Mens & Vogel - Vogelbescherming Vlaanderen

2

Kerkuilwerkgroep

Kerkuilwerkgroep Vlaanderen

Voorzitter

Ludo Smets

T. 016 44 83 34 (14.00 – 20.00 uur)

kerkuilwerkgroep@vogelbescherming.be

Afgevaardigden kernbestuur

Paul Laeveren

T. 014 54 77 66

paul_laeveren@hotmail.com

Philippe Smets

T. 0475 60 55 43

philippe.smets3@telenet.be

West-Vlaanderen

Aurel Vande Walle

T. 0497 32 45 06

aurel.vandewalle@natuurwetenschappen.be

Kris Degraeve

T. 058 31 45 88

kris.degraeve@skynet.be

Vlaams-Brabant

Philippe Smets

T. 0475 60 55 43

philippe.smets3@telenet.be

Stany Cerulis

T. 0495 42 84 98

s_cerulis@hotmail.com

Limburg

Peter Gabriëls

gabrielspeter@hotmail.com

Stijn Keunen

T. 089 86 77 33

Correspondentieadres

Kerkuilwerkgroep Vlaanderen

t.a.v. Ludo Smets

Schuttershof 14

9100 Sint-Niklaas (Nieuwkerken-Waas)

Website

www.kerkuilwerkgroep.be

Steunfonds

744-3291552-44

Verantwoordelijke uitgever van ‘Kerkuilnieuws’: Ludo Smets, Schuttershof 14, 9100 Sint-Niklaas

PROVINCIALE AFGEVAARDIGDEN EN

VERTEGENWOORDIGERS RAAD VAN BESTUUR

Oost-Vlaanderen

Johan Lefebvre

T. 0486 14 04 80

johan-lefebvre@hotmail.com

Geert De Smet

T. 03 766 73 20

g.de.smet@skynet.be

Antwerpen

Ludo Smets

T. 016 44 83 34 (14.00 – 20.00 uur)

kerkuilwerkgroep@vogelbescherming.be

Eddy D’Huyvetter

T. 03 309 31 78

eddhuyvetter@skynet.be

AFDELING VAN VOGELBESCHERMING VLAANDEREN vzw

de

juli 2011

13jaargang

Inhoud

Voorpagina

Kerkuil met prooi ....................................... 1

Adressenlijst ....................................... 2

Inhoud ................................................... 3

Voorwoord

Woordje van de voorzitter ......................... 4

Provinciale resultaten

Resultaten van West-Vlaanderen .............. 6

Resultaten van Oost-Vlaanderen ............. 10

Resultaten van Antwerpen ...................... 12

Resultaten van Vlaams-Brabant .............. 18

Resultaten van Limburg .......................... 20

Resultaten op Vlaams niveau

Resultaten van Vlaanderen ..................... 28

Nieuws uit de provincies

Nieuws uit West-Vlaanderen .................... 34

Nieuws uit Oost-Vlaanderen .................... 42

Nieuws uit Antwerpen .............................. 46

Nieuws uit Vlaams-Brabant ..................... 50

Kerkuilrapport

Braakballen analyseren ........................... 52

Invloed van het weer

Weer versus Kerkuilen ............................. 54

Onnatuurlijke doodsoorzaak

Kerkuil en wegverkeer ............................. 56

VOC adressenlijst .......................... 62

Vogelbescherming Vlaanderen .... 64

3

Inhoud

4

Ludo Smets

Voorzitter

Voorwoord

Voorwoord

Woordje van de voorzitter

Onze werking trachten samen te vatten in een vijftal korte paragraafjes lukt al lang niet

meer. Binnen alle activiteiten van de broedvogelinventarisatie alleen al worden naast vertrouwde

ervaringen jaarlijks ook heel wat verrassende bevindingen en gebeurtenissen

vastgesteld. In Kerkuilnieuws proberen we daarvan de meest interessante te bundelen in

het provinciale nieuws. De veelzijdigheid aan situaties brengt ieder jaar een variatie aan

onderwerpen met zich mee. Het inventariseren en opvolgen van Kerkuilen blijft boeiend

en mysterieus, zelfs na meer dan 30 jaar.

