Het web van de loverboy - NIGZ

1
Goede preventie vergt ook algemene
seksuele voorlichting
november 2002
Het web van de loverboy
‘Door loverboy achter het raam’ of ‘Marokkaanse loverboys dwingen meisjes tot
prostitutie’. Zo luiden recente krantenkoppen. Hoe bedreigend is het fenomeen
loverboy werkelijk? Welke meisjes lopen risico? Wat doet men aan preventie?
Channah Zwiep
Melanie is dertien als ze voor de school wordt
benaderd door een loverboy. Hij heeft een stoere
brommer, geeft dure cadeaus en laat haar merken
dat ze speciaal is. Ze wordt verliefd. Al gauw moet
ze hem ‘terugbetalen’ door voor haar loverboy te
prostitueren.
Loverboys zijn welbeschouwd niets meer of minder
dan pooiers die jonge meisjes tussen twaalf en
achttien jaar inpalmen. Een meisje wordt verliefd
op zo’n jongen. Eerst gaat het om een gewone relatie,
maar al gauw komt ze onder dwang in de
prostitutie terecht. Een weg terug is er bijna niet,
want de loverboy houdt haar continu in de gaten en
gebruikt desnoods geweld om haar bij zich te
houden.
Het ‘werken’ voor een pooier is een eeuwenoud
gegeven. Toch lijkt er sprake van een nieuw
fenomeen. Het gaat om een stijgend aantal zeer
jonge meisjes dat in de illegale prostitutie belandt.
Voor deze meisjes is het werken onder dwang extra
gevaarlijk. De loverboys zijn tussen zeventien en 23
jaar. Ze ronselen actief op plekken waar jonge
meisjes zijn en opereren meestal in netwerken:
broers, neven, vrienden en soms zelfs zussen zijn
erbij betrokken. Het fenomeen lijkt in golfbewegingen
op te duiken. Momenteel zijn loverboys
vooral Marokkaanse en Nederlandse jongens.
Het gegeven bestond echter in de jaren ’70 ook
onder Antillianen en Surinamers, alleen werd de
term loverboy destijds nauwelijks gebruikt. Het zijn
vaak jongens die weinig mogelijkheden hebben in
de samenleving. Veel van hen hebben al jong een
strafblad. Ze handelen bijvoorbeeld in drugs en zijn
steeds op zoek naar nieuwe vormen van geld
verdienen.
onzichtbaar
Loverboys beperken zich niet tot de grote steden.
Het is een landelijk verschijnsel. Verschillende
hulpverleningsinstellingen en regiopolitie ervaren
een groei in het aantal loverboys. Exacte cijfers zijn
vaak niet bekend, omdat veel meisjes niet naar
hulpverleners durven te stappen en ook geen
aangifte doen.
Uit cijfers van het Nederlands Instituut voor Sociaal
Sexuologisch Onderzoek over het jaar 1998, blijkt
dat tussen de duizend en vijftienhonderd minderjarige
meisjes tussen de twaalf en achttien jaar in de
prostitutie werken. Van nog eens vijfhonderd
meisjes wordt dat vermoed. Ruim tweederde van de
meisjes is van allochtone afkomst. Bij ruim
driekwart van de prostituees is sprake van dwang
door een pooier, vaak in de vorm van emotionele
manipulatie, geweld of dreiging daarmee. Het gaat
om een schatting op basis van aanmeldingen via
instellingen en van aangiftes, stelt het NISSO. De
echte cijfers liggen vermoedelijk hoger, omdat een
grote groep minderjarige prostituees ‘onzichtbaar’
op straat of in privé-huizen werkt. Deze groep
maakt geen gebruik van het hulpaanbod en doet
geen aangifte. Op grond van eerdere schattingen
lijkt er een toename van minderjarige prostituees te
zijn. Hierbij verwijzen de onderzoekers echter niet
altijd naar de zelfde categorieën, waardoor vergelijkingen
moeilijk te maken zijn. Wel is duidelijk
dat juist de groep minderjarige prostituees van niet-
Nederlandse afkomst is toegenomen.
Waarom vallen meisjes op een loverboy? Ze
worden verliefd op de speciale aandacht die zo’n
jongen geeft. Maar er is meer aan de hand. Onder
1

prostituees die de hulpverlening raadplegen is onderzoek
gedaan naar hun kenmerken. Het zijn vaak
‘kwetsbare’ meisjes die op loverboys vallen.
