31.08.2013 Views

Inspecties bij autowas- en autopoetsbedrijven - Inspectie SZW

Inspecties bij autowas- en autopoetsbedrijven - Inspectie SZW

Inspecties bij autowas- en autopoetsbedrijven - Inspectie SZW

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Inspectie</strong>rapport<br />

Autowas- <strong>en</strong><br />

autopoetsbedrijv<strong>en</strong><br />

<strong><strong>Inspectie</strong>s</strong> <strong>bij</strong> <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong><br />

autopoetsbedrijv<strong>en</strong> van mei tot <strong>en</strong><br />

met september 2009


Inhoudsopgave<br />

Voorwoord 3<br />

1. Opzet <strong>en</strong> uitvoering van de inspectie 5<br />

1.1. Aanleiding <strong>en</strong> doelstelling 5<br />

1.2. Projectopzet 5<br />

1.3. Communicatie 6<br />

2. Projectresultat<strong>en</strong> 7<br />

2.1. Beeld van de bedrijfstakk<strong>en</strong> 7<br />

2.2. Overtreding<strong>en</strong> 7<br />

3. Conclusies 11<br />

3.1. K<strong>en</strong>nisniveau laag 11<br />

3.2. Onzorgvuldig met gevaarlijke stoff<strong>en</strong> 11<br />

3.3. Positieve invloed brancheorganisatie 11<br />

4. Acties <strong>en</strong> aanbeveling<strong>en</strong> 13<br />

4.1. Actief aan de slag 13<br />

4.2. Invester<strong>en</strong> in k<strong>en</strong>nisniveau <strong>en</strong> organisatiegraad 13<br />

2 | <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong> Ministerie van Sociale Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> Werkgeleg<strong>en</strong>heid Arbeidsinspectie


Voorwoord<br />

Van de <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong> had de<br />

Arbeidsinspectie de arbeidsomstandighed<strong>en</strong> niet scherp op<br />

het netvlies. Nooit eerder was er projectmatig op arbeidsomstandighed<strong>en</strong><br />

geïnspecteerd binn<strong>en</strong> deze twee bedrijfstakk<strong>en</strong>.<br />

Toch k<strong>en</strong>t dit soort bedrijv<strong>en</strong> wel degelijk relevante<br />

arbeidsrisico’s, d<strong>en</strong>k maar aan de blootstelling aan de<br />

legionellabacterie (die kan leid<strong>en</strong> tot de veteran<strong>en</strong>ziekte) of<br />

het gebruik van gevaarlijke, chemische stoff<strong>en</strong> die in<br />

vernevelde vorm via direct inadem<strong>en</strong> of <strong>bij</strong> transpirer<strong>en</strong><br />

gemakkelijk door het lichaam word<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. .<br />

Uit eerdere inspecties gericht op arbeidsmarktfraude komt<br />

verder naar vor<strong>en</strong> dat veel autopoetsbedrijv<strong>en</strong> in hand<strong>en</strong> zijn<br />

van Turkse of Oost-Europese werkgevers die de Nederlandse<br />

taal onvoldo<strong>en</strong>de machtig zijn. Dit zou kunn<strong>en</strong> betek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

dat zij de geld<strong>en</strong>de voorschrift<strong>en</strong> van de Arbowet niet goed<br />

begrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun personeel onvoldo<strong>en</strong>de kunn<strong>en</strong> informer<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> bescherm<strong>en</strong>.<br />

Tijd<strong>en</strong>s de inspectie zijn er weliswaar weinig direct gevaarlijke<br />

situaties aangetroff<strong>en</strong>, toch moet met name het k<strong>en</strong>nisniveau<br />

verbeterd word<strong>en</strong> als het gaat om de risico’s van <strong>en</strong><br />

bescherming teg<strong>en</strong> gevaarlijke stoff<strong>en</strong>. Zowel in de <strong>autowas</strong>-<br />

als de autopoetsbedrijv<strong>en</strong> gaat m<strong>en</strong> onzorgvuldig met<br />

gevaarlijke stoff<strong>en</strong> om, waardoor op d<strong>en</strong> duur ernstige risico’s<br />

kunn<strong>en</strong> ontstaan voor de gezondheid. De inspecteurs gev<strong>en</strong><br />

aan dat ondernemers niet altijd wet<strong>en</strong> wat er van h<strong>en</strong> wordt<br />

verwacht als het aankomt op Arbowet- <strong>en</strong> regelgeving <strong>en</strong> zich<br />

onvoldo<strong>en</strong>de bewust zijn van de gevar<strong>en</strong>. Het is dus<br />

belangrijk om het k<strong>en</strong>nisniveau te verbeter<strong>en</strong> <strong>en</strong> naleving in<br />

de praktijk te stimuler<strong>en</strong>.<br />

De Arbeidsinspectie gaat sam<strong>en</strong> met de brancheorganisaties<br />

actief aan de slag om ervoor te zorg<strong>en</strong> dat de aandacht voor<br />

arbeidsomstandighed<strong>en</strong> breed wordt verspreid binn<strong>en</strong> beide<br />

bedrijfstakk<strong>en</strong>. Zo word<strong>en</strong> de resultat<strong>en</strong> van deze inspectie in<br />

ieder geval gepres<strong>en</strong>teerd in vakblad<strong>en</strong> <strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s <strong>bij</strong>e<strong>en</strong>komst<strong>en</strong><br />

georganiseerd door de brancheorganisaties. De<br />

bedrijv<strong>en</strong> die niet zijn aangeslot<strong>en</strong> gaan we prober<strong>en</strong> te<br />

b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong> via mailings .<br />

D<strong>en</strong> Haag, februari 2010<br />

De Algeme<strong>en</strong> Directeur van de Arbeidsinspectie,<br />

Mr. J.A. van d<strong>en</strong> Bos<br />

Ministerie van Sociale Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> Werkgeleg<strong>en</strong>heid Arbeidsinspectie <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong> | 3


