Rijden zonder geldig rijbewijs in Nederland - SWOV

4. Resultaten
In dit hoofdstuk worden de onderzoeksvragen beantwoord die in Hoofdstuk
2 zijn geformuleerd. Om het hoofdstuk goed leesbaar te houden, zijn diepere
details, overwegingen en achtergronden in bijlagen opgenomen.
Het eerste deel van dit hoofdstuk gaat over de vraag over de omvang van
het rijden zonder geldig rijbewijs in Nederland (onderzoeksvraag 1). Het
tweede deel behandelt de ernst van het rijden zonder geldig rijbewijs met
betrekking tot de verkeersveiligheid (onderzoeksvraag 2). Daarbij wordt
steeds eerst ingegaan op de kennis uit de literatuur over andere landen.
Daarna worden de resultaten uit het onderzoek naar de situatie in Nederland
besproken.
4.1. Onderzoeksvraag 1: omvang rijden zonder geldig rijbewijs
4.1.1. Het buitenland
In de VS en Australië is veel onderzoek gedaan naar het rijden zonder
geldig rijbewijs. In deze landen gelden in verschillende staten of provincies
verschillende regels om een rijbewijs in te trekken of ongeldig te verklaren.
Daarbij wordt er onderscheid gemaakt tussen ‘licence suspension’ en
‘licence revocation’. Bij ‘suspension’ is er sprake van een tijdelijke ontzegging
van de rijbevoegdheid die vaak ‘automatisch’ opgeheven kan
worden nadat de bestuurder een boete heeft betaald of een verzekeringsbewijs
heeft laten zien. Bij ‘revocation’ gelden strengere regels; het rijbewijs
wordt ongeldig verklaard en de bestuurder mag na een minimale tijdsperiode
een heraanvraag doen, waarbij hij zich vaak wel moet verantwoorden in een
speciale ‘reinstatement hearing’. Vaak geldt ook als voorwaarde dat de
rijvaardigheid opnieuw in een examen moet worden aangetoond, of dat de
betrokkene moet kunnen aantonen dat hij de juiste behandeling heeft
gevolgd en alcohol- en drugsvrij is. Over het algemeen worden in buitenlands
onderzoek ‘licence suspensions’ and ‘licence revocations’ gezamenlijk
bekeken, bijvoorbeeld onder de noemer van ‘driving while disqualified’,
vergelijkbaar met onze algemene noemer ‘rijden zonder geldig rijbewijs’.
Studies in de VS en Australië wijzen uit dat rijden zonder geldig rijbewijs een
tamelijk omvangrijk en hardnekkig probleem is. Uit observatie- en vragenlijststudies
in deze landen blijkt dat 50% tot 70%van bestuurders met een
ingetrokken rijbewijs, toch weleens rijdt (zie Bijlage C voor meer details).
Een vragenlijststudie in Californië wees bijvoorbeeld uit dat twee derde van
de personen met een ‘licence suspension’ of een ‘licence revocation’, toch
weleens autoreed.
Verschillen met Nederland
Uiteraard zijn de bevindingen uit andere continenten niet één op één overdraagbaar
op de Nederlandse situatie vanwege verschillen in het verkeerssysteem,
maar ook door sociaal-culturele en economische verschillen. Een
opvallend verschil is bijvoorbeeld dat in de VS het rijbewijs ook kan worden
ingetrokken vanwege economische delicten die losstaan van feitelijk
SWOV-rapport R-2010-13 23
Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid SWOV - Leidschendam