Niet verwonderlijk dat vele locatie-eigenaars jaarlijks uitkijken naar het moment dat die

‘mannen van de Kerkuilen’ weer eens langskomen. Sommige locatiehouders beschouwen

dat evenement zelfs als een hoogtepunt waar ze met veel spanning naar uitkijken.

Over de jaren heen zijn heel wat sterke vertrouwensrelaties en zelfs vriendschapsbanden

opgebouwd. In sommige gevallen is het ringen van de jonge uilen uitgegroeid tot een

jaarlijks tuinfeest – zelfs met barbecue – waarop familie, vrienden en kennissen van de

locatie-eigenaars worden uitgenodigd om dat ‘moment’ mee te beleven. Van educatie

gesproken! Ik kan je garanderen dat die momenten je niet onberoerd laten! De diversiteit

mag dan misschien erg groot zijn, het enthousiasme is overal aanwezig, en zeker ook een

warme ontvangst en heel veel bewondering en respect voor onze medewerkers. Beste

locatiehouders, wij willen jullie daarvoor ook wel eens van harte bedanken!

Streng winterweer maakt opnieuw deel uit van heel wat interpretaties bij de bespreking

en beoordeling van de resultaten. In de vorige nieuwsbrief was dit een rode draad die

doorheen de verschillende artikels liep en in 2010 zette die trend zich gewoon verder. De

gemiddelde temperatuur in Vlaanderen (België) van november tot eind maart lag lager

dan 7° C. Dit betekent ’s morgens en ’s avonds temperaturen rond het vriespunt of eronder.

De afgelopen winters waren niet alleen erg koud maar vooral sneeuwrijk. In de winter

van 2009-2010 viel gedurende 33 dagen veel sneeuw. Vanaf eind november begon het

al opnieuw te winteren. In totaal werden in 2010 maar liefst 53 sneeuwdagen genoteerd,

een absoluut record! Wat het gevolg zal zijn voor het broedseizoen 2011 valt af te wachten.

Ondanks de strenge winter van 2009-2010 werden in 2010 in ieder geval toch nog verrassend

positieve resultaten opgetekend!

Wat het wetenschappelijk onderzoek betreft, werkten we vorig jaar vooral achter de schermen

verder. Naast het samenwerkingsverband met de Universiteit Antwerpen ging onze

aandacht voornamelijk naar het DNA-project, waarbij we het gevaar van mogelijke genencontaminatie

(door ontsnapte en/of vrijgelaten kweekvogels) in onze natuurlijke populatie

Kerkuilen willen onderzoeken. In de vorige editie van ‘Mens & Vogel’ – het ledenblad van

Vogelbescherming Vlaanderen – verscheen een uitgebreid artikel over dit bijzondere luik

van ons onderzoek.

In deze nieuwsbrief hebben we dan opnieuw plaatsgemaakt voor een verslag over de

vele verkeersslachtoffers onder Kerkuilen. In onze gegevensbank hebben we sinds 2001

al 825 data van slachtoffers – gevonden op onze Vlaamse wegen – ingevoerd. Uit de analyse

van deze gegevens komen stilaan duidelijke knelpunten naar voor.

De mooiste en tevens meest pakkende gebeurtenis van 2010 voor mezelf was het moment

dat ik postuum de ‘Zilveren Kerkuil Oeuvreprijs’ mocht uitreiken aan de echtgenote

van Sylvain Wuyts, medeoprichter van de Kerkuilwerkgroep Vlaanderen. We herdachten

de vijftienjarige verjaardag van zijn overlijden.

Ik wens jou veel leesplezier en een fijne vakantie.

Langs deze weg willen wij alle locatiehouders in Vlaanderen speciaal bedanken

voor hun bijdrage aan de bescherming van de Kerkuil en voor hun jarenlange

vertrouwen en warme onthaal van al onze medewerkers!

