Hulpmiddel voor interculturele communicatie bij zorg en ... - NIGZ

Handleiding voor gebruikers
ELKAAR BEGRIJPEN HELPT
Hulpmiddel voor interculturele
communicatie bij zorg en dienstverlening

januari 2008
Handleiding voor gebruikers
ELKAAR BEGRIJPEN HELPT
Hulpmiddel voor interculturele communicatie
bij zorg en dienstverlening

Colofon
Titel:
Handleiding voor gebruikers ELKAAR BEGRIJPEN HELPT
Hulpmiddel voor interculturele communicatie bij zorg en dienstverlening
januari 2008
De boekjes 'Elkaar begrijpen helpt' zijn tot stand gekomen door de samenwerking van Meavita
(Verpleeghuis de Schildershoek, wooncentrum Om en Bij en Meavita Thuiszorg) en het nationaal
gezondheidsinstituut NIGZ en werd financieel mede mogelijk gemaakt door ZonMw.
Uitgave:
Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIGZ)
Postbus 500
3440 AM Woerden
T: 0348 437600
F: 0348 437666
E: uitgeverij@nigz.nl
www.nigz.nl/winkel
Code SA082258
Deze handleiding is gratis te downloaden via de winkel van het NIGZ: www.nigz.nl
© NIGZ, Woerden, 2008. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming worden overgenomen. Verzoeken
tot overname van beeld of tekst kunnen schriftelijk worden gericht aan Uitgeverij NIGZ, Postbus 500, 3440
AM Woerden, e-mail: uitgeverij@nigz.nl.

Inhoudsopgave
1 Inleiding.............................................................................................................................. 1
1.1. Aantal allochtonen ouderen groeit............................................................................ 1
1.2. Cultuur en communicatie.......................................................................................... 1
1.3. Allochtone ouderen en zorg...................................................................................... 1
1.4. Overbruggen taalbarrière.......................................................................................... 2
2 Communicatieboekjes Elkaar begrijpen helpt .................................................................... 4
2.1. Ontstaan.................................................................................................................... 4
2.2. Voor wie ................................................................................................................... 4
2.3. Inhoud en gebruik van de boekjes ............................................................................ 5
2.4. Invoeren in eigen organisatie.................................................................................... 5
2.5. Stappenplan voor invoering van het materiaal in de eigen organisatie. ................... 7
2.6. Opzet introductiebijeenkomst.................................................................................. 8
2.7. Evaluatie van de proeffase........................................................................................ 8
Bijlagen ......................................................................................................................................... 9
Bijlage 1.............................................................................................................................. 9
Bijlage 2............................................................................................................................ 11
Bijlage 3............................................................................................................................ 12