Meisjes met meervoudige problematiek, bijvoorbeeld
met gescheiden ouders, met ‘afwezige’ vaders,
of afkomstig uit gezinnen waarvan een van de
ouders een psychiatrische stoornis heeft. Ook gaat
het nogal eens om meisjes met seksueel mis -
bruikervaringen. Een dergelijke achtergrond maakt
dat deze meisjes weinig zelfvertrouwen en een laag
zelfbeeld hebben, makkelijk eigen grenzen overschrijden,
geen ‘nee’ durven te zeggen en de aandacht
zoeken die ze in hun jeugd niet hebben
gekregen.
Er zijn dus omgevings-, gezins- en persoonsfactoren
die een rol spelen in die kwetsbaarheid
voor loverboys. Er is echter geen simpel ‘oorzaakgevolg’-schema:
niet alle meisjes met deze kenmerken
lopen risico. De negatieve omstandigheden
zijn niet bepalend, maar dragen wel bij aan een
zekere kwetsbaarheid. Loverboys weten haarfijn
deze meisjes ‘eruit te pikken’. Ze zijn charmant en
springen handig in op onzekerheid en kwetsbaarheid,
door veel aandacht en cadeaus te geven.
De ‘kwetsbare’ meisjes komen in alle lagen van de
bevolking voor.
Er zijn ook beschermende factoren te onderscheiden.
Een intelligent meisje met een breed sociaal
netwerk zal iets steviger in haar schoenen
staan. Ze loopt daardoor minder risico voor een loverboy
te vallen. De meer kwetsbare meisjes zien
we eerder in het vmbo. Allochtone Marokkaanse
meis jes vormen een nog grotere risicogroep. Meestal
worden ze doelbewust door een loverboy verkracht.
Vanuit hun religie kunnen ze niet meer thuis
aankloppen als ze geen maagd meer zijn. De afhankelijkheid
van hun loverboy is daarmee een feit.
Bovendien zijn Marokkaanse meisjes, door hun opvoeding
en achtergrond, minder weerbaar en kennen
minder vrijheid dan andere meisjes.
‘stomme meiden’
Hoe kan worden voorkomen dat loverboys veld
winnen? Opvang en preventie zijn daarbij van
belang. Halverwege de jaren negentig zijn diverse
hulpverleningsprogramma’s gestart. Er is ‘gedwongen
opvang’ wanneer er een ondertoezichtstelling
wordt uitgesproken, zoals in het project
Protocol 13 in Utrecht. Daarnaast is er vrijwillige
hulpverlening, zoals opvanghuis Asja in Leeuwarden.
Ook zijn er diverse preventieprojecten ontwikkeld,
waaronder een specifieke voorlichtingscampagne
voor Marokkaanse meisjes. Overige voorlichting
richt zich op een bredere doelgroep en
maakt gebruik van middelen als boekjes, flyers,
folders en posters, en van lessen op scholen en instellingen.
Deze voorlichting moet voorkomen dat meer
meisjes slachtoffer worden van loverboys. Via
informatie over de werkwijze en gevaren van lover-
boys worden meisjes bewust van hun eigen grenzen
op het gebied van seksualiteit, zo is de bedoeling.
Het te sprake brengen van hulpinstanties waar
meisjes met vragen en problemen terecht kunnen, is
ook een onderdeel van de voorlichting.
Een hulpverleningsproject van het eerste uur is
Pretty Woman in Utrecht. Dit project biedt al zes
jaar hulp aan ‘risicomeisjes’ en aan meisjes die in
de gedwongen prostitutie zitten. Daarnaast geeft
Pretty Woman ook voorlichting. Deze wordt
gegeven aan meisjes tussen veertien en zeventien
jaar, die vermoedelijk al met de problemen te
maken hebben. Initiatiefneemster Marieke
Kamerbeek vindt de ‘kwetsbare’ meisjes op vmboscholen,
in de moskee of in de jeugdgevangenis.
Kamerbeek: “Vaak komen we op verzoek van een
school, als men daar vermoedt dat meisjes problemen
hebben of als men loverboys in de buurt
signaleert.”
In één les is aandacht voor de specifieke kenmerken
van loverboys en de risico’s. Een hulpverleenster
start met een video over een strafzaak, waarin
slachtoffers van loverboys getuigen. Kamerbeek:
“De reactie van zo’n groep is vaak: ‘wat een stomme
meiden zeg!’. Dan leggen we de uit hoe
loverboys ronselen, en vertellen dat het slimme
jongens zijn die zo’n meisje manipuleren zodra zij
verliefd is. We vertellen ook over de risico’s die
sommige meisjes door hun achtergrond lopen.
Meestal komt er dan wel al begrip en herkenning.