Eregalerij

Lifetime Achievement Award – 30 jaar Kerkuilwerkgroep

Ludo Smets – 12 oktober 2008 – Wachtebeke (Oost-Vlaanderen)

Postuum – Zilveren Kerkuil Oeuvreprijs

Sylvain Wuyts – 03 april 2010 – Hallaar (Antwerpen)

Zilveren Kerkuil

Swa Heylen – 28 maart 2009 – Hallaar (Antwerpen)

Jozef Van Hoe – 11 december 2009 – Roeselare (West-Vlaanderen)

Herman Ceusters – 03 april 2010 – Zichem (Vlaams-Brabant)

Oorkonde van Verdienste

Paul Laeveren – 28 maart 2009 – Hallaar (Antwerpen)

Carlo Verheyen – 28 maart 2009 – Hallaar (Antwerpen)

Philippe Smets – 24 april 2010 – Brussel (Vlaams-Brabant)

Pirre & Leen Ackermans-Ballet – 13 juni 2010 – Houwaart (Vlaams-Brabant)

5

Voorwoord

6

Aurel Vande Walle

Provinciaal afgevaardigde

Resultaten 2010 West-Vlaanderen

Resultaten 2010

Provincie West-Vlaanderen

2010 was een uitstekend jaar voor de Kerkuil in West-Vlaanderen. Jarenlang waren we met

onze provincie – vergeleken met de andere provincies – het zwakke broertje qua aantallen.

Sinds een viertal jaar hebben we echter onze collega’s van Oost-Vlaanderen voorbijgestoken.

Ik weet het, dit is hier geen wedstrijd, maar toch. Enerzijds leveren we in heel

Vlaanderen al meer dan dertig jaar ernstige inspanningen om de Kerkuilen te inventariseren

en te beschermen; dan ga je gewild of ongewild resultaten vergelijken. Hoe hebben

de andere regio’s het gedaan? Anderzijds ga je niet alleen onderling per jaar vergelijken,

maar probeer je ook een evolutie te zien over de jaren heen: gaat de Kerkuil vooruit, zijn er

regionale verschillen en waarom, enz.

Controleplaatsen 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Broedgeval 49 45 61 85 33 120 104 75 109

Aanwezig 12 6 17 20 47 27 28 40 28

Oude sporen 1 8 0 0 0 0 0 0 0

Niets 78 130 256 330 387 356 328 446 337

Totaal 140 189 334 435 467 503 460 561 474

Het was dus een goed jaar. Met 109 geregistreerde

broedgevallen komen we dicht

in de buurt van het absolute topjaar 2007

met 120 gekende broedsels in West-

Vlaanderen. Onder die 109 broedgevallen

telden we bovendien nog eens 7 tweede

broedsels. Het toeval wil dat we ook nog

7 mislukte broedgevallen moesten noteren.

Verder kunnen we nog meegeven:

88 gecontroleerde broedsels waarvan de

Aantal uitgevoerde controles (2002-2010)

jongen zijn gekend en/of geringd en 14

vastgestelde broedsels, d.w.z. dat we zeker

zijn van het broedkoppel maar geen

reproductieaantallen kennen.

Ken je plekje

Het is geen geheim meer, de Kerkuil

wordt steeds minder afhankelijk van ker-

foto: Yves Adams / Vilda

Leie

ken. Meer en meer vinden we de koppels

terug op andere broedplaatsen. Ook

onze kustprovincie ontsnapt niet aan die

tendens: slechts 9 koppels broedden in

een kerk of kapel; 90 daarentegen vonden

een onderkomen in een boerderij

of schuur. Nog 7 andere in een loods of

fabriek en de overige 3 gekende koppels

zochten hun toevlucht onder een brug, in

een toren en in een schouw. Indrukwekkend

is de toename van in nestkasten

broedende koppeltjes: 86% van de West-

Vlaamse populatie broedt reeds in een

speciale nestkast.

Detail locaties 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Kerk / Kapel 8 4 3 5 2 9 7 5 9

Kasteel / Abdij / Fort 2 1 4 3 0 1 0 0 0

Woning / Schouw 3 2 1 3 0 5 0 1 0

Boerderij / Schuur 28 28 46 66 25 88 90 63 90

Fabriek / Loods 4 4 3 3 3 10 3 2 7

Andere 4 6 4 5 3 7 4 4 3

Totaal 49 45 61 85 33 120 104 75 109

Aard van de gebouwen waarin Kerkuilen broedden (2002-2010)

8

Reproductie

Ook het reproductiecijfer mag er zijn.

Heel vaak staan we wat het reproductiegemiddelde

betreft bovenaan de lijst in

Vlaanderen. Ook in 2010 scoren we met

3,22 jongen per nest heel hoog. Braakballenonderzoek

leert ons nochtans dat

de Kerkuil in West-Vlaanderen veel moeite

moet doen om zijn kostje bij elkaar te

zoeken én zijn kroost groot te brengen.