1 Inleiding
1.1. Aantal allochtonen ouderen groeit
1
| Inleiding
De communicatie tussen verpleegkundigen en allochtonen in verpleeghuizen, ziekenhuizen,
verzorgingshuizen en de thuiszorg verloopt niet altijd even probleemloos. Veel allochtone
cliënten kunnen hun algemene dagelijkse handelingen en behoeften niet goed kenbaar maken.
Omdat het aantal migranten van Turkse en Marokkaanse afkomst steeds meer in de leeftijd
komt waarop het contact met de intramurale zorg frequenter wordt en dus het aantal oudere
allochtonen dat gebruik maakt van de zorg toeneemt, krijgen verpleegkundigen en verzorgenden
steeds meer te maken met patiënten die de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheersen
(Sociaal Cultureel Planbureau 2004).
Het genoemde communicatieprobleem is aanzienlijk gelet op de omvang van de doelgroep. In
Nederland woonden in 2003 ruim 3 miljoen allochtonen. Het aantal oudere allochtonen bedraagt
ruim 116.000 en zal in de komende jaren sterk toenemen. Met het stijgende aantal, lijkt ook de
belangstelling voor het thema interculturalisatie een vlucht te nemen. Steeds meer zorginstellingen
verdiepen zich in het thema en proberen hun aanbod meer af te stemmen op de vraag van
allochtone ouderen.
Volgens het CBS (2003) zijn er nu ruim 116.000 niet-westerse allochtonen van 55 jaar en ouder.
In 2015 is dit aantal gestegen tot 261.000 en in 2020 tot ruim 345.000. Vooral in Zuid-Holland,
Noord-Holland en Noord-Brabant wonen relatief veel allochtone ouderen.
1.2. Cultuur en communicatie
Ook blijkt uit onderzoek dat een groot percentage allochtone ouders nooit of soms Nederlands
spreekt met hun kinderen (hetgeen dus iets zegt over de beheersing van de Nederlandse taal van
de ouders). Zo is het percentage voor Turkse ouders: 30,2% nooit, 50,2% soms en 19,6% altijd.
Voor Marokkanen is dit 24%, 46,6% en 28,6% (de Ruiter 1996). Als we kijken naar de behoefte
aan taalhulp onder allochtone ouderen, blijkt dat maar liefst 92% van de Turkse en 96% van de
Marokkaanse vrouwen van 65 jaar of ouder óf taalhulp heeft gehad bij het laatste bezoek aan de
huisarts óf geen taalhulp heeft gehad, terwijl dit wel nodig was. Deze resultaten geven aan dat
vrijwel de gehele populatie Turkse en Marokkaanse vrouwelijke 65-plussers niet in staat is om
alleen of zonder taalhulp naar de arts te gaan, maar dat zij hier altijd hulp bij nodig hebben
(Sociaal Cultureel Planbureau, 2004).
1.3. Allochtone ouderen en zorg
Door een combinatie van gezondheidsklachten, geldzorgen, huisvestingsproblemen en spanningen
in de familiaire sfeer is de zorgbehoefte van allochtone ouderen veelal gecompliceerd van
aard. Cultuurverschillen, communicatieproblemen en het ontbreken van een vertrouwensrelatie

2
| Inleiding
maken dat voor het bereiken en bieden van institutionele zorg aan oudere allochtonen aan deze
aspecten aandacht moet worden besteed. We beperken ons hier tot het benoemen van een aantal
aandachtspunten voor zorg binnen zorginstellingen.
Ten aanzien van de zorg voor allochtone ouderen zullen de volgende zaken de komende jaren
de aandacht (blijven) vragen:
- De ondersteuning van allochtone ouderen en allochtone ouderenorganisaties bij het formuleren
van specifieke wensen en behoeften op het gebied van zorg, welzijn en huisvesting.
- Het faciliteren van informatie uitwisseling tussen de allochtone ouderen en de aanbieders
van institutionele en extramurale zorg; het realiseren van een optimale afstemming tussen de
zorgvraag van de ouderen enerzijds en het zorgaanbod van instellingen anderzijds.
- De interculturalisatie van zorginstellingen opdat zij beter in staat zijn een steeds diverse
klantengroep op maat te bedienen.
- Ontwikkeling van activiteiten voor allochtone ouderen in de preventieve sfeer – gezondheid,
voeding, beweging e.d.
1.4. Overbruggen taalbarrière
“De beste communicatie ontstaat als je daadwerkelijk geïnteresseerd bent in de ander”
Een belangrijke opgave voor hulpverleners is het helder krijgen van de hulpvraag in samenspraak
met de cliënt en of zijn familie. Voor cliënten die het Nederlands niet goed beheersen
vraagt dit extra aandacht. Immers, de kans bestaat dat als de cliënt de vraag niet duidelijk kan
maken er door de hulpverlener teveel een eigen invulling wordt gegeven aan wat de cliënt nodig
heeft of wil.
Ook voor allochtone ouderen zelf is het moeilijk hulp te vragen in de Nederlandse samenleving
die zij onvoldoende kennen. Het feit dat er professionele hulp nodig is, is al moeilijk genoeg en
deze vraag in een vreemde taal communiceren maakt het extra moeilijk.
Door als hulpverleners te proberen de communicatie in de eigen taal te voeren getuigd van respect
en de wil om elkaar te begrijpen. Zeker personen uit een heel ander taalgebied en een andere
cultuur stellen het op prijs als er geprobeerd wordt hen in hun eigen taal te benaderen. Het
zorgt ervoor dat zij zich niet buitengesloten voelen en helpt om de communicatie optimaal en
persoonlijk te laten verlopen
De taalbarrière kan op verschillende manieren overbrugd worden. Bij het voeren van moeilijke
gesprekken is het inschakelen van een tolk vaak de aangewezen manier om in het geval de cliënt
de Nederlandse taal niet goed beheerst, toch een gesprek te kunnen voeren. Via het tolkencentrum
Nederland kan een tolk ingeschakeld worden of er kan gebruik gemaakt worden van
een telefonische tolk.
Tolkencentra:
www.tvcn.nl Tolk-vertaalcentrum Nederland
telefoon reserveren tolk – 088 -2555222
telefoon direct vertalen – 088- 2555223

