Brandveilig Constructief Ontwerp Case studie - Infosteel

T
BCO
t
Case studie Patershofkerk
Brandveilig Constructief Ontwerp
Toepassing van de nieuwe op performantiecriteria
gebaseerde ontwerpcodes
Contact: Partners:
Dr. Ir. Lincy Pyl
Docent Bouwkunde
Hogeschool voor Wetenschap & Kunst
Campus DE NAYER
Jan De Nayerlaan 5
BE-2860 Sint-Katelijne-Waver
Tel. +32 (0)15 31 69 44
Fax +32 (0)15 31 74 53
tetra-brandveiligheid@denayer.wenk.be
http://www.tetra-brandveiligheid.be
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 1 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Inhoudstafel
1 Inleiding ....................................................................................................................................................................... 4
2 De projectgeschiedenis ............................................................................................................................................... 4
Overzicht:..................................................................................................................................................................... 4
3 Projectgegevens.......................................................................................................................................................... 5
3.1 Project.......................................................................................................................................................................... 5
3.2 Bouwheer..................................................................................................................................................................... 5
3.3 Architect....................................................................................................................................................................... 5
3.4 Raadgevende ingenieur (staalconstructie) ................................................................................................................. 5
3.5 Staalconstructiebedrijf ................................................................................................................................................. 5
3.6 Algemene aannemer ................................................................................................................................................... 6
3.7 Veiligheidscoördinator? ............................................................................................................................................... 6
3.8 Controlebureau............................................................................................................................................................ 6
4 Het concept.................................................................................................................................................................. 6
5 De uitwerking van het concept .................................................................................................................................... 7
6 Toepassing van het wettelijk kader............................................................................................................................. 8
6.1 Algemene eisen........................................................................................................................................................... 8
6.2 Hoogte van het gebouw .............................................................................................................................................. 8
6.3 Federale wetgeving ..................................................................................................................................................... 9
6.4 Gemeenschappen en gewestelijke wetgeving............................................................................................................ 9
7 Vergelijking van het wettelijk kader ............................................................................................................................. 9
7.1 De inplanting en toegangswegen................................................................................................................................ 9
7.1.1 Inplanting........................................................................................................................................................ 9
7.1.2 Toegangswegen........................................................................................................................................... 13
7.2 Bouwelementen......................................................................................................................................................... 14
7.2.1 Structurele elementen.................................................................................................................................. 14
7.2.2 Dak ............................................................................................................................................................... 14
7.2.3 Plafonds – valse plafonds ............................................................................................................................ 14
7.2.4 Wanden binnentrappenhuizen ..................................................................................................................... 15
7.2.5 Deuren binnentrappenhuizen....................................................................................................................... 15
7.3 Compartimentering.................................................................................................................................................... 15
7.3.1 Grootte van de compartimenten .................................................................................................................. 15
7.3.2 Wanden tussen de compartimenten ............................................................................................................ 17
7.3.3 Deuren tussen de compartimenten.............................................................................................................. 19
7.3.4 Brandoverslag .............................................................................................................................................. 19
7.3.5 Zolder opgebouwd uit houten gewelven...................................................................................................... 20
7.4 Actieve brandbeveiliging ........................................................................................................................................... 20
7.4.1 Branddetectie – waarschuwing, melding en alarm...................................................................................... 20
7.4.2 Rook- en warmteafvoerinstallatie................................................................................................................. 20
7.4.3 Automatische blusinstallatie......................................................................................................................... 20
7.4.4 Doormelding van de brand........................................................................................................................... 21
7.4.5 Centrale controle en bedieningspost ........................................................................................................... 21
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 2 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
7.5 Evacuatie................................................................................................................................................................... 22
7.5.1 Aantal uitgangen .......................................................................................................................................... 22
7.5.2 Nieuwe trappen ............................................................................................................................................ 22
7.5.3 Nieuwe binnentrappen ................................................................................................................................. 23
7.5.4 Evacuatiewegen........................................................................................................................................... 23
7.5.5 Kamers/appartementen................................................................................................................................ 24
7.5.6 Technische lokalen ...................................................................................................................................... 24
7.5.7 Stooklokaal................................................................................................................................................... 25
7.5.8 Liften............................................................................................................................................................. 25
7.5.9 Rookkoepel .................................................................................................................................................. 26
8 Bijlage ........................................................................................................................................................................ 27
8.1 Bijlage 1: Inplantingsplan .......................................................................................................................................... 27
8.2 Bijlage 2: Detail gebouw en inplanting ...................................................................................................................... 28
8.3 Bijlage 3: Verslag van de brandweer ........................................................................................................................ 29
8.4 Bijlage 4: Doorvoeringen verwijzing naar aanbevelingen......................................................................................... 35
8.5 Bijlage 5: Aanbeveling doorvoeringen....................................................................................................................... 37
8.6 Bijlage 6: Aanvraag afwijking compartimentering Patershofkerk.............................................................................. 44
8.7 Bijlage 7: Goedkeuring afwijking compartimentering Patershofkerk ........................................................................ 45
8.8 Bijlage 8: Oplegsloffen .............................................................................................................................................. 48
Figuren
Figuur 1: Stratenplan Het Patershof .................................................................................................................................. 10
Figuur 2: Inplantingsplan Patershofkerk ............................................................................................................................ 10
Figuur 3: Grondplan gelijkvloerse verdieping..................................................................................................................... 11
Figuur 4: Verticale snede ................................................................................................................................................... 12
Figuur 5: Oppervlakte van de verschillende verdiepingen van het gebouw...................................................................... 17
Figuur 7: Schematische weergave raam - brandoverslag ................................................................................................. 19
Figuur 8: Voorkoming van brandoverslag.......................................................................................................................... 20
Figuur 9: Centrale controle en bedieningspost .................................................................................................................. 22
Figuur 10: Binnentrappenhal.............................................................................................................................................. 23
Figuur 11: Zelfsluitende deuren met een brandweerstand R 30 ....................................................................................... 25
Tabellen
Tabel 1: Afmetingen van het gebouw ................................................................................................................................ 12
Tabel 2: Afstanden tot andere gebouwen.......................................................................................................................... 13
Tabel 3: Oppervlakte van de verschillende verdiepingen van het gebouw ....................................................................... 17
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 3 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
1 Inleiding
De case studie betreft een renovatie van een kerk. De “Paters-Minderbroederskerk” wordt omgevormd tot een hotel
genaamd “Martin’s Patershof” (http://www.martins-hotels.com/en/hotel/martins-patershof/)
(http://www.ibonv.be/nl/node/424).