1 Opzet <strong>en</strong> uitvoering van<br />

de inspectie<br />

In de periode mei tot <strong>en</strong> met september 2009 heeft de<br />

Arbeidsinspectie <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong><br />

geïnspecteerd. Het was de eerste keer dat de<br />

Arbeidsinspectie in deze twee bedrijfstakk<strong>en</strong> op<br />

arbeidsomstandighed<strong>en</strong> projectmatig actief was.<br />

1.1. Aanleiding <strong>en</strong> doelstelling<strong>en</strong><br />

De Arbeidsinspectie had ge<strong>en</strong> scherp beeld van de arbeidsomstandighed<strong>en</strong><br />

<strong>bij</strong> de autopoets- <strong>en</strong> <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong>.<br />

Nooit eerder was er projectmatig op arbeidsomstandighed<strong>en</strong><br />

geïnspecteerd binn<strong>en</strong> deze twee bedrijfstakk<strong>en</strong>. Wat het<br />

lastig maakt, is dat autopoetsbedrijv<strong>en</strong> moeilijk traceerbaar<br />

zijn. Er is ge<strong>en</strong> specifieke SBI-of BIK-code waarmee de<br />

bedrijv<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geïd<strong>en</strong>tificeerd. De meeste<br />

autopoetsbedrijv<strong>en</strong> zijn niet aangeslot<strong>en</strong> <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> branchever<strong>en</strong>iging,<br />

de brancheorganisaties beschikk<strong>en</strong> niet over<br />

e<strong>en</strong> volledig adress<strong>en</strong>bestand <strong>en</strong> de wisseling van bedrijv<strong>en</strong><br />

is <strong>en</strong>orm.<br />

Toch k<strong>en</strong>t dit soort bedrijv<strong>en</strong> wel degelijk relevante<br />

arbeidsrisico’s, waaronder de blootstelling aan de legionellabacterie<br />

(die leidt tot de veteran<strong>en</strong>ziekte), chemische<br />

stoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> dieselmotoremissie (DME). Met de inspectie<br />

wilde de Arbeidsinspectie e<strong>en</strong> beter beeld krijg<strong>en</strong> van de<br />

praktijksituatie <strong>en</strong> het k<strong>en</strong>nisniveau als het gaat om<br />

Arbowetgeving <strong>en</strong> branche-initiatiev<strong>en</strong>.<br />

Meer specifiek had dit project als doelstelling<strong>en</strong>:<br />

- Het verbeter<strong>en</strong> van het nalevingsniveau in de twee<br />

bedrijfstakk<strong>en</strong> door het opheff<strong>en</strong> van overtreding<strong>en</strong> op<br />

het gebied van fysieke belasting, de omgang met<br />

gevaarlijke stoff<strong>en</strong>, blootstelling aan legionella, de veilige<br />

inrichting van de werkplek <strong>en</strong> de veiligheid van<br />

arbeidsmiddel<strong>en</strong>.<br />

- Het id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong> van groep<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> die niet spontaan<br />

de arboregelgeving nalev<strong>en</strong>, om ev<strong>en</strong>tuele vervolgacties<br />

gericht te kunn<strong>en</strong> plann<strong>en</strong>.<br />

1.2. Projectopzet<br />

Er zijn in Nederland ongeveer 500 autopoetsbedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

200 <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> met personeel. In de periode mei tot<br />

<strong>en</strong> met september 2009 heeft de Arbeidsinspectie op basis<br />

van e<strong>en</strong> steekproef 63 <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong>, 89 autopoetsbedrijv<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> 25 gecombineerde poets- <strong>en</strong> wasbedrijv<strong>en</strong><br />

geïnspecteerd.<br />

Tijd<strong>en</strong>s de inspectie zijn vrag<strong>en</strong> gesteld aan zowel werkgevers<br />

als werknemers.<br />

De volg<strong>en</strong>de onderwerp<strong>en</strong> uit de Arbowet zijn<br />

geïnspecteerd:<br />

• Gevaarlijke stoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> het gebruik van persoonlijke<br />

beschermingsmiddel<strong>en</strong><br />

• Veiligheid arbeidsmiddel<strong>en</strong><br />

• Legionella (<strong>bij</strong> <strong>autowas</strong>serij<strong>en</strong>)<br />

• Veiligheid werkomgeving<br />

• Fysieke belasting<br />

Als op e<strong>en</strong> van de onderwerp<strong>en</strong> e<strong>en</strong> overtreding werd<br />

geconstateerd, heeft de inspecteur inzage gevraagd in de<br />

risicoinv<strong>en</strong>tarisatie <strong>en</strong> evaluatie (RI&E) van het bedrijf om te<br />

kijk<strong>en</strong> hoe de werkgever dit risico heeft beoordeeld.<br />

In <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> is speciaal gelet op fysieke belasting <strong>bij</strong><br />

het hanter<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> hogedrukreiniger, gevaarlijke stoff<strong>en</strong>,<br />

legionella <strong>en</strong> e<strong>en</strong> veilige inrichting van de werkplek. Omdat<br />

<strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> ook aan geme<strong>en</strong>telijke milieueis<strong>en</strong><br />

moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>, was de verwachting van de<br />