3
| Inleiding
Soms is er een medewerker die dezelfde taal spreekt als de cliënt om te tolken. Die situatie zal
zich echter niet altijd voordoen, zeker niet 24 uur van de dag en 7 dagen in de week.
Er zijn in de dagelijkse zorg echter ook contactmomenten die niet met een tolk zijn op te lossen
of hoeven te worden opgelost. Voor juist die “gewone” momenten is er een communicatiehulpmiddel
ontwikkeld dat goed bruikbaar is als handvat in de directe (somatische)zorg voor
cliënten in het verpleeghuis, woonzorgcentrum en/of thuiszorg.

4
| Communicatieboekjes Elkaar begrijpen helpt
2 Communicatieboekjes Elkaar begrijpen helpt
2.1. Ontstaan
Enkele jaren geleden nam het Intercultureel Verpleeghuis De Schildershoek in Den Haag het
initiatief om een hulpmiddel in de communicatie met hun allochtone cliënten te ontwikkelen.
Als eerst werd – met vereende krachten van alle Hindoestanen in De Schildershoek – een Hindoestaanse
woordenlijst gerealiseerd. Later werd door De Schildershoek bij het project ‘Zorgvraag
van Chinese ouderen’ een woordenlijst met pictogrammen samengesteld in samenwerking
met twee instellingen voor ouderenzorg van Meavita in Den Haag, Thuiszorg en woonzorgcentrum
Om en Bij. Dit boekje vormde vervolgens de basis voor communicatieboekjes in het
Turks, Spaans en Arabisch.
Begin 2006 kreeg De Schildershoek subsidie van ZonMw om in samenwerking met het NIGZ,
Woonzorgcentrum Om en Bij en Thuiszorg Meavita te werken aan een herziening van de communicatieboekjes.
Om ervoor te zorgen dat het eindproduct voldoet aan de wensen van de gebruikersgroep,
werd het materiaal in het najaar van 2006 in de drie deelnemende instellingen in
de praktijk uitgeprobeerd. Vanaf 2008 zijn de boekjes beschikbaar voor andere instellingen
waar interculturele communicatie op de agenda staat.
De communicatieboekjes Elkaar begrijpen helpt uitgebracht in 5 verschillende talen (Hindoestaans,
Chinees, Marokkaans (Arabisch en Berber), Turks en Spaans) zijn een praktisch
hulpmiddel voor de communicatie met de allochtone cliënten en kunnen helpen bij het verbeteren
van het contact (en dus de zorg) met allochtone ouderen die niet of nauwelijks Nederlands
kunnen spreken.
2.2. Voor wie
De communicatieboekjes zijn bedoeld voor iedereen in de ouderenzorg die een hulpmiddel voor
de communicatie kan gebruiken in de contacten met cliënten die niet of nauwelijks Nederlands
spreken. Gedacht wordt aan de cliënten zelf of hun familie, verzorgenden, verpleegkundigen,
artsen en paramedici als fysiotherapeuten, ergotherapeuten en logopedisten. Ook voor activiteitenbegeleiders
en vrijwilligers kan het materiaal een nuttige handreiking bieden.
Als cliënt en hulpverlener het boekje gebruiken levert dit al snel iets gezamenlijks op waar
beiden veel plezier aan kunnen beleven. Natuurlijk kost het even tijd om het gebruik echt in de
vingers te krijgen maar die tijdsinvestering verdient zich snel terug doordat de communicatie
vlotter verloopt en er vertrouwen ontstaat.