Deze case studie werd aangeleverd door dhr. Erwin Close van het bedrijf Investpro nv.
2 De projectgeschiedenis
Het gebouw dagtekent van het eind van de XIXde eeuw en
maakte deel uit van het Minderbroedersklooster. Deze orde,
bestaande uit volgelingen van Franciscus van Assisi, kwam
omstreeks 1231 naar Mechelen en drukte zijn stempel op de
stadsgeschiedenis. Op het einde van de XVIIIde eeuw, ten tijde
van het Franse absolutisme, werden de broeders verjaagd
maar kort na de onafhankelijkhjeid van België keerden ze terug.
De bouw van hun nieuwe kerk, die in neogotische stijl werd
opgetrokken, ging in 1867 in de Heihoekwijk van start en werd
in 1873 afgerond. Vervolgens werd er ook een klooster gebouwd. Na de Tweede Wereldoorlog werd het pand (tot het
eind van de jaren 1970) verschillende keren gerenoveerd en werd het o.m. voorzien van nieuwe glasramen en
mozaïek.
Op het eind van de jaren 1990 verlieten de laatste minderbroeders het klooster en werd het pand te koop gesteld. De
tuin en een gedeelte van het klooster werden vervolgens omgevormd tot een residentieel complex, dat « Patershof »
werd gedoopt. In 1999 werd de kerk ontwijd en nadien verkocht aan een privépersoon. Maar in 2008 werd uitgekeken
naar een nieuwe bestemming voor het ten dode opgeschreven gebouw. Minder dan 14 maanden later kon met de
opening van “Martin’s Patershof” het project tot een goed einde worden gebracht.
Overzicht:
1999 Ontwijding van de kerk
2000 Principiële goedkeuring herbestemming
2001 Aanvraag kantoorproject van +/- 5000m²
2002 Goedkeuring bouwvergunning
2006 Aanvraag huidig hotelproject
2007 Goedkeuring en aanvang van de werken
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 4 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
3 Projectgegevens
t
3.1 Project
Projectnaam: KERKHOTEL PATERSHOF
Adres: Karmelietenstraat 4
B-2800 Mechelen
Bouwjaar: 2008-2009
Aanvang werken: voorjaar 2008
Oplevering: 8 mei 2009
Bouwtijd: 14 maanden
3.2 Bouwheer
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Bedrijf: Patershof nv (Investpro nv)
Adres: Steenweg op Blaasveld 56a
B-2801 Heffen-Mechelen
Contactpersoon: Erwin Close
3.3 Architect
Bedrijf: Projectbureau Signa nv
Adres: Koningsstraat 237
B-1210 Brussel
Contactpersoon: Architect Dan Jonckers
3.4 Raadgevende ingenieur (staalconstructie)
Bedrijf: Jelina bvba
Adres: Leuvense baan 18
B-3120 Tremelo
Contactpersoon: Ivo Van Baelen
3.5 Staalconstructiebedrijf
Bedrijf: IMW nv (International Metal Works nv)
Adres: Industrieterrein Ravenshout/3006 Havenlaan 1
B-3980 Tessenderlo
Contactpersoon: Eric Van den Heuvel
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 5 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
3.6 Algemene aannemer
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Bedrijf: Investpro nv
Adres: Steenweg op Blaasveld 56a
B-2801 Heffen-Mechelen
Contactpersoon: Bob Feyfer
3.7 Veiligheidscoördinator?
Bedrijf: Projectbureau Signa nv
Adres: Koningsstraat 237
B-1210 Brussel
Contactpersoon: Architect Dan Jonkers
3.8 Controlebureau
Bedrijf: Vinçotte
Adres: Jan Olieslagerslaan 35
B-1800 Vilvoorde
Contactpersoon: Patrick Zandbergen
Ter beschikking gestelde documenten:
- Plannen
- Verslag brandberekening
- Afwijkingen
4 Het concept
Het is niet evident geweest een leegstaande kerk, met een aantal bijgebouwen te “herbestemmen”. Zeker voor de kerk,
waren er bepaalde randvoorwaarden, die het definitieve ontwerp hebben bepaald.
