You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Aflevering 2 111<br />
Pagina 4 / 5<br />
Cultureel Supplement<br />
NRC Handelsblad Donderdag 23 juni 2 011<br />
special<br />
Esperanza Spalding<br />
de nieuwste jazzcat<br />
Verder in het Cultureel Supplement En in het hart de bijlage B o e ke n<br />
Op bezoek bij Mavis Staples in Chicago; Janelle Monáe<br />
gelooft in androïden; eigenzinnige jazz uit N o o r we ge n ;<br />
Snoop Dogg over zijn held Bootsy Collins; drie nachten<br />
met P ri n c e ; interview met stemkunstenaar Kurt Elling<br />
Foto Andreas Terlaak<br />
Biografie van een rivier: de Indus; gesprek<br />
met ‘T ijgermoeder’ Amy Chua; hoe Sir<br />
Walter Scott Schotland uitvond; re c e n s i e s<br />
P.F. Thomése, Graham Swift, Bobby Fischer
MARGA WEIMANS, WONDERLAND, GREEN LANDSCAPE DRESS, 2009<br />
2<br />
2<br />
BOVEN’S<br />
VEILING<br />
dinsdag28juni19:30uur<br />
PICTURES&PRINTS<br />
kijkdagen25t/m26juni<br />
11:00-17:00uur<br />
catalogusistedownloadenvan<br />
www.bovens.biz<br />
entezienop<br />
www.artfact.com<br />
TEL0203207700 0652012759<br />
Kerkstraat276 Amsterdam<br />
C o l o fo n<br />
Het Cultureel Supplement<br />
is een bijlage van NRC Handelsblad<br />
en verschijnt op donderdag<br />
Chef Paul Steenhuis<br />
Plv. Chef Dirk Limburg<br />
Vo rm ge v i n g Colette Sloots<br />
E i n d re d a c t i e Birgit Donker,<br />
Amanda Kuyper, Tracy Metz en<br />
Sandra Smallenburg<br />
Eindredactie Selectie<br />
Tonny Schoemaker<br />
Informatie voor Selectie<br />
agenda@nrc.nl<br />
Ingezonden brieven<br />
cs@nrc.nl, nrc.nl/kunst<br />
& nrc.nl/cultuurblog<br />
Po s t a d re s<br />
Postbus 8987,<br />
3009 TH Rotterdam<br />
R e d a c t i e a d re s<br />
Jacob Bontiusplaats 9,<br />
1018 LL Amsterdam<br />
Au te u r s re ch t<br />
Van werken van beeldende<br />
kunstenaars aangesloten bij een<br />
CSIAC-organisatie is het auteursrecht<br />
geregeld met Pictoright te<br />
Amsterdam<br />
Ad ve rte n t i e s<br />
opgeven bij<br />
a d v e rt e n t i e @ n r c . n l<br />
voor maandag 10 uur.<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> special<br />
Net als voorgaande jaren<br />
is het Cultureel Supple-<br />
ment geheel gewijd aan<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong>, dat dit<br />
jaar plaatsvindt op 8, 9 en<br />
10 juli in Ahoy Rotterdam.<br />
We hopen dat de voorpret<br />
vast kan beginnen met<br />
deze bijlage, waarin<br />
sterren als Esperanza<br />
Spalding, Kurt Elling,<br />
Mavis Staples en Snoop<br />
Dogg vertellen over hun<br />
i n s p i ra t i e b ro n n e n .<br />
Als u van plan bent het<br />
festival te bezoeken, kom<br />
dan vooral ook langs in<br />
het NRC <strong>Jazz</strong>café, waar<br />
recensenten Amanda<br />
Kuyper en Yaël Vinckx<br />
artiesten voor publiek<br />
interviewen. In de intieme<br />
setting van het café<br />
spelen zij nog een extra<br />
set. Dat levert zeker<br />
memorabele toegiften op.<br />
Yaël Vinckx over popmuziek<br />
Het gebeurde twee weken geleden<br />
in Chicago. Voor de<br />
deur van een grote boekhandel<br />
stond een vrouw die riep:<br />
„Gratis kaarten voor Bootsy Collins<br />
concert!” In de plastic zak aan<br />
haar voeten lagen stapeltjes bij elkaar<br />
gebonden entreebewijzen.<br />
Even dacht ik aan een grap,<br />
maar al snel bleek de vrouw inderdaad<br />
gratis toegangskaarten voor<br />
het concert van de beroemde funkbassist<br />
uit te delen. Over het waarom<br />
van de actie kon ze kort zijn;<br />
Collins verkocht niet meer uit. In<br />
Amerika, zei ze, behoorde Bootsy<br />
definitief tot het verleden.<br />
Dat is niet terecht. Want Bootsy<br />
Collins laatste album Tha funk capital<br />
of the world (2011) swingt stevig.<br />
Natuurlijk baart zijn funky bas<br />
niet meer zoveel opzien als in zijn<br />
hoogtijdagen bij James Brown en<br />
George Clinton, maar zijn muziek<br />
is nog altijd verrassend van deze<br />
tijd – mede door gastbijdragen van<br />
rapper Chuck D., soulzanger Bobby<br />
Womack, acteur Samuel L. Jackson<br />
en dominee Al Sharpton.<br />
Nee, dan zorgt <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong><br />
beter voor zijn oudgedienden.<br />
Herbie Hancock, Ruben Bladès,<br />
Mavis Staples en Tom Jones krijgen<br />
alle ruimte – al zou dat in het<br />
geval van Tom Jones wel eens te<br />
veel ruimte kunnen zijn. Want wat<br />
doet het gedateerde sekssymbool<br />
op het grootste podium van Ahoy?<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> zorgt goed<br />
voor zijn oudgedienden<br />
Henrik Schwarz<br />
Publiek bij het concert van Steve Winwood op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> 2009 Foto René Keijzer/NSJ<br />
Plaats is er ook voor nieuw talent,<br />
vooral in de elektronische<br />
jazz. Op zondag treden Hidden<br />
Orchestra, James Blake, Bugge<br />
Wesseltoft & Henrik Schwarz en<br />
Flying Lotus op in de tent Darling.<br />
Het uit Edinburgh afkomstige Hidden<br />
Orchestra maakte vorig jaar<br />
zijn debuut met het album Night<br />
Wa l k s , de soundtrack voor een film<br />
die nog moet uitkomen. Over een<br />
‘jazz noir’-achtig thema zwellen<br />
Bugge Wesseltoft Foto AFP<br />
stemmige strijkers en blazers aan<br />
tot filmische vergezichten. Hier<br />
voert melancholie de boventoon.<br />
De naam van James Blake lag begin<br />
dit jaar op ieders lippen. Hij<br />
imponeerde op zijn gelijknamige<br />
debuutalbum en tijdens live optredens<br />
met donkere dubbeats, diepe<br />
soulgrooves en een prachtige stem<br />
die fluisterend tegen de onaardse<br />
tonen uit zijn mengtafel opklom.<br />
Henrik Schwarz & Bugge Wes-<br />
seltoft zijn eigenlijk geen nieuwkomers.<br />
De Duitse producer en<br />
Noorse jazzpianist draaien immers<br />
al geruime tijd mee, maar<br />
hun samenwerking is van recenter<br />
datum . En die houdt de gemoederen<br />
bezig. Vooral onder muziekpuristen,<br />
want Schwarz ontwikkelde<br />
software voor zijn laptop die valse<br />
noten uitsluit, de Schwarzonator.<br />
Maar op het podium maken ze<br />
geen gebruik van vooraf opgenomen<br />
tracks; daar improviseert niet<br />
alleen Wesseltoft, op zijn piano,<br />
waar hij met zijn vuisten op ramt,<br />
maar pioniert ook Schwarz op zijn<br />
computer die hij beroert alsof het<br />
de toetsen van een piano zijn. Een<br />
even vervreemdende mix van<br />
smeltende klanken is het gevolg.<br />
Flying Lotus tenslotte, neemt<br />
zijn luisteraars mee op een reis<br />
naar een wondere wereld. Hij gebruikt<br />
allerhande geluiden; een<br />
harp, een sax, een oude gitaarlick,<br />
een enkele beat en daaroverheen<br />
de piepjes van een hartbewakingsmachine<br />
– maar dat laatste hoor je<br />
alleen als je het weet. In de handen<br />
van ‘FlyLo’, zoals zijn aanhang de<br />
producer uit Los Angeles noemt,<br />
veranderen alle geluiden in een<br />
sprookje.<br />
Voor mooie klanken en een<br />
wonderlijk universum hoef je zondagavond<br />
de Darling-tent dus niet<br />
uit. Tenzij je Bootsy Collins wilt<br />
zien, natuurlijk.<br />
Amanda Kuyper over jazz<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> heeft twee<br />
carte blanches uitgedeeld.<br />
Een besluit met geschiedenis.<br />
Jarenlang was de artist-in-residence<br />
– de grote internationale<br />
huisartiest die drie dagen concerten<br />
gaf, het paradepaardje. <strong>Jazz</strong>sterren<br />
als Wayne Shorter, Branford<br />
Marsalis, George Duke, Michael<br />
Brecker of zelfs het enfant<br />
terrible van de New Yorkse experimentele<br />
scene, John Zorn, waren<br />
gevestigde eregasten die mochten<br />
spelen met bezetting naar keuze.<br />
Soms werd dat uitgesproken ingevuld.<br />
Zoals Pat Metheny’s voorkeur<br />
in 2003 om alleen met Nederlandse<br />
musici (Yuri Honing , Michiel<br />
Borstlap) muziekprojecten<br />
uit te voeren. Soms viel het tegen.<br />
De weinig opwindende ode van<br />
Branford Marsalis aan freejazzer<br />
Ornette Coleman bijvoorbeeld. En<br />
ook hoe sommigen gewoon een<br />
aantal van hun eigen bands lieten<br />
invliegen. Bijzonder werd het als<br />
de organisatie de artiesten kon verleiden<br />
tot de uitvoering van een<br />
zeldzaam gehoord werk.<br />
Na tien jaar heeft <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong><br />
het concept losgelaten. Er zijn nu<br />
twee carte blanches uitgedeeld aan<br />
jongere, veelbelovende artiesten:<br />
de Nederlandse trompettist en<br />
bandleider Colin Benders, alias Kyteman,<br />
en de Amerikaanse altsaxofonist<br />
Rudresh Mahanthappa –<br />
overigens net ‘al’ veertig gewor-<br />
Prince is op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong><br />
<strong>Jazz</strong> de ware huisartiest<br />
Kyteman Foto Andreas Terlaak<br />
den. Was 2009 Kytemans doorbraakjaar<br />
met zijn jazzy hiphoporkest,<br />
in 2010 baarde Kyteman opzien<br />
door het veelgeprezen ensemble<br />
in al zijn eigenzinnigheid meteen<br />
weer op te heffen. In zijn muziekcommunity<br />
Kytopia maakt hij<br />
nieuwe werk.<br />
Dit festival biedt Kyteman ruim<br />
baan voor een staaltje vrij denken.<br />
Maar hij benut die kans maar met<br />
één project: The Jamsessions. De<br />
Rudresh Mahanthappa<br />
komst van Kytecrash, zijn nieuwe<br />
succesproject met Vloeimans, is logisch.<br />
Dat zijn oom, pianist Jacky<br />
Terrasson komt spelen, is op<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> niet echt opmerkelijk.<br />
Altsaxofonist Mahanthappa<br />
staat in New York te boek als groot<br />
vernieuwer. Zijn Indiase roots zijn<br />
terug te vinden in zijn uiteenlopende<br />
werk. Mahanthappa zal die<br />
diversiteit ook hier presenteren:<br />
concerten met altsaxofonist Bunky<br />
Green, zijn groep Indo-Pak Coalition<br />
en zijn new fusion-groep<br />
Samdhi. Daarin combineert hij de<br />
complexe melodische en ritmische<br />
elementen van zowel Zuid-Indiase<br />
muziek als de traditionele jazz.<br />
Tja. Met deze carte blanches zou<br />
je meer tam tam verwachten. Speciaal<br />
ontwikkelde muziek, onverwachte<br />
muzikantencombinaties,<br />
uitgesproken keuzes. De grap is<br />
dat er deze festivaleditie eigenlijk<br />
maar één naam echt over de tong<br />
gaat: Prince. Zijn drie nachtconcerten<br />
zullen steeds weer anders<br />
zijn, beloofde hij.<br />
Het afgelopen jaar was Prince<br />
op tournee met artiesten als Esperanza<br />
Spalding, Janelle Monáe en<br />
Larry Graham, nu ook op NSJ. Wie<br />
jamt mee? Maar ook: tijdens wiens<br />
concert duikt Prince, nu hij er toch<br />
is, op? Ook Chaka Khan, Mavis Staples<br />
en Candy Dulfer zijn goede<br />
bekenden, je weet het bij hem<br />
nooit.<br />
Vrij jammen met een vrije<br />
jazzattitude. Prince deed het al<br />
eens op Montreal <strong>Jazz</strong>, vaak in zijn<br />
aftershows in kleine clubs en ook<br />
vorig jaar in de Gelredome, toen<br />
hij zijn eigen voorprogramma<br />
bleek. Een half uur durende gierende<br />
jazzjam – een uitgeklede<br />
versie van Stratus van jazzdrummer<br />
Billy Cobham, met Prince op<br />
drums, bas en gitaar. Laat deze artist-in-residence<br />
maar vonken.<br />
Bas van der Schot<br />
3<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 3
Spalding krijgt haar Grammy, febr. 2011 Foto AFP<br />
4<br />
4<br />
Esperanza Spalding, een<br />
frêle verschijning achter een<br />
grote contrabas, is de nieuwe<br />
heldin in de jazzwereld. Ze is<br />
pas 26, maar won al een<br />
Grammy en was meermalen<br />
te gast in het Witte Huis. „Het<br />
hoeft niet allemaal luid en<br />
b o m b a s t i s ch ”, zegt ze over<br />
haar moderne kamerjazz.<br />
„Deze muziek kalmeert.”<br />
AMANDA KUYPER<br />
Het beste concert van Yuri Honing<br />
‘Elke noot van Miles is<br />
j a z z g e s ch i e d e n i s ’<br />
Yuri Honing (1965) is saxofonist.<br />
Dit jaar staat hij met zijn Yuri<br />
Honing Acoustic Quartet op het<br />
f e s t i va l .<br />
Welk concert vergeet je nooit meer?<br />
„In 1986 heb ik twee weken lang<br />
geen noot meer gespeeld omdat ik<br />
het concert dat ik op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong><br />
had gehoord niet wilde vergeten.<br />
Miles Davis speelde met onder anderen<br />
John Scofield op gitaar, Daryll<br />
Jones op bas en Al Foster op<br />
drums. Het was de eerste keer dat<br />
ik Miles live blues hoorde spelen.<br />
Ik wist nog niet wat ik van die band<br />
kon verwachten, het was vlak na<br />
zijn comeback. Het overdonderde<br />
me. Het concert was een ongekend<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011<br />
De delicate mijmermuziek van Esperanza Spalding<br />
I m p rov i s e r e n d<br />
op zoek<br />
naar magie<br />
Ze was de underdog die Mumford<br />
& Sons, Florence & the Machine,<br />
rapper Drake en het Canadese<br />
tieneridool Justin Bieber het nakijken<br />
gaf. Toen in februari jazzbassiste<br />
en zangeres Esperanza<br />
Spalding bij de Grammy-uitreiking<br />
gelauwerd werd als ‘Best New Artist’ googlede<br />
Amerika zich gek. Meteen was ze ‘trending<br />
topic’ op Twitter. Ruim 7 miljoen Bieber-fans<br />
spuwden vuur. Wie was die Spalding, wie had<br />
van haar gehoord?<br />
De 26-jarige kersverse jazzheldin uit Portland,<br />
Oregon is een volkomen authentiek talent<br />
– een klein fenomeen dat de New Yorkse jazzgemeenschap<br />
al sinds 2008 in haar greep houdt.<br />
Spalding is een prachtige, sprankelende jazzvrouw<br />
met een buitengewone haardos die korte<br />
metten maakt met alles wat grijs en stoffig is in<br />
de jazz. Fel en creatief plukt ze aan de snaren<br />
van haar kleine contrabas, terwijl ze vol overgave<br />
scat en zingt.<br />
Vanmiddag is ze het lichtpuntje tussen Britse<br />
borrelaars in een hippe hotelbar. Esperanza<br />
Spalding is in Londen voor twee concerten in<br />
The Barbican Centre. Zie haar zitten op de patio,<br />
alles aan haar is tenger. Behalve haar vingertoppen<br />
dan – verdikt door jaren van bassen en<br />
viool spelen. Haar weerbarstige afrocoupe heeft<br />
ze samengebonden in een knot. Ze slaakt hoge<br />
kreten als een jong meisje, heeft een gulle lach,<br />
maar ook een bloedernstige verteltrant. Niks is<br />
zomaar in het leven van deze onweerstaanbare<br />
jazzvrouw, wil ze aangeven.<br />
De gewonnen Grammy ervoer ze als een<br />
grote eer. „Met de Grammy hoop ik nieuw publiek<br />
te interesseren voor jazz”, zegt ze correct.<br />
„Het zou mooi zijn als het spotlicht op mij ook<br />
de rest van mijn muzikale netwerk verlicht. Het<br />
maakt nieuwe, mooie muziek weer wat toegank<br />
e l ij k e r. ” Maar veel tijd om bij haar prijs stil te<br />
staan was er niet. Ze reisde meteen daarna door<br />
naar Japan en had nauwelijks de tijd om de reacties<br />
te bekijken.<br />
Spalding heeft een moordend werkschema. Ze<br />
hoogtepunt in zijn carrière en volgens<br />
mij had hij dat zelf ook door.<br />
Ik weet nog dat Scofield tijdens een<br />
geweldige solo een snaar brak en<br />
doorspeelde. Hij was toen relatief<br />
nieuw in de scene. En de ritmesectie…<br />
als Foster en Jones een langzame<br />
blues inzetten, is daar weinig<br />
tegenin te brengen.<br />
„Miles is het beste voorbeeld van<br />
jazztraditie. Elke noot die hij speelde<br />
is jazzgeschiedenis. Hij deed rare<br />
dingen, zocht nieuwe vormen,<br />
maar je hoorde altijd Louis Armstrong.<br />
Bovendien was hij bereid<br />
diep te graven tijdens het spelen. Ik<br />
heb hem begin jaren tachtig op de<br />
radio horen spelen en hij had nauwelijks<br />
adem, het klonk als ‘prut,<br />
Yuri Honing Foto Joost van den Broek<br />
prut, prut’, maar opeens speelde<br />
hij een noot waardoor alle deuren<br />
opengingen. Dat kenmerkt hem als<br />
kunstenaar. Hij durfde dat voor<br />
volle zalen. Als hij speelde, gebeur-<br />
houdt het vol, vertelt ze, door niet te vaak haar<br />
email te checken, niet al te veel televisie te kijken<br />
en ruimte open te laten voor repetities,<br />
componeren, lezen en relaxen. Interviews –<br />
nooit op de dag van haar concert. En klagen –<br />
dat nooit. „Het zou voor mij juist hectisch voelen<br />
om elke dag om zes uur op te staan om naar<br />
een kantoorbaan te reizen, waar ik vervolgens<br />
acht uur op een stoel moet zitten. Dat geeft een<br />
ander misschien stabiliteit. Mij onrust.”<br />
Artiesten gaan door fases, weet ze. Neem Joni<br />
Mitchell. Die schildert. Het zijn golven van creativiteit,<br />
die weer opgevolgd worden door het<br />
schrijven van liedjes. Spalding zelf verslindt<br />
boeken. Van jazzlegende Wayne Shorter kreeg<br />
ze onlangs The Lilac<br />
Bus van Maeve Binchy.<br />
Lezen leidt direct tot<br />
liedjes, vertelt ze. Zo is<br />
zelfs Moby Dick een inspiratie<br />