2.3. Inhoud en gebruik van de boekjes
5
| Communicatieboekjes Elkaar begrijpen helpt
De boekjes hebben een handzaam A5 formaat en bevatten een selectie van de meest voorkomende
woorden en eenvoudige zinnetjes ondersteund met pictogrammen. Het boekje is ingedeeld
in verschillende hoofdstukken:
Algemeen
Eten en drinken
Persoonlijke verzorging
Therapieën
Dokter/medicijnen
Schoonmaken
Dagen/feestdagen
Telwoorden
Met dit boekje in de hand kunnen cliënten aangeven wat zij willen en medewerkers kunnen
aangeven wat zij willen vragen of willen zeggen. Complete gesprekken voeren gaat natuurlijk
niet, maar dit hulpmiddel kunt u wel een eerste stap zetten in het leggen van persoonlijk contact.
Voor het gebruik geven hier een aantal algemene aanbevelingen:
- Zorg dat het boekje altijd op een vaste plek ligt, binnen handbereik van de cliënt en de verzorgende.
Leg het boekje bijvoorbeeld bij het bed van de cliënt of in het logboek bij de
thuiszorg zodat iedere hulpverlener het snel kan vinden.
- Per hoofdstuk staat de geschreven tekst in het Nederlands en in de taal die van toepassing is
met de fonetische uitspraak erachter. Op de laatste bladzijde staan afbeeldingen van het menselijk
lichaam met ernaast de geschreven aanduidingen. Dit is handig om precies te kunnen
aangeven waar pijn of ongemak zit als het met woorden niet lukt.
- Het boekje is op tweeërlei wijze te gebruiken. De cliënt kan proberen de woorden in het Nederlands
te lezen, uit te spreken of kan de pictogrammen aanwijzen. De medewerker kan het
woord/de zin in de taal van de cliënt opzoeken, (leren)uitspreken met hulp van de cliënt of
betreffende pictogrammen aanwijzen als het uitspreken van de woorden te moeilijk is. Vraag
de cliënt naar de uitspraak. Dit op zich is al een manier om contact te leggen en te werken
aan een vertrouwensrelatie die de communicatie en dus ook de zorg ten goede zal komen.
2.4. Invoeren in eigen organisatie
Het gebruik van de boekjes is geen vrijblijvende zaak. Wanneer er een boekje is in de taal die de
cliënt spreekt dan zal dit aangeboden moeten worden aan de cliënt en gebruikt moeten worden
door de hulpverlener. Door dit niet standaard te doen ontneemt u de cliënt de mogelijkheid tot
communicatie.
Hoe zorgt u ervoor dat de boekjes ook daadwerkelijk in de dagelijkse praktijk gebruikt worden?
Wanneer cliënten van niet Nederlandse afkomst klant worden, is het goed afspraken te maken
hoe om te gaan met de communicatie. Laat het niet over aan de toevallige situatie of er tolken
zijn ja of nee.
Beoordeel voor elke nieuwe cliënt de communicatie vaardigheden in het Nederlands en bekijk
of er ondersteuning nodig is. Dit kan zijn een tolk bij het intake gesprek of moeilijke

6
| Communicatieboekjes Elkaar begrijpen helpt
gesprekken. Vaak is er familie die dit kan tolken maar dit is niet altijd wenselijk en is ondermeer
afhankelijk van de familierelaties. Soms is er een medewerker uit het taal/cultuur gebied
van de cliënt. Ook bij het kiezen voor deze mogelijkheid moet goed gekeken worden of de medewerker
de juiste positie heeft. Is er niemand die kan tolken dan zal een beroep gedaan moeten
worden op een professionele tolk via het tolkencentrum in de buurt.
Kan de cliënt zich onvoldoende duidelijk in het Nederlands verstaanbaar maken dan wordt afgesproken
of het communicatieboekje een goed hulpmiddel is. Als dat zo is dan moet het ook gebruikt
worden. Genoemde afspraken kunnen in een protocol worden opgenomen wat toegepast
wordt bij elke nieuwe cliënt.