Dan vragen we of de meisjes iemand kennen die in
zo’n situatie zit. Vaak komen dan de verhalen over
een ‘vriendin’, ook als het eigenlijk over henzelf
gaat.” In de lessen vertelt Pretty Woman verder wat
je kunt doen als je slachtoffer van een loverboy
bent. Kamerbeek: “Ik verwijs hen bijvoorbeeld naar
een vertrouwd persoon, die geheimhoudingsplicht
heeft en die hen serieus neemt: een mentor, de
politie, of een hulpverlener.”
Pretty Woman baseert zowel hulpverlening als
voorlichting op de ‘relatieverslavingstheorie’ van
Norwood uit 1996. Vrouwen zouden volgens deze
theorie ongezonde liefdesrelaties aangaan door een
opgelopen trauma in hun jeugd. Ze hebben ‘afwezige’
vaders of moeders, hebben te weinig reële
aandacht gekregen of kennen zelfs een misbruikverleden.
Ze zijn ‘kwetsbaar’ en worden steeds
weer verliefd op iemand die hen geen liefde biedt.
Kamerbeek: “Ook slachtoffers van loverboys
voelen in het begin heel goed dat het niet klopt.
Door hun specifieke achtergrond gaan ze echter
voorbij aan hun intuïtie.” Volgens de theorie van
Norwood herhaalt het trauma zich van ouder op
kind. Kamerbeek: “We zien in de opvang ook dat
sommige Marokkaanse meisjes uit het zelfde gezin
komen als de loverboy. Jongens met dit trauma
worden kennelijk vaker dader, terwijl meisjes
slachtoffer worden.”
2

Pretty Woman is laagdrempelig en bereikt de
‘kwetsbare’ meisjes. Het is dan ook te beschouwen
als een goed initiatief. Maar kun je voorlichting
over seksualiteit niet beter aan álle en vooral jonge
kinderen geven? Kamerbeek vindt van wel:
“Eigenlijk moet je in een vroeg stadium voorlichten
aan meisjes én jongens en hun weerbaarheid
trainen, zodat zij weten wat zij wel en niet willen
op seksueel gebied en kunnen opkomen voor
zichzelf. Of leren afgaan op hun intuïtie. Dat kan op
een heel positieve manier. Maar bij de voorlichting
over loverboys vragen we aandacht voor een
negatief aspect van seksualiteit. Ik denk dat meisjes
heel goed snappen dat we hen waarschuwen voor
een exces. Volgens mij begrijpen ze tegelijkertijd
best dat er ook een heel andere, ‘gezonde’ kant aan
seksualiteit zit. Een school zou in verschillende
lessen over beide aspecten voorlichting moeten
geven: de leuke en de minder leuke kanten van
seksualiteit.”
Verschillende auteurs bevestigen het belang van
voorlichting. Voorlichting over seksualiteit kan
bijdragen aan het vergroten van kennis en weerbaarheid
van kinderen, ter voorkoming van seksueel
misbruik, stellen bijvoorbeeld zowel het
NISSO als seksuoloog Jos Frenken. Dat kan bijvoorbeeld
door op school lessen over de emotionele
aspecten van seksualiteit te geven. Ook ouders
kunnen er aandacht aan besteden. Juist zij kunnen
kinderen al jong regels voor seksueel gedrag
bijbrengen. Of, iets wat veel te weinig gebeurd,
gangbare woorden voor geslachtsorganen leren.
Kinderen kunnen dan beter onder woorden brengen
wat zij wel of niet willen. Het belangrijkste lijkt
echter om kinderen serieus te nemen en respect
voor zichzelf en anderen bij te brengen, ook op
seksueel gebied.
Channah Zwiep / pedagoge
Voorlichting over loverboys:
- PMW van Humanitas te Amsterdam:
020-4250120
- Pretty woman te Utrecht: 030- 2317100
- Bureaus jeugd- en zedenpolitie in de regio: zie
telefoonboek
- Beauty and the beast te Utrecht: 030-2310041
- Het scharlaken Koord te Amsterdam:
020-6226897
- EO voorlichtingsfilm over ex-prostituees:
035-6474720
- Marokkaanse moeders en meisjes: via Bureau
Jeugdzorg Utrecht
Enkele relevante internetsites:
www.theresa.nl: ex-prostituee vertelt en geeft ook
preventieve tips
www.maghreb.nl: voor Marokkaanse jongeren
www.seksueelgeweld.nl: info over hulpverlening
www.seksueelkindermisbruik.nl: informatie van het
ministerie van Justitie
Dit artikel verscheen in TGV nummer 7, nov. 2002
3