Van de schaduw des doods tot een licht ten leven - CBS

Voorwoord
De Statistiek van de doodsoorzaken dateert uit 1865 en is daarmee een van de oudste
statistieken in Nederland. Niet zonder resultaat had de Nederlandsche Maatschappij
tot bevordering der Geneeskunst in 1862 gepleit voor een ‘geregelde bewerking
der sterfte-opgaven’. Via statistische gegevens hoopte de Maatschappij ‘schatten
van kennis’ te verkrijgen zodat ‘De poging…de schaduw des doods in een licht ten
leven te doen verkeeren ... niet te vermetel genoemd zal worden’ 1). Vrijwel direct na
de oprichting van het Centraal Bureau voor de Statistiek in 1899 werd de doodsoorzakenstatistiek
aan het Bureau overgedragen. De statistiek is de in de loop der
tijd met de ontwikkelingen in de maatschappij, de wet- en regelgeving en de
medische wetenschap meegegroeid. Zo wordt thans onderzocht of elektronische
berichtgeving mogelijk is.
De historische gegevens van deze statistiek worden geregeld gebruikt, zoals voor
onderzoek naar veranderingen in sterftepatronen. Recent zijn de statistische gegevens
gebruikt voor onderzoek naar onder meer sociaal-economische gezondheidsverschillen
en euthanasie. Voor longitudinale analyse van de gegevens is het van
belang inzicht te hebben in de methodische wijzigingen die zich hebben voorgedaan.
Veel gegevens over de methodische aspecten (de zogenoemde meta-informatie)
zijn in het archief van het CBS en in verschillende publicaties over deze
statistiek in de CBS-bibliotheek opgeslagen. Ze waren echter niet direct op een systematische
wijze toegankelijk.
Dr.ir. J.L.A. van Sonsbeek heeft het nodige spit- en graafwerk verricht om een overzicht
samen te stellen van de methodiek die bij deze statistiek in de loop van 140 jaar is
toegepast. Daarbij ligt het accent op de laatste honderd jaar, de periode waarin de
statistiek door het CBS wordt samengesteld. Een bibliografie completeert de publicatie,
zodat deze voor toekomstig onderzoek een eerste toegang vormt en een
belangrijk hulpmiddel kan zijn voor sociaal-historisch en epidemiologisch onderzoek.
De Directeur-Generaal
van de Statistiek
Drs. G. van der Veen
Voorburg/Heerlen, september 2005
1) Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunst 1862 , nr. 6, pag. 414.
Van de schaduw des doods tot een licht ten leven 5