7
| Communicatieboekjes Elkaar begrijpen helpt
2.5. Stappenplan voor invoering van het materiaal in de eigen
organisatie.
In het schema hebben we een aantal stappen op een rij gezet die bij invoering van belang zijn.
Tevens geven we een voorbeeld van een introductie bijeenkomst om het materiaal in de eigen
instelling te presenteren.
De stappen Doel Toelichting
Openstaan/
draagvlak creëren
Medewerking vragen van
het management
Openstaan Interesse opwekken
Begrijpen en willen
Inzicht geven in inhoud en
gebruik materiaal
Doen Materiaal in de praktijk
uitproberen
Blijven doen Borging/verankeren gebruik
in vaste routine van
het werk
Verzoek locatiemanagers om
een moment te reserveren
voor deze introductie tijdens
een maandelijks teamoverleg,
waarbij ook de ergotherapie
en diëtisten kunnen worden
uitgenodigd
Vooraankondiging uitreiken
van de flyer en berichtgeving
over de introductie van het
materiaal via instellingsnieuwsbrief,
website e.d
Zelf organiseren van een
introductiebijeenkomst (zie
programma opzet).
Kijk of je aankunt sluiten bij
een regulier overleg of reeds
geplande bijeenkomst.
Of inschakelen externe begeleider
(zie bijlage 3)
Proefdraaien.
In gebruik nemen van het
materiaal gedurende een nader
af te spreken periode om
het gebruik in de praktijk uit
te proberen.
Evaluatie proeffase.
Afspraken maken over gebruik
materiaal en monitoren
van de voortgang/kwaliteit
van de zorg m.b.v. materiaal.

2.6. Opzet introductiebijeenkomst
8
| Communicatieboekjes Elkaar begrijpen helpt
Voor de invulling van een introductie van het materiaal kan gebruik gemaakt worden van de
volgende programma opzet. Afhankelijk van de beschikbare tijd kan het programma ingekort
worden. Ook kan gekozen worden voor het inschakelen van een externe begeleider (zie bijl.3)
Tijd Onderdeel Toelichting
10 1. inleiding op het materiaal Informatie en uitleg over: aanleiding, doel commu-
min
nicatie boekjes, ontwikkeling,inhoud en gebruik van
het materiaal (hoe ga je werken met de boekjes; wie
en op welke momenten inzetten). Gebruik voor de
inhoud de tekst uit de flyer (bijlage 5).
20 2. Uitdelen en bekijken materiaal Uitreiken materiaal en gelegenheid geven om de
min
boekjes in te kijken, woordjes op te zoeken en uitspraak
te oefenen etc.
15 3. Kennismaken en oefenen met In groepjes oefenen. Om de beurt een vraag stellen
min het materiaal.
en bijbehorende woord of zin opzoeken.
4. Proeffase introduceren Misschien zijn er medewerkers die de betreffende
taal spreken en kunnen helpen bij het oefenen met
de juiste uitspraak. Eventueel kunnen ook VETC-ers
(Voorlichters Eigen Taal en Cultuur) ingehuurd
worden.
Afsluitend: Reacties op het materiaal navragen en .
informatie geven en afspraken maken over de proeffase
15 5. Gebruik materiaal in eigen Praten over een plan van invoering/borging in het
min organisatie.
team. Teamleden denken na over de wijze waarop
6. Maken van afspraken over ervoor gezorgd kan worden dat de boekjes daadwer-
borging van het materiaal
Afsluiting
kelijk en goed gebruikt worden. Gebruik hiervoor
eventueel bijgevoegd werkblad (zie bijlage XXX).
Een definitieve werkwijze wordt afgesproken na
afloop van de proeffase als de ervaringen met het
gebruik en de mogelijkheden t.a.v. van invoering en
borging zijn geïnventariseerd.
2.7. Evaluatie van de proeffase
Na een bepaalde periode die u van te voren met elkaar afspreekt, kan het gebruik geëvalueerd
worden op bruikbaarheid voor de cliënt en de wijze waarop de boekjes door de hulpverleners
ingezet worden. Mochten er belangrijke woorden zijn die u mist, geef dit dan door aan de
uitgever (tel. 0348-437600 of stuur een e-mail naar uitgeverij@nigz.nl ) zodat aanvullingen bij
een volgende druk opgenomen kunnen worden.
Voor het systematisch verzamelen van de ervaringen uit de proeffase is een logboekje ontwikkeld
(zie bijlage 3).

