Laudatio van prof. dr. G.A.F. (Staf) Hellemans - Tilburg University

Laudatio Jozef Wissink
Geachte aanwezigen, beste Jozef,
Laudatio’s afsteken is een moeilijk literair genre. Maar je loven,
Jozef, is gemakkelijk. Veel negatiefs valt er over jou niet te
zeggen. Nadat de decaan al een overzicht heeft gegeven van je
vele positieve trekken en verwezenlijkingen, zal ik één positieve
eigenschap in het bijzonder in het licht stellen. Het is een mijns
inziens beslissende eigenschap, één die je levensloop en heel je
persoon doordesemt. De decaan verwees er al naar, en terecht.
Het gaat over het feit dat jij, Jozef, zowel intellectueel als priester
bent. Je bent wat men klassiek noemt: een priester-intellectueel.
Wie zich wil vergewissen van de intellectuele kwaliteiten van
Jozef, hoeft maar het ‘Festschrift’ voor Jozef in te kijken, dat u
allen zo dadelijk aan de uitgang voor luttele 15 euro kan kopen.
In het ‘Festschrift’ is achteraan de lijst opgenomen van de
publicaties van Jozef, en die is lang. Jozef heeft 14 boeken, zowel
monografieën als bundels, op zijn naam staan. Daarnaast heeft
hij meer dan 100 wetenschappelijke artikelen, vakpublicaties en
langere populaire publicaties geschreven, over tal van
onderwerpen, over vooraanstaande theologen zoals Karl Barth,
Karl Rahner en Thomas van Aquino, over de katholieke kerk in
Nederland in al zijn aspecten. Jozef heeft zijn hele volwassen
leven gestudeerd en geschreven. Wie dat doet, is een intellectueel
in hart en nieren.

Behalve intellectueel is Jozef ook altijd een geëngageerd priester
geweest. Hij heeft, samen met Piet Rentinck, oud vicaris-generaal
van het aartsbisdom Utrecht, het Ariënsconvict opgericht en
heeft er als conrector gefungeerd. Hij gaat ook al jaren voor in
vieringen in de parochie van De Meern. Uit de werkcolleges die
ik samen met Jozef heb geleid, weet ik dat de gewone gelovige
en het dagdagelijks gelovig-zijn in het centrum van zijn
theologiebeoefening staan. Het is geen toeval dat Jozef gevraagd
werd om van de systematische naar de praktische theologie over
te stappen. Jozef staat dus als priester actief in de katholieke kerk
en hij staat bovendien – en dat is lang niet vanzelfsprekend
vandaag – positief gestemd in die katholieke kerk. Daarom
wilden we ook een ‘Festschrift’ met een positieve noot. De titel
luidt dan ook “Een katholieke kerk met toekomst”.
Jozef is dus intellectueel en priester tegelijk. Ik wil onderstrepen
dat dit een moeilijke combinatie is! Als priester deden en doen
talrijke mensen beroep op Jozef – om voor te gaan in de
zondagsviering, voor doop, huwelijk of begrafenis, om
recollecties en allerlei lezingen te geven. Anderzijds vergt
wetenschappelijk onderzoek eveneens algehele toewijding: veel
lezen, veel college geven, studenten begeleiden en, het
moeilijkste van al, relevante wetenschappelijke bijdragen
schrijven. Priester zijn en intellectueel zijn, zijn dus twee voltijdse
jobs. Bovendien vereisen ze ook het nodige talent voor zowel
het ene als het andere. Jozef heeft beide jobs in één persoon
gedaan. Hij is erin geslaagd beide functies te combineren, en dat
op bijzonder geslaagde wijze.
Jozef staat als priester-intellectueel niet alleen. Hij is een mooie
vertegenwoordiger van een heel lange traditie. De vier grote

kerkvaders van het Westen – Ambrosius, Hiëronymus,
Augustinus en Gregorius – waren allen intellectuelen en
vervulden priesterlijke en, op Hiëronymus na, tegelijk ook zware
bestuurlijke taken. De huidige paus, Benedictus XVI, is eveneens
een vooraanstaande intellectueel. Nederland zelf heeft, zeker in
de eerste helft van de 20 ste eeuw, tal van uitstekende priesterintellectuelen
gekend. De katholieke kerk heeft die combinatie
2000 jaar lang gestimuleerd. Het is steeds één van haar sterkten
geweest. Het verklaart goeddeels waarom zij in het verleden zo
succesrijk is geweest.
Echter, die traditie staat nu onder grote druk. Niet alleen daalt
het aantal priesters, ook de intellectuele nieuwsgierigheid en
ambitie van de jonge priesters en priesterstudenten is verslapt.
Eind jaren 1970 was Jozef tot zijn leedwezen een tijdlang de
laatst gewijde priester van het aartsbisdom. Om niet ‘de laatste
der Mohikanen’ te zijn, heeft hij mee zijn schouders gezet onder
het Ariënsconvict. Het zou triest zijn, mocht hij weer dreigen
één van de laatste Mohikanen te zijn, nu als priester-intellectueel.
Men kan niet vragen dat Jozef ook dit tij weet te keren. Zorgen
voor nieuwe priester-intellectuelen is een taak voor de hele kerk
in Nederland, en in de eerste plaats voor de bisschoppen.
Daarom wil ik eindigen met een voorstel in hun richting. Als
men nu per jaar één geschikte, pas gewijde priester in Nederland
zou uitkiezen voor verdere studies, om te beginnen een tijd aan
onze FKT, maar daarna, als het goed loopt, ook in het
buitenland, en dan niet alleen in Rome, maar ook aan
theologische faculteiten in landen als de Verenigde Staten,
Groot-Brittannië, Duitsland en Frankrijk, indien men dat zou
doen – één geschikte jonge priester per jaar laten doorstuderen -

dan zou men toch een klein aantal van zulke priesterintellectuelen
vormen. Zij zijn noodzakelijk! Zij zijn
noodzakelijk, wil men nog priesters als docenten aan
theologische faculteiten kunnen aanstellen. Wij vinden er geen
meer! Zij zijn nog meer noodzakelijk om de christelijke
boodschap in de wereld van vandaag aannemelijk te maken en
overtuigend te formuleren. Ik zou dan ook willen besluiten met
een oproep tot de bisschoppen: geef ons priester-intellectuelen
zoals Jozef Wissink en het komt nog goed met de katholieke
kerk in Nederland!
Staf Hellemans
20 januari 2012