Arbeidsinspectie dat zij redelijk bek<strong>en</strong>d zijn met de<br />

Arbowetgeving <strong>en</strong> de regels minder vaak overtred<strong>en</strong> dan<br />

autopoetsbedrijv<strong>en</strong>.<br />

In autopoetsbedrijv<strong>en</strong> heeft de Arbeidsinspectie met name<br />

geïnspecteerd op gevaarlijke stoff<strong>en</strong> (waaronder dieselmotoremissie)<br />

<strong>en</strong> e<strong>en</strong> veilige inrichting van de werkplek. Omdat<br />

autopoetsbedrijv<strong>en</strong> niet aan specifieke (milieu)eis<strong>en</strong> hoev<strong>en</strong> te<br />

voldo<strong>en</strong> verwacht de Arbeidsinspectie dat zij zich minder<br />

bewust zijn van bestaande regelgeving, zoals de Arbowetgeving<br />

<strong>en</strong> veel overtreding<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>.<br />

In zowel <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> als autopoetsbedrijv<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

veel verschill<strong>en</strong>de chemische product<strong>en</strong> gebruikt. De<br />

Arbeidsinspectie heeft daarom speciale aandacht geschonk<strong>en</strong><br />

aan het gebruik van het veiligheidsinformatieblad<br />

(VIB). Hierop staan de eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> risico’s van e<strong>en</strong><br />

gevaarlijke stof vermeld. Tijd<strong>en</strong>s de inspectie is ook<br />

geïnformeerd naar het gebruik van product<strong>en</strong> die de<br />

branche heeft ontwikkeld, zoals de Handleiding Legionella<br />

van de BOVAG. De inspecteurs hebb<strong>en</strong> geïnv<strong>en</strong>tariseerd wie<br />

de rol van prev<strong>en</strong>tiemedewerker vervult binn<strong>en</strong> het bedrijf, er<br />

is gevraagd naar de taal waarin werkgevers met werknemers<br />

communicer<strong>en</strong> <strong>en</strong> de inspecteurs hebb<strong>en</strong> de k<strong>en</strong>nis getoetst<br />

van Reach, de Europese verord<strong>en</strong>ing voor chemische stoff<strong>en</strong>.<br />

Ministerie van Sociale Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> Werkgeleg<strong>en</strong>heid Arbeidsinspectie <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong> | 5


1.3. Communicatie<br />

De inspectieonderwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> de periode waarin de<br />

bezoek<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> uitgevoerd, zijn vooraf besprok<strong>en</strong> met de<br />

sociale partners in de branche. Zij hebb<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s hun<br />

led<strong>en</strong> op de hoogte gebracht van de aanstaande inspecties.<br />

In vakblad<strong>en</strong> <strong>en</strong> media van brancheorganisaties is vooraf<br />

aandacht voor het inspectieproject geweest.<br />

De bezoek<strong>en</strong> van de inspecteurs zijn vooraf niet aangekondigd<br />

<strong>bij</strong> de voor inspectie geselecteerde bedrijv<strong>en</strong>.<br />

6 | <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong>


2 Projectresultat<strong>en</strong><br />

De inspecties lever<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> repres<strong>en</strong>tatief beeld op van<br />

de arbeidsomstandighed<strong>en</strong> in de beide bedrijfstakk<strong>en</strong><br />

omdat de bedrijv<strong>en</strong> niet a-select zijn getrokk<strong>en</strong>.<br />

Desondanks zijn er wel less<strong>en</strong> te ler<strong>en</strong> uit de resultat<strong>en</strong>.<br />

Bij <strong>bij</strong>na driekwart van de geïnspecteerde bedrijv<strong>en</strong> zijn<br />

e<strong>en</strong> of meer overtreding<strong>en</strong> geconstateerd. Vergelek<strong>en</strong><br />

met de andere bedrijfstakk<strong>en</strong> die de laatste jar<strong>en</strong> in de<br />

mobiliteitssector zijn geïnspecteerd is dit e<strong>en</strong> slechte<br />

score. Vooral het omgaan met gevaarlijke stoff<strong>en</strong> moet<br />

beter.<br />

2.1. Beeld van de bedrijfstakk<strong>en</strong><br />

2.1.1. Omvang bedrijv<strong>en</strong><br />

Beide bedrijfstakk<strong>en</strong> bestaan vooral uit kleine of hele kleine<br />

bedrijfjes: Van de <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> heeft 78% minder dan<br />

10 person<strong>en</strong> in di<strong>en</strong>st, <strong>bij</strong> de autopoetsbedrijv<strong>en</strong> is dit 97%<br />

<strong>en</strong> <strong>bij</strong> de gecombineerde bedrijv<strong>en</strong> 83%. Ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel<br />

geïnspecteerd bedrijf heeft meer dan 20 person<strong>en</strong> in di<strong>en</strong>st.<br />

2.1.2. Lidmaatschap brancheorganisatie<br />

Gemiddeld blijkt 39% van de geïnspecteerde bedrijv<strong>en</strong><br />

aangeslot<strong>en</strong> te zijn <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> brancheorganisatie. Van de<br />

geïnspecteerde <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> is dit 62%. Van de<br />

geïnspecteerde autopoetsbedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> gecombineerde<br />

bedrijv<strong>en</strong> is respectievelijk 22% <strong>en</strong> 42% lid van e<strong>en</strong><br />

brancheorganisatie.<br />

2.1.3. Prev<strong>en</strong>tiemedewerkers<br />

In 72% van de geïnspecteerde bedrijv<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> prev<strong>en</strong>tiemedewerker<br />

aanwezig (vaak de werkgever zelf ) of huurt de<br />

werkgever anderszins deskundigheid in. In 22% is de<br />

arbodeskundigheid niet geregeld. Bij de overige bedrijv<strong>en</strong><br />

(6%) is niet bek<strong>en</strong>d wie als prev<strong>en</strong>tiemedewerker optreedt<br />

binn<strong>en</strong> het bedrijf.<br />

2.1.4. Taalbarrière<br />

E<strong>en</strong> taalbarrière kan hinder<strong>en</strong> <strong>bij</strong> het voorlicht<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

instruer<strong>en</strong> van de werknemers. Alle werkgevers blek<strong>en</strong> zelf<br />

het Nederlands voldo<strong>en</strong>de te beheers<strong>en</strong>.Twintig werkgevers<br />

(12%) gav<strong>en</strong> aan medewerkers te hebb<strong>en</strong> die de Nederlandse<br />

taal onvoldo<strong>en</strong>de beheers<strong>en</strong> om voorlichting <strong>en</strong> onderricht<br />

in het Nederlands te begrijp<strong>en</strong>. Driekwart van deze<br />

werknemers krijgt daarom voorlichting <strong>en</strong> onderricht in de<br />

taal die zij wel voldo<strong>en</strong>de machtig zijn, waaronder Turks,<br />

Arabisch <strong>en</strong> Engels. De inspecteurs beoordeeld<strong>en</strong> de<br />

voorlichting <strong>en</strong> het onderricht voor deze werknemers over<br />

de specifieke arborisico’s in het bedrijf in 75% van deze<br />

gevall<strong>en</strong> als voldo<strong>en</strong>de.<br />

2.2. Overtreding<strong>en</strong><br />

2.2.1. Algeme<strong>en</strong><br />

In totaal zijn er 336 overtreding<strong>en</strong> geconstateerd in 124<br />

bedrijv<strong>en</strong>, dus gemiddeld 2,7 overtreding<strong>en</strong> per overtred<strong>en</strong>d<br />

bedrijf. Er was weinig verschil tuss<strong>en</strong> het gemiddelde aantal<br />

overtreding<strong>en</strong> in de <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong>, autopoetsbedrijv<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> gecombineerde bedrijv<strong>en</strong> : respectievelijk 3 - 2,9 <strong>en</strong> 2,7.<br />

Figuur 1: perc<strong>en</strong>tage bedrijv<strong>en</strong> met overtreding<strong>en</strong> (N=177)<br />

Bij één of meer overtreding<strong>en</strong> van de Arbowet is e<strong>en</strong> bedrijf<br />

gemarkeerd als ‘niet in orde’. Dit was het geval <strong>bij</strong> 70 % van<br />

de bedrijv<strong>en</strong>. Het aantal bedrijv<strong>en</strong> dat niet in orde is,<br />

verschilt niet erg per type bedrijf. Zowel <strong>bij</strong> de <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong>,<br />

autopoetsbedrijv<strong>en</strong> als gecombineerde bedrijv<strong>en</strong> is<br />

ongeveer twee op de drie bedrijv<strong>en</strong> niet in orde.<br />

Bij 55% van de grotere bedrijv<strong>en</strong> (> 9 werknemers) zijn één<br />

of meer overtreding<strong>en</strong> aangetroff<strong>en</strong>, <strong>bij</strong> de kleinere<br />

bedrijv<strong>en</strong> (1-9 werknemers) ligt dit perc<strong>en</strong>tage hoger: 71%.<br />

Tabel 1 geeft het aantal overtreding<strong>en</strong> dat op de verschill<strong>en</strong>de<br />

geïnspecteerde ARBO-onderwerp<strong>en</strong> is geconstateerd.<br />

Tabel 1: aantal overtreding<strong>en</strong> per onderwerp Arbowet<br />

Onderwerp Arbowet<br />

aantal<br />

overtreding<strong>en</strong><br />

in %<br />

Gevaarlijke stoff<strong>en</strong> 138 41%<br />

RI&E 64 19%<br />

Persoonlijke<br />

beschermingsmiddel<strong>en</strong><br />

51 15%<br />

Veiligheid arbeidsmiddel<strong>en</strong> 33 10%<br />

Legionella 22 7%<br />

Overig 28 8%<br />

Totaal 336 100%<br />

Ministerie van Sociale Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> Werkgeleg<strong>en</strong>heid Arbeidsinspectie <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong> | 7<br />

14<br />

26<br />

6<br />

24<br />

30<br />

0<br />

1<br />

2 of 3<br />

4 of 5<br />

6 <strong>en</strong> meer


Voor 79% van de overtreding<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> ‘waarschuwing Arbo’<br />

gegev<strong>en</strong>. De overtred<strong>en</strong>de bedrijv<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de overtreding<br />

binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bepaalde termijn opheff<strong>en</strong>. Do<strong>en</strong> zij dit niet,<br />

dan risker<strong>en</strong> zij e<strong>en</strong> boete of procesverbaal.<br />

Voor 11% van de overtreding<strong>en</strong> heeft de Arbeidsinspectie<br />

e<strong>en</strong> ‘stimulering’ gegev<strong>en</strong>. De werkgever heeft dan de<br />

overige arbeidsomstandighed<strong>en</strong> goed op orde, het betreft<br />

ge<strong>en</strong> zware overtreding <strong>en</strong> de inspecteur heeft het vertrouw<strong>en</strong><br />

dat de werkgever de overtreding zonder nacontrole van<br />

de Arbeidsinspectie opheft.<br />

Er zijn 6 boeterapport<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> voor het ontbrek<strong>en</strong> van<br />

e<strong>en</strong> risicoinv<strong>en</strong>tarisatie <strong>en</strong> -evaluatie (RI&E). De Arbeidsinspectie<br />

beschouwt dit als e<strong>en</strong> ernstige overtreding.<br />

In één bedrijf is het werk stilgelegd: daar was door het<br />

ontbrek<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> hekwerk onmiddellijk valgevaar voor de<br />

werknemers aanwezig.<br />

2.2.2. Gevaarlijke stoff<strong>en</strong><br />

Bij de helft van de geïnspecteerde bedrijv<strong>en</strong> zijn in totaal 138<br />

overtreding<strong>en</strong> geconstateerd die te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met de<br />

aanwezigheid of het gebruik van gevaarlijke stoff<strong>en</strong>, zoals<br />

schoonmaakmiddel<strong>en</strong>, ontvetters <strong>en</strong> met dieselmotoremissie.<br />

De <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> minder overtreding<strong>en</strong> dan<br />

de autopoetsbedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> gecombineerde bedrijv<strong>en</strong>, in<br />

respectievelijk 33%, 61% <strong>en</strong> 50% van deze bedrijv<strong>en</strong> zijn<br />

overtreding<strong>en</strong> geconstateerd op het gebied van gevaarlijke<br />

stoff<strong>en</strong>.<br />

De Arbeidsinspectie heeft geconstateerd dat de opslag van<br />

chemische stoff<strong>en</strong> onvoldo<strong>en</strong>de is geregeld <strong>en</strong> er ge<strong>en</strong><br />

(geschikte) handscho<strong>en</strong><strong>en</strong> word<strong>en</strong> gebruikt <strong>bij</strong> het m<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />

of overgiet<strong>en</strong> van stoff<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> weet ook vaak niet of de<br />

gebruikte handscho<strong>en</strong><strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk wel geschikt zijn.<br />

Als er wordt gewerkt met aërosol<strong>en</strong>, <strong>bij</strong>voorbeeld als<br />

verneveld schoonmaakmiddel voor de binn<strong>en</strong>kant van e<strong>en</strong><br />

auto, gaat m<strong>en</strong> ervan uit dat dit onschuldig is omdat het e<strong>en</strong><br />

verdunde oplossing is. M<strong>en</strong> realiseert zich niet dat fijne<br />

nevel gemakkelijk is in te adem<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat <strong>bij</strong> transpirer<strong>en</strong><br />

tijd<strong>en</strong>s het werk de huidporiën op<strong>en</strong> staan <strong>en</strong> de opname<br />

van chemische stoff<strong>en</strong> via de huid to<strong>en</strong>eemt. Chemische<br />

stoff<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zo gemakkelijk het lichaam binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> op d<strong>en</strong> duur schade oplever<strong>en</strong> aan de gezondheid.<br />

M<strong>en</strong> gebruikt ge<strong>en</strong> persoonlijke beschermingsmiddel<strong>en</strong> <strong>bij</strong><br />

het vervang<strong>en</strong> van de filters van de stofzuiginstallaties, ook<br />

niet als dit aanleiding geeft tot gezondheidsklacht<strong>en</strong>.<br />

8 | <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong>


Reach<br />

De Reach-richtlijn regelt dat fabrikant<strong>en</strong> <strong>en</strong> handelar<strong>en</strong><br />

goede informatie over chemische stoff<strong>en</strong> aanlever<strong>en</strong> aan<br />

gebruikers zodat zij zo veilig mogelijk met deze stoff<strong>en</strong><br />

kunn<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>. In de geïnspecteerde autopoetsbedrijv<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>autowas</strong>serij<strong>en</strong> is geconstateerd dat:<br />

• Het mer<strong>en</strong>deel niet bek<strong>en</strong>d is met de Reachverplichting<strong>en</strong><br />

(83%)<br />

• Iets meer dan de helft van de bedrijv<strong>en</strong> Veiligheidsinformatieblad<strong>en</strong><br />

(VIB’s) in huis hebb<strong>en</strong> (52% maar niet<br />

altijd van alle stoff<strong>en</strong>)<br />

• De bedrijv<strong>en</strong> die VIB’s in huis hebb<strong>en</strong>, vrijwel allemaal<br />

deze VIB’s regelmatig gebruik<strong>en</strong> (91%)<br />

• <strong>en</strong> wel op de volg<strong>en</strong>de wijze:<br />

> Inzage voor de werknemers (76%)<br />

> Vertal<strong>en</strong> naar werkplekinstructie (15%)<br />

> Gebruik <strong>bij</strong> inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong> risico’s (5%)<br />

> Bij het bepal<strong>en</strong> van maatregel<strong>en</strong> (28%)<br />

Dieselmotoremissie<br />

Veel autopoetsbedrijv<strong>en</strong> poets<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> nieuwe of redelijk<br />

nieuwe (lease)auto’s. Die beschikk<strong>en</strong> al over ingebouwde<br />

roetfilters, zodat de blootstelling aan DME <strong>bij</strong> het verplaats<strong>en</strong><br />

van de auto’s al voldo<strong>en</strong>de wordt beperkt.<br />

2.2.3. Risicoinv<strong>en</strong>tarisatie <strong>en</strong> -evaluatie (RI&E)<br />

Werkgevers van kleine bedrijv<strong>en</strong> realiser<strong>en</strong> zich vaak niet dat<br />

zij verplicht zijn e<strong>en</strong> RI&E te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> actueel te houd<strong>en</strong>.<br />

Bij 57 bedrijv<strong>en</strong> (32%) is geconstateerd dat er ge<strong>en</strong> RI&E<br />

aanwezig was, dat deze niet volledig was, dat deze verouderd<br />

was, of dat het plan van aanpak ontbrak. Dit bleek<br />

vooral <strong>bij</strong> de kleine bedrijv<strong>en</strong> het geval, namelijk <strong>bij</strong> 34%<br />

van de bedrijv<strong>en</strong> met 1-9 werknemers teg<strong>en</strong>over 20% van de<br />

grotere bedrijv<strong>en</strong> (> 9 werknemers).<br />

In totaal zijn er op dit onderwerp 64 overtreding<strong>en</strong><br />

opgemerkt. Werkgevers zonder RI&E met één of <strong>en</strong>kele<br />

werknemers in di<strong>en</strong>st hebb<strong>en</strong> van de inspecteur de<br />

‘Checklist Gezondheidsrisico’s’ ontvang<strong>en</strong>. Deze checklist<br />

volstaat als RI&E voor werkgevers met personeel voor in<br />

totaal t<strong>en</strong> hoogste 40 uur per week <strong>en</strong> kan voor de iets<br />

grotere bedrijv<strong>en</strong> goed di<strong>en</strong><strong>en</strong> als basis voor het opstell<strong>en</strong><br />

van e<strong>en</strong> RI&E.<br />

2.2.4. Persoonlijke beschermingsmiddel<strong>en</strong><br />

In 44 bedrijv<strong>en</strong> (25%) heeft de Arbeidsinspectie in totaal 51<br />

keer geconstateerd dat er ge<strong>en</strong> of niet de juiste persoonlijke<br />

beschermingsmiddel<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> verstrekt of gebruikt. Dit<br />

varieerde van het niet drag<strong>en</strong> van veiligheidsscho<strong>en</strong><strong>en</strong> tot<br />

het gebruik<strong>en</strong> van handscho<strong>en</strong><strong>en</strong> die ge<strong>en</strong> bescherming<br />

bied<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> blootstelling van de huid aan chemische<br />

stoff<strong>en</strong>.<br />

2.2.5. Veiligheid arbeidsmiddel<strong>en</strong><br />

In 23 bedrijv<strong>en</strong> (13%) zijn in totaal 32 overtreding<strong>en</strong><br />

geconstateerd die te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met de veiligheid van<br />

de gebruikte arbeidsmiddel<strong>en</strong>. Voorbeeld<strong>en</strong> zijn hefbrugg<strong>en</strong><br />

die in slechte staat verker<strong>en</strong> of niet zijn onderhoud<strong>en</strong> of<br />

gekeurd, ladders die niet geborgd zijn teg<strong>en</strong> wegglijd<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

machines die niet zijn verankerd of goed zijn afgeschermd.<br />

Over het algeme<strong>en</strong> word<strong>en</strong> er weinig machines gebruikt <strong>bij</strong><br />

het poets<strong>en</strong> of wass<strong>en</strong> van auto’s.<br />

2.2.6. Legionella<br />

In totaal heeft de inspectie op het onderwerp Legionella in<br />

17 <strong>autowas</strong>- of gecombineerde bedrijv<strong>en</strong> (20%) in totaal 22<br />

overtreding<strong>en</strong> geconstateerd. Ge<strong>en</strong> van deze 17 bedrijv<strong>en</strong><br />

hanteerde de Handleiding Legionella <strong>en</strong> in de meeste<br />

gevall<strong>en</strong> ontbrak er e<strong>en</strong> goede risico-inv<strong>en</strong>tarisatie <strong>en</strong><br />

evaluatie op het gebied van legionella. De Arbeidsinspectie<br />

constateerde in e<strong>en</strong> aantal gevall<strong>en</strong> ook dat niet op de juiste<br />

manier of helemaal ge<strong>en</strong> watermonsters g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> werd<strong>en</strong><br />

om te controler<strong>en</strong> op de aanwezigheid van de<br />

legionellabacterie.<br />

Ruim 55% van de <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> k<strong>en</strong>t de Handleiding<br />

Legionella <strong>en</strong> 44% zegt de handleiding ook te volg<strong>en</strong>. Van<br />

de bedrijv<strong>en</strong> die zijn aangeslot<strong>en</strong> <strong>bij</strong> branchever<strong>en</strong>iging<br />

BOVAG of FOCWA k<strong>en</strong>t 78% de handleiding <strong>en</strong> gebruikt 59%<br />

hem. Van de niet-aangeslot<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> k<strong>en</strong>t 13% de<br />

handleiding <strong>en</strong> gebruikt 12% hem.<br />

2.2.7. Overige overtreding<strong>en</strong><br />

In 11 bedrijv<strong>en</strong> heeft de Arbeidsinspectie in totaal 12 keer<br />

e<strong>en</strong> onveilige situatie aangetroff<strong>en</strong>. Elektrische installaties<br />

war<strong>en</strong> <strong>bij</strong>voorbeeld ondeugdelijk of er war<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> (goede)<br />

voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> getroff<strong>en</strong> om valgevaar te voorkom<strong>en</strong>. Eén<br />

keer is het werk prev<strong>en</strong>tief stilgelegd, omdat er sprake was<br />

van direct valgevaar.<br />

Het werk<strong>en</strong> in <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong><br />

bleek nauwelijks fysiek belast<strong>en</strong>d. Het poets<strong>en</strong> of afspuit<strong>en</strong><br />

van auto’s gebeurt soms in vreemde houding<strong>en</strong>, maar is<br />

kortdur<strong>en</strong>d <strong>en</strong> het werk is afwissel<strong>en</strong>d. De Arbeidsinspectie<br />

heeft in slechts vijf bedrijv<strong>en</strong> tekortkoming<strong>en</strong> geconstateerd<br />

op dit onderwerp. De hulpmiddel<strong>en</strong> war<strong>en</strong> niet volg<strong>en</strong>s de<br />

stand van de techniek aanwezig of de werkgever had de<br />

risico’s van fysieke overbelasting niet opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in de<br />

RI&E. Daar heeft de inspecteur e<strong>en</strong> waarschuwing gegev<strong>en</strong><br />

dat de werkgever de zak<strong>en</strong> in orde moet br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />

De inspecteurs troff<strong>en</strong> regelmatig hoge geluidsniveaus aan<br />

op de werkplek. Bijvoorbeeld in autopoetsbedrijv<strong>en</strong> <strong>bij</strong> het<br />

gebruik van e<strong>en</strong> compressor om met behulp van perslucht<br />

kiertjes schoon te blaz<strong>en</strong>. Bij <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong> zorgd<strong>en</strong> de<br />

hogedrukspuit <strong>en</strong> de droogmachine voor veel geluid. De<br />

werkgever bleek niet altijd het geluidsniveau te hebb<strong>en</strong><br />

beoordeeld om te bepal<strong>en</strong> of er gehoorbeschermingsmiddel<strong>en</strong><br />

nodig zijn of de werkgever heeft t<strong>en</strong> onrechte ge<strong>en</strong><br />

gehoorbeschermingsmiddel<strong>en</strong> beschikbaar gesteld.<br />

Ministerie van Sociale Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> Werkgeleg<strong>en</strong>heid Arbeidsinspectie <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong> | 9


3 Conclusies<br />

Tijd<strong>en</strong>s de inspectie zijn weliswaar veel overtreding<strong>en</strong><br />

aangetroff<strong>en</strong>, maar het betreft vaak kleine overtreding<strong>en</strong><br />

die niet direct leid<strong>en</strong> tot onveilige situaties. Er word<strong>en</strong><br />

weinig machines gebruikt <strong>en</strong> de omgeving waarin wordt<br />

gewerkt is over het algeme<strong>en</strong> veilig. Er moet wel meer<br />

aandacht kom<strong>en</strong> voor het werk<strong>en</strong> met gevaarlijke<br />

stoff<strong>en</strong>. De brancheorganisaties kunn<strong>en</strong> hier e<strong>en</strong> rol in<br />

spel<strong>en</strong>.<br />

3.1. K<strong>en</strong>nisniveau laag<br />

Het blijkt matig gesteld met de k<strong>en</strong>nis over de eis<strong>en</strong> voor<br />

het arbeidsomstandighed<strong>en</strong>beleid binn<strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> (in iets mindere mate) binn<strong>en</strong> <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong>. De<br />

inspecteurs beschrijv<strong>en</strong> de werkgevers van overtred<strong>en</strong>de<br />

bedrijv<strong>en</strong> veelal als ‘onbewust onbekwaam’; zij wet<strong>en</strong> niet<br />

dat zij moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> aan verplichting<strong>en</strong> uit de<br />

Arbowetgeving.<br />

3.2. Onzorgvuldig met gevaarlijke stoff<strong>en</strong><br />

Zowel de <strong>autowas</strong>- als de autopoetsbedrijv<strong>en</strong> gaan slordig<br />

om met gevaarlijke stoff<strong>en</strong>. De opslag is niet goed geregeld<br />

<strong>en</strong> werknemers word<strong>en</strong> vaak onnodig blootgesteld aan<br />

dieselmotoremissie van stoom- <strong>en</strong> hogedrukreinigers of<br />

auto’s met dieselaandrijving. Veel bedrijv<strong>en</strong> beschikk<strong>en</strong> niet<br />

over (alle) Veiligheidsinformatieblad<strong>en</strong> van de chemische<br />

product<strong>en</strong> die word<strong>en</strong> gebruikt. Dit betek<strong>en</strong>t dat werkgevers<br />

niet in staat zijn om de werknemers voldo<strong>en</strong>de te informer<strong>en</strong><br />

over de gevar<strong>en</strong> van de stoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> het gebruik van de<br />

juiste beschermingsmiddel<strong>en</strong>.<br />

3.3. Positieve invloed brancheorganisatie<br />

Bedrijv<strong>en</strong> die zijn aangeslot<strong>en</strong> <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> van de twee grote<br />

brancheorganisaties zijn gemiddeld beter geïnformeerd <strong>en</strong><br />

mak<strong>en</strong> minder overtreding<strong>en</strong>. K<strong>en</strong>nis die wordt verspreid<br />

via de brancheorganisaties ‘landt’ over het algeme<strong>en</strong> goed.<br />

Vooral kleinere bedrijv<strong>en</strong> zijn niet aangeslot<strong>en</strong> <strong>bij</strong> e<strong>en</strong><br />

brancheorganisatie <strong>en</strong> slag<strong>en</strong> er minder goed in om de<br />

Arbowet na te lev<strong>en</strong>.<br />

Bijna driekwart van de geïnspecteerde bedrijv<strong>en</strong> heeft de<br />

deskundigheid op het gebied van arbeidsomstandighed<strong>en</strong><br />

geregeld. Dit is e<strong>en</strong> goede score want landelijk gezi<strong>en</strong> geldt<br />

dit voor slechts de helft van de kleine bedrijv<strong>en</strong> (< 10<br />

werknemers) (bron: Arbomonitor AI 2009). Dit goede<br />

resultaat lijkt te dank<strong>en</strong> aan de aandacht van de brancheorganisaties<br />

voor dit onderwerp; <strong>bij</strong> 35 van de 37 BOVAG <strong>en</strong><br />

alle FOCWA led<strong>en</strong> was de deskundigheid geregeld.<br />

Overig<strong>en</strong>s betek<strong>en</strong>t het geregeld hebb<strong>en</strong> van de deskundigheid<br />

blijkbaar nog niet automatisch dat het arbeidsomstandighed<strong>en</strong>beleid<br />

in orde is.<br />

Ministerie van Sociale Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> Werkgeleg<strong>en</strong>heid Arbeidsinspectie <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong> | 11


12 | <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong>


4 Acties <strong>en</strong> aanbeveling<strong>en</strong><br />

4.1. Actief aan de slag<br />

Op het mom<strong>en</strong>t van schrijv<strong>en</strong> zijn de volg<strong>en</strong>de acties<br />

bek<strong>en</strong>d:<br />

• De Arbeidsinspectie gaat <strong>en</strong>ergie stek<strong>en</strong> in de verbetering<br />

van het k<strong>en</strong>nisniveau in beide geïnspecteerde bedrijfstakk<strong>en</strong>.<br />

Bijvoorbeeld door de resultat<strong>en</strong> van deze inspectie te<br />

pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> in vakblad<strong>en</strong> <strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s <strong>bij</strong>e<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> voor<br />

bedrijv<strong>en</strong> georganiseerd door de brancheorganisaties.<br />

• Brancheorganisatie BOVAG gaat het onderwerp arbeidsomstandighed<strong>en</strong><br />

nader belicht<strong>en</strong> <strong>bij</strong> de pres<strong>en</strong>tatie van<br />

de arbocatalogus voor de <strong>autowas</strong>bedrijv<strong>en</strong>. De eerste<br />

deelcatalogus is al gepubliceerd, in de loop van 2010<br />

wordt extra aandacht besteed aan het onderwerp.<br />

• Brancheorganisatie FOCWA zal de totstandkoming van de<br />

laatste CAO voor autopoetsbedrijv<strong>en</strong> aangrijp<strong>en</strong> om<br />

zoveel mogelijk autopoetsbedrijv<strong>en</strong> te b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong> over<br />

arbeidsomstandighed<strong>en</strong>. Begin maart staat de eerste<br />

<strong>bij</strong>e<strong>en</strong>komst gepland voor bedrijv<strong>en</strong>. Hier word<strong>en</strong> de<br />

resultat<strong>en</strong> van deze inspectie gepres<strong>en</strong>teerd.<br />

• In de meerjar<strong>en</strong>strategie voor de mobiliteitsbranche is<br />

voorzi<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>vatting van dit inspectierapport<br />

wordt gemaakt, compleet met ‘geleerde less<strong>en</strong>’. Die zal<br />

onder alle traceerbare <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> verspreid. Sam<strong>en</strong> met de brancheorganisatie<br />

zull<strong>en</strong> we in de gat<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> of de naleving verbetert in<br />

beide bedrijfstakk<strong>en</strong>.<br />

4.2. Invester<strong>en</strong> in k<strong>en</strong>nisniveau <strong>en</strong><br />

organisatiegraad<br />

De Arbeidsinspectie heeft de volg<strong>en</strong>de aanbeveling<strong>en</strong> voor<br />

de brancheorganisaties <strong>en</strong> andere sociale partners:<br />

> De meeste overtreding<strong>en</strong> die tijd<strong>en</strong>s de inspectie zijn<br />

geconstateerd hield<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> acuut risico in, maar kunn<strong>en</strong><br />

op de lange duur leid<strong>en</strong> tot ernstige ongelukk<strong>en</strong> of<br />

problem<strong>en</strong> met de gezondheid. Investeer daarom<br />

structureel in de verbetering van het k<strong>en</strong>nisniveau van de<br />

<strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> stimuleer dat zij de<br />

Arbowet actief nalev<strong>en</strong>. Houd het onderwerp ‘arbeidsomstandighed<strong>en</strong>’<br />

actueel. Liefst led<strong>en</strong>overschrijd<strong>en</strong>d, gezi<strong>en</strong><br />

het grote aantal bedrijv<strong>en</strong> dat niet is aangeslot<strong>en</strong> <strong>bij</strong> e<strong>en</strong><br />

brancheorganisatie.<br />

• Besteed aandacht aan de risico’s van gevaarlijke stoff<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> b<strong>en</strong>adruk het praktische nut van<br />

Veiligheidinformatieblad<strong>en</strong>.<br />

• Bied voorlichting in het Nederlands aan, maar houd de<br />

inhoud e<strong>en</strong>voudig <strong>en</strong> praktisch. De informatie moet<br />

begrijpelijk zijn voor alle werkgevers <strong>en</strong> werknemers.<br />

Ministerie van Sociale Zak<strong>en</strong> <strong>en</strong> Werkgeleg<strong>en</strong>heid Arbeidsinspectie <strong>Inspectie</strong>rapport <strong>autowas</strong>- <strong>en</strong> autopoetsbedrijv<strong>en</strong> | 13


Colofon<br />

Projectnummer A923<br />

<strong>Inspectie</strong>onderwerp<strong>en</strong>:<br />

• Fysieke belasting<br />

• Dieselmotoremissie<br />

• Opslag <strong>en</strong> gebruik gevaarlijke stoff<strong>en</strong><br />

• Legionella<br />

• Machineveiligheid<br />

• Veilige inrichting arbeidsplaats<br />

Projectleider Arbeidsinspectie<br />

Mw. drs. L.C.M.P. Hontelez<br />

Projectsecretaris<br />

Mw. J.M.M. Geurts<br />

Correspond<strong>en</strong>tieadres<br />

Arbeidsinspectie<br />

t.a.v. mw. J.M.M. Geurts<br />

Postbus 820<br />

3500 av Utrecht<br />

vijfkeerblauw.nl | S08-280683

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!