bij het schrijven<br />
van teksten. „De<br />
taal, de proza, de poëzie,<br />
hoe het verhaal<br />
zich ontvouwt. Ik improviseer tegenwoordig<br />
ook in mijn shows in zang. Dan moet je wel een<br />
bloemrijke woordenschat hebben, met allegorisch<br />
taalgebruik, met creatieve vormen. Door<br />
te lezen reis ik door mijn fantasie, ik train mijn<br />
verbeelding ermee. Ik wil teksten voelen, me erin<br />
kunnen verplaatsen. Want dat vind ik ook belangrijk<br />
in mijn eigen teksten en mijn geïmproviseerde<br />
muziek: ik wil dat je echt wordt meegevoerd.”<br />
Thuis staat haar piano waaraan ze het meest<br />
componeert en arrangeert. Een enkele keer gebruikt<br />
ze haar bas. „Ik heb net een periode achter<br />
de rug waarin ik verschrikkelijk veel liedteksten<br />
heb geschreven. Voor drie projecten, dat was een<br />
behoorlijke uitdaging. In het vliegtuig werk ik<br />
aan teksten, dan ben ik het minst afgeleid. Geen<br />
telefoontjes, of koffiezaak om de hoek.”<br />
Esperanza Spalding komt uit een eenoudergezin,<br />
ze werd alleen door haar moeder opgevoed.<br />
Ze woonde in de wijk King in Portland,<br />
‘Ik ben dol op films waarin<br />
tien verhalen samenkomen.<br />
Dat wil ik ook in mijn muziek’<br />
de er altijd iets. Hij was een kleine<br />
man, maar met een enorm charisma.<br />
Zoveel magie is zeldzaam.<br />
„Zelf heb ik van Misha Mengelberg<br />
geleerd om slecht te durven<br />
een buurt die ze zelf omschrijft als getto. Op<br />
haar vierde leerde ze viool spelen, en al op jonge<br />
leeftijd trad ze toe tot de Chamber Music Society<br />
in Oregon, waar ze op haar vijftiende uitgroeide<br />
tot concertmeester. Maar ook met andere<br />
snaarinstrumenten kan ze overweg. Ze leerde<br />
gitaar spelen en op de middelbare school maakte<br />
ze bij toeval kennis met de akoestische bas. Ze<br />
werd verliefd op het instrument en leerde het<br />
snel bespelen.<br />
Spaldings vaardigheden op de bas, onder andere<br />
in een bluesband waarin ze op haar vijftiende<br />
ging spelen, werden snel opgemerkt. Na<br />
een auditie, waarvoor ze dagelijks een paar uur<br />
in de lokale muziekshop in Portland oefende,<br />
kon ze met een muziekbeurs<br />
studeren op<br />
het befaamde Berklee<br />
College of Music in<br />
Boston. Dankzij een<br />
inzameling kon de<br />
muzikante het vliegticket<br />
naar Boston kopen.<br />
De studie zelf<br />
doorliep ze met groot gemak. Sterker: in 2005 –<br />
op haar twintigste – werd ze er aangesteld als<br />
jongste leraar op de opleiding. In 2006 debuteerde<br />
Spalding met het album J u n j o. Maar vooral<br />
na haar treffende tweede cd Esperanza (2008,<br />
op het label Heads Up) viel te verwachten dat<br />
het niet lang zou duren voordat haar intelligente<br />
jazz breed zou worden omarmd. Haar talent<br />
was zo evident, haar eigenheid en uitstraling<br />
o n w e e r s t a a n b a a r.<br />
Vorig jaar maakte Spalding een mooi mijmeralbum<br />
van moderne kamermuziek met jazz en<br />
folk, genaamd Chamber Music Society. Deze<br />
avond in The Barbican Centre in Londen laat ze<br />
horen dat het intieme, delicate muziek betreft.<br />
„Björk zei eens over het moderne componeren<br />
dat het in deze luidruchtige drukke wereld een<br />
bewijs van moed is om stil te kunnen zijn. Het<br />
hoeft niet allemaal luid en bombastisch, deze<br />
muziek kalmeert.”<br />
Het concert wordt ingeluid door een klein toneelstukje<br />
waarin Esperanza Spalding thuis-<br />
spelen, om te graven en dan iets<br />
moois te vinden. Ik was altijd een<br />
pleaser, ik hou van liedjes spelen.<br />
Maar als ik mijn publiek eenmaal<br />
voor me gewonnen heb, durf ik nu<br />
ook te gaan zoeken.<br />
„Na het concert van Miles Davis<br />
heb ik letterlijk twee weken lang<br />
niet meer gespeeld en ook geen andere<br />
muziek geluisterd. Ik wilde<br />
het niet kwijtraken. En het heeft<br />
gewerkt. Nu we het erover hebben,<br />
kan ik het hele concert weer horen.<br />
Dingen die zo’n indruk maken,<br />
kun je eeuwig onthouden, terwijl<br />
je op iets anders hard moet studeren<br />
en het dan toch weer vergeet.<br />
Dat mechanisme werkt uitstekend.”<br />
LEENDERT VAN DER VALK<br />
Esperanza Spalding Foto Andreas Terlaak<br />
komt, een schemerlampje aanknipt, de jas uittrekt<br />
en zich op blote voeten met een glas wijn<br />
in haar fauteuil nestelt. Twee violen en cello zetten<br />
in: romantische kamermuziek. Het voetlicht<br />
gaat aan en pats: Spalding aan haar bas.<br />
‘Little Fly’ zingt ze, het gedicht van William Blake<br />
op meevoerende muziek. Chamber Music Society<br />
is alweer haar derde album als bandleider, ze<br />
combineert er moderne kamermuziek met jazz<br />
en folk. Dat doet ze met gevoel voor nuance: de<br />
lenigheid op de snaren en de daarvan totaal onafhankelijke<br />
opererende zang. Dan weer surft<br />
ze op de melodie, dan weer improviseert ze<br />
dwars tegen alles in met glasheldere, hoge uithalen.<br />
Of ze legt de bas neer en begint erop te<br />
roffelen.<br />
Spalding kan multitasken in de jazz. En dit<br />
project is ware sprookjesjazz – haar stem zweeft<br />
lichtjes op poëtische eigen teksten. Je kunt in<br />
Londen soms een speld horen vallen, zo stil<br />
houdt de zaal zich. Zoals wanneer Spalding in<br />
duet zingt met zangeres Leala Cyr met alleen<br />
baslijnen en handklappen ter begeleiding. „De<br />
Chamber Music Society is een groep mensen die<br />
al improviserend uit is op magie”, zegt ze. „Ik<br />
ben dol op films waarin tien verhalen uiteindelijk<br />
samenkomen. Zo wil ik ook graag in mijn<br />
muziek vrije elementen laten samenkomen in<br />
een structuur.”<br />
„Hey, daar is mijn bas”, zegt Spalding en<br />
kijkt ineens op. Een grote zwarte contrabaskoffer<br />
wordt het hotel binnengedragen. Het is te<br />
kostbaar om haar eigen bas mee te laten reizen,<br />
dus huurt ze per optreden een lokale bas. In de<br />
uren voor de soundcheck probeert ze die uit.<br />
Dat is lastig, op haar eigen bas weet ze blind de<br />
weg, met een nieuw onbekend instrument is<br />
het aftasten. „Sommige contrabassen vragen<br />
echt heel veel van me. Zoals in Parijs, waar ik<br />
gisteren nog was. Een met een gebruiksaanwijzing.<br />
Ik moest alles loslaten wat ik normaal doe.<br />
Het was een zachte bas, de snaren gaven weinig<br />
weerstand. Toen ik er kracht op zette, klonk de<br />
bas erg verstikt. Het hout resoneerde niet mee.<br />
„Ik heb voor mijn spel echt wat weerstand nodig.<br />
Dus om echt in de muziek te kunnen krui-<br />
in samenwerking met:<br />
A d v e rt e n t i e<br />
pen, moet ik een sleutel vinden. Aan de andere<br />
kant, op zo’n nieuwe bas speel ik veel bewuster.<br />
Ik moet mijn aandacht erbij houden. Ik luister<br />
echt goed naar mijn band, en kan niet in oude<br />
gewoontes vervallen.”<br />
Relaxed spelen, daar gaat het om. Want als ze<br />
haar spieren aanspant en met brute kracht vanuit<br />
de vuisten en schouders speelt, wat veel bassisten<br />
doen, zou ze er niet bij kunnen zingen.<br />
„Je kunt alleen vrij zingen als je schouders en<br />
nek ontspannen zijn. Mijn eerste basleraar,<br />
Operainenopdevijvervan<br />
PaleisSoestdijk<br />
ORFEO<br />
EURIDICE<br />
ed<br />
Boek nu de laatste kaarten<br />
t/m 23 juli - 2 extra voorstellingen<br />
www.deutrechtsespelen.nl<br />
kaartverkoop: 030 - 27 37 373<br />
rond mijn zestiende jaar, was een klassieke muziekdocent.<br />
Hij hamerde erop: niet overspelen,<br />
net genoeg kracht zetten voor de maximale<br />
sound. Leer je spieren kennen. Natuurlijk, mannen<br />
hebben meer kracht in hun bovenlichaam,<br />
maar het gaat vooral om spiergebruik. En omdat<br />
deze leraar echt paranoïde was als het ging<br />
om een gespannen speelhouding, zong ik er wel<br />
eens bij. Je ontspant je bovenlichaam, je kaken,<br />
je nek, schouders, het maakt het lichter.”<br />
Haar komende project, begin volgend jaar,<br />
heet Radio Music Society en zal meer mainstream<br />
worden, met funk-, rock- en hiphopinvloeden.<br />
Daar zal haar nu verkregen Grammy-publiciteit<br />
goed bij van pas komen. „Ik heb me laten inspireren<br />
door de liedjes die ik meezong vroeger op<br />
de radio. Dit zijn twaalf liedjes die je je kunt<br />
voorstellen op de radio, maar ze bevatten natuurlijk<br />
wel improvisaties. Het klinkt soulful,<br />
meer funky misschien, met een stevige elektrische<br />
band, met onder meer een orgel en blazers.<br />
Er is niks mis met een popstructuur in de jazz.”<br />
Dan valt zijn naam: Prince. Niet alleen trad<br />
ze op met menig jazztitaan (saxofonist Joe Lovano,<br />
pianist McCoy Tyner, pianist Herbie Hancock<br />
en ook soulgigant Stevie Wonder), ook<br />
Prince ziet het in haar. In december 2010 ging<br />
Spalding mee op zijn ‘Welcome 2 America’ tour<br />
en werd een ‘dierbare vriend’ met wie ze jamt in<br />
zijn huis en „net zo goed gesprekken voert over<br />
genetische biologie”.<br />
Wat je zou verwachten: dat dit soort mensen<br />
haar van adviezen voorziet. Nee, schudt ze het<br />
hoofd. „Je absorbeert hun kunst tijdens het spelen.<br />
Joe Lovano zegt ook niet wat je moet doen.<br />
Hij heeft de opvatting: je zit in mijn band, dus<br />
ik vertrouw je. Je komt er wel uit. Dat voelt als<br />
een groot vertrouwen, en je draagt die verantw<br />
o o r d e l ij k h e i d . ”<br />
Ze laat zich ook graag inspireren door krachtige<br />
vrouwelijke instrumentalisten als drumster<br />
Terri Lyne Carrington. De meegebrachte<br />
nieuwe cd van de Nederlandse jazzsaxofonist<br />
Tineke Postma wordt met een gil ontvangen.<br />
Spalding speelt er ook een nummer op. Een<br />
schitterend ontwapenend duet van scats en saxlijnen:<br />
‘Leave Me A Place Underground’. „Oh, ze<br />
is erg heel goed. I looooove it. Ik vraag Tineke er<br />
vaak bij. Ze klinkt zo vrij. Zo klinken er niet veel<br />
op jonge leeftijd.” Het nummer werd opgenomen<br />
in de New Yorkse jazzclub The Village Vanguard,<br />
dat Spalding haar ‘tweede huis’ noemt.<br />
„Ik mag er gratis in zolang ik drankjes koop.<br />
Dat is erg aardig.”<br />
Over waarom vrouwelijke instrumentalisten<br />
in de jazz zo dungezaaid zijn heeft Spalding wel<br />
ideeën. „Klassieke musici kunnen in een orkest<br />
een baan vinden. Met een kinderwens begin je<br />
rond je dertigste aan kinderen. Voor een jazzmuzikant<br />
is dat ongeveer de leeftijd dat je eindelijk<br />
je shit together krijgt. Dat je echt goed<br />
wordt, en de muziek begrijpt. Je moet toeren,<br />
en veel spelen om beter te worden. Dat is lastig<br />
met een gezin.”<br />
Ze geeft haar leven voor muziek. Met een appartement<br />
niet groter dan een hotelkamer,<br />
„maar wel echt mijn plek met mijn koffieapparaat<br />
en mijn douche”, is ze dan ook, voorlopig,<br />
tevreden. Een grappige tegenstelling als je bedenkt<br />
dat de muzikante ook een graag geziene<br />
gast is in het Witte Huis. Obama is een groot<br />
fan. Zo trad ze op bij de uitreiking van zijn Nobelprijs<br />
voor de Vrede, maar ook bij een Stevie<br />
Wonder-eerbetoon in het Witte Huis. Het bewijsmateriaal<br />
(‘Live at the White House’) staat<br />
allemaal op YouTube. The brightest young star on<br />
the jazz horizon’ betovert ook hier weer met haar<br />
parelende klanken.<br />
› Esperanza Spalding treedt vrijdag 8 juli op<br />
in de Amazonzaal<br />
5<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 5
Op bezoek bij Mavis Staples in Chicago<br />
‘Alle muziek komt<br />
Begin juni, en Chicago gaat nu al<br />
gebukt onder een hittegolf.<br />
Vrouwen wuiven zich koelte toe<br />
met zakdoekjes, tienermoeders<br />
sloffen lusteloos achter hun kinderwagens.<br />
Uit voorbijrijdende<br />
auto’s schalt gangstarap.<br />
Op de hoek, aan een strandje dat is bezaaid<br />
met glasscherven, staat een sober flatgebouw.<br />
Op de derde verdieping, met uitzicht op Lake<br />
Michigan, woont Mavis Staples, tussen spachtelputz<br />
muren en eikenhouten keukenkastjes.<br />
Veertig jaar woont ze al in deze flat; ze was de<br />
eerste zwarte vrouw die een eigen appartement<br />
kocht in deze wijk. „Had ik eerlijk verdiend met<br />
het zingen van gospel- en vrijheidsliederen”,<br />
zegt ze fier. Sindsdien is de buurt veranderd,<br />
van witte middenstandwijk naar zwarte achterstandsbuurt.<br />
Haar flat mag dan eenvoudig zijn, de muren<br />
zijn minder bescheiden. Die hangen vol met<br />
gouden platen, dankbetuigingen en foto’s. De<br />
meeste zijn bedoeld voor The Staple Singers, de<br />
groep waar haar vader, broer en twee zussen ook<br />
deel van uitmaakten. Bijna nonchalant loopt ze<br />
langs de muren. „Hier poseert mijn vader met<br />
Hillary Clinton, hier worden we opgenomen in<br />
de Rock ’n Roll Hall of Fame.”<br />
Er hangt zelfs een persoonlijke brief van George<br />
W. Bush, waarin hij haar dankt voor haar<br />
bijdrage aan het culturele erfgoed van de Verenigde<br />
Staten. Eerst wilde ze de brief niet ophangen.<br />
„Na orkaan Katrina wilde ik niets met Bush<br />
te maken hebben. Hij heeft de zwarte inwoners<br />
van New Orleans aan hun lot overgelaten. Mijn<br />
zus heeft me uiteindelijk overgehaald de brief<br />
toch in te lijsten. ‘M av i s ’, zei ze, ‘hij is wel van de<br />
president van de Verenigde Staten’.”<br />
Sinds kort prijkt er een nieuwe onderscheiding<br />
in haar flat: een Grammy. Speciaal voor de<br />
prestigieuze muziekprijs kocht ze een standaard.<br />
Daar staat de prijs, een goudkleurig<br />
beeldje van een grammofoonspeler, nu te glimmen.<br />
Ze kreeg hem voor haar laatste album,<br />
Yo u ’re not alone, in de categorie ‘americana’.<br />
De erkenning komt laat. Want veertig jaar geleden<br />
al verzorgden The Staple Singers de<br />
soundtrack van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging.<br />
Hun songs, waaronder het dwingende<br />
‘Respect yourself’ (1971) en het gospelachtige<br />
‘I’ll take you there’ (1973), zouden uitgroeien<br />
tot klassiekers in de Amerikaanse zwarte ges<br />
ch i e d e n i s.<br />
Op ‘Yo u ’re not alone’, een plaat die ze vorig<br />
jaar maakte met Wilco-voorman Jeff Tweedy,<br />
zingt Staples opnieuw gospel. Al mengt ze het<br />
deze keer met folk. Het zijn vooral liedjes uit de<br />
jaren dertig, veertig en vijftig, die onherroepelijk<br />
deel uitmaken van de Afro-Amerikaanse geschiedenis<br />
– van háár geschiedenis. „Het waren<br />
de liedjes die papa had geleerd op de katoenplantage.<br />
Die liedjes leerde hij ons als eerste.”<br />
Ze was dan ook verbaasd dat de 43-jarige<br />
Tweedy de songs kende. „Maar hij zei: ‘Mavis, ik<br />
heb vroeger in een platenzaak gewerkt. Ik ken al<br />
die liedjes’.”<br />
Op Yo u ’re not alone imponeert ze met haar<br />
machtige stem. Ze kan er nog altijd op haar gemak<br />
de achterste rijen<br />
van een middelgrote<br />
demonstratie mee bereiken,<br />
zoals ze dat<br />
ooit deed op de bijeenkomsten<br />
van Martin<br />
Luther King. Dat donkere,<br />
gruizige stemgeluid<br />
heeft ze al haar leven<br />
lang; ten tijde van The Staple Singers, toen<br />
Mavis nog een tiener was, dacht het publiek<br />
vaak dat haar partijen werden gezongen door<br />
broer Pervis.<br />
Zo’n machtige stem smeekt om grote muzikale<br />
gebaren, maar Jeff Tweedy heeft de verleiding<br />
weerstaan om haar te laten galmen. Op<br />
Yo u ’re not alone laveert haar stem van luide jubel<br />
naar troostende fluister. Het is vooral op die<br />
momenten dat Mavis Staples klinkt als de oude,<br />
wijze en liefdevolle vrouw die ze nu is.<br />
De plaat bleef niet onopgemerkt. In februari<br />
kreeg ze er een Grammy voor. Dolgelukkig is ze<br />
met die prijs, zegt ze, maar ook bedroefd. Want<br />
ze had zo graag gehad dat haar vader, Roebucks<br />
‘Po p s ’ Staples, bij de uitreiking was geweest. Diverse<br />
keren werden The Staple Singers genomineerd,<br />
maar ze wonnen niet, zelfs niet in 1973,<br />
6<br />
6<br />
‘De waterkanonnen, de<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011<br />
The Staple Singers, 1971 Foto AP<br />
„De boodschap is het belangrijkste”, zegt Mavis<br />
Staples, de gospelzangeres die de rassenscheiding<br />
in Amerika aan den lijve ondervond. Met The Staple<br />
Singers zong ze al over onrecht. Op haar soloplaat<br />
You are not alone doet ze dat nu nog steeds.<br />
YAËL VINCKX<br />
knuppels, de herdershonden;<br />
ik heb het allemaal gezien’<br />
toen het gezin een hit scoorde met ‘I’ll take you<br />
there’. In plaats daarvan namen The Temptations<br />
de prijs mee naar huis, voor het nummer<br />
‘Papa was a rolling stone’. „Terwijl dat lied al<br />
een jaar eerder was uitgekomen”, briest ze.<br />
„Vanaf dat moment heb ik nooit meer uitgekeken<br />