In een partij braakballen van in West-

Vlaanderen levende Kerkuilen vinden we

een veel grotere verscheidenheid aan

prooisoorten dan elders in Vlaanderen:

de Kerkuil moet dus goed zoeken en elke

prooi is welkom!

Prooidieren zijn schaarser in West-Vlaanderen

dan in andere provincies: het landschap

is er ook eenzijdiger, zeg maar

armer of monotoon. Vandaar dat de Kerkuilen

verder van elkaar verwijderd zitten

en er minder koppels per km² leven. Het

landschap, of biotoop als je wil, kan die

hogere druk niet aan. Ergens speelt dat in

de kaart van de West-Vlaamse populatie.

De volwassen vogels moeten zich verder

van de broedplaats verwijderen om voedsel

te zoeken. Anderzijds is er minder

voedselconcurrentie, dus slagen zij erin

om grotere nesten voort te brengen. Heel

dikwijls merken we dat een bepaald koppeltje

maar één, maximaal twee jaar op

Reproductie 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Aantal pulli 84 54 112 165 64 266 225 148 283

Aantal nesten 27 18 30 52 20 71 80 53 88

Gemiddeld P/N 3,11 3,00 3,73 3,17 3,20 3,75 2,81 2,79 3,22


dezelfde plaats verblijft en dan gewoon

verdwijnt. Dat kan niet aan de broedplaats

liggen want die is niet veranderd!

Aantal pulli (nestjongen) in West-Vlaanderen (2002-2010)

foto: Arno ten Hoeve / BuitenBeeld

Kerkuil

De regio’s in West-Vlaanderen

Niet alleen tussen de provincies onderling,

maar ook nog eens in de provincies

zelf zijn er belangrijke regionale verschillen

qua broedresultaten. In onze provincie

spant ‘Het Houtland’ (streek rond Brugge)

de kroon: met 47 broedsels op 109 is

ongeveer de helft van de West-Vlaamse

broedpopulatie daar te vinden. Tellen we

daarbij nog eens de andere kant van de

provincie ‘IJzer en Polderstreek’ erbij, dan

komen we aan een totaal van 72 koppels

die in het polderlandschap tot broeden

komen. Een vergelijking met Nederland

(Friesland) dringt zich dan ook op.

Regioverantwoordelijken

• Regio IJzer en Polder: Kris Degraeve, e-mail: Kris.Degraeve@skynet.be, tel. 0498/64 50 23

• Regio Middenkust: Hans Haghebaert, e-mail: Hans.Haghebaert@telenet.be, tel. 059/30 42 44

• Regio Houtland: Rik Van De Kerckhove, e-mail: rikvandekerchove@telenet.be, tel. 050/35 40 44

• Regio Mandel: Koen Vandepitte, e-mail: vandepitte.koen@skynet.be, tel. 0478/39 46 77

• Regio Tielt: Aurel Vande Walle, e-mail: aurel.vande.walle@detorenvalk.be, tel. 0497/32 45 06

• Regio Leie-Schelde: Richard Beernaert, tel. 0497/32 45 06

Het Tieltse landschap en ‘De Leiestreek’

doen het niet onaardig en leunen aan bij

het Oost-Vlaamse, kleinschalig Meetjesland

en gevarieerd ‘Leielandschap’. De

‘Mandelstreek’ en ook gedeeltelijk het

Tieltse hebben echter veel te lijden onder

de intensieve groenteteelt. Groenten en

dan vooral prei worden heel intensief bespoten

met pesticiden en dat heeft zeer

nadelige gevolgen voor de plaatselijke

broedpaartjes. Prooidieren die op die

bespoten velden rondlopen, krijgen een

deel van het gif binnen en dit stapelt zich

verder op in de voedselketen.

Regio’s 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2009

IJzer en Polder 9 9 18 24 8 35 34 25 25

Middenkust 0 1 0 4 3 6 8 4 7

Houtland 20 10 19 25 13 47 40 25 47

Tielt 6 4 3 4 3 7 7 5 8

Mandel 4 1 1 3 2 2 1 2 4

Leie-Schelde 4 5 5 9 3 11 9 6 11

West-Vlaamse Heuvels 6 15 15 16 1 12 5 8 7

Totaal 49 45 61 85 33 120 104 75 109

Verdeling van de broedsels volgens regio in West-Vlaanderen (2002-2010)

• Regio West-Vlaamse Heuvels: Erwin Verfaillie, e-mail: erwin.verfaillie@telenet.be, tel. 0497/62 24 85

9


10

Johan Lefebvre


Resultaten 2010 Oost-Vlaanderen

Resultaten 2010

Provincie Oost-Vlaanderen

De Oost-Vlaamse kerkuilendatabank werd aan een grondige opkuis onderworpen. Van

de meer dan 600 locaties geregistreerd in de voorbije 24 jaar, werden enkel nog die

locaties actief geplaatst waarvan de voorbije 10 jaar nog gegevens binnenkwamen. Dat

maakte dat er nog 385 locaties overbleven. Deze locaties werden teruggekoppeld naar

de regioverantwoordelijken om de broedresultaten van 2010 op te halen. Hiervan kwamen

319 controles binnen. Dit leverde 79 gegevens van kerkuilkoppels op. Er waren 6 mislukte

broedsels (bedreigingen die genoteerd werden, zijn o.a. kauwen, marter en het wegblijven

van de oudervogels). Het jaar ervoor werden slechts 52 broedsels genoteerd waarvan

2 mislukten. 2010 is dus weer een sprong vooruit.

Broedgevallen 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Gecontroleerd 7 13 34 31 26 40 55 29 67 42 44 55

Vastgesteld 19 24 11 11 19 22 21 4 12 18 4 14

Mislukt 0 2 2 3 1 3 2 6 1 0 2 6

Vermoedelijk 0 5 0 3 2 0 4 2 6 2 2 2

Totaal 26 44 47 48 48 65 82 41 86 62 52 77

In het noordwesten van de provincie zijn

de Kauwen veelvuldig als kastenkraker

gemeld. Dit is nefast voor de Kerkuil die

op zoek is naar een geschikte broedplaats.

Positief aldaar is dat de door het

Regionaal Landschap Meetjesland geplaatste

nestkasten zijn toebedeeld aan

kerkuilmedewerkers voor na controle. De

8 genoteerde broedkoppels aldaar kunnen

zich zeker uitbreiden over de vele

Aantal uitgevoerde controles (2002-2010)

nestkasten in de buurt. In het noordoosten

van de provincie stelt de Kerkuil het

ook goed. Er is daar een fikse toename

vastgesteld: 9 koppels extra op de 6 van

2009. In het zuidwesten van de provincie

is een verdubbeling van het aantal koppels

genoteerd (totaal 16).

De stijging van het aantal broedkoppels

loopt niet door in het gebruik van

foto: Paul Hobson / FotoNatura

Kerkuil op jacht

Detail locaties Vrije broedsels In nestkast Aantal controles

Kerk/kapel 22 11 93

Kasteel 0 0 2

Woning 3 2 42

Boerderij/schuur 41 29 143

Fabriek/loods 2 1 12

Andere 9 4 16

Totaal 77 47 308

Aard van de gebouwen waarin Kerkuilen broedden (2010)

de nestkasten. Hierin is een daling van

65% in 2009 naar 61% in 2010. Het aantal

nestjongen (3,22) daarentegen lag

dan weer hoger dan in 2009 (2,36). Voor

Oost-Vlaanderen is een gemiddeld aan-

tal jongen dat groter is dan 3 uitzonderlijk

en beïnvloedt dit zeker het aantal koppels

voor het komende jaar. Hopelijk treffen we

ze dit jaar in een van onze nestkasten aan.

Reproductie 1 pullus 2 pulli 3 pulli 4 pulli 5 pulli 6 pulli Totaal:

Aantal nesten 2 15 18 11 7 2 55

Totaal 2 30 54 44 35 12 177

Aantal pulli (nestjongen) per nest in Oost-Vlaanderen (2010)

11

Resultaten 2010 Oost-Vlaanderen

12

Ludo Smets


Het blijft een hele klus om jaarlijks uit 16 verschillende regio’s alle gegevens volledig en

liefst ook tijdig in te zamelen; onze regiocoördinatoren hebben er hun handen mee vol.

Wanneer ik de gegevens ontvang, kan ik beginnen met ze in te voeren in onze database,

de zogenaamde SIF-masterlijst waarin alle provinciale locaties zijn opgelijst. De eerste

resultaten liepen spontaan binnen op 30 augustus 2010, waardoor het invoeren kon beginnen.

De laatste pas op 22 maart 2011 na telefonisch opvragen.

Resultaten 2010 Antwerpen

2

5

Door controle van de masterlijst na invoering

van de gegevens uit alle regio’s bleek

van een aantal locaties de resultaten nog

te ontbreken. Ergens is dit te begrijpen

omdat na het broedseizoen met leuk

veldwerk er verwacht wordt van onze medewerkers

dat ze ook nog heel wat saai-

0

2

0

15

27

Resultaten 2010

0 9 5

7

21

4

38

19

0

16

23

13

13

19

0

Provincie Antwerpen

11

17

17

17

18

4

16

18

19

22

38

5

25

29

17

18

24

0

16

43

35

37

19

2

18

23

47

23

Uitgevoerde controles in Antwerpen (2010)

4

5

30

17 2

ere administratie volgens een standaard

afwerken. Het hoort er nu echter eenmaal

bij willen we een globaal provinciaal resultaat

kunnen weergeven. Hartelijk dank

en proficiat aan alle provinciale medewerkers

voor het feit dat we daar samen dan

toch al zoveel jaren in slagen!

foto: Wouter Pattyn / BuitenBeeld

Kerkuil

Concrete resultaten

Had de winter 2008-2009 een duidelijke

impact op de broedresultaten 2009

(slechtste van de afgelopen 10 jaar), dan

is het bijna onbegrijpelijk dat de Kerkuil

na de winter 2009-2010 er vorig jaar wel

is in geslaagd om zelfs het vierde beste

resultaat ooit te bereiken! Het getuigt van

een enorme flexibiliteit van de populatie

om snel in te spelen op gunstig omslaande

omstandigheden. Maar waar dan de

echte verschillen liggen tussen de winters

is ons niet echt duidelijk.

Detail locaties 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Kerk / kapel 46 49 52 74 51 89 73 29 64

Kasteel 13 14 21 23 10 15 10 5 6

Woning / schouw 90 101 118 160 124 204 179 95 170

Fabriek / loods 2 4 5 10 5 12 6 6 7

Andere 3 9 10 16 6 11 8 4 7

Totaal 154 177 206 283 196 331 276 139 254

Aard van de gebouwen waarin Kerkuilen broedden (2002-2010)

13



14

Er werden 874 locaties (738 nestkasten

en 136 vrije locaties) onderworpen

aan een controle, 47 locaties ook op 2 de

broedsels. Er werden 254 broedgevallen

(29% van alle controleplaatsen) opgetekend.

Verder was de Kerkuil nog op 79

plaatsen niet broedend aanwezig (nog

eens 9% van alle controleplaatsen). 232

koppels (91%) maakten gebruik van een

nestkast en 22 koppels verkozen een vrije

broedlocatie. Op 541 locaties werd niets

gevonden, buiten hier en daar een ‘nestkastkraker’.


Het nestgemiddelde van 3,5 P/N (786 pulli

op 223 gecontroleerde nesten) overstijgt

het langjarige gemiddelde wat eveneens

een parameter is voor een succesvol jaar!

Alleen in bezetting en spreiding werd niet

de hoogste score bereikt met 16 broedgevallen

per 80 km² in twee hokken. De

voornaamste toename was zowel te vinden

op woningen, kerken als in boerderijen.

Er werd één tweede broedsel vastgesteld.

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Aantal broedgevallen 154 177 206 283 196 331 276 139 254

Aantal in nestkast 114 136 156 218 173 282 245 129 232

Procentueel aandeel 74% 77% 76% 77% 88% 85% 89% 93% 91%

Aantal pulli per nest 3,1 2,8 3,2 3,4 2,6 4,0 2,7 2,5 3,5

Steenmarter

Overzicht aantal broedparen in nestkasten en aantal pulli per nest

foto: Kerkuilwerkgroep

Hoornaarnest

Verwarde organist

Enkele provinciale nieuwtjes belichten we

uitgebreider in een aparte bijdrage. Maar

ieder jaar zijn er wel een paar ‘bizarre’ berichten

die ons bereiken of speciale vaststellingen

die worden gedaan. Zo werd

ik eind 2010 opgebeld door een organist

die me volgend verhaal deed: “Vroeger

heb ik op de zolder van de kerk waar ik orgel

speel, eens twee jonge Kerkuiltjes gevonden

die er slecht aan toe waren. Ik heb

toen niks ondernomen en twee dagen later

lagen ze dood. Om dat goed te maken,

wil ik iets doen om de uilen te helpen”.