Bijlagen
Bijlage 1
PROTOCOL
TOLKENVOORZIENINGEN
9
| Bijlagen
Doel:
De communicatie tussen niet of weinig Nederlands sprekende cliënten, hun familie en hulpverleners
te optimaliseren om tot een kwalitatief goede zorg– en dienstverlening te komen.
Wat?
Bewust aanbieden van communicatie in de eigen taal.
Wie?
Voor de opname wordt op grond van de beschikbare gegevens van de cliënt een eerste inschatting
gemaakt van de communicatie mogelijkheden door een lid van de opnamecommissie. Er
wordt zo nodig een tolkenvoorziening geregeld.
De EVVer die het opname gesprek doet geeft aan welke (voorlopige) tolk afspraken gemaakt
worden en noteert dit in het voorlopig zorgplan.
Hoe?
Afspraak maken over het gebruik van een tolk en de manier waarop er getolkt moet worden.
De verschillende mogelijkheden zijn:
- Gebruik communicatieboekje voor de dagelijkse communicatie (persoonlijk uitreiken -zie
handleiding)
- Telefonisch (tolken centrum)
- Familie als tolk inzetten
- Medewerker uit het zelfde taalgebied laten tolken
De afspraak wordt in het zorgdossier genoteerd en is verplichtend.
Wanneer?
Het gebruik van een tolk is wenselijk in situaties als er communicatie problemen zijn of worden
verwacht op grond van taal :
- Afnemen van de (sociale) anamnese
- Kennismakingsgesprek
- Doorspreken van zorgplan of wijzigingen daarin
- Voortgangsgesprekken
- Al die situaties die zich voordoen waarbij de cliënt in “nood” verkeert en zich niet duidelijk
kan maken, niet begrepen wordt.
- Probleem/slechtnieuws gesprekken
- Ontslaggesprekken
- Groepsgesprekken
Per type gesprek kan voor een verschillende tolkenvoorziening gekozen worden.

Tolkencentra: www.tvcn.nl Tolk-vertaalcentrum Nederland
telefoon reserveren tolk – 088 -2555222
telefoon direct vertalen – 088- 2555223
10
| Bijlagen
Algemeen
In het 1e MDO wordt besproken of en zo ja welke tolkenvoorziening nodig is en gebruikt moet
worden in de verschillende situaties. Dit wordt in het zorgdossier genoteerd. Bij het MDO wordt
deze afspraak geëvalueerd.
Beheer communicatieboekjes
Communicatieboekjes worden beheerd door – b.v. zorgmanager, management assistent,
afdelingshoofd, zorgcoördinator, deze functionaris draagt zorg voor voldoende voorraad.

Bijlage 2
11
| Bijlagen
Bedenk en bespreek op welke wijze u invulling denkt te gaan geven aan de invoering van het
materiaal. Volg de stappen en geef per stap afgestemd op het doel aan welke activiteiten u gaat
uitvoeren. Gebruik het onderstaande schema om de activiteiten in te vullen die u wilt uitvoeren.
De stappen DOEL
Openstaan/
draagvlak creëren
Openstaan
WERKBLAD
PLAN VAN ACTIE : INVOEREN MATERIAAL IN EIGEN ORGANISATIE
Begrijpen en
willen
Doen en blijven
doen
Management ondersteunt
gebruik
van het materiaal
Collega’s hebben
interesse om meer
te weten over het
gebruik van het
materiaal
Collega’s hebben
inzicht geven in de
inhoud en het
gebruik van het
materiaal en staan
positief tegenover
het gebruik ervan
Het materiaal is
verankerd in de
organisatie
(gebruik is een
vaste routine van
het werk)