naar de uitreiking van de Grammy’s. Maar<br />
dit jaar wilde ik hem echt winnen.”<br />
Misschien omdat de tijd begint te dringen.<br />
Volgende maand, op de dag dat ze optreedt op<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong>, wordt Staples 72, en hoewel<br />
haar stem niet onder de ouderdom lijdt, doet de<br />
rest van haar lichaam dat wel. Ze klaagt over artritis<br />
in haar knieën. Van The Staple Singers verkondigt<br />
alleen zij nog ‘de boodschap’. Vader<br />
Pops overleed in 2000, broer Pervis is met pensioen,<br />
zus Yvonne is haar assistent en zus Cleo<br />
lijdt aan alzheimer. Ze woont aan de overkant,<br />
in hetzelfde flatgebouw<br />
als Mavis.<br />
Maar de burgerrechtenbeweging<br />
mag dan<br />
een stem uit het verre<br />
verleden zijn, dat betekent<br />
niet dat de boodschap<br />
van gelijke rechten<br />
voor zwart en<br />
blank niet meer hoeft te worden verkondigd.<br />
Daar verandert één zwarte president niets aan,<br />
zegt ze. Dreigend schudt ze nu met haar wijsvinger<br />
heen en weer: „De strijd voor gelijke<br />
rechten is nog niet gestreden en de emancipatie<br />
van de Afro-Amerikaan is nog niet voltooid.<br />
Wat dacht je van het zwarte gezin dat onlangs<br />
een huis in een blanke buurt betrok? Iedereen<br />
was heel vriendelijk. Maar toen ze de volgende<br />
ochtend wakker werden, stond het n-woord op<br />
hun schutting gespoten.”<br />
Ze wil maar zeggen; zoveel is er niet veranderd<br />
sinds zij veertig jaar geleden in dit appartementenblok<br />
kwam wonen. „Oh ja, de mensen<br />
waren aardig. Maar al snel na mijn komst verhuisden<br />
de eerste blanke bewoners op de gang.<br />
En toen er meer zwarten kwamen, vertrokken<br />
ze allemaal.”<br />
Haar stem is een gift van God, zegt ze, en hij<br />
heeft haar die gegeven om dergelijke misstanden<br />
aan de kaak te stellen.<br />
Desalniettemin is haar eigen verhaal een<br />
success story, erkent ze grif, met een hoofdrol<br />
voor Martin Luther King en haar vader, ‘Po p s ’<br />
Staples. Hij plukte katoen op de Dockery plantage<br />
in Mississippi, bekend als de bakermat van<br />
de Delta blues, verdiende tien cent per dag, en<br />
spaarde net zo lang tot hij een eigen gitaar kon<br />
kopen. Spelen leerde hij door naar blueslegendes<br />
Charlie Patton en Howlin’ Wolf te luisteren,<br />
die de plantage dikwijls bezochten. Eind jaren<br />
dertig vertrok hij met zijn vrouw naar Chicago,<br />
moe van de voortdurende rassenscheiding in<br />
het zuiden van de Verenigde Staten.<br />
Met zijn kinderen vormde hij vervolgens The<br />
Staple Singers. Al snel zong het gezin in vele<br />
kerken in Amerika, vooral in het zuiden, waar<br />
hun mix van gospel en blues goed aansloeg.<br />
Hun ‘Uncloudy Day’ zou de eerste gospel worden<br />
die meer dan een miljoen keer werd verk<br />
o ch t .<br />
Martin Luther King, door haar steevast ‘D r.<br />
King’ genoemd, zorgde voor een ommekeer in<br />
haar muzikale carrière. Hoewel ze al vaak heeft<br />
verhaald over haar ontmoeting met de dominee<br />
en burgerrechtenactivist, vertelt ze nog altijd<br />
over die afspraak alsof hij gisteren plaatsvond.<br />
„We hadden zaterdagavond opgetreden in de<br />
buurt van Dr. Kings kerk. De volgende ochtend<br />
zei Pops: ‘Er is een dienst om elf uur, laten we<br />
gaan. Ik heb gehoord dat hij goed predikt’. Dr.<br />
King herkende hem onder zijn gehoor. ‘We l c o -<br />
me Pops Staples’, zei hij. Na afloop hebben ze<br />
met elkaar gepraat. En daarna zijn wij protestsongs<br />
gaan zingen. Pops zei: ‘If he can preach it,<br />
we can sing it’.” Niet lang daarna kregen ze een<br />
contract aangeboden door Stax Records.<br />
Thuis, in de eigen baptistenkerk in Chicago,<br />
werd de muzikale koerswijziging minder goed<br />
ontvangen. „De mensen vonden dat we gospel<br />
moesten blijven maken. Ze zagen seculiere muziek<br />
als duivelsmuziek. Pops hield echter voet<br />
bij stuk. Hij zei: ‘De duivel kent geen muziek.<br />
van Go od’<br />
Alle muziek komt van God’.”<br />
Met ‘Respect yourself’ en ‘I’ll take you there’<br />
braken ze door bij het zwarte en witte publiek.<br />
Al vroeg Martin Luther King hen altijd ‘Why<br />
(am I treated so bad)’ te zingen, dat was geïnspireerd<br />
op de ‘Little Rock Nine’, de negen zwarte<br />
kinderen in Little Rock, Arkansas, die in elkaar<br />
werden geslagen toen ze naar een blanke middelbare<br />
school probeerden te gaan.<br />
Ze noemt zichzelf een ‘levende getuige’<br />
van de Afro-Amerikaanse geschiedenis – en<br />
voelt zich tot vandaag de dag verplicht om erover<br />
te zingen. „De waterkanonnen, de knuppels,<br />
de herdershonden; ik heb het allemaal gezien.”<br />
Toen ze in de jaren vijftig met het gezin<br />
door Mississippi toerde, sliep ze na afloop van<br />
een optreden altijd bij andere Afro-Amerikanen<br />
thuis, want in een hotel mocht ze niet verblijven.<br />
En toen ze in de jaren zestig in een voor<br />
blank en zwart gescheiden wasserette haar vuile<br />
kleren per ongeluk in een ‘witte’ wa s m a ch i n e<br />
stopte, werd ze ongewild een heldin. „Toen ik<br />
even later bij mijn opa kwam, stond zijn erf vol.<br />
Het nieuws had zich snel verspreid.”<br />
In de jaren zeventig boekten The Staple Singers<br />
grote successen. Maar begin jaren tachtig<br />
droogde de stroom hits op. In 1984 bereikte het<br />
gezin nog een keer de hitlijst, met een bewerking<br />
van de Talking Heads-song ‘Slippery People’.<br />
Eind jaren tachtig ging Mavis Staples alleen<br />
verder; ze werkte onder meer met Curtis Mayfield<br />
en Prince aan heuse popsongs. En toen, in<br />
2000, overleed haar vader.<br />
Met een klap kwam Mavis Staples’ wereld tot<br />
stilstand. De soloplaat waar Pops aan werkte, en<br />
die zij zou produceren, belandde op een plank.<br />
Maanden deed ze niks. Uiteindelijk trok een bevriende<br />
muzikant haar uit haar lethargie. Hij<br />
had vrienden verloren bij de aanslag op het<br />
World Trade Center, en had daar een lied over<br />
geschreven. Of Mavis dat wilde zingen.<br />
Ze besloot een eigen soloplaat te maken,<br />
maar daarin bleek geen enkele platenmaatschappij<br />
geïnteresseerd. Uiteindelijk gebruikte<br />
ze haar spaargeld om Have a little Faith (2004) uit<br />
te brengen. Dat album betekende onbedoeld<br />
een keerpunt in haar carrière. Want Staples<br />
werd opgemerkt door het platenlabel Anti, en<br />
dat vroeg Ry Cooder om haar volgende plaat te<br />
produceren. „Cooder kwam hier binnen en<br />
vroeg: ‘Heb je nog oude apparatuur van je vader?<br />
We gaan namelijk een plaat maken met zijn<br />
sound.’ De volgende dag bracht mijn broer de<br />
versterker van Pops. Cooder plugde zijn gitaar<br />
in en, oh boy, het leek alsof Pops tot leven was<br />
gewekt.”<br />
Het beste concert van Ruben Hein<br />
‘Eerste keer met eigen<br />
band op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong>’<br />
Ruben Hein (1982) is pianist en<br />
zanger. Vorig jaar kwam zijn<br />
plaat Loose Fit uit op Blue Note<br />
R e c o r d s.<br />
Welk concert vergeet je nooit meer?<br />
„Poeh, dat zijn er veel. Mijn eerste<br />
concert dat ik als bezoeker meemaakte<br />
is belangrijk voor me, dat<br />
was Dave Brubeck in Arnhem. Ik<br />
was tien jaar, mijn ouders hadden<br />
me meegenomen. Ik kende de muziek<br />
en was al met jazz bezig, maar<br />
om er zo direct mee in aanraking te<br />
komen, was nieuw voor me. Maar<br />
gek genoeg kan ik me van het concert<br />
zelf niet veel herinneren. Ik<br />
weet wel dat ik zeer onder de in-<br />
Op We will not turn back bliezen ze vervolgens samen<br />
de vrijheidsliederen van weleer nieuw leven<br />
in. Het is een van haar indrukwekkendste<br />
platen.<br />
Ze zal, zo zegt ze, altijd een aanleiding zien<br />
om in haar songs te protesteren tegen onrecht<br />
en om de mensen hoop te geven. Op haar laatste<br />
plaat, Yo u ’re not alone, is dat de economische cris<br />
i s.<br />
„Met mijn liederen probeer ik mensen bij elkaar<br />
te brengen. Letterlijk. Jullie verliezen je ba-<br />
druk was en het er dagen erna nog<br />
over had. Verder staan me alleen<br />
een paar losse beelden bij: hij zat<br />
helemaal rechts op het podium<br />
achter de piano.<br />
„Ik heb Brubeck toen ook kort<br />
ontmoet. Hij stond te praten met<br />
een paar mannen, ik stond achter<br />
hem en op een bepaald moment<br />
durfde ik te vragen of ik zijn handtekening<br />
mocht. Ik kon een beetje<br />
Engels. Hij vroeg hoe hij mijn<br />
naam moest spellen. Ik weet nog<br />
dat ik haperde bij de letter u, omdat<br />
ik niet goed wist hoe ik dat in<br />
het Engels moest zeggen. Hij heeft<br />
het goed geschreven, het moet nog<br />
ergens in een plakboek zitten.<br />
Ruben Hein Foto Wouter van den Brink<br />
„Ik speelde toen al piano en ik denk<br />
dat ik ook met die oren heb zitten<br />
luisteren, om te begrijpen wat hij<br />
deed. Niet lang daarna nam ik het<br />
besluit om zelf serieus piano te<br />
gaan spelen.<br />
nen en je huizen, maar jullie zijn niet alleen.”<br />
En dan lachend: „Zoals Pops altijd zei: Áls je<br />
voor The Staple Singers wilt schrijven, moet je<br />
de krantenkoppen lezen.”<br />
De boodschap is het belangrijkste. „Ik ben<br />
geen ster, geen diva, en noem me niet de ‘Godmother<br />
of Gospel’. Ik ben Gods boodschapper.<br />
Ik heb heus wel diamanten ringen, denk maar<br />
niet dat ik die niet kan betalen, maar ik draag ze<br />
niet tijdens optredens. Want ik wil niet dat de<br />
mensen naar mijn vingers kijken, ik wil dat ze<br />
„Van mijn eigen concerten zal ik<br />
nooit het weekend van <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> in<br />
2008 vergeten. Op de vrijdag speelde<br />
ik met Hans Teeuwen en op de<br />
zondag met Pete Philly & Perquisite.<br />
De zaterdag ertussen speelde ik<br />
Mavis Staples Foto Epitaph / Chris Strong<br />
naar mijn boodschap luisteren.”<br />
Daarom ook blijft ze in haar flat in South Chicago<br />
wonen, tussen de gangstarappers en de<br />
donkerbruine tegeltjes. „Ik blijf bij de mensen<br />
die me nodig hebben. Want hoe kan ik liederen<br />
voor hen zingen als ik me niet meer onder hen<br />
begeef? Als ik niet langer weet wat hun noden<br />
z ij n ? ”<br />
› Mavis Staples treedt zondag 10 juli op in de<br />
Congo<br />
ook met Pete en Perq in Novi Sad,<br />
Servië. Ik heb toen nauwelijks geslapen,<br />
maar beide concerten op<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> voelden als een start van<br />
mijn carrière, ik kwam toen net van<br />
het conservatorium. Ik weet nog<br />
dat we opkwamen met Hans Teeuwen<br />
en dat de zaal stampvol zat. Ik<br />
was daar echt van onder de indruk.<br />
Iedereen in de band had een grote<br />
grijns op zijn gezicht.<br />
„Dit jaar sta ik voor het eerst met<br />
mijn eigen band op het festival.<br />
Heel erg spannend. In het programmaboekje<br />
dat ik al vanaf mijn<br />
veertiende elk jaar zat uit te pluizen,<br />
staat nu mijn eigen naam.”<br />
LEENDERT VAN DER VALK<br />
7<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 7
De eigenzinnigheid van <strong>Jazz</strong> uit Noorwegen<br />
Noten als<br />
sneeuwvlokjes<br />
Noorse jazz ademt. Ze is zilverig<br />
zuiver, hoog en licht,<br />
soms dromerig maar meestal<br />
aards. De improvisaties van<br />
saxofonist Trygve Seim en<br />
pianist Andreas Utnem reiken<br />
vandaag, in de kanontoren<br />
van de Noorse Fjell Festning, echter esoterisch<br />
tot de wolken. <strong>Jazz</strong> op een berg op het<br />
schiereiland Sotra nabij Bergen. Het uitzicht is<br />
magnifiek en reikt ver. Onder ons een labyrintisch<br />
ondergronds gangenstelsel van een historische<br />
Duitse militaire basis. Een bizarre tegen-<br />
8<br />
8<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011<br />
Noorwegen is te koud voor<br />
uitheemse invloeden. Daarom is<br />
de jazz er vrijer en eigenzinniger.<br />
Ook de ruimte beïnvloedt de<br />
muziek. „Het gaat om een<br />
zoektocht naar het onbekende.”<br />
AMANDA KUYPER<br />
Zanger Bernhoft op Nattjazz festival Gitariste Hedivig Mollestad op Nattjazz festival<br />
Saxofonist Trygve Seim in het Noorse landschap Fjell<br />
stelling met de lieflijke, op psalmen gebaseerde<br />
melodieën.<br />
Steeds weer zwellen de sierlijke en soms wat<br />
slepend opgebouwde composities aan. Je hoort<br />
Trygve Seim z’n lucht persen door het mondstuk:<br />
zacht, gedoseerd. En ook Andreas Utnem<br />
neemt de tijd op piano en harmonium. Noten<br />
als sneeuwvlokjes, dwarrelend in de wind. Alles<br />
klinkt anders op deze hoogte.<br />
Ruimte voor de luisteraar, dat is een typische<br />
aanpak uit het noorden. Veel aan de fantasie<br />
overlaten, niet te veel willen invullen. Dat levert<br />
enkel ruis op. Maar Trygve Seim, een van de be-<br />
langrijkste jazzmusici van Noorwegen, vindt<br />
deze ‘nordic sound’, zoals ook beschreven in<br />
Stuart Nicholsons boek Is <strong>Jazz</strong> Dead? (Or Has it<br />
Moved to a New Address) – een betoog dat de nieuwe<br />
jazz vooral buiten de Verenigde Staten gezocht<br />
moet worden – één groot jazzcliché.<br />
Doodmoe wordt hij van de term ‘fjordenjazz’,<br />
de jazzmuziek met zijn fraaie vergezichten,<br />
beïnvloed door de alom tegenwoordige Noorse<br />
natuur: de bergen, de ravijnen, het water, het<br />
licht, de koude en de eindeloze ruimte.<br />
Saxofonist Trygve Seim uit Oslo is sinds zijn<br />
debuut in 2001 één van de meest gevraagde musici<br />
in de Europese<br />
jazzscene. Hij laat zich<br />
niet graag vastpinnen.<br />
Ja, de muziek die hij<br />
net op de oorlogsvesting<br />
op de berg liet horen<br />
was ruimtelijk,<br />
maar zijn muziek is<br />
veel universeler, wil hij<br />
benadrukken. Seims stijl wordt gevoed door vele<br />
stromingen en hij gebruikt ongewone orkestrale<br />
klankkleuren die hij overal vandaan haalt.<br />
Buiten de jazz, klassieke muziek en traditionele<br />
muziek uit Arabische landen en het verre Oosten.<br />
Zoals vele jazzmusici in Noorwegen noemt<br />
Seim de nestor van de Noorse jazz, de rietblazer<br />
Jan Garbarek, als zijn grote inspiratiebron.<br />
Diens melodieën op het album Eventyr spraken<br />
Seim al jong aan; vanaf dat moment zette hij<br />
zijn droom door om saxofonist te worden. Trygve<br />
Seim vond voor zijn ideeën onderdak bij het<br />
kwaliteitslabel ECM in Duitsland. Dat label,<br />
stelt Seim nu, is dé reden waardoor ons Europese<br />
beeld van Noorse jazz gevormd is. „Platenbaas<br />
Manfred Eicher heeft zo’n expliciete voorkeur<br />
voor esthetische, minimale jazz. De ECM<br />
jazz bevat daardoor altijd ruimte, lucht en dynamiek.<br />
Neem jazzsaxofonist Joe Lovano. Als<br />
hij opneemt voor Amerikaanse labels klinkt<br />
zijn jazz Amerikaans. Maar speelt hij voor ECM,<br />
dan gaat zijn jazz meer ademen.”<br />
Toch zou het absurd zijn te veronderstellen<br />
dat ruimte in een groot land met ‘s l e ch t s ’ 4,5<br />
miljoen inwoners niet van invloed is op de muziek.<br />
„Maar je vraagt een Afro-Amerikaan ook<br />
niet steeds of hij terugdenkt aan zijn katoenplukkende<br />
voorouders”, vat Jan Granli, redacteur<br />
van jazzmagazine <strong>Jazz</strong>Nytt, samen. De<br />
Noorse jazz is echter gevormd door meer factoren.<br />
Allereerst: de geïsoleerde ligging van het<br />
land. Een tijd was Scandinavië aantrekkelijk<br />
voor Amerikaanse musici, zoals tenor-saxofonist<br />
Dexter Gordon. Ze vestigden zich er voor<br />
een tijd en gaven de lokale muziek mee vorm.<br />
Aan Noorwegen gingen die Amerikaanse invloeden<br />
echter grotendeels voorbij – op de<br />
komst van de Amerikaanse jazzmusicus George<br />
Russell na. Oslo is te koud voor uitheemse invloeden,<br />
concludeerde de Noorse scene.<br />
Het maakte de jazz in Noorwegen vrijer en eigenzinniger.<br />
Een broedplaats van stromingen.<br />
Vanaf de jaren zestig en zeventig is de jazz vooral<br />
aangejaagd door musici als Jan Garbarek en<br />
Doodmoe wordt Trygve Seim<br />
van het stempel ‘fjordenjazz’,<br />
jazz beïnvloed door de natuur<br />
Terje Rypdal. Met name saxofonist Garbarek<br />
sloeg nieuwe wegen in op progressieve kwaliteitslabels<br />
als ECM en zette de Noorse jazz op de<br />
Europese kaart. Hij is opgevolgd door vernieuwende<br />
musici als Arild Andersen, Nils Petter<br />
Molvaer, Trygve Seim, Paal Nilssen-Love, Bugge<br />
Wesseltoft en ensembles zoals Jaga <strong>Jazz</strong>ist.<br />
Noorse jazz is steeds populairder geworden,<br />
ook op de internationale markt.<br />
Opvallend patriottisch is het land als het gaat<br />
om eigen muziek. Het eert de Noorse folktradities.<br />
De meest vooraanstaande klassieke componist<br />
Eduard Grieg nam al ideeën over van de vioolspelers<br />