Ik vroeg hem of er al een nestkast van

de Kerkuilwerkgroep stond en over welke

kerk het precies ging? Het werd even stil

aan de andere kant van de lijn… “Dat

weet ik niet, waarom een nestkast en waar

zou die dan moeten staan?” Toen begon

hij een reeks vragen af te vuren over hoe

hij ervoor kon zorgen dat de uilen op de

kerkzolder zouden blijven – en hij bedoelde

dat letterlijk – zonder dat ze nog naar

buiten zouden kunnen …

Ik zei hem dat dit niet zomaar kon en dat

dit niet wettelijk is. Ik kreeg een kort antwoord:

“Er is zoveel dat niet mag en ‘nooit’

is een woord waar ik een hekel aan heb.

Dat woord bestaat niet en het stimuleert

me temeer om het juist wel te proberen. Ik

ben immers ‘ne rare’, zegt men wel eens

van mij”. Deze oproep noodzaakte een

andere aanpak: voorzichtigheid in het

geven van advies en proberen iets concreet

af te spreken. Ik stelde hem voor

om samen ter plaatse de mogelijkheden

te gaan bekijken. Hierop antwoordde hij:

“Om een nestkast te plaatsen dan?” Dat

15



16

paste duidelijk niet in zijn plan! Hij begon

opnieuw vragen te stellen waarom zijn

idee niet zou lukken. Ik probeerde hem

duidelijk te maken dat de uilen zouden

doodgaan van honger en dat ze zich niet

zouden voortplanten. Dit lachte hij echter

weg: “Het krioelt daarbinnen van de muizen”.

Toen ik een rekensommetje maakte

over hoeveel muizen een koppel uilen nodig

heeft, vond hij dat toch wel veel.

Na nog wat overtuigende argumenten

van mijn kant waarom zijn ‘plan’ niet zou

lukken, kreeg ik als finaal antwoord dat

hij dat wel begreep, maar dat hij nu toch

meer wist en eens zou bekijken wat hij

kon gaan doen. Ik kon niet anders dan er

toch nog op aan te dringen onze hulp te

aanvaarden en vroeg hem opnieuw om

Jonge Steenmarters


welke kerk het ging. Uiteindelijk liet hij los

over welke kerk het ging. Het is er zelfs

een die wij al jaren opvolgen! Ik hoorde

verwondering en ontgoocheling in zijn

stem, waarna hij me kort bedankte en

vervolgens inhaakte. Ik kan je garanderen

dat je dan met een ongemakkelijk gevoel

blijft zitten. Onze regionale medewerker is

op de hoogte en volgt dit verder op.

Vleermuis op menu

Toevallig wist diezelfde medewerker,

regiocoördinator uit de Antwerpse Zuiderkempen,

mij een al even vreemd verhaal

te vertellen. Een tiener uit zijn eigen

dorp houdt een ‘Zwarte Kerkuil’ (vermoedelijk

een kweekmutatie) in gevangen

foto: Rollin Verlinde / Vilda

Hoornaar

schap. Om het beestje ‘te plezieren’ geven

ze hem om de veertien dagen een

‘levende’ vleermuis die ze zelf vangen op

een kerkzolder in de buurt waar een kolonie

huist! Mensen zijn toch rare wezens, niet?

Bij de controle van nestkasten komen we

soms ook voor verrassingen te staan. We

weten dat de Steenmarter de laatste ja-

Provinciale Stuurgroep Antwerpen

Carlo Verheyen 014/85 04 06 carloverheyen@skynet.be

Paul Laeveren 014/54 77 66 paul_laeveren@hotmail.com

Eddy D’Huyvetter 03/309 31 78 eddhuyvetter@skynet.be

Ludo Oris 014/58 47 03 ludo.oris@pandora.be

ren aan een comeback bezig is. In een

schuurtje stootte een medewerker op jonge

Steenmarters in een kerkuilnestkast.

