Alles wat je altijd al wilde weten over de sociale zekerheid

Inleiding
A. Het belang van de sociale zekerheid
Het centrale begrip van ons socialezekerheidssysteem is solidariteit. Solidariteit tussen:
- werkenden en werklozen;
- jongeren en ouderen;
- gezonden en zieken;
- mensen met een inkomen en mensen zonder;
- gezinnen zonder kinderen en gezinnen met kinderen;
- enz.
Die solidariteit is gewaarborgd doordat:
- werkende mensen bijdragen moeten betalen in verhouding tot hun loon;
- de financiering grotendeels gebeurt door de gemeenschap, dat zijn dus alle burgers samen;
- de vakbonden, de ziekenfondsen en de werkgeversorganisaties mee beslissen over verschillende
aspecten van het systeem.
Concreet zorgt de sociale zekerheid voor drie zaken:
- bij loonverlies (werkloosheid, pensionering, arbeidsongeschiktheid) ontvang je een
vervangingsinkomen;
- als je bepaalde “sociale lasten”, zoals het opvoeden van kinderen of ziektekosten, moet dragen,
ontvang je een aanvulling op het inkomen;
- als je onvrijwillig niet over een beroepsinkomen beschikt, dan ontvang je
bijstandsuitkeringen.
B. Een beetje geschiedenis
Het Belgische socialezekerheidsstelsel is niet in één dag ontstaan. Onze sociale zekerheid is het
resultaat van verscheidene evoluties die zich de voorbije 150 jaar hebben voorgedaan. Van de
verschillende periodes die het stelsel heeft doorlopen, zijn er nog steeds kenmerken aanwezig.
Het begin van ons socialezekerheidssysteem valt in de periode van de eerste industriële revolutie
en het ontstaan van het kapitalisme. Armoede, die voorheen steeds in familiaal verband of
met aalmoezen werd opgelost, wordt vanaf dan als een samenlevingsprobleem beschouwd.
Dat leidde tot de oprichting van “Burgerlijke Godshuizen” en “Burelen van Weldadigheid”, de
voorlopers van onze huidige OCMW’s (Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn). Tevens
zijn er door die industriële revolutie specifieke risico’s ontstaan, doordat men verplicht was om
als arbeider in de fabriek te werken, namelijk ziekten en arbeidsongeschiktheid, werkloosheid,
enz. Om zich daartegen te verzekeren, gingen de arbeiders zelf “Maatschappijen voor
Onderlinge Bijstand” oprichten. Die vrijwillige onderlinge verzekeringskassen beschermden de
aangesloten werknemers tegen de nieuwe sociale risico’s. Zo werd voorzien in een uitkering
in geval van werkloosheid of arbeidsongeschiktheid van de kostwinner, als die te oud werd om
te werken, enz. Onder impuls van de opkomende arbeidersbeweging werden deze plaatselijke
Maatschappijen voor Onderlinge Bijstand omgevormd tot mutualiteiten (ziekenfondsen). Maar
naast de initiatieven van de arbeiders zelf, gingen ook christelijk geïnspireerde werkgevers
kinderbijslagkassen oprichten die in een zekere tegemoetkoming voorzagen voor arbeiders met
6