Het concept is een compromis tussen de vorm, de bestaande afmetingen, de bestaande draagconstructie (stabiliteit),
de lichtinval, de eisen van de betrokken bouwdiensten en de eisen van de hotelketen. Er diende dus speciale aandacht
te gaan naar verschillende punten.
Als eerste was er het bestaande gebouw waarbinnen de constructie moest worden gebouwd. Er moest rekening
worden gehouden met de beperkte hoogte van de kerk en de verschillende vloerniveaus die om architecturale redenen
juist moesten gepositioneerd worden (bogen, nissen, ramen…). Nauwkeurige metingen van de kerk waren vereist en
voor het globale beeld werd de constructie op voorhand in 3D uitgetekend. De stabiliteitseisen bij
omgevingstemperatuur dienden gerespecteerd te worden. Bovendien gold een eis wat betreft de brandweerstand van 1
uur voor het de hele constructie(R 60). Het gewicht moest beperkt blijven opdat met een minimale aanpassing van de
bestaande funderingen de bijkomende belasting zou kunnen opgenomen worden. De stad Mechelen eiste de eventuele
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 6 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
herstelbaarheid van de kerk. De toegevoegde constructie moest kunnen worden afgebroken zonder beschadiging aan
het bestaande bouwwerk. Een strikte timing diende te worden gevolgd.
Met de economische haalbaarheid in het achterhoofd is het project dan ook een proces geworden waar alles
nauwkeurig diende te worden overwogen. Uiteindelijk is het ontwerp van het Kerkhotel Patershof, genoemd naar het
woonerf ernaast, uitgemond in een 4-sterren hotel met 77 luxe hotelkamers,
waarvan 56 kamers zich in de kerk bevinden, verspreid over de 6
verdiepingen.
5 De uitwerking van het concept
Juist omwille van de complexiteit van de gegevens is er geopteerd te werken
met een staalconstructie. Volgende aspecten werden grondig geanalyseerd:
a. De beperking van de dikte van de vloeren (binnenhoogte van de
kerk)
De totale dikte van de vloer, zonder afwerking, is 24 cm. Er werd gewerkt met staalplaat-betonvloeren met betonlaag in
lichtbeton (Argex granulaten) omwille van het lager eigen gewicht. De opleg van de staalplaat-betonvloeren op de
stalen liggers gebeurt op verbrede onderflenzen, gerealiseerd door extra platen vastgelast aan de liggers.
Omwille van de beperkte hoogte, en de soms lange overspanningen, zijn een aantal liggers met tegenpeil uitgevoerd
om de doorbuigingen te beperken. Voor de sterkte was het zelfs nodig om met zulke lage profielen, over te gaan op
staalkwaliteit S355.
De binnenhoogte van de kamers bedraagt 2,5 meter. Het plafond van de inkom van de kamers is 20 cm minder lager
vanwege de leidingen van de technieken die passeren in dit verlaagd plafond.
b. De stabiliteit (sterkte, brandweerstand)
De kolommen zijn beschermd tegen brand met beton enerzijds en met een brandbeschermende verf anderzijds. Op het
gelijkvloers en de 1e verdieping zijn de stalen kolommen ingebetonneerd. Een verf R 30 is aangebracht. Op de andere
verdiepingen is gekozen voor een brandwerende verf met R 60 op de profielen. Betonbescherming zou leiden tot een te
groot eigen gewicht.
De stalen liggers worden enkel aan de onderzijde blootgesteld aan brand. Om deze te
beschermen tegen brand werd deze zijde geschilderd met een witte brandwerende verf die
een brandweerstand R 60 moet garanderen.
Een vraag is of een massiever profiel deze brandwerende verf nodig zou hebben gehad. In
deze case werd nu enkel de onderflens geschilderd. Wat zou de kostprijs zijn van
zwaardere profielen en wat is de meerprijs mits de geschilderde profielen overbodig waren?
Kan je op een andere manier niet voldoende brandweerstand krijgen? Bijvoorbeeld met een
gipskartonplaat, mdf plaat, vezelcementplaat, Eternitplaat… zou dit beter zijn?
c. Het gewicht van de constructie (funderingen)
De 5 tussenvloeren worden uitgevoerd met staalplaat-betonvloeren, opgevuld met
lichtbeton met kleikorrel granulaten (type Arval Cofraplus 77 LS dikte1 mm gevuld met
pompbaar, constructief, lichtbeton met kleikorrel granulaten type Argex Pompmix LC
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 7 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
16/18 D1,6). Het voordeel is dat er een gewichtsbesparing (±15%), t.o.v. normaal beton van dezelfde dikte werd
gerealiseerd, wat belangrijk is voor de beperking van de zettingen. De afwerking van de vloeren bestaat uit een
akoestische isolatiemat (1 cm) en een dunne chape (4 cm).
d. De akoestiek (hoteleisen)
De leidingen voor de technieken hangen aan de onderzijde, in de akoestisch geïsoleerde, verlaagde plafonds. Voor de
wanden is er geopteerd te werken, met dubbele, geïsoleerde lichte scheidingswanden met gipsplaten. Deze hebben
een brandweerstand van 1 uur.
e. De eventuele herstelbaarheid van de kerk (eis van de Stad Mechelen)
De 6 verdiepingen bestaan uit een volledige staalconstructie met kolom-ligger verbindingen enerzijds, en liggers
ingewerkt in de bestaande muren anderzijds.
Om deze verbindingen mogelijk te maken werden op voorhand metselwerktesten uitgevoerd. Op het metselwerk
werden zowel druk- als trekproeven uitgevoerd. Hieruit bleek dat verdeelsloffen aan de uiteinden van de profielen nodig
zijn om de krachten te kunnen spreiden over het metselwerk. [Zie bijlage oplegsloffen]
De posities van de kolommen zijn zodanig gekozen dat ze gefundeerd zijn op de wanden van de ondergrondse
technische ruimte. Deze wanden vormen tevens verstijvingen van de funderingsplaat. De staalconstructie werd met
brandvertragende verf geschilderd waardoor ze een brandweerstand krijgt van 1 uur.
f. De snelheid van werken
De renovatie is gerealiseerd in een tijdspanne van 14 maanden.
De overspanningen van de staalplaten zijn bewust beperkt (3,2 m), zodat geen
onderstempeling nodig was en de krachten op de bestaande muren beter verdeeld
werden. Zo kon er op bepaalde plaatsen al met de afwerking begonnen worden, terwijl
men elders nog beton aan het storten en zelfs nog staal aan het monteren was.
6 Toepassing van het wettelijk kader
6.1 Algemene eisen
De brandweer van Mechelen legde bijkomende eisen, buiten het wettelijk kader, op. Van bij de
aanvang werd nauw overleg gepleegd met de brandweer.
Ook de stad Mechelen had specifieke eisen, want vanuit de monumentenzorg werd geëist dat de
hotelconstructie afbreekbaar moest zijn, indien het herstel van de kerk in zijn oorspronkelijke staat
ooit zou gewenst worden.
6.2 Hoogte van het gebouw
De afstand tussen het afgewerkte vloerpeil van de hoogste bouwlaag en het laagste peil van de door de
brandweerwagens bruikbare wegen omheen het gebouw ligt tussen de 10 en 25 meter wat betekent dat de constructie
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 8 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
een middelhoog gebouw is. Het dak, met uitsluitend technische lokalen, wordt bij deze hoogtemeting niet meegerekend.
Het gebouw is als dusdanig ongeveer 21 meter hoog.
Het evacuatieniveau bevindt zich op het gelijkvloers niveau van het gebouw.
6.3 Federale wetgeving
Op federaal niveau zijn de basisnormen van toepassing. Omdat de constructie tot de middelhoge gebouwen behoort en
de aanvraag voor de bouwvergunning na 31 december 1997 werd ingediend, is de bijlage 3 van toepassing.
6.4 Gemeenschappen en gewestelijke wetgeving
Op het niveau van de gemeenschappen en gewesten is op de constructie de wetgeving van de logiesverstrekkende
bedrijven, namelijk de hotelwetgeving van toepassing.
Anders dan in de basisnorm worden hotels in de hotelwetgeving aangeduid in 3 categorieën:
- Categorie 1: de lage gebouwen gebouwen met 1, 2 of 3 bovengrondse bouwlagen
- Categorie 2: de middelhoge gebouwen gebouwen met meer dan 3 bovengrondse bouwlagen,
maar waarvan de hoogte niet meer dan 25 m bedraagt
- Categorie 3: de hoge gebouwen waarvan de hoogte meer dan 25 m bedraagt
Het hotel Patershof valt onder de categorie 2.
7 Vergelijking van het wettelijk kader
7.1 De inplanting en toegangswegen
7.1.1 Inplanting
Basisnormen Hotelwetgeving
Het gebouw dient van de nevenliggende constructies gescheiden te
worden door wanden met een R 120.
Het gebouw is bereikbaar voor de brandweer via 1 lange gevel
langs de weg.
Het gebouw dient van de nevenliggende constructies gescheiden te
worden door wanden met een R 60.
Het gebouw is altijd bereikbaar voor de brandweerwagen
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 9 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Figuur 1: Stratenplan Het Patershof
In Figuur 2 wordt de inplanting van de Patershofkerk weergegeven. Het gebouw ligt met een korte
zijde aan de Karmelietenstraat.
Figuur 2: Inplantingsplan Patershofkerk
Het gebouw is gelegen op vlak terrein en bereikbaar voor de brandweer en hun voertuigen langs 3 zijden bereikbaar
voor de brandweer. De bereikbaarheid wordt gerealiseerd via de Karmelietenstraat.
Figuur 3 toont een grondplan van de gelijkvloerse verdieping. Aan het bestaande gebouw, de kerk, zijn een aantal
kamers aangebouwd, zoals te zien is op Figuur 3 bovenaan.
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 10 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Figuur 3: Grondplan gelijkvloerse verdieping
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 11 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
De afmetingen van de Patershofkerk zijn weergegeven in Tabel 1.
Afmeting m
De lengte binnenzijde, muur tot muur 47,70
De breedte van de kerk 25,94
De breedte van de kerk en de kamers naast de kerk 36,94
De hoogte tot de punt van de toren 38,50
De hoogte tot de bovenkant van de zolder 25,50
Tabel 1: Afmetingen van het gebouw
De oppervlakte van het hele gebouw bedraagt 3375 m².
De Patershofkerk bevat volgende bouwlagen:
- -1 (de kelder)
- De gelijkvloerse verdieping
- 5 verdiepingen (waar de kamers zich bevinden)
- Een extra verdieping (de zolder)
Figuur 4: Verticale snede
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 12 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
7.1.2 Toegangswegen
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Basisnormen Hotelwetgeving
De toegangswegen worden bepaald in akkoord met de brandweer.
Op ten minste 1 van deze toegangswegen moeten het materieel en
de voertuigen van de brandweer kunnen rijden, stilstaan en werken.
De afstanden tot de naburige gebouwen worden in de Tabel 2 weergegeven.
Voorkant woning op 11,34 m
Achterkant woning op 4,50 m
Het gebouw is ten allen tijde bereikbaar voor de
brandweervoertuigen.
De afstand tussen gebouwen is minimum 8 meter.
Linkerzijde woning op 4,37 m (aangrenzend aan de kerk bevinden zich extra hotelkamers)
Rechterzijde woning op 6,80 m
Tabel 2: Afstanden tot andere gebouwen
De toegangswegen voor de brandweervoertuigen zijn
- aan de voorkant de Karmelietenstraat
- aan de achterkant de Mosselschelpstraat
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 13 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
7.2 Bouwelementen
Wat de brandweerstand betreft schrijft de hotelwetgeving voor dat alle bouwelementen een brandweerstand van 1 uur
moeten hebben. Dit is ook geldig voor de evacuatiewegen.
De wanden tussen de kamers hebben een brandweerstand van 1 uur, zoals dit volgens de
Basisnorm voor Middelhoge gebouwen is vereist. De hotelwetgeving is hierin minder streng en
eist R 30.
De hotelwetgeving schrijft voor dat een keuze kan gemaakt worden tussen R 30 of het voorzien
van een automatische brandmeldinstallatie.
De liftwanden hebben een brandweerstand van 1 uur. De wanden binnen de trappenhuizen
hebben eveneens een brandweerstand van 1 uur.
Volgens de Basisnorm Middelhoge gebouwen wordt een R 60 geëist boven 0 en R 120 onder 0 voor de wanden van
binnentraphuizen. De hotelwetgeving vergt R 30.
7.2.1 Structurele elementen
Basisnormen Hotelwetgeving
Boven Ei: R 60 Boven Ei: R 60
Onder Ei: R 120 Onder Ei: R 60
7.2.2 Dak
Basisnormen Hotelwetgeving
Stabiliteit bij brand: 1 uur
7.2.3 Plafonds – valse plafonds
Basisnormen Hotelwetgeving
Stabiliteit bij brand: ½ uur
Verlaagde plafonds in evacuatiewegen, publiek toegankelijke lokalen
Niet van toepassing op de constructieve elementen van het dakwerk
Indien niet: automatische brandmeldinstallatie
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 14 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
en collectieve keukens
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
7.2.4 Wanden binnentrappenhuizen
Basisnormen Hotelwetgeving
Onder 0: R 120 R 30
Boven 0: R 60
7.2.5 Deuren binnentrappenhuizen
Basisnormen Hotelwetgeving
R 30, zelfsluitend, open in vluchtrichting Deur R 30
(Evacuatieweg voorzien) Deur gewapend glas
Deur massief hout
7.3 Compartimentering
Binnen de kerk werd een skelet van staal opgebouwd dat de totale hoogte van de kerk verdeelt in 6 niveaus. Op de
gelijkvloerse verdieping bevinden zich de inkomhal, de lobby en de ontbijtruimte. Op de verdiepingen zijn de kamers
ondergebracht. Volgens de hotelnormen werd er een compartimentering geëist. Hiermee werd door de architecten
creatief omgegaan.
Vanuit de stad Mechelen, namelijk de monumentenzorg was er aangedrongen op bepaalde doorkijkzones die zorgen
voor een zo goed mogelijk bewaard zicht van beneden uit naar de bovenzijde van de kerk.
Dit was niet te verzoenen met de eis van afgesloten compartimenten. De architecten waren dan ook aangewezen op
het gebruik van vloeren uit brandwerende beglazing. Buiten de glaspartijen zijn de verdiepingen gemaakt in een
constructie van staal en beton.
In het gebouw zijn overal rook- en brandwerende constructies aanwezig zoals wanden, vloeren, deuren … deze hebben
allemaal een bepaalde brandweerstand. De staalplaat-betonvloeren hebben een brandweerstand Euroklasse A1. De
wanden en deuren hebben een brandweerstand van 1 uur. De wanden van de binnentrap daarentegen hebben maar
een brandweerstand van 30 minuten.
De vooropgestelde brandweerstand van het gebouw is een R 60, dus 1 uur. Dit geldt ook voor de compartimenten. Er
zijn voorzieningen getroffen ter bescherming van de structurele elementen. De liggers en kolommen zijn beschermd
met een brandwerende verf, dit met aangepaste diktes voor een bepaald type profiel om een brandweerstand van 1 uur
te bereiken.
7.3.1 Grootte van de compartimenten
Basisnormen Hotelwetgeving
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 15 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Het gebouw is verdeeld in compartimenten waarvan de oppervlakte
kleiner is dan 2500 m². De oppervlakte mag echter groter dan
2500m² zijn indien het gebouw uitgerust is met een automatische
blusinstallatie en een rook- en warmteafvoerinstallatie.
De hoogte van een compartiment stemt overeen met de hoogte van 1
bouwlaag. Een duplex mag ook in geval dat de gecumuleerde
oppervlakte van die bouwlagen niet groter is dan 2500m².
Indien de duplex zich op de hoogste 2 bouwlagen bevindt dan mag
de oppervlakte van het compartiment maximaal 2500m² per bouwlaag
bedragen.
De benedenverdieping en de eerste verdieping (of
tussenverdieping) mogen eveneens een compartiment vormen, op
voorwaarden dat het totale volume niet groter is dan 25000m³.
De oppervlakte van een compartiment is kleiner dan 1250m². De
afstand tussen 2 punten in het compartiment mag niet meer dan 75
meter bedragen.
Het compartiment is maximaal 1 bouwlaag, met uitzondering van de
duplex (2 opeenvolgende verdiepingen met binnentrapverbinding).
Deze mag maximaal een oppervlakte van 700m² hebben.
Indien de duplex op de gelijkvloerse verdieping en de 1 ste verdieping
ligt dan mag de som van het volume max.10000m³ bedragen.
Op de figuur 4 wordt weergegeven dat de oppervlakte van de gelijkvloerse verdieping 1135 m² bedraagt en het volume
de 10 000 m³ niet overstijgt waardoor het compartiment overeenstemt met de voorschriften. Op de eerste verdieping is
er een doorkijkuitsparing die een wandelgalerij vormt. De ontbijtzaal wordt door een verticale glaswand van de foyer
gescheiden en vormt over drie niveaus, met verdiepingen 1 en 2, één compartiment. De oppervlakte bedraagt 200m² en
het volume is kleiner dan 10000 m³. Tussen de 1 ste en 2 de verdieping wordt een wandelgalerij hernomen, maar dan
mits een deel van de vloer in glas. De oppervlakte van de tweede verdieping bedraagt 640 m², die van de 3 de
verdieping 460 m². Een deel van de derde verdieping wordt van de onderliggende ontbijtzaal gescheiden door een
glazen vloerdeel. De 4 de en 5 de verdieping moeten samen één compartiment vormen, de oppervlakte bedraagt 940 m².
Omdat een duplex maximaal 700m² mag bedragen is hiervoor een afwijking aangevraagd. Door de 4 e en de 5 e
verdieping als één compartiment te beschouwen, kan de bovenzijde van de glasramen doorlopen. Daarentegen zou als
bezwaar het risico op vlamoverslag van de 4 e naar de 5 e verdieping kunnen bestaan. Hiervoor werd een afwijking
aangevraagd aan de Vlaamse Minister voor toerisme. De afwijking werd toegestaan [zie bijlage afwijkingsaanvraag en
bijlage afwijkingsgoedkeuring].
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 16 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Figuur 5: Oppervlakte van de verschillende verdiepingen van het gebouw
Verdieping: m²
Foyer bestaande uit de gelijkvloerse en 1 e verdieping: 1135
De tweede verdieping: 640
De derde verdieping: 460
De vierde en vijfde verdieping 940
De ontbijtzaal: 200
Tabel 3: Oppervlakte van de verschillende verdiepingen van het gebouw
Alle kamers op de verdiepingen zijn aparte compartimenten. De muren hebben een R 60, dus een brandweerstand van
1 uur. Indien een brand in de kamer ontstaat mag deze niet overslaan naar de gang, want de gang doet dienst als een
brandweg.
De aanbevelingen zoals gesteld in het artikel ‘Aanbevelingen brandwerende doorvoeringen’ uit Aannemer 115 – Juni
2008 – Nadia De Leyn, om de doorvoeringen in de wanden brandwerend te maken werden gevolgd. Een afdichting met
mortel of rotswol werd toegepast.
7.3.2 Wanden tussen de compartimenten
Basisnormen Hotelwetgeving
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 17 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Boven Ei: R 60 Boven Ei: R 60
Onder Ei: R 60 Onder Ei: R 60
Figuur 6: Zichtassen in de constructie
De wanden tussen de compartimenten hebben tenminste een R 60.
Indien niet voldaan is moet het compartiment uitgerust zijn met een
algemene of automatische brandmeldinstallatie.
Over verschillende verdiepingen heeft men “doorkijkzones”
gecreëerd, opdat de kerk nog steeds in het hotel aanschouwd
kan worden. Omwille van de compartimentering moest dit
uitgevoerd worden door de toepassing van brandwerende
beglazing. Zo heeft men in de foyer, bij het binnenkomen op
de gelijkvloerse verdieping nog zicht op het grote glas-in-lood
raam aan de voorzijde
van de kerk, en in de
kruisbeuk kan men
zelfs nog kijken tot de
nok van het dak, …
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 18 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
7.3.3 Deuren tussen de compartimenten
Basisnormen Hotelwetgeving
Via sas met wanden R 60 R 60
Deuren zelfsluitend R 30, oppervlakte 2m² Deur R 30
Deur zelfsluitend of bij brand zelfsluitend
Indien niet: automatische brandmeldinstallatie
7.3.4 Brandoverslag
Er diende een bepaalde afstand gegarandeerd te zijn tussen het gedeelte raam om de ene verdieping ten opzichte van
het gedeelte raam op een andere verdieping. In plaats van een grote borstwering kon dit worden opgelost met een
uitstulping van 1 meter. Hierdoor vermindert het risico op brandoverslag van de ene naar de andere verdieping.
Figuur 7: Schematische weergave raam - brandoverslag
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 19 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Figuur 8: Voorkoming van brandoverslag
7.3.5 Zolder opgebouwd uit houten gewelven
Op de zolderverdieping werd een houten roostering gelegd om de verluchtingskokers op te leggen. Deze uitvoering
werd goedgekeurd.
7.4 Actieve brandbeveiliging
7.4.1 Branddetectie – waarschuwing, melding en alarm
7.4.2 Rook- en warmteafvoerinstallatie
7.4.3 Automatische blusinstallatie
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 20 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
7.4.4 Doormelding van de brand
Er is een doormelding naar de brandweer van Mechelen voorzien.
7.4.5 Centrale controle en bedieningspost
In de brandcentrale is alles gekoppeld, van hieruit worden de liften, detectoren, brandkleppen gestuurd. Volgens NBN S
21-205 - § 6.5.2. geldt:
- De elektrische leidingen die installaties of toestellen voeden, die bij brand absoluut in dienst moeten blijven,
worden zodanig geplaatst dat de risico’s van algehele buitendienststelling gespreid zijn.
- Op hun weg naar het compartiment waar de installatie zich bevindt, zijn de elektrische leidingen ofwel
van de klasse F3 volgens NBN C30-004, ofwel zijn ze beschermd om gedurende een ½ uur te voldoen aan
de voorwaarden van de brandweerstandsproef Rf van de norm NBN 713-020.
De bedoelde installaties en toestellen zijn:
a) de veiligheidsverlichting en eventueel de noodverlichting;
b) de installaties voor melding, waarschuwing en alarm,
c) de installaties voor rookafvoer,
d) de waterpompen voor de brandbestrijding en eventueel de ledigingspompen.
NBN C 30-004
F1= vlamvertragend (bv.: een kabel individueel en vertikaal opgesteld.)
F2 = niet brandverspreidend (bv.: kabels in bindels, vertikaal geplaast
F3 = vuurweerstand gekenmerkt door strenge eisen:
spanningsproef = nominale spanning (1000 V)
temperatuur = 900°C
duur = 3 uur
mechanische weerstand = 2 schokken per minuut
NBN C 30-004/A2:2008 2008 Blanke draden, geleiders en kabels - Algemeenheden - Brandbestendigheid van
elektrische kabels en leidingen - Classificatie en beproevingsmethoden voor de classificatie
Volgens § 7.4.4. van de inrichtingsvereisten in Bijlage 1 van het BESLUIT VAN DE VLAAMSE REGERING TOT
VASTSTELLING VAN DE VOOR LOGIESVERSTREKKENDE BEDRIJVEN GELDENDE
EXPLOITATIEVOORWAARDEN EN TOT REGELING VAN DE TOEKENNING VAN DE VOOR DIE EXPLOITATIE
VEREISTE VERGUNNINGEN worde volgende eisen opgelegd aan de algemene automatische brandmeldinstallatie:
Wanneer het onderhavig reglement de automatische brandmeldinstallatie eist, bestaat deze uit een aantal
branddetectoren en een centrale.
De detectoren worden geplaatst in de kamers, de evacuatieruimten, de technische lokalen, de burelen, de lokalen
toegankelijk voor het publiek, de keukens en de bergplaatsen die deel uitmaken van de hotelinrichting.
Deze detectoren worden aangepast aan het brandrisico.
Kamers en evacuatiewegen moeten beveiligd worden door rookdetectoren.
De centrale is aangepast aan de detectoren en minimaal uitgerust met:
* een optisch signaal dat de inbedrijfinstelling van de installatie aanduidt;
* een akoestisch waarschuwingssignaal;
* een optisch waarschuwingssignaal, dat toelaat de plaats waar de brand ontstaan is te lokaliseren. Dit
lokaliseren moet ten minste mogelijk zijn per verdieping.
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 21 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
* een akoestisch en optisch storingssignaal, dat verschilt van het waarschuwingssignaal bij brand.
De centrale wordt gevoed door het openbaar elektriciteitsnet en beveiligd met afzonderlijke zekeringen. In geval
het openbaar elektriciteitsnet uitvalt, zorgt een secundaire stroombron automatisch voor de voeding van de
installatie.