uit het Hadangerfjord.<br />
De volksmuziekelementengaven<br />
zijn orkestmuziek<br />
een nieuwe wending.<br />
Daarnaast staat muziekeducatie<br />
in Noorwegen<br />
al tientallen jaren<br />
hoog in het vaandel,<br />
onder meer door het nationale ‘Culturele<br />
Ru g z a k ’-programma. De middelbare scholen,<br />
universiteiten en de Noorse volkshogescholen –<br />
internaten die Noorse studenten een leerzaam<br />
‘tussenjaar’ bieden, hebben een keur aan muziekvakken,<br />
waaronder jazz. Dat levert niet alleen<br />
goede musici op. Ook het publiek krijgt getrainde<br />
oren.<br />
Een goede dwarsdoorsnede van bijzondere<br />
Noorse jazz is te horen op Nattjazz, een uniek<br />
onderscheidend jazzfestival in een voormalige<br />
sardientjesfabriek in Bergen. Een historisch<br />
cultuurhuis aan het water, met eigenlijk totaal<br />
ongeschikte concertzalen. Zo belemmert een<br />
oude rookoven met een pijp door het dak de<br />
zichtlijn in de grootste zaal.<br />
Dat neemt niet weg dat Nattjazz behoorlijk<br />
sfeervol is, en het enige indoor-jazzfestival in<br />
Noorwegen. Er valt veel nieuwe muziek te ontdekken.<br />
„En dan bedoel ik ook echt nieuw”, benadrukt<br />
directeur Jon Skjerdal. „Muziek die het<br />
afgelopen jaar gecomponeerd is. In plaats van<br />
terug te kijken naar de muziekhistorie, kijken<br />
we vooruit.” Weinig Amerikaanse jazz hier dus.<br />
En vooral, elf dagen lang: eigenzinnige jazz,<br />
van ruwe weerbarstige klanken tot lieflijk licht.<br />
„De nieuwe Noorse jazz is niet zozeer beïnvloed<br />
door de natuur”, zegt directeur Jon Skjerdal,<br />
„het gaat vooral om een zoektocht naar het onbekende.<br />
Dat is hier het belangrijkste uitgangspunt<br />
van de afgelopen twintig jaar.”<br />
Luisteren dus naar de ijzingwekkende lokroepen<br />
van stemkunstenares Sidsel Endresen<br />
op de onheilspellende snaarstreken van gitarist<br />
Stian Westerhus. Zacht bedwelmende, theatrale<br />
zang van Mari Kvien Brunvoll – het zusje van<br />
zangeres Ane Brun, de feestelijke freejazz met<br />
een vleugje Balkan van Farmers Market, de progressieve<br />
jazz van The Source (met Trygve Seim)<br />
en de romantisch-moderne verkenningen van<br />
Mats Eilertsen met de Nederlandse pianist Harmen<br />
Fraanje.<br />
De kolkende, hete lavajazz van het Arve<br />
Henriksen Trio zet je op Nattjazz meteen op het<br />
Trompettist/zanger Arve Henriksen in Bergen Fo t o ’s Andreas Terlaak<br />
puntje van je stoel. Een ontzettend groot ‘impro<br />
-avontuur’ van soundscapes met folkloristische<br />
invloeden door drie musici: de trompettist<br />
en zanger Arve Henriksen, de soundscapist Audun<br />
Kleive en percussionist Helge Norbakken.<br />
Het is muziek die vragen oproept en beantwoordt,<br />
die overneemt en geen verzet accepteert.<br />
Het beste concert van Clemens van der Feen<br />
‘Je moet de muziek benaderen<br />
als een topsporter’<br />
Clemens van der Feen (1980) is<br />
bassist. Dit jaar kwam High Places<br />
uit, de eerste plaat van zijn<br />
Clemens van der Feen Band.<br />
Welk concert vergeet je nooit meer?<br />
„Dat moet de eerste keer zijn dat ik<br />
met Toots Thielemans speelde, in<br />
2006. Het was in Italië, in een fantastisch<br />
mooi dorpje, Castelbasso,<br />
op een heuvel, bij ondergaande<br />
zon, met een plein vol mensen. De<br />
setting was prachtig en het was de<br />
eerste keer dat ik met een jazzmuzikant<br />
van internationale faam<br />
speelde. Maar buiten dat alles was<br />
het voor mij een keerpunt. Ik stond<br />
Het is hetzelfde project, maar met andere<br />
musici dat Arve Henriksen (Stranda, 1968) op<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> laat horen. Henriksen studeerde<br />
aan het Conservatorium van Trondheim en is<br />
vanaf 1989 actief in de jazzscene. Hij werkt veel<br />
met musici als Trygve Seim en Christian Wallumröd,<br />
maar ook de hardrockband Motorpsycho<br />
en de kotospeler Satsuki Odamura.<br />
toen nog met een half been in de<br />
klassieke wereld, maar toen ik hem<br />
zag en hoorde spelen, heb ik besloten<br />
om dat achter me te laten en me<br />
alleen nog maar op jazz te richten.<br />
Ik ben er toen ook veel serieuzer<br />
aan gaan trekken.<br />
„Toots speelt met een enorme<br />
zeggingskracht. Hij heeft enorm<br />
veel te vertellen en weet dat om te<br />
zetten in muziek. Dat wil ik ook<br />
kunnen. Het heeft me doen besluiten<br />
om kort na dat concert naar<br />
New York te gaan om daar te zoeken<br />
waar ik heen wil met mijn muziek.<br />
„Ook het gesprek na afloop van<br />
het concert staat me goed bij. Toots<br />
zei dat hij nog steeds superkritisch<br />
is over zijn eigen spel. Hij zei dat<br />
hij zelf maar twee of drie dingen<br />
die hij in zijn leven heeft gespeeld<br />
echt goed vindt. Dat zegt toch wel<br />
wat. Die man was toen 84 jaar en<br />
hij oefent nog elke dag. Je moet de<br />
muziek benaderen als een topsporter.<br />
Hij vertelde me ook dat ik naar<br />
Louis Armstrong moest luisteren.<br />
Waarom weet ik niet, maar ik heb<br />
het natuurlijk wel gedaan.<br />
„Ik ben me muzikaal sindsdien<br />
meer gaan ontwikkelen. Die ontwikkeling<br />
is een weg met verschillende<br />
fases. Nu zit ik in de fase van<br />
Zijn interesse als uitvoerder en componist is<br />
breed: van volksmuziek, electronica tot Japanse<br />
muziek. „Ik heb een typisch Noorse kameleontische<br />
houding.” Naast zijn concert op <strong>North</strong><br />
<strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> ontvangt Henriksen dit jaar de Paul Acket<br />
Award als ‘Artist Deserving Wider Recognition’.<br />
Een mooie erkenning voor de Noorse jazz.<br />
Intrigerend is hoe Henriksen, een van de<br />
Clemens van der Feen Foto Krijn van Noordwijk<br />
het componeren, het ontwikkelen<br />
van eigen muziek. Dat ga ik met de<br />
band laten horen op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong>.<br />
„Ik heb de poster van dat concert<br />
in Italië bewaard, dat is het enige<br />
Noorse jazz<br />
Vrijdag 8 juli<br />
De natuur uitdagende ijsmusicus Terje<br />
Isungset laat zijn ‘ko u d e ’ klanken op<br />
dit <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> horen. Isungset<br />
maakte vorig jaar de cd W i n te r s o n g s ,<br />
ingespeeld met enkel ijsinstrumenten.<br />
Sinds 1999 bespeelt hij ijsinstrumenten<br />
– van percussie, trompet tot ijsgong<br />
met pegels in verschillende<br />
toonhoogtes. Door te vijlen stemt hij.<br />
De instrumenten worden bewaard in<br />
een speciale koelcel. Het ijs klinkt<br />
steeds weer anders, aldus Insungset.<br />
Gitarist Bram Stadhouders uit Tilburg<br />
bespeelt de ijsgitaar.<br />
Zondag 10 juli<br />
De Noorse pianist Bugge Wesseltoft<br />
treedt op met de Duitse producer<br />
Henrik Schwarz. Wesseltoft wordt al<br />
jaren gezien als een pionier op het<br />
gebied van de elektronische jazz. Hij<br />
richtte zijn eigen label <strong>Jazz</strong>land op en<br />
vooral zijn samenwerking met saxofonist<br />
en landgenoot Jan Garbarek<br />
wordt in de jazzwereld gezien als<br />
baanbrekend. Dit voorjaar verscheen<br />
hun eerste gezamenlijke album DUO.<br />
grootste sterren aan het Noorse jazzfirmament,<br />
praat-zingt door zijn trompet. Hij ziet het als<br />
een „verlengstuk van zijn lichaam”. Het zijn<br />
mystieke klanken, veelal hoge folkmelodieën.<br />
„De volksmuziektradities in de verschillende<br />
regio’s van Noorwegen zijn hier sterk”, legt<br />
Henriksen uit. „Van vioolspelers in de straat tot<br />
volksdansen; het is een deel van ons dagelijks leven.”<br />
Maar hij bestudeerde ook de muziek van<br />
de Samen in het noorden of de muziek uit Telemark,<br />
het gebied rondom Oslo. „De verscheidenheid<br />
aan regionale klanken heeft een natuurlijke<br />
invloed op mijn toon en frasering.”<br />
Arve Henriksen is zich terdege bewust van<br />
zijn omgeving. „Als het weer hier verandert, de<br />
dagen donker worden en we soms door sneeuwval<br />
dagen ons huis niet uitkomen, veranderen<br />
wij Noren mee. Dat hoor je in de muziek.” H ij<br />
wijst op grote zwart-wit foto’s van diepe ravijnen<br />
aan de muur van het restaurant in Bergen.<br />
„Het Stavangergebied denk ik – geweldig. Zie je<br />
de structuur in die rotsen, die lijnen? Dat zou je<br />
kunnen invoeren in een componeerprogramma.<br />
Daar zou je muziek uit kunnen halen. En<br />
als je de patronen omkeert, wat wordt het dan?<br />
Mijn handen gaan er al van jeuken.”<br />
› Trompettist Arve Henriksen speelt zaterdag<br />
9 juli op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> en ontvangt dan de<br />
Paul Acket Award ‘Artist Deserving Wider<br />
Re c o g n i t i o n ’.<br />
concert waarbij ik dat heb gedaan.<br />
Hij heeft een tijd aan de muur gehangen,<br />
nu zit hij in een koker, maar<br />
ik zoek nog naar een mooi plekje.”<br />
LEENDERT VAN DER VALK<br />
9<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 9
Programma <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> plus aanbevelingen<br />
10<br />
10<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011<br />
© Copyright: <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> Programmawijzigingen voorbehouden<br />
Tips van de kenners<br />
NRC website<br />
Op de website van nrc.nl/northseajazz<br />
vindt u blogs en de laatste<br />
nieuwtjes over alle optredens op het<br />
festival; voorbeschouwingen en interviews<br />
van onze muziekredacteuren;<br />
elke dag een sfeerimpressie van onze<br />
fotograaf; tips voor niet te missen<br />
shows; alles over de programmering<br />
van het NRC <strong>Jazz</strong>café en registratie<br />
van de acts aldaar en Spotify-muzieklijstjes<br />
om in de sfeer te komen.<br />
NRC <strong>Jazz</strong>café<br />
In het NRC <strong>Jazz</strong>café kunt u tijdens het<br />
festival dagelijks terecht voor het bijwonen<br />
van interviews met artiesten,<br />
afgenomen door muziekjournalisten<br />
Amanda Kuyper en Yaël Vinckx. Na<br />
hun optredens verzorgen de muzikanten<br />
in de intieme setting van het café<br />
bovendien nog een bijzondere toegift.<br />
Verder zijn er clinics en Q&A’s met de<br />
sterren, plus de inmiddels beroemde<br />
Downbeat Blindfold Test met Dan<br />
Ouellette. De Amerikaanse jazzcriticus<br />
van het bekende jazztijdschrift D ow n -<br />
beat test daarbij jazzmusici op hun<br />
muziekkennis. Dit jaar is Tia Fuller<br />
één van zijn kandidaten.<br />
SAUL VAN STAPELE (POP)<br />
1. Snoop Dogg. Doggystyle is het hiphopalbum<br />
dat vele jaren van mijn leven heeft ingekleurd.<br />
Dus nu dit meesterwerk live wordt<br />
uitgevoerd, integraal en met de gastartiesten,<br />
sta ik vooraan.<br />
2. Prince. Omdat de kans hem met verschillende<br />
shows aan het werk te zien, simpelweg<br />
een unieke is.<br />
3. Janelle Monáe, het talentvolle, funky<br />
soulzusje van André 3000 van OutKast;<br />
maakte vorig jaar veel indruk met debuut<br />
The ArchAndroid (Suites II & III).<br />
4. Raphael Saadiq is live en op plaat aanstekelijk,<br />
met zijn nostalgisch klinkende soulmuziek<br />
die geen moment ouderwets wordt.<br />
5. De jamsessie van de altijd avontuurlijke<br />
Ky t e m a n , maakt natuurlijk op voorhand<br />
nieuwsgierig. Ex aequo: optredens van funklegende<br />
Larry Graham en Brazilië’s trots Sergio<br />
Mendes, en het eerbetoon aan Miles Davis<br />
van Hancock, Shorter en Miller.<br />
Waar kijken de recensenten<br />
van NRC Handelsblad naar<br />
uit? Saul van Stapele, Yaël<br />
Vinckx en Amanda Kuyper<br />
maken een selectie uit het<br />
ruime aanbod.<br />
AMANDA KUYPER (JAZZ)<br />
1. H a n c o ck / S h o r t e r / M i l l e r met hun ‘Tr i -<br />
bute to Miles’. Twintig jaar geleden overleed<br />
Miles Davis. Op initiatief van Marcus Miller<br />
brengen zijn muziekkompanen een hopelijk<br />
gloedvol eerbetoon. En in de geest van Miles:<br />
niet al te veel terugkijken, maar vooruit.<br />
2. Brad Mehldau en Joshua Redman. Briljante<br />
jazzpianist ontmoet vurige jazzsaxofonist<br />
voor creatieve moderne verkenningen.<br />
3. Esperanza Spalding. Jonge jazzheldin<br />
die afrekent met alles wat grijs en stoffig is in<br />
de jazz. Lenig op de bas-snaren, hoogzuivere<br />
zang .<br />
4. Terje Isungset Ice Music. Nieuwsgierig<br />
makende jazz op speciaal vervaardigde ijsinstrumenten<br />
met de Nederlandse Bram Stadhouders<br />
op ijsgitaar.<br />
5. Roy Ayers, Pete Rock & The Robert<br />
Glasper Experiment. Vibrafoonlegende<br />
Ayers deelt het podium met rapper Peter<br />
Rock en pianist Robert Glasper die met een<br />
been in de jazz staat en de ander in de hiph<br />
o p.<br />
YAËL VINCKX (POP)<br />
1. Prince. De kleine man uit Minneapolis<br />
die muziekgeschiedenis schreef met zijn<br />
mengsel van sexy rock en funk, heeft drie<br />
unieke concerten beloofd. En beloofd is beloofd.<br />
2. Mavis Staples. Voormalige ‘huismuzikant’<br />
van Martin Luther King beschikt nog<br />
altijd over machtige stem waarmee ze oude<br />
gospel- en vrijheidsliederen nieuw leven inblaast.<br />
Weet tijdens haar shows het publiek<br />
volledig naar hand te zetten.<br />
3. Snoop Dogg. Rapper en entertainer uit<br />
Los Angeles is vandaag de dag een luie rapper,<br />
maar nog altijd een uitstekende en bovendien<br />
zeer vermakelijke showman. Imponeerde<br />
twee jaar geleden op Lowlands met<br />
geïmproviseerde rap over – hoe kan het ook<br />
anders – een wietplant.<br />
4. Flying Lotus. Producer uit Los Angeles<br />
verweeft jazz, hiphop en elektronische beats<br />
tot groot, sferisch geheel. Creëert op <strong>North</strong><br />
<strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> een eigen universum.<br />
5. Bugge Wesseltoft en Henrik Schwarz.<br />
Noorse jazzpianist en Duitse diskjockey/producer<br />
gebruiken piano, laptops en mengtafel<br />
op ingenieuze manier om subtiele dance te<br />
s ch e p p e n .<br />
11<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 11
Bent u<br />
de ideale<br />
emigrant ?<br />
Lees VertrekNL<br />
hét glossy magazine voor wonen<br />
en werken in het buitenland.<br />
+ GRATIS CULTUURGIDS<br />
Nu verkrijgbaar bij o.a. BRUNA en AKO.<br />
CULTUURAGENDAFLEVOLAND<br />
16-04<br />
21-08<br />
01-05<br />
26-06<br />
18-05<br />
24-07<br />
01-06<br />
25-06<br />
15-06<br />
23-07<br />
24-06<br />
26-06<br />
25-06<br />
25-06<br />
12<br />
12<br />
DrieluikFlevoland(tentoonstelling)<br />
MuseumNieuwLand,Lelystad<br />
•www.nieuwlanderfgoed.nl<br />
DagtochtLandArtFlevoland•<br />
MuseumDePaviljoens,Almere<br />
•www.depaviljoens.nl<br />
LocatievoorstellingSilo8door<br />
VisàVis•Almeerderstrand,Almere<br />
•www.silo8.nl<br />
LocatievoorstellingKoolzaad<br />
doorBonteHond•Zeewolde<br />
•www.koolzaad.net<br />
LocatievoorstellingOomWanja<br />
doorSuburbia•DeKemphaan,<br />
Almere•www.theatergroepsuburbia.nl<br />
AlmereCentrumFestival(3festivals:Afrique-Carib,LaMèreen<strong>Jazz</strong><br />
belowthesea)•www.vvvalmere.nl<br />
DagtochtvandeArchitectuur•<br />
Almere-Lelystad•www.casla.nlwww.stichtingals.com<br />
opde<br />
zeebodem...<br />
Actueleinformatieenandereuittipsop<br />
cultuur.ookflevoland.nl<br />
galerieenbeeldentuinnicjonk<br />
verkoopexpositie<br />
''NicJonkschilder"<br />
40olieverfschilderijen<br />
tot26september<br />
haviksdijkje51843JGGrootschermer<br />
tel:0299671560www.beeldentuinnicjonk.nl<br />
ROBSCHOLTE<br />
SILKCUT<br />
KASTEEL<br />
HETNIJENHUIS<br />
FUNDATIE<br />
WWW.MUSEUMDEFUNDATIE.NL<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011<br />
Close up Prince jamt drie nachten in Ahoy<br />
Tekst Hester Carvalho<br />
DE ZAKENMAN<br />
Prince (53) was een van de eersten die de mogelijkheden<br />
zagen van muziekdistributie via internet. Sinds de ‘bevrijding’<br />
van zijn contract met Warner Music – waar de productieve<br />
Prince tot zijn ergernis niet meer dan één cd per jaar mocht<br />
uitbrengen en geen eigenaar was van de mastertapes – heeft<br />
hij ruim twintig cd’s uitgebracht, soms twee per jaar. De<br />
5-dubbelaar (1998) was uitsluitend via zijn website<br />
te bestellen, en latere cd’s, zoals (2003), waren<br />
beschikbaar als download voor leden van zijn ‘music club’.<br />
Zijn site was niet erg betrouwbaar – soms moesten mensen<br />
een jaar op hun bestelling wachten – en werd in 2006 opgeheven.<br />
Sindsdien heeft Prince weer een nieuwe mogelijkheid<br />
gevonden om cd’s te ‘verkopen’: door ze weg te geven. In<br />
2007 sloot hij een overeenkomst met de Britse krant<br />
, die zijn nieuwe cd bij het dagblad gratis<br />
weggaf. Deze vorm herhaalde hij vorig jaar met de cd ,<br />
bij een aantal Belgische, Britse en Duitse kranten.<br />
DE ARTIEST<br />
Een bruisende cocktail van rock, funk, soul, gospel en ballades,<br />
uitgevoerd door topmuzikanten, onder leiding van een<br />
zanger met de keel van een bronstige nachtegaal, die gitaar<br />
speelt als Eric Clapton, George Harrison en Jimi Hendrix in<br />
één. De opkomst van Prince, begin jaren tachtig, wekte de<br />
nodige rumoer (welke serieuze muzikant droeg destijds<br />
visnetkousen, hoge hakken en eyeliner?). Maar in de eerste<br />
vijftien jaar van zijn carrière bleek iedere nieuwe Prince-cd een<br />
muzikaal ijkpunt: de brutale funk-rock van (1984),<br />
de hippie-funk van (1985), de nu<br />
eens minimalistische, dan weer uitzinnige stijl van<br />
(1987), de ingehouden soul van<br />
(1991). Hits waren ‘1999’, ‘Cream’, ‘If I Was Your Girlfriend’,<br />
‘Raspberry Beret’, en ‘Let’s Go Crazy’.<br />
Sinds hij, vanaf 1993, zijn cd’s zelf uitbrengt, werden de<br />
albums minder coherent. Nu Prince driedubbelcd’s of zelfs<br />
vijf- dubbelcd’s met ‘archiefmateriaal’ compileert, krijgt de fan<br />
weliswaar zicht op zijn muzikale ontwikkeling, maar verdwaalt<br />
DE VROUWENMAN<br />
Prince schreef liedjes over geld, macht en oorlog, maar zijn<br />
favoriete onderwerp is al vierendertig jaar, op vijfendertig cd’s,<br />
in honderden liedjes: de verhouding tussen de seksen. Het<br />
was met het nummer ‘When Doves Cry’ dat hij in 1984 wereldwijd<br />
doorbrak en meteen zijn tekstuele visitekaartje afgaf. De<br />
manier waarop hij in dit liedje zijn eigen seksuele behoefte in<br />
een pseudo-Freudiaanse context presenteerde (<br />
), bleek de blauwdruk van wat hij later –<br />
Freudiaans of niet –, nog vaker zou exploreren.<br />
Inmiddels heeft Prince Rogers Nelson een naam hoog te<br />
houden, als het gaat om creatieve beschrijvingen van erotische<br />
verlangens. De perzik, de kers, slagroom, caramel, de<br />
chocoladedoos, de snoepwinkel – ze figureren alle als<br />
symbool voor zoete genoegens. Uit zijn teksten blijkt: Prince is<br />
geen luie minnaar. Hij is ‘Columbus op zoek naar onontgonnen<br />
gebieden’, kan het overal: op de stoel, de tafel, ‘even on a<br />
In 2010 sloot Prince zijn eigen website, LotusFlow3r.com, en<br />
verklaarde hij internet ‘passé’. Prince stelt zijn muziek niet<br />
beschikbaar aan download-services of Spotify. Ondanks<br />
teruglopende verkoop van zijn cd’s, en het uitblijven van hits,<br />
is hij inmiddels uitgegroeid tot de best betaalde live-artiest<br />
van dit moment. Voor zijn 21 optredens in Londen, in het<br />
O2-stadium in 2007, ontving hij het recordbedrag van 21<br />
miljoen euro; voor een optreden op het Amerikaanse<br />
Coachella-festival, in 2008, kreeg hij 4,8 miljoen.<br />
De financiële crisis waar Amerika sinds 2008 in verkeert, laat<br />
hem, getuige het nummer Act Of God (2010) niet onberoerd:<br />
hij ook regelmatig in de uitgesponnen jamsessies. Hoogtepunt<br />
van de recente Prince-geschiedenis is de cd<br />
(2007), waarin hij in uptempo nummers weer zijn ongebreidelde<br />
fantasie en bizarre interpuncties als handelsmerk laat<br />
herleven. Dat leidt tot opzwepende nummers als ‘Lion Of<br />
Judah’ en ‘The One U Wanna C’, en enkele geslaagde ballades,<br />
waar Prince van oudsher patent op had (denk aan het door<br />
Alicia Keys gecoverde ‘How Come You Don’t Call Me<br />
Anymore’, uit 1982), als ‘Future Baby Mama’.<br />
Ook na vijfendertig jaar en dertig cd’s is zijn muzikale gretigheid<br />
nog onovertroffen. Zijn concerten duren uren, en na<br />
afloop geeft hij meestal nog een afterparty waar nog eens<br />
uitgebreid gespeeld wordt. Voor Prince staat het musiceren<br />
voorop – vóór aanzien, hits of roem. Want, zoals hij als toegewijde<br />
Jehova’s getuige zingt in ‘No More Candy 4 U’ (2009):<br />
limousine floor’. Hij is onvermoeibaar: ‘We doen het tot je<br />
tattoos er duizelig van worden’. Hij is gewiekst:<br />
Hij is ruimdenkend:<br />
En, tenslotte, spiritueel:<br />
Prince had verhoudingen met beroemdheden als Kim<br />
Basinger, Sheila E, Vanity 6, Mayte Garcia, Susanna Hoffs<br />
(zangeres van The Bangles), Madonna, Carmen Electra, en<br />
actrice Sherilyn Fenn, en inmiddels met zangeres Bria Valente.<br />
Maar hoe intens ook, geen vrouw haalt het bij datgene waar<br />
Prince werkelijk bezeten van is. Hij bekent het op ,<br />
met een gepijnigde oerkreet, in de onovertroffen ode aan zijn<br />
instrument:<br />
NRC 230611/JF<br />
13<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 13
academisch-cultureel centrum<br />
A G E N D A<br />
spui25 wenst u een mooie zomer.<br />
Op vrijdag 23 september, 20:00 uur<br />
wordt het nieuwe academisch-culturele seizoen<br />
feestelijk ingeluid met onze<br />
5e SPUI25-lezing<br />
ditmaal gehouden door<br />
de internationaal gelauwerde auteur<br />
A.S. Byatt<br />
14<br />
14<br />
<br />
Met ingang van september is SPUI25<br />
op zoek naar een stagiair(e)<br />
Zie www.spui25.nl voor de volledige vacature<br />
voor informatie en reserveringen<br />
spui25.nl<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011<br />
De toekomstvisioenen van Janelle Monáe<br />
De androïden<br />
zijn al onder ons<br />
De Amerikaanse Janelle<br />
Monáe mengt funk met jazz<br />
en pop. Haar shows blinken<br />
uit in theatraliteit. „Ik wil in<br />
het middelpunt van de<br />
belangstelling staan.”<br />
JAN VOLLAARD<br />
Haar talent is van een buitenaardse<br />
omvang. De Amerikaanse<br />
zangeres, songschrijver,<br />
producer en bandleider<br />
Janelle Monáe heeft<br />
alle kenmerken van een<br />
vrouwelijke Prince, een James<br />
Brown én een Michael Jackson. Ze zingt en<br />
danst als een kleine tornado, in een show waarbij<br />
ze haar muzikanten alle hoeken van de pophistorie<br />
laat zien. Haar album The Archandroid<br />
heeft de opbouw van een soulopera en bevat<br />
funk, jazz, rock, pop en zelfs stukken die in de<br />
buurt van klassieke muziek komen. En dan is er<br />
het wonderlijke verhaal dat ze werkelijk gelooft<br />
in het bestaan van androids; kunstmatige robots<br />
gemaakt van organische en mechanische onderdelen.<br />
Raphael Saadiq Foto Andreas Terlaak<br />
Janelle Monáe ontkent haar obsessie met androïden<br />
niet, in een van de merkwaardigste ontmoetingen<br />
die ik ooit met een popster mocht<br />
hebben. De kleedkamer van de Amsterdamse<br />
Melkweg is tot bloedhitte opgestookt, voorafgaand<br />
aan het enerverende optreden dat de 25jarige<br />
New Yorkse er afgelopen februari gaf. Ze<br />
verschuilt zich achter een ondoorzichtige zwarte<br />
bril en wijst naar een plek op vijf meter afstand,<br />
want de stoel aan de andere kant van de<br />
tafel waaraan ze zit is<br />
verboden terrein. Vragen<br />
beantwoordt ze<br />
met koele distantie,<br />
alsof indringers in<br />
haar tijdelijke domein<br />
minzaam getolereerd<br />
worden. Ze heeft de<br />
uitstraling van een<br />
ster, ijskoud in het dampende zweethok. Haar<br />
gezicht vertoont geen enkel spoor van transpiratie.<br />
Uw muziek is bijzonder theatraal, alsof er een<br />
opera wordt opgevoerd. Hoe belangrijk is de theatraliteit<br />
van uw performance?<br />
„Net zo belangrijk als het feit dat ik elke dag<br />
mijn haar kam. Het zit in mijn DNA om goed<br />
voor mezelf te zorgen, en dus ook voor mijn<br />
muziek. Een goede show is minstens zo belangrijk<br />
als de muziek zelf. Ik wist van jongsaf dat ik<br />
een grootse visie wilde najagen. Daar is toewijding<br />
voor nodig, en de wil om in de schijnwerpers<br />
te treden. Als ik muziek maak, wil ik in het<br />
middelpunt van de belangstelling staan.”<br />
‘Het zit in mijn DNA om goed<br />
voor mezelf te zorgen,<br />
en dus ook voor mijn muziek’<br />
Sciencefiction is belangrijk in uw teksten. Bent u<br />
een fanatiek lezer van sciencefictionboeken?<br />
„Nog niet zo heel lang. Ik wist dat ik talent had<br />
als zangeres en performer, maar die twee dingen<br />
worden pas werkelijk interessant als je een<br />
verhaal te vertellen hebt. Toen ik besloot dat<br />
mijn muziek zich in de toekomst zou gaan afspelen,<br />
ben ik me gaan verdiepen in het onderwerp.<br />
Ik hou niet van<br />
het fictie-element in<br />
sciencefiction, want<br />
dat impliceert dat het<br />
verzinsels zouden zijn.<br />
To e k o m s t v i s i o e n e n<br />
kunnen heel realistisch<br />
zijn. Nadenken<br />
over de toekomst geeft<br />
ons een kans om te leren van het verleden en een<br />
betere wereld te scheppen.”<br />
Gelooft uw werkelijk in tijdreizen en het bestaan<br />
van androïden?<br />
„Absoluut! De androïden zijn al onder ons, alleen<br />
kunnen ze zich heel goed schuilhouden. Er<br />
is een theorie dat de androïdenpopulatie omstreeks<br />
2020 een zodanig superieure hersencapaciteit<br />
zal hebben ontwikkeld dat ze het menselijk<br />
ras zullen elimineren. Leggen we ons<br />
daarbij neer, of proberen we met de ontwikkelingen<br />
mee te komen? Als artiest creëer ik de<br />
omstandigheden om voorbereid te zijn op een<br />
toekomst waarin de technologische ontwikke-<br />
De muziek van Raphael<br />
Sta op<br />
Een maatschappelijk<br />
geëngageerde song zal hij<br />
niet snel maken. Raphael<br />
Saadiq is vooral opgewekt.<br />
YAËL VINCKX<br />
Liefde, leven en sex – het zijn de belangrijkste<br />
ingrediënten van een<br />
Raphael Saadiq-song. Hij lacht.<br />
„Get up and dance”, omschrijft hij<br />
zelf de sfeer op zijn vijfde en laatste<br />
plaat, Stone rollin’. Waren soul,<br />
blues en gospel altijd al aanwezig,<br />
op deze plaat klinkt ook rockabilly.<br />
Slick moves, smooth talk. En dan ziet hij er<br />
ook nog goed uit, in zijn strak gesneden zwarte<br />
pak en gepoetste zwarte puntschoenen. Op zijn<br />
neus wiebelt een zwarte Buddy Holly bril. Dit is<br />
Raphael Saadiq, een van Amerika’s soulkinderen.<br />
Voor zijn vierde album, The way I see it (2008),<br />
werd hij voor drie Grammy’s genomineerd. Het<br />
is zijn meest succesvolle soloplaat tot nu toe, al<br />
betekent dat niet dat hij een nieuwkomer aan de<br />
top is.<br />
Want voor hij The way I see it maakte, had hij al<br />
een hele rijke carrière achter zich. Soms speelde<br />
die zich in het zicht van het publiek af, zoals ten<br />
tijde van de nu-soul bands Tony! Toni! Toné! en<br />
Lucy Pearl, waar Saadiq zanger en bassist was.<br />
Meestal echter, was hij achter de schermen te<br />
vinden, als producer van een hele trits soul- en<br />
r&b artiesten. Zo bepaalde hij mede het geluid<br />
van Mary J. Blige, The Roots, Joss Stone en Marcus<br />
Miller.<br />
In april trad hij op in een uitverkocht Para-<br />
Janelle Monáe Foto Andreas Terlaak<br />
lingen alsmaar sneller gaan.”<br />
In uw teksten figureert de androïde Cindi Merryweather.<br />
Is zij uw alter ego?<br />
„Ze is mijn muze. Door me in Cindi Merryweather<br />
te verplaatsen, zie ik de toekomst. Zij vertelt<br />
me welke kant het op moet gaan met mijn<br />
muziek.”<br />
Janelle Monáe werd in 1985 geboren in Kansas<br />
diso. Daar stal hij de show met zijn zoetgevooisde<br />
stem en zijn wiegende heupen. Zijn hoge, nasale<br />
stemgeluid doet aan Stevie Wonder denken,<br />
die ook meedeed op The way I see it. Zijn<br />
heupen daarentegen, herinneren aan Marvin<br />
Gaye, vooral aan diens ‘Sexual healing’. Maar<br />
stapten Gaye en Wonder halverwege hun loopbaan<br />
over van onbezorgde liefdesliedjes naar<br />
onverbloemde protestsongs, Saadiq blijft zorgeloos<br />
door het leven gaan.<br />
Vijfenveertig is hij inmiddels – al zou je dat<br />
niet zeggen. Stone rollin’ ademt een bijna puberaal<br />
optimisme uit. De gitaar rinkelt, de bas<br />
pompt, de koren jubelen en al die tijd klinkt er<br />
een onweerstaanbare groove.<br />
Dus: ‘Sta op en dans’. En dat is genoeg voor<br />
hem. Een maatschappelijk geëngageerde song<br />
zal hij niet snel maken. „Via radio, televisie en<br />
internet worden de mensen de hele dag geconfronteerd<br />
met slecht nieuws, meer dan in de tijd<br />
van Marvin Gaye en Stevie Wonder. Moeten de<br />
mensen dan ook nog op mijn album over het<br />
leed in de wereld horen?<br />
Nee. Mijn muziek<br />
is juist bedoeld om te<br />
ontsnappen aan de dagelijkse<br />
werkelijkheid.<br />
Ze is niet bedoeld om<br />
mensen nog meer<br />
schrik aan te jagen”,<br />
zegt hij twee dagen na<br />
het concert in Paradiso.<br />
En dan, na een halve minuut stilte, zegt hij:<br />
„Och, misschien maak ik ooit wel een maatschappelijke<br />
song. Maar meer dan twee zullen<br />
het er niet worden.”<br />
Dat zijn liedjes vooral opgewekt klinken, betekent<br />
niet dat hij niets heeft meegemaakt. Raphael<br />
Saadiq, zijn echte naam luidt Charles Ray<br />
Wiggins, groeide op in Oakland, Florida. Hij is<br />
de een na jongste van veertien (half)broers en<br />
(half)zussen. Toen hij zeven was, werd een van<br />
zijn broers vermoord. Een andere broer overleed<br />
aan een overdosis, weer een andere broer<br />
City en volgde een theaterstudie aan de American<br />
Musical and Dramatic Academy in New<br />
York. Haar Broadway-ambities gaf ze op om een<br />
onafhankelijk songschrijfster te worden, eerst<br />
vanuit een kelder waar ze demo’s van zelfgeschreven<br />
songs opnam. Ze werd ontdekt door<br />
Antwan ‘Big Boi’ Patton van OutKast, die haar<br />
liet zingen op twee songs van het album Idlewild.<br />
Big Boi bracht haar in contact met <strong>Sea</strong>n<br />
‘Puffy’ Combs die haar liet tekenen bij zijn Bad<br />
Saadiq straalt een bijna puberaal optimisme uit<br />
pleegde zelfmoord. Een zus liet het leven in een<br />
ongeluk.<br />
Maar over die gebeurtenissen zingt Saadiq<br />
nauwelijks. Op Stone rollin’ refereert hij alleen in<br />
het laatste nummer, het sfeervolle ‘The answer’,<br />
aan zijn moeizame jeugd: ‘When I was a boy /<br />
there were a lot of people raising me’. „Doet er<br />
niet toe”, zegt hij nu kortaf. In eerdere gesprekken<br />
verklaarde hij „geen enkele behoefte te hebben<br />
om mijn verdriet publiek te maken in mijn<br />
songs”. Liever benadrukt hij de muzikaliteit<br />
van het gezin. „We waren de hele dag bezig met<br />
muziek. Maar het meeste heb ik geleerd in de<br />
kerk.”<br />
Hij is een Einzelgänger; Stone rollin’ maakte<br />
hij nagenoeg alleen. Hij bespeelde bas, drums,<br />
gitaar en keyboards zelf. Dat is geen keuze, zegt<br />
hij, maar noodzaak. „Ik kan niet goed organiseren.<br />
En op deze manier heb ik tenminste geen<br />
muzikanten die zitten te wachten. Ik kan alles<br />
op mijn eigen tempo doen: schrijven, componeren.<br />
En ik vul het op het moment zelf in. Ik hoef<br />
niet volledig voorbereid<br />
de studio in te<br />
gaan.”<br />
Met Stone rollin’ wil<br />
hij afstand nemen van<br />
zijn vorige album, The<br />
way I see it. Want hoewel<br />
dat zijn succesvolste<br />
plaat was, moest de<br />
opvolger niet hetzelfde klinken. „Er is altijd<br />
nog tijd om hetzelfde te maken.” Zelf vindt hij<br />
Stone rollin’ luider klinken, met agressievere beats<br />
en meer lol.<br />
Natuurlijk zijn er ook overeenkomsten. Net<br />
als op zijn vorige albums klinkt Saadiq als een<br />
soulman uit de jaren vijftig en zestig: vol, warm<br />
en vooral analoog. Maar hoewel hij op ‘oude’ instrumenten<br />
speelt, bepalen die niet alleen het<br />
geluid, de smaak, van het album. „Ik zeg altijd:<br />
Het is niet de apparatuur, het zijn de vingers.<br />
Het moet van binnen komen, anders klinkt het<br />
niet oud – ook niet als je op instrumenten van<br />
Boy-organisatie. In 2007 verscheen Janelle Monáes<br />
debuutalbum Metropolis, met de futuristische<br />
thema’s die op haar laatste album The Arch<br />
A n d r o i d (2010) verder worden uitgebouwd. Ze<br />
werkt met funkmuzikanten en rappers, maar<br />
liet zich bij haar optreden tijdens de Grammy<br />
Awards net zo makkelijk op drums begeleiden<br />
door de popzanger Bruno Mars.<br />
In het nummer ‘Make the bus’ werkt u met de in-<br />
en dans, dat is genoeg<br />
‘Mijn muziek is om te<br />
ontsnappen, niet om mensen<br />
nog meer schrik aan te jagen’<br />
weleer speelt. Je moet wel weten hoe je die<br />
sound uit het retro instrumentarium haalt.”<br />
Binnenkort verhuist hij naar Parijs. Want nadat<br />
hij jaren in Los Angeles werkte, wil hij nu<br />
met Europese muzikanten spelen. Veel verwacht<br />
A d v e rt e n t i e<br />
diemuzikanten van de groep Of Montreal. Klopt<br />
het dat stilistische beperkingen geen vat op u hebben?<br />
„Ik geloof in de onbeperkte mogelijkheden van<br />
de Amerikaanse muziekhistorie. Labels en categorieën<br />
staan de ontwikkeling van nieuwe muzikale<br />
ideeën in de weg. De beste muziek wordt<br />
geboren uit samenwerking tussen muzikanten<br />
zonder remmingen of vooroordelen. Ik zoek<br />
mijn inspiratie niet alleen in de wereld van de<br />
zwarte muziek. Toen mensen mij vertelden dat<br />
het futuristische thema van Metropolis hen aan<br />
David Bowie deed denken, ben ik intensief naar<br />
zijn muziek gaan luisteren. Als ik ooit nog eens<br />
zo’n klassieker als Ziggy Stardust op mijn naam<br />
schrijf, ben ik tevreden.”<br />
Vorig jaar trad u driehonderd keer op. Dit dreigt<br />
weer net zo’n jaar te worden. Hoe houdt u dat fysiek<br />
vol?<br />
„Balans is het sleutelwoord. Ik heb geleerd om<br />
al mijn energie te richten op het optreden, en de<br />
creatieve inspanning die dat vereist. Natuurlijk<br />
ben ik moe, na zo’n avond intensief dansen en<br />
zingen. Maar ik kan me altijd weer opladen na<br />
een goede nachtrust.”<br />
De tuxedo is uw werkkleding. Zit zo’n strak jasje<br />
wel gemakkelijk bij alle bewegingen die u op het<br />
podium maakt?<br />
„Het is mijn uniform. Ik voel me er lekker in.<br />
Daar ben ik niet uniek in. Prince draagt ook<br />
tuxedo’s bij zijn concerten. Die van hem heb ik<br />
onlangs uit zijn kleedkamer gestolen, toen we<br />
elkaar troffen bij de uitreiking van de Grammy’s.<br />
Sorry Prince, je zult een nieuw jasje moeten<br />
kopen.”<br />
Hoe realistisch is uw voorspelling dat dansen in<br />
de 28ste eeuw verboden zal zijn?<br />
„Dat gebeurt alleen als wij met z’n allen toestaan<br />
dat het gebeurt. Voorlopig is het mijn missie<br />
om zo veel mogelijk mensen aan het dansen<br />
te krijgen.”<br />
› Janelle Monáe treedt op vrijdag 8 juli op in<br />
de Maas<br />
hij er niet van. Hoeft ook niet. „Ik ben tevreden.<br />
Dat klinkt verschrikkelijk, maar het is zo.”<br />
› Raphael Saadiq speelt zondag 10 juli in de<br />
Nile.<br />
OudeDrift1 Laren www.singerlaren.nl<br />
15<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 15
Snoop Dogg over zijn muzikale held Bootsy Collins<br />
Calvin ‘Snoop Dogg’ Broadus (39)<br />
loopt de suite in het NH Hotel<br />
in Amsterdam binnen en legt<br />
voorzichtig drie blunts klaar;<br />
dunne sigaartjes gevuld met pure,<br />
Nederlandse wiet. Daar moet<br />
hij de komende twintig minuten<br />
wel mee door komen.<br />
„Waar willen jullie dat ik ga zitten?” Vr a a g t<br />
hij vermoeid. Aan het 1-op-1-interview dat we<br />
met hem zouden hebben, zijn op het laatste moment<br />
drie collega’s uit Duitsland en België toegevoegd.<br />
Snoop Dogg, die het liefst alle internationale<br />
promotie in wietstad Amsterdam doet,<br />
is doodop aan het eind van een dag propvol interviews<br />
met Europese media.<br />
Maar wanneer we over Bootsy Collins beginnen,<br />
de meesterbassist die op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> direct<br />
na Snoop Dogg met zijn band op hetzelfde<br />
podium staat, reageert de hiphopsuperster uit<br />
Long Beach, Californië enthousiast. De vraag<br />
was: waarom betekent Bootsy Collins zoveel<br />
voor je?<br />
Snoop Dogg: „Bootsy is mijn voorouder, mijn<br />
hiphopvader! Zijn muziek, zijn stijl en originaliteit,<br />
zijn cartoonachtige geest. Alleen al de manier<br />
waarop hij erin is geslaagd al die jaren fris,<br />
fly en relevant te blijven. Daar streef ik ook naar.<br />
Ik streef ernaar Bootsy Collins te zijn. Om op dezelfde<br />
wijze mensen met mijn muziek vrolijk te<br />
maken en te laten lachen.”<br />
De liefde voor Bootsy Collins zit diep bij<br />
Snoop Dogg. Hij noemt zichzelf niet voor niets<br />
ook ‘Snoopy Collins’. Of ‘Snoopadelic’; een verwijzing<br />
naar George Clintons band Funkadelic,<br />
waarin bassist Collins een prominente rol vervulde.<br />
Ook in zijn outfits verwijst Snoop Dogg,<br />
een groot liefhebber van de dominante zwarte<br />
muziek en mode uit de jaren zeventig, regelmatig<br />
naar de kleurrijke uitspattingen waarmee de<br />
funky bassist bekend werd, tot aan zijn karakteristieke,<br />
stervormige zonnebril toe.<br />
Ze kennen elkaar, de rapper en de funkbassist.<br />
Natuurlijk kennen ze elkaar. Collins doet<br />
mee op twee tracks op het dit jaar uitgekomen<br />
album Doggumentary van Snoop Dogg; de rapper<br />
staat op zijn beurt op Collins’ onlangs verschenen<br />
Tha Funk Capital of The World, en ze treden<br />
met regelmaat samen op. Hun samenwerking<br />
verloopt altijd even moeiteloos, vertelde<br />
Collins dit voorjaar aan hiphopsite sohh.com.<br />
„Het geeft me elke keer kippenvel wanneer ik<br />
eraan denk. Er zijn maar een paar cats met wie je<br />
hangt of die je kent, die je ook echt voelen, weet<br />
je... Snoop’s that cat.”<br />
De relatie met Bootsy is hecht, vertelt ook<br />
Snoop Dogg. „Hij was er vaak voor me, of ik nu<br />
goede of slechte tijden in de muziekindustrie<br />
meemaakte. Hij vertelde me dat ik gewoon mezelf<br />
moest zijn en lol hebben. Hij leerde me om<br />
niet bang te zijn typetjes te gebruiken en verschillende<br />
stemmen, en alles wat meer cartoonachtig<br />
te benaderen; alsof ik weer kind ben in de<br />
studio. Dat helpt me om met mijn fans op te<br />
groeien en tegelijkertijd ook jong van hart te<br />
b l ij v e n . ”<br />
De muzikale samenwerking tussen de rapper<br />
en de bassist is het eindstation van een lange,<br />
kaarsrechte muzikale lijn. Want dat William<br />
16<br />
16<br />
Het beste concert van Janne Schra<br />
‘Ik streef naar eenheid<br />
tussen publiek en band’<br />
Janne Schra (1981) is zangeres.<br />
Ze brak door met Room Eleven<br />
en staat dit jaar op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong><br />
<strong>Jazz</strong> met haar nieuwe project<br />
S ch r a d i n o va .<br />
Welk concert vergeet je nooit meer?<br />
„In 2009 stonden we met Room<br />
Eleven op Montréal <strong>Jazz</strong> in Canada.<br />
Het was op een plein met ongeveer<br />
tienduizend man die de muziek<br />
enorm waardeerden. We waren er<br />
twee jaar eerder ook al geweest, dus<br />
ze kenden ons al. Opeens begon het<br />
keihard te regenen. Ik dacht, nu<br />
gaan ze allemaal weg, maar iedereen<br />
stak een paraplu op en bleef<br />
heel aandachtig luisteren. Al die<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011<br />
Gangstarap<br />
voor zonnige<br />
b o u l eva r d s<br />
‘B ootsy’ Collins (59) een voorvader is van hiphop,<br />
staat buiten kijf. Collins speelde bas in de<br />
originele bezetting van de JB’s, de begeleidingsband<br />
van James Brown; maker van het meest gesampelde<br />
oeuvre in hiphop. En het was Collins<br />
die op aandringen van Brown in zijn basspel<br />
steeds krachtig de nadruk op de eerste tel legde;<br />
de ritmische basis van funk en later ook hiphop.<br />
Ook was Collins een drijvende kracht in het subgenre<br />
P-Funk (afkorting voor ‘pure funk’) en<br />
voor de dragende formatie Parliament-Funkadelic<br />
van George Clinton, die andere hofleverancier<br />
van hiphopsamples.<br />
Het is niet voor niets dat samples van de mu-<br />
plu’s, het was een mooi beeld. Uiteindelijk<br />
zijn we met z’n allen een<br />
parapludans gaan doen op het<br />
nummer ‘Lalalalove’. Ze konden<br />
natuurlijk niet echt klappen, dus ik<br />
deed voor hoe ze op elke ‘la!’ hun<br />
paraplu omhoog konden doen en<br />
het hele plein deed mee, een heel<br />
grappig gezicht.<br />
„Ik streef naar een eenheid tussen<br />
publiek en band tijdens optredens.<br />
Ik zoek naar iets waardoor<br />
die twee samengaan. Dat kan bijvoorbeeld<br />
door zoiets als in<br />
Montréal, maar het is geen strategie,<br />
het moet geen trucje worden.<br />
We proberen elke set zo te maken<br />
dat er een goede spanningsboog in<br />
Janne Schra Foto Lieke Romein<br />
zit. Je moet het publiek goed aanvoelen<br />
en je hebt een tijdje nodig<br />
om door te krijgen hoe de communicatie<br />
op die avond werkt. In een<br />
concert van een klein half uur is het<br />
Rapper Snoop Dogg zal op<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> zijn<br />
debuutalbum Doggystyle<br />
integraal spelen. De plaat uit<br />
1993 is doordrenkt met de<br />
funky effecten van bassist<br />
Bootsy Collins. „Bootsy is mijn<br />
voorouder, mijn hiphopvader!”<br />
SAUL VAN STAPELE<br />
Bootsy Collins<br />
ziek van James Brown, Bootsy Collins en George<br />
Clinton zo vaak als grondstof voor hiphopbeats<br />
worden gebruikt. Wat de eerste hiphop-dj’s met<br />
breakbeats deden – eindeloos een stukje ritme<br />
herhalen om een hypnotiserende, funky effect<br />
te creëren – deden zij al live met de muzikanten<br />
in hun bands. „Het voelt goed wanneer iemand<br />
een blik op je werk kan werpen en er iets aan<br />
toevoegt”, zei Collins in zijn interview met sohh.com.<br />
„Snoop is een speciaal geval omdat hij<br />
mensen liet weten waar zijn (muzikale invloed)<br />
vandaan kwam. Dat bewonder ik in hem.”<br />
Op zijn debuutalbum ‘Doggystyle’ dat Snoop<br />
Dogg tijdens <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> integraal zal spe-<br />
lastig voor elkaar te krijgen. Het<br />
hangt natuurlijk ook van het tijdstip<br />
af en hoeveel er is gedronken.<br />
„Laatst was ik bij een concert van<br />
Dan Mangan, een Canadese sin-<br />
len, is de muzikale erfenis van de P-Funk van<br />
Clinton en Collins dominant. Tot begin jaren<br />
negentig had Snoop Doggs producer Dr. Dre<br />
voornamelijk gewerkt met rappers met een<br />
meer agressieve rapstijl, die goed paste bij diens<br />
zware, kale beats. Maar inmiddels stopte Dr.<br />
Dre steeds meer invloeden van de P-Funk in zijn<br />
producties; Dr. Dre noemde zijn nieuwe, veel<br />
melodieuzere productiestijl – met hoge indringende<br />
deuntjes, vette basklanken en messcherp<br />
knallende drums – ‘G -Funk’; de ‘G’ staat voor<br />
‘ghetto’ of ‘gangsta’.<br />
De manier waarop Snoop Dogg daar met zijn<br />
warme, lome en lijzige stem overheen rapte,<br />
ger/songwriter, in een kleine zaal.<br />
Hij ging in het midden van de zaal<br />
op een stoel staan om daar een lied<br />
te spelen. Dan voelt het heel erg<br />
alsof je samen die muziek maakt.<br />
Daar hou ik van.<br />
„Het lijkt mij mooi om ooit nog<br />
meer met visuals op het podium te<br />
doen, om dat gevoel van eenheid<br />
nog verder te versterken. Ik vind<br />
beeld zelf altijd heel veel toevoegen<br />
aan de muziek. Tot nu toe heb ik er<br />
nooit echt iets mee kunnen doen,<br />
behalve in videoclips. Het zit wel in<br />
mij, ik heb audiovisuele media gestudeerd.<br />
Misschien is het iets voor<br />
een clubtour in de toekomst.”<br />
LEENDERT VAN DER VALK<br />
was in die tijd revolutionair. Niet omdat hij zulke<br />
grimmige straatverhalen vertelde, maar<br />
door de onnavolgbaar ontspannen manier<br />
waarop hij dat deed. Snoop Dogg was toen hij<br />
debuteerde een negentienjarig, broodmager lid<br />
van de Crips-gang, en de onderkoelde, haast<br />
achteloze manier wijze waarop hij over zijn<br />
rauwe omgeving vertelde, gaf een nieuwe dramatische<br />
lading aan zijn teksten. De geharde<br />
tiener rapte stroperig over het neerschieten van<br />
agenten, het seksueel delen van groupies en het<br />
vooruitzicht van jonge gangsters die wegsterven<br />
in de gevangenis; en het klonk alsof hij vertelde<br />
dat hij net de bus had gemist.<br />
Snoops soloalbum en het solodebuut The<br />
Chronic van zijn mentor Dr. Dre een jaar eerder,<br />
vormden een mijlpaal in de hiphopgeschiedenis.<br />
Op deze albums kwam de G-Funk waarmee<br />
Dr. Dre in zijn tijd bij NWA (Niggers With Attitude)<br />
al geëxperimenteerd had, tot volledige<br />
wasdom. Na de rauwe agressie van pioniers<br />
NWA, was dit veel meer ontspannen gangstarap<br />
met de diepe, funky basgeluiden en synths<br />
van Clinton en Collins als basisgeluid, die bedoeld<br />
leek om zo langzaam mogelijk mee langs<br />
zonnige boulevards te rijden. De muzikaliteit<br />
van de G-Funk – waarin veel met live instrumenten<br />
werd ingespeeld – en de vertraagde<br />
rapstijl van Snoop, veranderden het genre voorgoed.<br />
Of zoals Snoop zelf zegt in Amsterdam,<br />
met een sluw lachje: „Iedereen was aan het rennen.<br />
Ik heb rappers laten zien dat ze ook gewoon<br />
langzaam kunnen wandelen.”<br />
De eerste keer dat ik Snoop ontmoette,<br />
tijdens zijn eerste bezoek aan Nederland in december<br />
1996, luisterde hij tijdens het interview<br />
onafgebroken naar oude soulnummers die<br />
door de hotelkamer in Utrecht schalden. Hoewel<br />
Snoop in zijn rapstijl ook teruggrijpt op andere<br />
rappers in het genre, zoals bijvoorbeeld pionier<br />
Too $hort, is het vooral Snoop Doggs<br />
voorliefde voor P-Funk, r&b en andere zwarte<br />
muziekgenres uit de jaren zeventig, die zijn<br />
stijl, en daarmee die van veel rappers na hem,<br />
sterk heeft beïnvloed.<br />
Snoop ontwikkelde die rapstijl als tiener; als<br />
lid van rapgroep 213, samen met Warren G en<br />
de onlangs overleden crooner Nate Dogg. Op<br />
hun nooit uitgekomen demo brachten ze hun<br />
gangstaraps op een voor die tijd ongekend melodische<br />
en soms haast zoete manier. Die demo<br />
vormde de basis voor de latere hits met Dr. Dre<br />
op het roemruchte gangstaraplabel Deathrow<br />
Records, zegt Snoop nu.<br />
„213 was het fundament van Deathrow Records”,<br />
vertelt de rapper. „Wij waren de eerste<br />
rappers uit Long Beach die de rest van de gemeenschap<br />
van thugs (tuig) en gangsters inspireerden<br />
om te stoppen met bangen (een actief leven<br />
als ganglid, red.) en te beginnen met rappen.<br />
Zonder 213 zou er geen tweede golf van<br />
gangstarap zijn geweest. 213 was de mijlpaal.<br />
De muziek werd melodieuzer en rustiger en<br />
greep meer terug op oudere muziek. Het was<br />
nog steeds gangsta, maar met een r&b-twist.”<br />
Snoop Dogg in Amsterdam Fo t o ’s Andreas Terlaak<br />
Nu, achttien jaar na zijn baanbrekende debuut<br />
Doggystyle, is Snoop voor het eerst op wereldtour<br />
met alleen de nummers van die plaat<br />
waarmee hij het hiphopgenre veranderde. Het<br />
optreden dat hij op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> zal geven, is<br />
het optreden dat hij in 1993 niet kon geven, zegt<br />
Snoop in Amsterdam: „Toen de cd uitkwam,<br />
vocht ik tegen een aanklacht wegens moord. Ik<br />
bracht elke dag in de rechtszaal door. Toen mijn<br />
tweede album uitkwam (Tha Doggfather, 1996),<br />
was ik al verder en kon ik niet echt meer optreden<br />
met dat klassieke album waar het voor mij<br />
mee begonnen is.”<br />
Het debuutalbum van Snoop is nog steeds<br />
zijn succesvolste album, en op de elf optredens<br />
die ik van hem gezien heb, vormden de nummers<br />
van dit album steevast het leeuwendeel.<br />
A d v e rt e n t i e<br />
Kijk voor alle festivals op www.rotterdamfestivals.nl<br />
Het optreden op <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> is vooral uniek<br />
omdat hij het album integraal speelt met de<br />
gastartiesten met wie hij begin jaren negentig<br />
in de studio zat, zoals Warren G, Daz en Kurupt<br />
van zijn crew Tha Doggpound, The Lady of Rage<br />
en RBX. Zelfs de immer schuwe Dr. Dre zal<br />
via een video het publiek toe gaan spreken.<br />
Voor Snoop Dogg is het, nu hij tegen de 40<br />
loopt, een manier om uit de energie uit zijn<br />
jeugd te putten, zegt hij. „Ik probeer die herinneringen<br />
van toen terug te halen; die emoties<br />
waren fris en fly. We waren jonge, opkomende<br />
M C’s die geloofden in een droom; die geloofden<br />
in Dr. Dre, Deathrow Records en onszelf.<br />
En we wisten dat we, als we een kans zouden<br />
krijgen, die niet zouden verpesten.”<br />
Er is veel veranderd sinds Snoop Dogg op<br />
zijn negentiende koeltjes de wereld veroverde.<br />
Hij is een succesvol zakenman geworden die<br />
films produceert, platenlabels bestiert en aan<br />
de lopende band lucratieve sponsordeals sluit.<br />
Het voormalige jonge ganglid groeide de afgelopen<br />
twee decennia uit tot een door jong en<br />
oud in de armen gesloten hiphopster die miljoenen<br />
dollars omzette met muziek, merkkleding,<br />
hitseries, barbecues, auto’s, skateboards<br />
en zelfs prijzen winnende porno.<br />
Hij benadrukt in Amsterdam dat hij zo graag<br />
met Bootsy Collins samenwerkt, om de directe<br />
muzikale lijn tussen hem en de funkbassist te<br />
onderstrepen: „Ik wilde hem op mijn plaat om-<br />
‘Iedereen rende. Ik heb<br />
rappers laten zien dat ze ook<br />
langzaam kunnen zijn’<br />
dat ik de P-Funk en de G-Funk met elkaar wilde<br />
verbinden.” Maar zijn repertoire leunt al lang<br />
niet meer zo op gangstarap en G-Funk als in het<br />
begin van de jaren negentig; Snoop verbreedde<br />
zijn muzikale horizon de laatste jaren nadrukkelijk<br />
door in zijn nummers ook uit blues en<br />
country en („speciaal voor Europa”) uit house te<br />
putten. Hij slaat nu en dan zelfs schmierend<br />
aan het zingen. De jonge gangsta van weleer<br />
heeft in de voetstappen van Bootsy Collins zijn<br />
eigen muzikale en artistieke vrijheid gevonden.<br />
„Hiphop is muziek van de wereld”, zegt<br />
Snoop. „Het is groter dan de hood (wijk). Het<br />
verandert de levens van mensen, waar ze ook<br />
vandaan komen. Er zijn geen voorwaarden voor<br />
hiphop; je hoeft niet zwart te zijn, of ‘getto’, of<br />
uit een eenoudergezin te komen. Dat is waar<br />
het vandaan komt, maar het is inmiddels verder<br />
gegroeid. De eerste persoon die op een<br />
drum sloeg, dacht ook niet dat daar later iemand<br />
gitaar bij zou gaan spelen, en piano, en<br />
zou gaan zingen.”<br />
Hij lacht zijn sluwe lachje. „En het is allemaal<br />
begonnen in Afrika, op een eiland, waar<br />
een heleboel Afrikanen waren die op een trommel<br />
sloegen en shit aan het roken waren. Daar<br />
zaten ongetwijfeld een paar van mijn oudooms<br />
en oudtantes tussen.”<br />
› Snoop Dogg treedt zondag 10 juli op in de<br />
Nile, Bootsy Collins speelt na hem.<br />
17<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 17
HET IS TIJD OM SAMEN<br />
EEN GRENS TE TREKKEN<br />
BOIJMANS BEZET EN<br />
MARS DER BESCHAVING<br />
ZONDAG 26 JUNI EN<br />
MAANDAG 27 JUNI<br />
Op 26 juni wordt museum Boijmans van<br />
Beuningen bezet. Op 27 juni zijn de demonstraties<br />
rond het cultuurdebat in de Tweede<br />
Kamer. Als verbinding tussen deze twee<br />
lopen we een mars op Den Haag: de Mars<br />
Der Beschaving. Geen stille tocht; een grote,<br />
kleurrijke en energieke mars. We roepen<br />
iedereen die getroffen wordt door het<br />
visieloze beleid van dit kabinet, iedereen<br />
die gelooft in een andere toekomst, iedereen<br />
die een ander land voor ogen heeft<br />
op om mee te lopen. We lopen niet voor<br />
onszelf, maar voor elkaar.<br />
Na Boijmans Bezet, vertrekt om 17:00<br />
de grote mars uit Rotterdam richting Den<br />
Haag. Een tocht van ongeveer 25 kilometer.<br />
Midden in de nacht komen we aan in Den<br />
Haag. Daar verleent één van de theaters<br />
ons onderdak. ‘s Ochtends vroeg sluiten<br />
we ons aan bij de protesten in Den Haag.<br />
Het is vanuit onze betrokkenheid met de<br />
gehele samenleving dat wij in actie komen.<br />
Het ondoordachte beleid van de regering<br />
treft velen in onze samenleving. Met haar<br />
lege symboolpolitiek breekt zij af wat<br />
een beschaving nodig heeft. Schoonheid,<br />
vernieuwing, zorg, vertrouwen, openheid<br />
en tolerantie.<br />
Staatssecretaris Zijlstra bezuinigt 200 miljoen<br />
op de kunsten. Geen enkele sector wordt<br />
harder getroffen dan de podiumkunsten. Zij<br />
wordt meer dan gehalveerd. Het cultuurbeleid<br />
van deze regering getuigt van minachting<br />
voor wat er in de sector omgaat en een<br />
gebrek aan feitelijke kennis.<br />
De grootste klappen vallen bij de kleine<br />
en middelgrote gezelschappen die worden<br />
ondersteund door het Fonds Podiumkunsten.<br />
Juist deze gezelschappen bereiken met een<br />
kleiner budget dan de stadsgezelschappen<br />
een enorm publiek. Juist deze gezelschappen<br />
spelen op de zomerfestivals in alle delen<br />
van het land. Deze festivals in de provincie<br />
zullen marginaliseren of verdwijnen. Het zijn<br />
opvallend vaak de kleinere gezelschappen<br />
en de onafhankelijke makers die op de internationale<br />
podia staan.<br />
Onder dit kabinet stevenen wij af op een<br />
samenleving waarin geen plaats meer is<br />
voor nieuwsgierigheid, en waarin alles in<br />
cijfers uitgedrukt moet worden. Waarin<br />
de Nederlandse identiteit een benauwd<br />
keurslijf wordt, in plaats van de bonte<br />
verzameling aan meningen, overtuigingen<br />
en uitdrukkingsvormen die haar al zo lang<br />
kenmerkt en bijzonder maakt. Dit kabinet<br />
staat een samenleving voor waarin alleen<br />
het recht van de sterkste geldt, nuance als<br />
zwakte wordt gezien, waarin geld het wint<br />
van schoonheid en macht van zorg. Een in<br />
onze ogen onbeschaafde samenleving.<br />
Wij eisen dan ook dat de regering de crisis<br />
niet langer als alibi gebruikt voor onbehoorlijk<br />
bestuur, haar minachting voor feiten<br />
aan de kant zet, staatsmanschap toont en<br />
daadwerkelijk verantwoordelijkheid neemt<br />
voor de toekomst.<br />
Booijmans Bezet en Mars der Beschaving<br />
is een initiatief van kunstenaars en kunstliefhebbers.<br />
KOM MASSAAL!<br />
www.marsderbeschaving.nl<br />
Nederland staat in de voorhoede van het<br />
hedendaagse theater - omdat Nederland<br />
zich altijd zorgvuldig heeft bekommerd om<br />
de ontwikkelingsmogelijkheden van zijn<br />
jonge talenten. In het beleid van Zijlstra is<br />
er geen plaats voor het talent van de toekomst,<br />
want de talentontwikkeling wordt in<br />
zijn geheel wegbezuinigd. Afgestudeerde<br />
theatermakers treffen voortaan een leeg<br />
theaterlandschap aan. Zij kunnen zich, net<br />
als in de jaren zestig weer richten tot de<br />
grote gezelschappen. Dat betekent het einde<br />
aan de artistieke vernieuwing en de diversiteit.<br />
Prominenten in binnen en buitenland<br />
spreken niet voor niets van een bomaanslag<br />
op de Nederlandse cultuur.<br />
De staatssecretaris zegt weinig van kunst<br />
af te weten, maar legt het advies van de<br />
Raad van cultuur voor een groot deel naast<br />
zich neer. Graag wil hij in een keer de kraan<br />
Boijmans Bezet<br />
26 juni, 11 tot 17 uur, binnentuin<br />
en de zalen van het museum<br />
Presentatie:<br />
Anna Drijver, Sander de Kramer e.a.<br />
Mars der Beschaving<br />
26 juni, 17 uur tot 27 juni…<br />
Loop massaal in de nacht van 26 op 27 juni<br />
de Mars der Beschaving van Rotterdam naar<br />
Den Haag en Demonstreer in Den Haag!<br />
Voor hen wiens geest sterker is<br />
dan het lijf: haak later aan!<br />
Wat kunt u doen?<br />
Kijk op www.marsderbeschaving.nl:<br />
Verspreid de actie! Mail hem door! Nodig<br />
iedereen uit op Facebook!<br />
Meelopen?<br />
Organisaties en groepen die zich willen<br />
aansluiten bij de Mars, mail naar aanmeldenmars@gmail.com,<br />
met naam en<br />
contactgegevens. Uw naam komt dan op<br />
onze site. Individuen kunnen zich aanmelden<br />
via Facebook en/of zich aansluiten<br />
op de dag zelf!<br />
Het programma van De Mars en Boijmans<br />
Bezet is volop in voorbereiding. Houd de site<br />
in de gaten voor meer informatie.<br />
OVER GESCHIEDENIS GESPROKEN; TOEN WINSTON CHURCHILL TEN<br />
TIJDE VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG WERD GEVRAAGD TE BEZUINIGEN<br />
OP DE KUNST VANWEGE DE HUIZENHOGE OORLOGSUITGAVEN, WAS ZIJN<br />
ANTWOORD: “MAAR WAAR VECHTEN WIJ DAN NOG VOOR?”<br />
De Nederlandse podiumkunstenaars ondersteunen de Mars der Beschaving<br />
dichtdraaien. Dit jaagt private investeerders<br />
juist weg. De gevolgen van de bezuinigingen<br />
- én wat ze opleveren - weigert Zijlstra te<br />
laten doorrekenen. De volstrekte onbereidwilligheid<br />
tot overleg wekt cynisme. Een<br />
cultuur gebaseerd op rancune is desastreus<br />
en niet alleen voor de kunst. De podiumkunsten<br />
zijn sociale kunsten. Zij moeten in het<br />
brandpunt staan van het openbare leven,<br />
diversiteit bieden, voor iedereen toegankelijk<br />
zijn en kritisch mogen zijn. Het bedrijfsleven<br />
staat niet te trappelen om een steunende rol<br />
te spelen. Er is ook geen financiële stimulans<br />
om die te bevorderen, zoals beloofd. Het is<br />
bovendien niet de taak van bedrijven om<br />
de moeilijke vragen van de wereld, die over<br />
leven en dood, over zingeving, liefde, geloof<br />
en menselijkheid te stellen. En dat is niet iets<br />
wat in eerste instantie geld oplevert, maar<br />
dat toch zin heeft. Dat doet de kunst.<br />
Daar blijven wij voor vechten.<br />
<br />
De lenige stemkunst van Kurt Elling<br />
Weinig jazzvocalisten zingen<br />
op zo’n losse, nonchalante<br />
manier als de Amerikaan<br />
Kurt Elling. „Ik wil mensen<br />
blijdschap laten voelen als<br />
ik een opgewekt liedje zing.”<br />
AMANDA KUYPER<br />
De male voice in de jazz is dungezaaid.<br />
Want hoewel er elke<br />
generatie wel iemand opstond<br />
die de ontwikkeling<br />
van de jazzzang verder<br />
bracht, zijn de kerels wereldwijd<br />
altijd overschaduwd<br />
door zangeressen. Dat is, zegt de Amerikaanse<br />
jazzvocalist Kurt Elling (43), omdat de meeste<br />
zingende mannen gewoon popster willen worden.<br />
„Als je meisjes wilt versieren ga je geen jazz<br />
zingen. Dan pak je een gitaar, ga je zingen en ga<br />
je geld verdienen.”<br />
Wie jazz zingt gaat met de billen bloot, aldus<br />
Elling. „<strong>Jazz</strong> is zonder studiotechniek. Er is niemand<br />
die je de noten helpt op te tillen. En het<br />
gaat niet over hard zingen. <strong>Jazz</strong> zing je nooit zomaar<br />
en geen optreden is hetzelfde. En het allerlastigste:<br />
mensen kunnen precies horen wat<br />
je weet en wat je niet weet van muziek.”<br />
De jazzzang van Kurt Elling (1967, Chicago)<br />
is kunst. De bariton komt met zijn buigzame<br />
stem langs maar liefst vier octaven, neemt risico’s<br />
maar verschiet nooit zijn kruit en geeft een<br />
onweerstaanbare invulling aan techniek en<br />
voordracht. Bar weinig jazzvocalisten zingen<br />
op de nonchalant-losse manier als Elling. Ooit<br />
‘Om die melodie te vinden<br />
die anderen nog niet kenden<br />
– daar doe je het voor’<br />
zond hij bij Blue Note een demo en kreeg<br />
prompt een platencontract. Met zijn elegante<br />
manier van zingen, die hij van vocalisten als Jon<br />
Hendricks en Mark Murphy afkeek, heeft hij<br />
zich vervolgens, met steeds betere albums een<br />
plaatsje veroverd in de top van deze generatie<br />
jazzvocalisten. Het leverde hem diverse<br />
Grammynominaties op. Elling verzilverde er<br />
een voor zijn album Dedicated to You, waarop hij<br />
de muziek van saxofonist John Coltrane en zanger<br />
Johnny Hartman eerde.<br />
Niet gek voor iemand die betrekkelijk laat in<br />
de jazz arriveerde, zegt Elling aan het ontbijt in<br />
een Amsterdams hotel. Hij groeide op met zang<br />
in de kerk van zijn vader en zong eerst in diverse<br />
klassieke koren. „Ik ben niet in de jazz geboren,<br />
ging niet naar het conservatorium. Ik verdiende<br />
mijn zangsporen door solo’s uit te pluizen, hard<br />
te studeren en te zingen waar ik maar kon.”<br />
Hij voelde dat hij zich harder moest bewijzen<br />
dan de anderen. „Ach, ik was een blanke man<br />
die jazzzanger wilde zijn, maar niet in jazzstad<br />
New York woonde. Wie zat op mij te wachten?<br />
Maar het zat meer in mijn hoofd dan dat het<br />
echt een ding was hoor. <strong>Jazz</strong>musici hebben me<br />
eigenlijk altijd verwelkomd. Oude gevestigde<br />
jazzcats in Chicago als de saxofonisten Von Freeman<br />
en Eddie Johnson drukten me tegen de<br />
borst en moedigden me aan in kleine clubs:<br />
‘Kom volgende week maar terug jongen’. Ik<br />
dank veel aan hen.”<br />
Met zijn elegante manier van zingen heeft<br />
Kurt Elling zich opgewerkt tot de eredivisie<br />
Ja z z vo c a l i s t e n<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> presenteert drie generaties<br />
jazzlegendes op één podium: de<br />
vocalisten Al Jarreau, Kurt Elling en Jon<br />
Hendricks, onder begeleiding van het<br />
Metropole Orkest o.l.v Vince Mendoza.<br />
Jon Hendricks (1921) kan beschouwd<br />
worden als sleutelfiguur in de jazzzang.<br />
H e n d ri ck s ’ bewerkingen van jazzklassiekers<br />
van Count Basie en Duke Ellington<br />
zijn inspiratiebronnen geworden voor<br />
menig jazzvertolker, maar ook voor<br />
Ik kan een marathon<br />
lopen met mijn stem<br />
Kurt Elling Fo t o ’s Andreas Terlaak<br />
jazzvocalisten van nu. Hij brengt een wat intellectueel<br />
soort jazz, door bijvoorbeeld solo’s van<br />
John Coltrane en Dexter Gordon van op poëzie<br />
en literatuur geïnspireerde teksten te voorzien<br />
(‘vocalese’). Daarnaast geeft hij een nieuwe dimensie<br />
aan het woordeloos improviseren (scatten).<br />
Zijn zelf benoemde ranting stijl (tekst improviseren<br />
op ter plekke bedachte melodietjes)<br />
maakt zijn muziek spannend en bloemrijk.<br />
Zanger Jon Hendricks introduceerde de vocalese-stijl,<br />
het nazingen van historische instrumentale<br />
jazzsolo’s, een nog steeds in de jazz<br />
veelvuldig uitgevoerde kunst. Hij geldt als Ellings<br />
grote voorbeeld. „Hij is mijn tweede vader,<br />
de schakel in de originele jazzketting. Hij heeft<br />
me leren verhalen vertellen in de muziek. Dat<br />
houdt de avond interessant, maakt dat de mensen<br />
willen blijven zitten.”<br />
„Veel jonge vocalisten onderschatten de<br />
cross-overartiesten en stemkunstenaars<br />
die werken op de scheidslijn tussen pop<br />
en jazz. Zoals Al Jarreau. Hij valt als<br />
zanger al vanaf eind jaren zeventig tussen<br />
alle genres. Als enige vocalist won<br />
hij Grammy’s in drie verschillende genres:<br />
pop, r&b en jazz. Jarreau is een<br />
buitengewoon vocaal stylist, die mooie<br />
liedjes schrijft. Schijnbaar moeiteloos<br />
combineert de stematleet jazz met soul,<br />
funk, gospel en Afrikaanse zang.<br />
kunst van vocalese”, vervolgt Elling. „Ze denken:<br />
dat doen we zo even. Maar het is gewoon<br />
heel moeilijk. Van het transcript van de vocalese<br />
tot het editen van de tekst en dan het zingen erva<br />
n . ” Solo’s kiest hij intuïtief. Op zijn meest recente<br />
album The Gate interpreteert Elling, net<br />
als op zijn vorige plaat Dedicated to you , klassiekers<br />
in nieuwe arrangementen van Ellings vaste<br />
pianist Laurence Hobgood. Het is een wat onsamenhangende<br />
pop- en jazzverzameling, maar<br />
het levert verrassingen op. ‘Steppin’ Out’ va n<br />
Joe Jackson krijgt een mahoniekleurige behandeling<br />
die fijn swingt. Tearjerker ‘After the Love<br />
is Gone’ van Earth, Wind & Fire is in gestripte<br />
vorm een invoelende jazzballade. En Lennon en<br />
McCartneys ‘Norwegian Wood’ heeft een aantrekkelijk<br />
steviger aanpak gekregen met ruimte<br />
voor een bluesgitaarsolo.<br />
Met zijn geëngageerde poetrystijl voorziet hij<br />
vergeelde nummers van nieuw elan. Elegant<br />
verbindt hij de woorden. Soul in jazzvorm kan<br />
ook wat geforceerds krijgen. Maar wat Elling<br />
ook zingt – zo achteloos, chique en goed – het<br />
origineel kruipt toch naar je achterhoofd. „Ik<br />
kan per album aangeven wat ik als vocalist heb<br />
geleerd. Het is daarbij ook per album relaxter,<br />
mijn bewijsdrang slinkt. Het gaat meer over<br />
toelaten wat de muziek nodig heeft, en niet het<br />
ego pleasen. Al is dat soms moeilijk loslaten.”<br />
Het mooie aan jazz, vervolgt Elling, is dat het<br />
avontuurlijk en inventief is. „De muziek kijkt<br />
altijd naar de toekomst, maar vergeet het verleden<br />
niet. Om die ene melodie te vinden die anderen<br />
nog niet kenden, daar doe je het voor.”<br />
En de interactie met musici, blijft indrukwekkend.<br />
„Je stimuleert elkaar in dit creatieve<br />
proces. Ook als je de mist in gaat. Want een foutje<br />
sluipt er zo in. Even laat je je gedachten gaan<br />
of de moeheid bevangt je en ach, daar ga je. Je<br />
moet je zo concentreren.” Laatst nog, grinnikt<br />
Elling. Zette hij in een verkeerd ritme in en<br />
kwam er niet meer uit. „Ik keek mijn drummer<br />
aan, wat ben je ik nou aan het doen? En dan is er<br />
dat vangnet dat de blunder opvangt.”<br />
Door de jaren heen is Kurt Elling gegroeid<br />
op het podium. Hij ontwikkelde een animerende<br />
podiumpersoonlijkheid. In zijn altijd wat<br />
ruime oude mannenpak en zijn gladde achterovergekamde<br />
haren ziet hij eruit als een dandyachtige<br />
figuur die zich met grapjes en gimmicks<br />
als het imiteren van instrumenten door zijn<br />
concert werkt. Het lijkt zo makkelijk, maar<br />
niets is zomaar. „Dat doe ik opzettelijk. Ik wil<br />
mensen blijdschap laten voelen als ik een opgewekt<br />
liedje zing.”<br />
Hij is daarbij scherp op zijn musici. „Ze moeten<br />
in staat zijn het vuur op te stoken als ik hen<br />
de bal toewerp.” Ik wil jongens die echt wat<br />
kunnen, die iets op tafel leggen dat ik nooit had<br />
kunnen bedenken. Het instrument dat wordt<br />
bespeeld maakt me dan niet eens zo uit. Ik selecteer<br />
op speler en vurig spel. Als het project omhoog<br />
wordt getild ga ik ook weer beter zingen.”<br />
Met grote discipline probeert Elling fit te blijven.<br />
Door vijf kilometer per dag te rennen bijvoorbeeld.<br />
„Een avond met publiek vergt veel opoffering.<br />
Soms zou ik liever een stad bekijken dan<br />
gaan slapen. Maar ik ben het aan de muziek en<br />
het publiek verplicht. Ik kan een marathon lopen<br />
met mijn stem, maar je moet blijven trainen.”<br />
› Kurt Elling geeft twee concerten op 9 juli:<br />
met Al Jarreau, Jon Hendricks & Metropole<br />
Orkest, en in het programma ‘Kurt Elling<br />
Swings Sinatra’ met de Klüvers Bigband.<br />
19<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 19
Round Town<br />
1. Ahoy' Rotterdam, Ahoyweg 10<br />
2. Antonius Binnenweg,<br />
Nieuwe Binnenweg 33<br />
3. Beurstraverse<br />
(Koopgoot, Mall en Gallery)<br />
4. BIRD, Raampoortstraat 26-29<br />
5. Blender, Schiedamsevest 91<br />
6. Café Iez, Witte de Withstraat 79<br />
7. Café Verhip, Sint-Jobsweg 21<br />
8. Centrale Bibliotheek & Centrale<br />
Discotheek Rotterdam, Hoogstraat 110<br />
9. Charloisse Kerksingel Buitenpodium,<br />
Oud-Charlois<br />
10. Dizzy <strong>Jazz</strong>café,’s, Gravendijkwal 127<br />
11. Doelencafé (Young Talent Stage),<br />
Schouwburgplein 52<br />
12. Euromastpark, ZomerZondagen,<br />
Park onder de Euromast<br />
13. Galerie Kralingen, Gashouderstraat 9<br />
14. Goethe-Institut Rotterdam,<br />
Westersingel 9<br />
15. Gusto, Schiedamse Vest 40<br />
16. Hart van IJsselmonde,<br />
Keizerswaard 55<br />
17. Heemraadsplein<br />
18. Heidegger, Grotekerkplein 70<br />
19. Hilton Hotel Rotterdam,Weena 10<br />
20. Hoflaankerk, Oudedijk 2<br />
21. Hotel New York, Koninginnehoofd 1<br />
22. Het Koetshuis, Kasteelweg 53<br />
23. Kunsthal, Westzeedijk 341<br />
24. LantarenVenster, Otto Reuchlinweg 996<br />
25. Laurenskerk R'dam Grotekerkplein 15<br />
26. LP II (Las Palmas), Wilhelminakade 326<br />
27. De Machinist, Willem Buytewechstr 45<br />
28. Maritime Hotel R'dam, Willemskade 13<br />
29. Marlies Dekkers Store,<br />
Witte De Withstraat 2<br />
30. Metrostation Beurs<br />
31. Metrostation Zuidplein<br />
32. Museum Boijmans Van Beuningen,<br />
Museumpark 18-20<br />
33. Museumwoning Sonneveld,<br />
Museumpark 25<br />
34. Music Matters Brassband School,<br />
Dalweg 5<br />
35. Nederlands Architectuurinstituut,<br />
20<br />
20<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011<br />
Museumpark 25<br />
36. Noordereiland, Maaskade<br />
ter hoogte van de Van der Takstraat<br />
37. Oude Haven, Haringvliet 637<br />
38. Panorama restaurant, Leuvehaven 56<br />
39. Paradijskerk (Rotown op Locatie),<br />
Nieuwe Binnenweg 25<br />
40. Prachtig Grandcafé, Willemsplein 77<br />
41. Resto van Harte Oude Noorden,<br />
Schommelstraat 279<br />
42. Resto van Harte Schiemond,<br />
Dempostraat 143<br />
43. Rotown, Nieuwe Binnenweg 17-19<br />
44. Rotterdam Info, Coolsingel/<br />
Binnenwegplein<br />
45. Salonboot De Animathor,<br />
Haringvliet tegenover nummer 100<br />
46. Schouwburgplein<br />
47. Selexyz Donner, Lijnbaan 150<br />
48. Singeldingen, Heemraadsingel<br />
49. Stadspodium, Grotekerkplein<br />
50. SS R'dam, 3e Katendrechtse hoofd 25<br />
51. Theater Walhalla, Sumatraweg 9<br />
52. Theater Zuidplein, Zuidplein 60-64<br />
53. Tia Piri Piri Restaurant, Westzeedijk 341<br />
54. Ti k i ’s Bar, Hartmansstraat 16-A<br />
<strong>North</strong><strong>Sea</strong><strong>Jazz</strong><br />
liveop<br />
Radio6 8<br />
55. Timmer Café, Oude Binnenweg 120<br />
56. Restaurant De Tuin, Plaszoom 354<br />
57. Tussentuin Oude Westen, Gaffelstr 70<br />
58. De Unie, Mauritsweg 34-35<br />
59. Van Popering, Schildersstraat 20a-22a<br />
60. Veerhaven, Veerkade 15<br />
61. Villa Zebra, Stieltjesstraat 21<br />
62. Vr o e s e n p a r k<br />
63. Witte Aap, Witte de Withstraat 78<br />
64. Witte de Withstraat<br />
65. Your Space, Kruiskade 19<br />
66. Zaal Staal, Beursplein 33<br />
67. Zenne Eten en Drinken, Willemskade 27<br />
Tips Round Town<br />
Het randprogramma bij het <strong>North</strong><br />
<strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> Festival is van 24 juni t/m<br />
10 juli. Er zijn zo’n twee honderd<br />
concerten, exposities, masterclasses,<br />
lezingen, jamsessies en straatoptredens<br />
op tachtig locaties door de hele<br />
stad: in concertzalen, cafés of clubs,<br />
maar ook op metrostations, de Oude<br />
Haven, musea of in de winkel van<br />
Marlies Dekkers.<br />
Kijk voor het programma op<br />
www.northsearoundtown.com<br />
<strong>Jazz</strong>dag De aftrap van <strong>North</strong> <strong>Sea</strong><br />
Round Town is op 24 juni tijdens De<br />
<strong>Jazz</strong>dag, hét netwerk evenement<br />
voor jazz Nederland. Op 24 juni worden<br />
meer dan duizend jazzprofessionals<br />
verwacht in de Maasstad. Aanstormend<br />
nationaal jazztalent presenteert<br />
zich ’s avonds in Lantaren-<br />
Venster en Hotel New York met o.a.<br />
het Clazz Ensemble, Amsterdam <strong>Jazz</strong><br />
Orchestra, Kern Koppen, Tom Beek<br />
Trio, Martin Fondse & Wolfert Brederode,<br />
Tin Men and the Telephone,<br />
Tuur Moens & Syndicate en Nanko.<br />
Lezingen De tweedaagse maar ook<br />
afzonderlijk te volgen cursus jazz<br />
gaat over The Great American Songbook.<br />
Jaap Gerritse laat 25 juni 11u in het<br />
Selexyz theater de songs van grote<br />
componisten horen, uitgevoerd door<br />
o.a. Sarah Vaughan, Peggy Lee, Ella<br />
Fitzgerald, Frank Sinatra en Nat<br />
King Cole – allemaal in mooie films<br />
vastgelegd. Op 2 juli 11u gaat Ruud<br />
Bergamin in op de bronnen van de<br />
jazzmuziek, aansluitend: live optreden<br />
van Jaap Gerritse (contrabas) en<br />
Ruud Bergamin (altsax, sopraansax).<br />
En op 9 juli 11u zal Ashley Kahn met<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> eregast Rudresh Ma-<br />
t/m 10 juli<br />
Beleef het festival LIVE op<br />
Radio 6 Soul & <strong>Jazz</strong>,<br />
bij de NTR op Nederland 2 & 3,<br />
Cultura24 en radio6.nl<br />
11 t/m 15 juli<br />
THE BEST OF NORTH SEA JAZZ<br />
op Radio 6 Soul & <strong>Jazz</strong><br />
mobiel<br />
kabel<br />
radio6.nl<br />
Kabelfrequenties: Amsterdam 104.2 Den Haag 107.4 Rotterdam 91.9 Utrecht 94.1 of bel gratis 0800 026 2666<br />
hanthappa een multimedia lezing<br />
geven over het roemruchte platenlabel<br />
Impulse Records.<br />
Res: promotie.donner@selexyz.nl.<br />
Paul Acket <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> en Paul<br />
Acket zijn onlosmakelijk met elkaar<br />
verbonden. Acket was uitgever van<br />
muziektijdschriften, bracht als impresario<br />
pop- en jazzbands en jazzartiesten<br />
naar Nederland en begon in<br />
1974 zijn droom: het <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong><br />
Festival. In de Centrale Bibliotheek is<br />
een expositie over hem te zien aangevuld<br />
met films. Vanaf 25 juni.<br />
Inl www.bibliotheek.rotterdam.nl<br />
Huiskamerconcer ten Wie niet van<br />
mensenmassa’s houdt kan in juni en<br />
juli ook naar huiskamerconcerten. In<br />
Alive! Modern Savoir spelen jazzprijswinnaars<br />
en er wordt ook eten geserveerd.<br />
Daarna zijn er in café Verhip<br />
nog jamsessies.<br />
Inl www.alivemodernsavior.nl<br />
Musea In de mooiste huiskamer van<br />
Rotterdam, museumwoning Sonneveld,<br />
geeft het Rembrandt Frerichs<br />
Trio op 3 juli 14u een concert. In Boij<br />
mans Van Beuningen, de Kunsthal en<br />
het Nederlands Architectuurinstituut<br />
zijn ook concerten.<br />
Inl www.museumwoning.nl<br />
Bird Officieel gaat jazzclub BIRD in<br />
de Hofbogen (onder het station Hofplein)<br />
in september pas open maar de<br />
bouw wordt in het weekend van 8 en<br />
9 juli gestaakt voor een <strong>North</strong> <strong>Sea</strong><br />
Roundtown programma. Met een liveprogramma<br />
van Straightup<strong>Jazz</strong> in<br />
de ene Hofboog en het clubprogramma<br />
van Boogieball in de andere, dj’s<br />
en soulfood voor de midnight<br />
m u n ch i e s.<br />
Inl www.birdfest.nl<br />
<strong>North</strong><strong>Sea</strong><br />
<strong>Jazz</strong>Live<br />
ElkedagbijdeNTRop<br />
Nederland2&3,Cultura24<br />
enRadio6Soul&<strong>Jazz</strong><br />
radio6.nl<br />
Eten en drinken<br />
De meeste <strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong>concerten<br />
beginnen omstreeks 17u, dus ga uitgebreid<br />
lunchen in Rotterdam en eet<br />
’s avonds nog een hapje in Ahoy: sushi,<br />
curry, hamburgers, pannenkoeken,<br />
ijs en salades, fruit en smoothies<br />
bij La Place.<br />
Cappucino De lekkerste cappucino<br />
van Rotterdam drink je misschien<br />
wel bij ...Cappucino in de lunch-coffee-party<br />
room. Vorig jaar kregen ze<br />
er de Ke t e l b i n k i e 2010 voor. Van 9-17u<br />
serveren ze allerlei soorten espresso,<br />
cappucino en thee, Lily’s cupcakes,<br />
cheese cake (New York style), broodjes<br />
van het Vlaamsch Broodhuys,<br />
muffins, bagels, vruchtensappen en<br />
salades. Open 9-17u (zo vanaf 10u).<br />
Korte Hoogstraat 23.<br />
Inl www.cappucinorotterdam.nl<br />
Dudok Patisserie Wie vroeger<br />
langs Dudok liep bezweek meestal<br />
voor de geur van de vers gebakken<br />
appeltaart. Sinds een jaar zit Dudok<br />
Patisserie in een aparte winkel om de<br />
hoek waar ze nog steeds appeltaart,<br />
brownies, chocolate chip cookies,<br />
muffins, koffie en thee serveren en<br />
verkopen.<br />
Open vr 8-18u, za 9-18u en zo 10-18u. ,<br />
Westewagenstraat 52. Inl www.dudok.nl.<br />
Dudok In het grand café van Dudok<br />
is het ook prima lunchen met warme<br />
panini’s, snacks (geitenkaasloempia’s),<br />
clubsandwiches, Normandische<br />
vissoep en vlees, vis en vegetarische<br />
gerechten.<br />
Open vr van 08-01u, za 9-01u, zo 10-23u,<br />
Meent 88. Inl www.dudok.nl.<br />
Trattoria Gusto Lekkere Italiaan<br />
die inmiddels zo populair is dat het<br />
naburige pand erbij getrokken is. Op<br />
de (lunch)kaart bruscheta, arrancini<br />
Siciliani, gevuld met garnalen, citroen<br />
en tomaat , kleine pizza’s,<br />
soep, salades en panini’s. In de pasticceria<br />
is vanaf 11u verse taart en<br />
koffie. Ook is er een ijssalon.<br />
Open voor lunch van 11-16u, Schiedamsevest<br />
40. Inl www.gusto-rotterdam.nl<br />
Sumo Filmliefhebbers kennen Sumo<br />
van het International Film Festival<br />
Rotterdam. Je kunt er bijna onbeperkt<br />
sushi, tempura en grillgerechten<br />
eten (ten minste 6 x 5 gangen<br />
voor €17,50). Vers, lekker en de gerechten<br />
komen snel op tafel. Lu n ch<br />
van 12-17u, Westersingel 1.<br />
Inl www.gusto.nl.<br />
De Tuin Op een van de mooiste plekjes<br />
van Rotterdam, aan de Kralingse<br />
Plas, ligt De Tuin. Oorspronkelijk een<br />
herenhuis uit 1867, maar onlangs<br />
verbouwd met een nog groter terras.<br />
Op de kaart foccacia, wraps en salades.<br />
Open 10-22u, Plaszoom 354.<br />
Inl www.restaurantdetuin.nl<br />
Hotel New York De meeste Rotterdammers<br />
kennen Hotel New York.<br />
Maar het blijft altijd bijzonder fruits<br />
de mer te eten aan de bar of Oosterse<br />
mihoensalade in het restaurant met<br />
uitzicht op het water. Bij mooi weer<br />
is er Terras Maaskant met cocktails<br />
in strandstoelen.<br />
Open: Maaskant vanaf 10u,<br />
HNY vanaf 7u. Koninginnehoofd 1.<br />
Inl www.hotelnewyork.nl<br />
Sch m i d t Gewoon staande aan een<br />
counter haring of garnalenkroketten<br />
met gefrituurde peterselie eten met<br />
een glaasje Sancerre kan natuurlijk<br />
ook bij Schmidt, dé viswinkel/handel<br />
van Rotterdam.<br />
Open vr 8-18u, za 8-16u, Vasteland 60.<br />
Inl www.schmidtzeevis.nl<br />
<strong>North</strong> <strong>Sea</strong> <strong>Jazz</strong> voor kinderen<br />
<strong>Jazz</strong>Babar Het ‘grote’ <strong>North</strong> <strong>Sea</strong><br />
<strong>Jazz</strong> Festival for Kids is zondag 3 juli<br />
vanaf 13u30u met muziek, dans, instrumenten<br />
maken en improvisatie<br />
in Ahoy. Frank Groothof vertelt in<br />
<strong>Jazz</strong>Babar een ontroerend verhaal<br />
over een olifantje dat allerlei avonturen<br />
beleeft. Hij speelt in op de live<br />
tekeningen van Gerard de Bruyne en<br />
er is jazzmuziek, gespeeld door Eric<br />
Ineke <strong>Jazz</strong>Xpress.<br />
<strong>Jazz</strong>-4kids Maak kennis met jazzmuziek<br />
op de workshop ‘<strong>Jazz</strong> en improviseren’<br />
van <strong>Jazz</strong>- 4kids. Aan het<br />
eind van de dag mogen kinderen hun<br />
improvisatiekunsten laten horen bij<br />
een echt optreden voor bezoekers.<br />
Let op: voor deze workshop moet van<br />
tevoren ingeschreven worden. Stuur<br />
een mailtje met naam en leeftijd<br />
naar: kids@northseajazz.nl. Ve r m e l d<br />
ook even of je een eigen instrument<br />
meeneemt.<br />
Dansen/Muziek Dansgoeroe Carlos<br />
Rocha bouwt een feestje. Lekker zelf<br />
dansen, maar ook ritmes maken op<br />
geïmproviseerde percussie-instrumenten.<br />
Onder begeleiding van Bert<br />
van Bommel is er een workshop muziekinstrumenten<br />
maken en daarna<br />
wordt met alle kinderen gespeeld op<br />
de zelfgemaakte instrumenten. Kinderen<br />
die liever tekenen op muziek,<br />
kunnen dat doen onder muzikale begeleiding<br />
van Donald Simoen en<br />
Thomas Pol van het Codarts Rotterdams<br />
Conservatorium.<br />
Djembé In Villa Zebra zijn zondagmiddag<br />
26 juni om 13u en 15u djembé<br />
workshops. Basic Drum leert kinderen<br />
slagtechnieken en daarna<br />
wordt geoefend op Afrikaanse trommels.<br />
Na de lessen wordt een concert<br />
voor ouders gegeven. Voor<br />
iedereen staan Afrikaanse tropische<br />
hapjes en drankjes klaar.<br />
Villa Zebra, Stieltjesstraat 21. Leeftijd:<br />
4 t/m 12 jaar. Inl www.villazebra.nl<br />
Big band Op het stadspodium op<br />
het Grotekerkplein geeft big band<br />
Youth <strong>Jazz</strong> Orchestra een concert op<br />
3 juli om 14u. Stukken die voor het<br />
orkest zijn geschreven en met een<br />
gastoptreden van Ntjam Rosie.<br />
Inl www.stadspodium-rotterdam.nl<br />
Kid Dynamite Festival In en bij<br />
theater Walhalla op Katendrecht is<br />
26 juni vanaf 13u het familieprogramma<br />
Kid Dynamite Festival. Met<br />
optredens van Wouter Hamel (17u)<br />
buiten op het Deliplein. Om 15u30<br />
zingt Meral Polat (uit de familievoorstellingen<br />
van het Ro-theater). Er<br />
staat eten en drinken, in de Platenbus<br />
worden ouwe plaatjes gedraaid<br />
en kunnen kinderen met Pepavana<br />
hun eigen jazzhemd ontwerpen.<br />
Tussen het muziek door is de So you<br />
think you look jazz m o d e s h o w.<br />
Inl www.theaterwalhalla.nl<br />
Percussieworkshop Vroeger stonden<br />
in de Gaffelstraat tussen nummer<br />
70 en 88 huizen, maar die zijn<br />
gesloopt en daardoor is een grote tussentuin<br />
ontstaan. Bewoners van de<br />
Gaffelstraat hebben er een kijk-, verblijf-,<br />
hobby- en muziektuin van gemaakt<br />
met een sterrol voor de ‘boom<br />
van tante Anna’: een vijftig jaar oude<br />
populier. Zaterdag 2 juli zijn er tussen<br />
15u en 18u percussieworkshops<br />
voor jong en oud door verhalenverteller/stemkunstenaar<br />
Mola Sylla.<br />
Ook geeft de William Parker Rotterdam<br />
Connection een concert met<br />
Afrikaanse, Amerikaanse en Nederlandse<br />
jazz.<br />
Inl www.detussentuin.eu<br />
brengt<br />
cultuur<br />
depubliekeomroepvoorinformatie,educatieencultuur<br />
21<br />
C U LT U R E E L S U P P L E M E N T N R C H A N D E L S B L A D<br />
D O N D E R D A G 2 3 J U N I 2 011 21
nrclux zomervoordeel<br />
Tijdelijk geen verzendkosten<br />
Veel exclusieve producten<br />
Voor een heerlijke zomer<br />
Grote kortingen en veel cadeaus!<br />
Op vakantie<br />
met topsprekers<br />
Keuze uit ruim 80 hoorcolleges op cd<br />
Academische topsprekers vertellen met passie over hun vakgebied. Een aangename manier om uw<br />
kennis uit te breiden tijdens de lange vakantieritten. In het kader van de Week van het Luisterboek<br />
ontvangt u bovendien bij iedere bestelling gratis de cd Aangeboren of aangeleerd? van gedragsbioloog<br />
Jan van Hooff. De hoorcolleges van NRC Academie zijn ook verkrijgbaar bij de betere<br />
boekhandel.<br />
Nieuw<br />
De D geschiedenis hi d i van de d Vrijheid en verplichting De taal van muziek<br />
sterrenkunde<br />
door Herman Philipse door Leo Samama<br />
Door Govert Schilling<br />
€ 34,95 (4 cd)<br />
€ 57,50 (8 cd)<br />
€ 54,50 (8 cd)<br />
zomervoordeel<br />
Nieuw in ons assortiment<br />
Nieuw Nieuw<br />
Nieuw<br />
Kritisch denken<br />
door Johan Braeckman<br />
€ 42,50 (6 cd)<br />
Nieuw<br />
Wat is kunstgeschiedenis?<br />
door Kitty Zijlmans<br />
€ 34,95 (4 cd)<br />
Meer informatie over deze nieuwe titels en<br />
ons complete assortiment bekijkt u op nrcacademie.nl<br />
Hoorcolleges op cd<br />
Keuze uit ruim 80 titels<br />
Vooraanstaande sprekers<br />
Academisch entertainment<br />
Nieuw<br />
Gratis *<br />
Lenin en Stalin<br />
door Maarten van Rossem<br />
€ 34,95 (4cd)<br />
* Deze actie duurt zo lang de voorraad strekt.<br />
Bestel op nrcacademie.nl
![Belediging van een agent: een geval apart![1] - Nrc](https://img.yumpu.com/19727127/1/184x260/belediging-van-een-agent-een-geval-apart1-nrc.jpg?quality=85)
Change language