Bijlage 3
LOGBOEKJE
Ten behoeve van de proeffase van de Communicatieboekjes
12
| Bijlagen
Inleiding
Een serie communicatieboekjes in diverse talen kunnen u helpen bij de communicatie met uw
cliënt die niet of nauwelijks Nederlands spreekt. Wij hopen dat u dit hulpmiddel zoveel mogelijk
gaat gebruiken voor een beter begrip en een directer contact met uw cliënt. Bij de ontwikkeling
van het hulpmiddel hebben we geprobeerd boekjes (in 5 verschillende talen) te maken met
een beknopte lijst van woorden die in de dagelijkse zorg voor allochtone cliënten het meest gebruikt
worden. We gaan de boekjes gedurende een nader af te spreken periode (proeffase) gebruiken
in de instellingen en zullen op basis van de ervaringen concrete afspraken maken voor
invoering in de praktijk.
Logboekjes voor het verzamelen van de ervaringen van hulpverlener en cliënt
Voor het verzamelen van de ervaringen uit deze proeffase, is een vragenlijst opgesteld.
We hebben twee soorten vragenlijsten gemaakt een voor de hulpverlener en een voor de cliënt
en zijn familie. We hebben de lijst met vragen zo kort mogelijk gehouden. Voor een zo goed
mogelijk inzicht vragen we u voor ieder moment dat u een boekje gebruikt een de lijst in te vullen.
De vragenlijsten hebben we gebundeld in dit logboekje.
Achterin zitten de vragen voor de cliënt, vóórin de vragen voor de hulpverlener.
We vragen van u als hulpverlener om:
bij de cliënt waar het boekje is gebruikt de lijst samen met de cliënt en/of de familie de
vagen te beantwoorden en in te vullen
de vragenlijst voor u als hulpverlener in te vullen iedere keer dat u een boekje gebruikt in
uw contact met de cliënt.
Contactpersoon
Het is raadzaam af te spreken wie vanuit de instelling de contactpersoon/ het aanspreekpunt is .
Deze persoon heeft de volgende taken:
introduceert de boekjes, geeft uitleg over de testfase;
reikt het materiaal en de logboekjes met vragenlijsten uit;
draagt zorg voor noodzakelijke communicatie binnen de instelling;
verzamelt de logboekjes na afloop van de proeffase.
De proeffase kan afgesloten worden met een bijeenkomst om de ervaringen uit de testfase te
bepreken en samen afspraken te maken voor de verdere invoering en gebruik van de boekjes.

Dit logboekje is van
Naam hulpverlener:
Functie:
Instelling:
Een paar algemene vragen
1. Wat is uw oordeel over het uiterlijk van de boekjes (omcirkel een het cijfer):
1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7- 8 - 9 - 10
2. Wat is uw oordeel over het gebruik van de boekjes in het algemeen:
1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7- 8 - 9 - 10
3. Zijn er woorden/zinnen die u heeft gemist?
4. Zou u gebruik van de boekjes bij uw collega’s aanbevelen
Ja zeker
Weet niet
Nee, beslist niet
13
| Bijlagen

Vragenlijst per gebruik bijhouden en s.v.p invullen
14
| Bijlagen
1. Ik heb het boekje gebruikt bij …………………………………………….(naam cliënt):
Noteer in ieder geval het aantal cliënten en de afdeling waar u de boekjes hebt gebruikt.
2. Welk boekje is gebruikt?:
Zet achter de taal een kruisje iedere keer als u het boekje van die taal gebruikt
Arabisch/berbers
Chinees
Turks
Spaans
Surinaams/Hindoestaans
Papiaments
3. Het boekje is gebruikt bij….
Zet achter het contactmoment een kruisje iedere keer als u het boekje voor dit moment
gebruikt.
Intake/opname
Tijdens verzorging
Tijdens therapie
Bij het persoonlijke contact
Anders namelijk
4. Hoe oordeelt u over het nut van de boekjes voor situatie (door u aangekruiste gebruiks-
situatie) waarin u het heeft gebruikt?
Goed
Voldoende
Onvoldoende

Vragenlijst cliënt/familie/mantelzorger
15
| Bijlagen
Gebruik in te vullen door de cliënt samen met familie die eventueel de vragen kan vertalen voor
de cliënt.
Bij cliënt (naam):
1. Wat is uw oordeel over het uiterlijk van de boekjes (omcirkel het cijfer):
1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7- 8 - 9 - 10
2. Zijn de boekjes goed bruikbaar voor u
Goed bruikbaar
Matig bruikbaar
Niet goed bruikbaar
3. Gaat u de boekjes vaker gebruiken
Ja zeker
Nee, niet meer
4. Zijn er woorden/zinnen die u mist in de boekjes?
Ja
Nee
5. Welke woorden heeft u gemist?
6. Zou u andere mensen aanraden de boekjes te gebruiken?
Ja
Nee
Algemene opmerkingen: