ze het prettig
6

vinden dat zij geen lunches aan hun kinderen mee hoeven te geven. De kinderen eten op
school (warm) en hoeven ’s avonds alleen nog bijvoorbeeld een boterham te eten.
Daarnaast, in het geval de organisatie van de lunch niet door de school zelf geregeld wordt,
ontlast dit de scholen en/of leerkrachten van de organisatie van de overblijf etc.
Scenario 4
Wanneer scholen zowel voor voeding als voor gezondheid van kinderen een
medeverantwoordelijkheid hebben, past daarin het aanbieden van schoollunches, ingebed in
een bredere gezondheidsprogramma. In dit scenario zal een Gezonde School aanpak
voorop staan, waarin ook onderdelen bewegen, sociale veiligheid, etc. aandacht krijgen.
Scenario 2, 3 en 4 passen bij een of andere vorm van een Nationaal
Schoollunchprogramma, al is het aanbod verschillend (qua omvang en qua inzet).
3. Randvoorwaarden voor Nationaal School-
lunchprogramma
Uit de bespreking op 23 november kwamen aandachtspunten naar voren die van belang zijn
voor ieder van de drie scenario’s waarin lunches worden aangeboden. Deze punten zijn
onder te verdelen in grote lijnen en randvoorwaarden.
Grote lijnen
• Organisatorische taken rond de schoollunch zouden niet bij de school neergelegd moeten
worden, maar bij een centrale(re) trekker:
o de begeleiding van de schoollunch zou bijvoorbeeld gedaan kunnen worden
door professional
o de landelijke trekker in dit geheel zou bijvoorbeeld een ministerie kunnen zijn
(bijv. die van OCW)
• Op basis van al bestaande programma’s zijn de volgende leerpunten te noemen die
meegenomen kunnen worden in een Nationaal Schoollunchprogramma:
o gebruik maken van wat er al is en gebeurt op de scholen rond gezondheid
o leren van (Nederlandse en internationale) initiatieven die al bestaan rond
schoollunches
o de rol van ouders is belangrijk, zodat zij betrokken blijven
o gelet moet worden op continue verankering in de school
o aansluiting zoeken bij het MBO voor stagiairs die kunnen meewerken in dit
programma
• Draagvlak creëren bij scholen en ouders:
o via onderwijswoordvoerders binnen kabinetspartijen
o een ambassadeur zoeken, bijvoorbeeld de ex-ministers Van Aartsen of
Verburg
o goede voorbeelden en bestaande effectstudies beschrijven en breed
communiceren
7

Randvoorwaarden
• Aanpassing van de regelgeving rond de wet Primair Onderwijs (PO).
o de wet P.O. zou kaders moeten bieden voor de aanpak Gezonde School (zoals in
Schotland gebeurt)
• Budgetten moeten helder zijn: wie betaalt voor wat? (o.a. kunnen ook ouders mee
betalen?)
• Duidelijke en passende bouwvoorschriften van (nieuw te bouwen) scholen over
bijvoorbeeld eetruimte, keuken enz.
• Duidelijke criteria rond hygiëne, gezonde maaltijden, begeleiding van kinderen en
continuering budgetten:
o werken met criteria van gezonde voeding, deze vastleggen en checken
o transparantie over: ingrediënten, porties, bereiding en herkomst
o aansluitend op dieetwensen (maatwerk) en cultureel divers
o kwaliteit van het voedsel mag niet onder druk staan van het budget
4. Vervolgstappen
In een volgende fase kunnen de vier hierboven beschreven scenario’s verder uitgewerkt
worden. Daarbij kan bij de verschillende betrokkenen nagegaan worden of voor de drie
scenario’s voor het aanbieden van schoollunches voldoende draagvlak bestaat, en naar
welke van de drie scenario’s de meeste voorkeur uitgaat.
Voor elk van de scenario’s moeten de volgende kernpunten uitgewerkt worden:
• De inbedding in school
• De logistieke organisatie rond de lunches
• De haalbare financiering
In de vervolgfase kan een keuze gemaakt worden voor het scenario, waarvoor het meeste
draagvlak bestaat en de haalbaarheid het grootste is. Daarna moet een lobbytraject ingezet
worden om dat scenario inderdaad te realiseren.
5. Conclusies en advies
Schoollunches bieden een interessante optie om enerzijds kwetsbare kinderen bij te staan,
en anderzijds aandacht voor gezondheid op een integrale manier tot stand te brengen op
scholen. Gezien de traditie in Nederland en gezien politieke en publieke standpunten over de
verantwoordelijkheid van ouders voor de voeding van kinderen, zijn er verschillende
scenario’s mogelijk, waarbij schoollunches op een aangepaste wijze ingebed worden in de
scholen. Verdere uitwerking van de scenario’s is aan te bevelen om het meest wenselijke,
dan wel het meest haalbare scenario te kiezen.
Bij verdere vervolgstappen kan het gezondheidsinstituut NIGZ een rol spelen. Voorbeelden
van wat zij kan uitvoeren zijn:
- het uitwerken van de verschillende scenario’s en de mening peilen van de relevante
partijen in het land
- goede voorbeelden en effectstudies bundelen en daarover communiceren
- een behoefte onderzoek
- een haalbaarheidsstudie
- met verschillende scholen een pilot starten om het meest haalbaar geachte scenario
te testen
8

Literatuur
Bos V., Jong D.M. de, Paulussen, T.G.W.M. (2010). Gezondheidsbevordering en preventie
in het onderwijs. Stand van zaken, effectiviteit en ervaringen van GGD’en en scholen.
Bilthoven: RIVM, 2010.
Hurk K., van den, Dommelen P., van, Buuren S., van, Verkerk, P.H., HiraSing R.A. (2007).
Prevalence of overweight and obesity in the Netherlands in 2003 compared to 1980 and
1997. Arch Dis Child, 92, p. 992 – 995.
Ocké MC (RIVM), Harbers MM (RIVM). Zijn er verschillen naar sociaaleconomische status?
In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven:
RIVM, Nationaal Kompas
Volksgezondheid\Gezondheidsdeterminanten\Leefstijl\Voeding, 21 september 2009.
TNS NIPO. Onderzoek naar ochtendrituelen en ontbijtgewoontes van Nederlandse gezinnen.
http://www.kelloggs.nl/nl/persinformatie-onderzoek-tns-nipo-kellogg/
9

Bijlage 1 Verslag bijeenkomst 23 november 2010
Locatie:
Regardz the Globe Den Haag (15.00 – 20.00 uur)
Aanwezig:
Arnoud Passenier Ministerie v. VROM / IM
Anne Kruit Ministerie v. OCW
Alma Mulder Ministerie v. EL & I
Ap Zaalberg Ministerie v. Justitie
Wendy van Hal Convenant Gezond Gewicht
Marchel Gorselink WUR
Peter Veldhuizen Lekker en Vers
Suzan Baldinger ’t Koggeschip
Henk Oosterling EUR
Edgar Seesink Albron
Jeroen Helmink Albron
Karin Bemelmans Voedingscentrum
Margret Ploum Voedingscentrum
Antoinette Kat OSA
Jaap Koot NIGZ
Anne Lee NIGZ
Marijke Vos o.a. Consumentenplatform Ministerie v. EL & I
Anouk Mulder Argumentenfabriek
Ad Veenhof InnovatieNetwerk
Henk Huizing InnovatieNetwerk
Ton Verhagen InnovatieNetwerk
Carin Leenders de Vries Passion for food
Liesbeth Dirven VENECA
Organisatie
Hans Rutten InnovatieNetwerk
Jessica Hoek NIGZ
Rowena Burggraaf NIGZ
Engelien van der Zwaag NIGZ
10

Verslag aan de hand van elementen van het programma
• Inspiratiemoment Henk Oosterling (Eur)
• Kennismaken op inhoud
• Vanuit trends naar bouwstenen
Op gele bouwstenen heeft een ieder trends geschreven die ze op dit moment zien of die ze
in de toekomst zien. Het gaat hier om trends waarvan de deelnemers denken dat ze
essentieel kunnen zijn voor het slagen van een Nationaal Schoollunch Programma of trends
die de urgentie van een Nationaal Schoollunch Programma vergroten.
Gele bouwstenen – welke trends zie je nu of in de toekomst?
1. Van uitzondering naar regel.
2. Voedselcriteria – (supermarkt) Bioboeren – convenant scholen inspelen op gezond en duurzaamheid
consumenten – groene sint.
3. Veel enige kinderen – overbezette ouders – vol continue rooster – gebrek aan kookkennis – belang
gezonde voeding breder gedragen.
4. Eigen verantwoordelijkheid – samen werken.
5. Veel dikke en ongezonde kinderen – chaos op TSO
6. Integrale context binnen voeding/bewegen – gezonde duurzame concepten La Place – ouders?
7. Tweeverdieners – duurzaamheid (duurzame producten) – toenemend overgewicht – scholen worden
groter – integrale benadering van gezondheid.
8. Terug naar de basis – eten = weten = eten! – Hét kan! – samenwerking kennis delen – project moeheid
DOEN.
9. Langer van huis: = kans – vervreemding van ons eten – beleid gezondheid met ??? – van uitzondering
naar regel – directies zitten vast in hun domein en hebben geen laterale kennis.
10. Niet genoeg “trekkers” – smaaklessen initiatief – beperking financiële middelen – onduidelijke rol
scholen – slechtere gezondheid kinderen.
11. Volle dag op school – koken op tv – wijkactiviteiten nemen weer toe – opa en oma zijn vitaal = inzetbaar
– bedrijfsleven moet de jeugd opzoeken (toekomst veiligstellen)
12. Meer werkende ouders – behoefte aan gezonde bejaarden – duurzaamheid – relatie voeding en
gedrag/cognitie – behoefte aan gezonde jeugd.
13. Groei brede scholen – terugtredende overheid markt / burgerinitiatieven – rol van Europa.
14. Anti globalisering ( naar buurt) – kijk op opgroeien (moet) veranderen – CRISIS! nieuwe kansen –
duurzaam integraal – zorg gezondheid (o.a. obesitas )
15. Afname kennis over eten jeugd – noodzaak ombuigen – bereidheid voor betalen voedsel beperkt –
kosteneffecten economische argument – democratie afname platteland groei steden –
concentratiescholen – arbeidsparticipatie neemt toe -meer behoefte schoolopvang – school focus op
leren, beperkt aandacht voeding brede school kans buiten schooltijd
16. Toename overgewicht en aandacht daarvoor – meer onderzoek naar maatsch.effect / gezond eten –
gezondheidsschade / winst / gedrag / factoren – zorgverzekeraars meer preventie in basispakket
regelen – meer aandacht voor natuur, milieu, voedsel, waar komt voedsel vandaan – totaal
programma’s gezonder en lekker eten, bewegen – sociale vaardigheden en sociale cohesie.
17. Wat is de rol van het bedrijfsleven! – maak lunches onderdeel van de lesstof – wat is het
gezondheidseffect – de rol van de verzekeraars! – maak de lunches inzichtelijk.
11

• Argumentenkaart – uitleg door Anouk Mulder (Argumentenfabriek)
Alle argumenten staan geschreven op twee grote flaps: één met argumenten voor en één
met argumenten tegen een Nationaal Schoollunch Programma (a.d.h.v. het Zweedse
model). Iedere deelnemer heeft de argumentenkaart gelezen en de twee grote flaps
aangevuld met extra argumenten.
Met twee kleuren stickers (groen/ rood) hebben de deelnemers de argumenten gestickerd:
• Bij de voor-argumenten: een groene sticker als dit een argument is dat interessant is
bij het opzetten van een Nationaal Schoollunch Programma. En een rode sticker als
dit een argument is dat niet interessant is bij het opzetten van een Nationaal
Schoollunch programma
• Bij de tegen-argumenten: een groene sticker als dit een argument is dat interessant is
bij het opzetten van een Nationaal Schoollunch Programma. En een rode sticker als
dit een argument is dat niet interessant is bij het opzetten van een Nationaal
Schoollunch programma
Voorargumenten
Cursief = bijgeschreven argument
Argumenten VOOR Aantal
groene
stickers
GEZONDHEID
Een lunchprogramma draagt bij aan de gezondheid van kinderen 1
Kans om bestaande programma’s over bewegen en gezond eten te verrijken met samen 5
gezond en lekker eten op school
Met een lunchprogramma hebben alle kinderen minstens één keer per dag toegang tot 9
gezonde voeding
Een lunchprogramma kan helpen bij de bestrijden tegen overgewicht onder kinderen 1
Met een lunchprogramma kunnen kinderen met medicijnen en allergieën beter begeleid
worden dan nu
8
Een lunchprogramma vergroot de kans dat scholen eetproblemen tijdig signaleren. 5
Een lunchprogramma vergroot het bewustzijn over gezonde voeding 1 1
Door een lunchprogramma zullen meer kinderen gezonde voeding waarderen, en hier ook
later voor kiezen.
3
Introductie van een lunchprogramma maakt ouders duidelijk dat gezonde voeding belangrijk
is. En helpt ouders om voor gezonder eten te zorgen door informatie etc.
1
Lunchprogramma ook educatief vertalen naar kinderen en ouders = integraal 6 1
Kinderen die gewend zijn aan samen gezond eten gaan op de middelbare school niet alleen
7
maar snacken.
ONDERWIJS
Een lunchprogramma leidt tot betere leerprestaties
Gezonde voeding zal de concentratie van sommige kinderen verbeteren, waardoor
leerprestaties toenemen.
3
Met een lunchprogramma blijven meer kinderen tussen de middag op school waardoor
verzuim afneemt. Kan ook zonder.
3
Kinderen zijn minder gehaast als ze ’s middags niet naar huis hoeven, waardoor ze ’s
middags rustiger zijn.
1
Wellicht gunstige invloed op gedrag (druk gedrag) 3
Een lunchprogramma is goed voor de brede ontwikkeling van kinderen 4
Een lunchprogramma biedt mogelijkheden kinderen te leren over voedselproductie en
voedingswaarde.
6
Integratie met bewegen/balans denken. En bijvoorbeeld natuur educatie door tuinieren en
koken wat je hebt gekweekt.
2
Tijdens de lunch ontwikkelen kinderen hun sociale vaardigheden en leren ze elkaar beter
kennen. Overblijfmoeders leren over voeding, moeders voeden kinderen op
4 1
12
Aantal
rode
stickers

Een lunchprogramma biedt kansen voor scholen 1
Scholen kunnen zich met hun invulling van een lunchprogramma profileren.
Levendige bloei aan interventies die evt. kunnen aansluiten op een lunchprogramma,
kookstages o.i.d.
2
Scholen kunnen de rol van ouders en de omgeving versterken door ze te betrekken bij het
lunchprogramma.
5
Docenten kunnen tijdens de lunch hun leerlingen beter leren kennen waardoor ze effectiever
lesgeven.
CULTUUR
8
Een lunchprogramma versterkt de eetcultuur in Nederland 1 1
Een lunchprogramma biedt kinderen de mogelijkheid een brede voorkeur aan smaken te
ontwikkelen.
6
Een lunchprogramma creëert een rustmoment, zodat kinderen gezamenlijk van eten leren 3
genieten.
Een lunchprogramma kan de diverse eetculturen in Nederland met elkaar verbinden 3
Een lunchprogramma sluit aan bij maatschappelijke verandering
Een lunchprogramma sluit aan bij de trend dat meeste kinderen tussen de middag
overblijven.
4
Ouders hebben meer tijd voor de kinderen 1 2
Dichter bij de natuur
ECONOMIE
Levert nieuwe werknemers voor de agrarische business
4
Een lunchprogramma stimuleert bedrijvighied in de voedingssector 7
Een lunchprogramma creëert een markt die kansen biedt voor (lokale) voedselproducten
4 3
Een lunchprogramma is goed voor de Nederlandse economie 1 1
Een lunchprogramma stimuleert arbeidsparticipatie van ouders omdat de opvang voor
kinderen verbetert.
2
Een lunchprogramma verbetert het Nederlandse vestigingsklimaat omdat de voorzieningen
beter worden
1 6
Minder verspilling is uiteindelijk goedkoper
FINANCIËN
Een lunchprogramma is een goede investering
3
Andere landen laten zien dat het kan 1
Een lunchprogramma biedt op lange termijn gezondheidswinst en hiermee kostenbesparing
in de zorg.
4 3
Een lunchprogramma biedt schaalvoordelen waardoor de totale lunchkosten (publiek en
privaat) dalen.
Rijksfinanciering van een lunchprogramma is rechtvaardig
5
Iedereen betaalt mee aan het opleiden van een gezonde en goedopgeleide
beroepsbevolking.
1 2
13

Tegenargumenten
Cursief = bijgeschreven argument
Argumenten TEGEN Aantal
groene
stickers
GEZONDHEID
Een lunchprogramma leidt niet tot gezondheidswinst 4
Het lunchprogramma garandeert niet dat kinderen daadwerkelijk gezonder of de juiste 7
hoeveelheid eten.
Een lunchprogramma leidt ertoe dat sommige ouders gezonde voeding thuis (nog) meer 2
verwaarlozen
Een lunchprogramma kan een groter aanbod van calorieën betekenen, en hierdoor leiden tot
overgewicht.
Voeding is slechts 1 onderdeel van gezondheid (door op school te blijven minder beweging – 1
fietsen naar huis ect.)
De gezondheid van voedsel is niet gegarandeerd
Het gebruik van richtlijnen (in plaats van wetten) borgt onvoldoende dat het aanbod gezond
zal zijn.
Voeding niet op maat, want waarschijnlijk uitbesteed 2
Gemeenten hebben niet de kennis en middelen om toezicht te houden op het
lunchprogramma.
Er is geen wetenschappelijke consensus over wat gezonde voeding precies inhoudt
ONDERWIJS
2
Een lunchprogramma leidt niet tot betere leerprestaties 1
Het verband tussen gezonde voeding en betere leerprestaties is niet wetenschappelijk
bewezen.
7
Kinderen die niet mee lunchen kunnen sociaal geïsoleerd raken, waardoor ze slechter leren. 2
Geen rustmoment voor kinderen (zoals nu thuis) is dat zo met 1 uur en 15 minuten?? 2
Aanbieden lunchprogramma is niet de taak van school (=onderwijs) zie RA terug naar de 4
kern.
Terug naar lunchtijden 12-14 uur
Een lunchprogramma is voor scholen niet uitvoerbaar.
Scholen hebben niet de ruimte en faciliteiten om een (sfeervolle) lunch aan te bieden. 1
Scholen hebben niet de kennis en ervaring om de logistiek van een lunchprogramma te
organiseren.
4
Scholen kunnen niet het maatwerk en de begeleiding bieden waar ouders en kinderen om
zullen vragen.
1
Verantwoordelijkheden tussen instanties niet helder (regie)
Op VO vindt men het wel belangrijk
CULTUUR
Een lunchprogramma is slecht voor de eetcultuur in Nederland
Dan moet iedereen halal eten
1
Een lunchprogramma leidt ertoe dat kinderen minder vaak met hun ouders aan tafel zitten. 1 1
Door de schaal en kostenoverwegingen zullen kinderen vooral saaie maaltijden
voorgeschoteld krijgen.
Risico dat gezinsmaaltijd vervangen wordt + 2 keer warm eten nog minder brood eten
1
Een lunchprogramma past niet binnen de trend van eigen verantwoordelijkheid 3
Een lunchprogramma verplaatst de verantwoordelijkheid voor gezonde voeding van ouders
naar scholen
5
Niet elk schoolteam wil in de lunch ook met leerlingen bezig zijn rustmoment 2
Een gratis lunch maakt kinderen en ouders niet bewust van de waarde van voedsel. (dat
voedsel een waarde heeft)
ECONOMIE
2
Een lunchprogramma leidt tot verdrukking van kleine voedselproducten 7
Door de schaal van het lunchprogramma kunne kleine producten niet concurreren met grote
bedrijven.
8
6
14
Aantal
rode
stickers
4
4

Een lunchprogramma is inefficiënt en leidt tot verspilling. 1 4
Regels omrent hygiëne te onbekend
FINANCIËN
5
Een lunchprogramma is duur 1 2
Maaltijden aanbieden voor anderhalf miljoen basisschoolkinderen is duur, zeker in tijden van
bezuinigingen.
4 5
Kosten rond toezicht van gemeenten en begeleiding van de lunch op school kunnen hoog 5 1
oplopen.
Op het platteland ontvolking en krimpen de scholen 4
Rijksfinanciering van een lunchprogramma is onrechtvaardig 4
Kinderloze belastingbetalers betalen met een lunchprogramma voor het eten van andermans
kinderen
Groene bouwstenen – de groen bestickerde argumenten zijn op de muur geplakt (deze zijn belangrijke
argumenten voor een programma)
1.Geen wetenschappelijk bewijs voor betere leerprestaties door NSP – NSP leidt niet tot gezondheidswinst – een
NSP is voor scholen niet uitvoerbaar – richtlijnen borgen onvoldoende gezond aanbod – NSP is niet de taak van
scholen – geen wetenschappelijk consensus over gezonde voeding.
2. Integrale aanpak op educatief vlak (ouders en leerlingen).
3. Sluit aan bij trend van overblijven.
4. Rol van ouders: betrokkenheid – kansen voedselproducten - lange termijn gezondheidswinst?
5. verbinding van eetculturen.
6.Past niet in trend eigen verantwoordelijkheid – duur – ontvolking platteland, inkrimping scholen.
7.Verrijking voor programma’s over gezond eten en bewegen.
8.Kinderen leren genieten van eten door rustmoment.
9.Alle kinderen toegang tot voeding die gezond is.
10.ontwikkeling brede smaakvoorkeur.
11.concentratie verbetert – wellicht gunstige invloed op gedrag – goed voor brede ontwikkeling – leren:
voedselproductie + sova.
• Inspiratiemoment Anne Lee (NIGZ/ Health Scotland)
• Worst case scenario’s
Alle deelnemers hebben worst case scenario’s bedacht: wat kan er allemaal fout gaan bij het
realiseren van een Nationaal Schoollunch Programma? Wat is de slechtste manier om alle
betrokkenen te mobiliseren? Wat is het meest rampzalige scenario als het gaat om
financiering? Enzovoort.
Vervolgens zijn op de oranje bouwstenen de mogelijke oplossingen en ideeën
opgeschreven.
15
15

Oranje bouwstenen – mogelijke oplossingen en ideeën op worst case scenario’s
1. Als gezondheid het op te lossen probleem is dan…. – biedt niet alleen eten aan maar ook: -
bewegen, alcohol en drugs, seksualiteit, roken – (sociale) veiligheid – persoonlijke verzorging gezond
gebouw.
2. regelgeving p.o. – met p.o. (verantw.?) – criteria gez. Lunch – verantw. Coörporatie –
gebiedsgerichte logistiek - + regisseur J.O.G.G.?? – scholen profielen – vignet gez. School – “Total
approach” – paradigma shift onderwijs – schoolgebouwen bouwvoorschriften +/- M2.
3. organisatorische en logistieke taken niet bij scholen leggen – want: docenten niet overbelasten.
4. consumer focus (vraaggericht) – alle doelgroepen ouders, leraar en leerling.
5. heldere probleemanalyse: wat is het probleem? En omvang ervan – wiens probleem is het? – hoe
kan L.P. hierop inspelen? – bijv: gezondheid van kinderen is slecht, kinderen krijgen slecht voedsel
mee van thuis, kinderen weten te weinig over voedsel.
6. Houdt invulling flexibel, niet verplicht – richt een eetvereniging voor financiën – ouders in dit bestuur
van de vereniging – aansluiting MBO voor stagiairs – werk met een boeren coöperatie samen (bio)
7. Verdeel de kosten werk samen – sluit aan bij bestaande programma’s – zorg voor een centrale
trekker – zorg dat de docenten zo weinig mogelijk belast worden – vermijd dat het een bedrijf binnen
de school wordt.
8. Draagvlak voor L.P. creëren bij scholen en ouders – 1. scholen en ouders meenemen in
probleemanalyse 2. scholen en ouders mee laten denken over oplossing (maatwerk).
9. Een budget dat kwaliteit garandeert – t.a.v. voedingskundige crieria t.a.v. begeleiding en continuïteit
van budget bijvoorbeeld middels wettelijke basis.
10. Handhaving, regelgeving en criteria – regel bijdrage voor de lunch goed, overheid, ouders – regel
logistiek goed (per school gebied) - school ook verantwoordelijk maken voor tussenschoolse opvang
– goede afstemming met ouders communicatie.
• Inspiratiemoment Suzanne Baldinger (’t Koggeschip)
• Vervolgstappen
De deelnemers hebben in verschillende groepen verder gedacht in het nemen van
vervolgstappen richting een Nationaal School Lunch Programma. Op blauwe bouwstenen
zijn de concrete ideeën opgeschreven. Verschillende groepen richtten zich op o.a. de
volgende onderwerpen:
- Financiën
- Richtlijnen
- Regelgeving
- Draagvlak
- Probleemanalyse
- Communicatie
- Betrokkenen
16

Blauwe bouwstenen – wat zijn concrete ideeën voor vervolgstappen?
1. Element wie maakt het? Kwaliteit – begeleiding door een professional – goede voorbeeld geven (niet te dik
zijn ) – rolmodellen.
2. zijn er andere oplossingen voor toename overgewicht etc? – van wie is het probleem? De school? Het kind?
– de molen? De politiek? – is er een perceptie van een probleem? Zo ja, bij wie? Zo nee…
3. Politieke lobby, argumenten, Kamervragen.
4. Werken met criteria v. gezonde voeding, vastleggen, checken – transparantie over: ingrediënten, porties,
bereiding en herkomst – aansluitend op dieetwensen (maatwerk) cultureel divers – kwaliteit voedsel niet
onder druk van het budget – 1 beheerder naar NSP.
5. Richtlijnen: betrokkenen scholen en ouders, voedingscentrum, OCW – VWS, EL+I – po raad –
gemeenten (VNG), cateraars, GGDen, NIGZ, convenant gezond gewicht.
6. Element bereidingswijze kwaliteit – intercultureel handelen (meerder bereidingswijze) – de puurheid van het
product handhaven – geen halffabrikaten – voorkom voedselderving.
7. Wie zijn stakeholders? – goede voorbeeld beschrijven en breed communiceren – effectstudies
(internationaal) - gerichte com. Politiek – op stakeholders scholen (bijvoorbeeld schoolleiders) ,
ouders, bedrijfsleven.
8. elementen, presentatie, kwaliteit – aantrekkelijk, verleidelijk aangekleed - betrek leerlingen erbij – lokaal –
het voedsel – de begeleiders.
9. Element, product, kwaliteit – niet over de datum, het liefst vers – evt: biologisch, halal, streekproduct of
koosjer.
10. Basisdocument met alle argumenten en analyse – bestaande communicatie opties gebruiken – netwerken –
website – internet community – aansluiten bij andere thema’s, duurzaam, gezond, schoolopvang (brede
school).
11. Voor alle kinderen toegankelijk ( op iedere basisschool uit te voeren ) – gebruik maken van alles wat er is (
smaaklessen, jump in etc ), leren van initiatieven – rol ouders, zodat zij betrokken blijven ( draagvlak en zelf
leren ), continue verankering in de school – NSP is onderdeel van een gezond schoolprogramma.
12. Talenten niet verkwisten! – onderwijswoordvoerders kabinetspartijen – van Aartsen erbij halen? - Verburg
ambassadrice – kijk naar het Italiaanse model.
13. Wet po moet kaders bieden Voor gezonde school – het schotse model – inspecties van onderwijs en
volksgezondheid samen optreden – Boink en kinderopvang en po raad aan tafel krijgen –
Interdepartementale werkgroep, in opdracht van kabinet.
14. Regels rond TSO uitbreiden – kwaliteit van TSO: lunch, spelen, rust – OCW, financiën, SZW, VWZ + EL&I –
kijk goed naar regelgeving + uitvoering in EU-landen – Één partij OCW verantwoordelijk stellen voor
regie.
15. Onbekendheid - herkomst, ongezond eten, niet bewegen, bestedingspatroon, toename overgewicht –
onbekendheid, andere culturen, overconsumptie, te weinig smaakontwikkeling – Inventarisatie, nat.
Programma oplossing van alle aspecten – Maatwerk mogelijk – slechte vulling lunchtromm
• Afsluiting
Iedere deelnemer heeft een persoonlijke rode bouwsteen gekregen met de vraag of ze
verder willen meedenken met een vervolgstap. Als ze een concreet idee hebben mogen ze
dit er bij zetten.
Mensen die willen meedenken plakken hun bouwsteen op de muur. Mensen die niet willen
meedoen met een vervolgstap plakken de bouwsteen niet op de muur.
17

Rode bouwstenen (bereid in verdere stappen bij te dragen):
1.Henk Oosterling (EUR) – Integraal – ECO sociaal zorg besef – Actieve leefstijl – Duurzame
voeding.
3.Karen Bemelmans ( Voedingscentrum )
4.Henk Huizing ( Innovatienetwerk )
5.Arnoud Passenier ( Ministerie IM/ Tijd voor eten )
6.Margret Ploum ( Voedingscentrum )
7.Jaap Koot ( NIGZ )
8.Suzan Baldinger ( ’t Koggeschip Geuzenveld )
9.Liesbeth Dirven ( Veneca )
Onderstaande mensen vertrokken eerder, maar willen ook op de hoogte blijven:
Arnoud Passenier (VROM)
Anne Kruit (OCW)
Alma Mulder (EL&I)
Ap Zaalberg (Jusititie)
Marchel Gorselink(WUR)
Peter Veldhuizen (Lekker en Vers)
Edgar Seesink (Albron)
Jeroen Helmink (Albron)
Antoinette Kat (OSA)
Marijke Vos (EL&I)
Ad Veenhof (Innovatienetwerk)
Ton Verhagen (Innovatienetwerk)
Carin Leenders de Vries (Passion for Food)
NIGZ zal nu een advies schrijven, n.a.v. deze bijeenkomst. Het advies richt zich op de vraag
of het haalbaar is een Nationaal Schoollunch Programma in Nederland te organiseren en zo
ja, wat zouden eventuele eerste stappen daarin zijn. Een ieder die aan deze bijeenkomst
heeft deelgenomen en hierin interesse heeft, ontvangt dit advies en kan aanhaken bij
eventuele vervolgstappen.
18