Volgens de brandweer Mechelen was ook voor de bekabeling tussen de rookdedectoren van de hotelkamers klasse F3
in plaats van de oorspronkelijke vooropgestelde klassen F2 vereist.
7.5 Evacuatie
7.5.1 Aantal uitgangen
Figuur 9: Centrale controle en bedieningspost
Basisnormen Hotelwetgeving
1 uitgang voor < 50 personen
2 uitgangen voor 50 tot 500 personen 2 uitgangen waarvan de 2 e uitgang: binnentrap of buitentrap (1 e
uitgang is een binnentrap)
2+n uitgangen voor > 500 personen
(n = max bezetting/1000)
Bezettingsgraad voor het bepalen van de breedte van de deuren hotelnorm
7.5.2 Nieuwe trappen
Basisnormen Hotelwetgeving
Stabiliteit bij brand 1 uur Enkel rechte trappen zijn toegelaten met langs weerszijde een
leuning
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 22 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
7.5.3 Nieuwe binnentrappen
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Basisnormen Hotelwetgeving
A0 Enkel rechte trappen zijn toegelaten met langs weerszijde een
leuning
7.5.4 Evacuatiewegen
7.5.4.1 Wanden
Figuur 10: Binnentrappenhal
Basisnormen Hotelwetgeving
Op evacuatieniveau: R 60 Op evacuatieniveau: R 60
Niet op evacuatieniveau: R 30 Niet op evacuatieniveau: R 60
7.5.4.2 Deuren
Basisnormen Hotelwetgeving
Op evacuatieniveau: R 30, zelfsluitend Op evacuatieniveau: R 30
Niet op evacuatieniveau: R 30 Niet op evacuatieniveau: R 30
Op de gelijkvloerse verdieping hebben de evacuatiewegen een brandweerstand van 1 uur en een breedte van
265 cm
180 cm
120 cm
100 cm
Inplanting en breedte van de in- en uitgangen van het gebouw
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 23 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
Zie plannen
t
7.5.5 Kamers/appartementen
7.5.5.1 Wanden
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Basisnormen Hotelwetgeving
R 60 R 30
7.5.5.2 Deuren
Basisnormen Hotelwetgeving
R 30
7.5.6 Technische lokalen
7.5.6.1 Wanden
Basisnormen Hotelwetgeving
Onder 0: R 60
Boven 0: R 120
7.5.6.2 Deuren naar aanpalende compartimenten
Basisnormen Hotelwetgeving
R60
7.5.6.3 Deuren naar trappenhuis
Basisnormen Hotelwetgeving
Via sas met wanden R 60
Deuren zelfsluitend R 30, oppervlakte 2 m²
Indien niet: automatische brandmeldinstallatie
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 24 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Figuur 11: Zelfsluitende deuren met een brandweerstand R 30
7.5.7 Stooklokaal
7.5.7.1 Wanden
Basisnormen Hotelwetgeving
NBN B61-001 R 60
7.5.7.2 Deuren naar aanpalende compartimenten
Basisnormen Hotelwetgeving
Via sas met wanden R 60 op 01/06/1972 best. stookplaatsen: houten deur + 2x staalplaat
zelfsluitend of deur R 30 zelfsluitend
Deuren zelfsluitend, R 30, oppervlakte 2m² 01/06/1972 nieuwe stookplaatsen: deur R 30 zelfsluitend
7.5.8 Liften
7.5.8.1 Wanden schacht
Basisnormen Hotelwetgeving
R 60 R 60
7.5.8.2 Toegang lift
Basisnormen Hotelwetgeving
Via sas met wanden R 60 Liftbordzijde: stabiliteit + vlamdichtheid: ½ uur
Deuren zelfsluitend of bij brand zelfsluitend, R 30
De lift bevat zelfsluitende liftdeuren. Dit is overal aanwezig behalve op de gelijkvloerse verdieping omdat je bij brand
daar nog uit de lift moet weg kunnen.
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 25 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
7.5.9 Rookkoepel
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
Basisnormen Hotelwetgeving
1 m² 0.5 m²
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 26 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
8 Bijlage
t
8.1 Bijlage 1: Inplantingsplan
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 27 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
8.2 Bijlage 2: Detail gebouw en inplanting
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 28 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
8.3 Bijlage 3: Verslag van de brandweer
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 29 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 30 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 31 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 32 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 33 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 34 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
8.4 Bijlage 4: Doorvoeringen verwijzing naar aanbevelingen
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 35 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 36 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
8.5 Bijlage 5: Aanbeveling doorvoeringen
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 37 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 38 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 39 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 40 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 41 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 42 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 43 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
8.6 Bijlage 6: Aanvraag afwijking compartimentering Patershofkerk
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 44 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
8.7 Bijlage 7: Goedkeuring afwijking compartimentering Patershofkerk
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 45 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 46 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp

T
BCO
t
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 47 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp
`

T
BCO
t
8.8 Bijlage 8: Oplegsloffen
Brandveilig Constructief Ontwerp
Case studie: “Patershofkerk”
IWT-project 080157 Case Studie Patershofkerk_wettelijk kader Pagina 48 van 48
Brandveilig Constructief Ontwerp