De jongen waren al duidelijk herkenbaar

aan hun witte bef. Ook Hoornaars zijn bekende

nestkastkrakers, echter vorig jaar

was ik getuige van een nieuw begrip, namelijk

het ‘dichtmetselen’ van een kerkuilnestkast.

Ludo Smets 016/44 83 34 kerkuilwerkgroep@vogelbescherming.be

17


18

Philippe Smets


Detail locaties Vrije broedplaats Controles In nestkast Controles

Kerk/kapel 7 20 42 165

Kasteel/abdij 8 9 4 19

Woning/schouw 4 9 10 37

Boerderij/schuur 2 8 78 191

Molen/andere 2 3 3 9

Totaal 23 49 137 421

Resultaten 2010 Vlaams-Brabant

Resultaten 2010

Provincie Vlaams-Brabant

In 2010 werden in Vlaams-Brabant 160 broedgevallen geregistreerd, 127 gecontroleerde,

24 vastgestelde, 7 mislukte en 2 vermoedelijke. Naar mijn bescheiden mening een zeer

mooi resultaat! Alleen 2007 was beter met 237 broedgevallen maar dat was te wijten

aan het feit dat er toen veel tweede broedsels waren. Gelukkig hebben vele Kerkuilen in

Vlaams-Brabant de strenge winter 2009-2010 overleefd en waren er veel muizen zodat er

weinig nesten mislukten. Niet minder dan 86% van de broedgevallen werd geregistreerd

in een nestkast. Er staan in onze provincie nu al 504 speciale nestkasten voor Kerkuil.

Recent werden er nog 11 bijgeplaatst met de steun van de stad Zoutleeuw en in samenwerking

met het Regionaal Landschap Zuid-Hageland.

Aard van de gebouwen waarin Kerkuilen broedden (2010)

Er waren veel grote nesten met als gevolg

dat het nestgemiddelde goed was,

namelijk 3,33 pulli per nest. Zomaar even

423 pulli werden voorzien van een wetenschappelijke

ring om de poot zodat ze in

hun verdere leven gevolgd kunnen worden.

Reproductie 1 pullus 2 pulli 3 pulli 4 pulli 5 pulli Totaal:

Aantal nesten 3 19 47 49 9 127

Totaal 3 38 141 196 45 423

Aantal pulli (nestjongen) per nest in Vlaams-Brabant (2010)

foto: Gerrit van Ommering / BuitenBeeld

470 plaatsen werden gecontroleerd door

67 medewerkers. Nestkasten op kerktorens

controleren is niet meer zo gemakkelijk.

Vroeger ging je naar de pastorie

naast de kerk aanbellen en kreeg je

van mijnheer pastoor de sleutel. Nu zijn

er bijna geen pastoors meer en moet je

de sleutel bij iemand van de kerkfabriek

gaan halen. Het bestuur wisselt daar regelmatig,

zodat het steeds een zoektocht

wordt. Bovendien moet er bijna altijd iemand

meegaan om het alarmsysteem af

te zetten. Wij hebben nu vaak meer tijd

nodig om in de kerk binnen te geraken

dan dat we nodig hebben om de nestkast

Kerkuilveer

en haar inhoud te controleren. Maar het

is dankzij deze personen en de inzet van

mijn medewerkers dat ik deze resultaten

kan mededelen. Waarvoor dank!

Broedgevallen 160

Aanwezig / waargenomen 16

Verse sporen 22

Niets 272

Totaal 470

Aantal uitgevoerde controles (2010)

19

Resultaten 2010 Vlaams-Brabant

foto: Jan Baks / FotoNatura

Peter Gabriëls


Resultaten 2010

Provincie Limburg

Ook in Limburg hebben de Kerkuilen het vorig jaar behoorlijk goed gedaan. Met 114 geregistreerde

broedsels op 299 controleplaatsen is dit zeker één van de betere jaren sinds

de voorbije twee decennia. Er werden drie 2 de broedsels geteld, wat uitzonderlijk is en

enkel in zeer goede jaren voorkomt. In totaal werden 356 jongen geteld. Dat is een hoog

nestgemiddelde van 3,9 en zelfs één pullus per nest meer dan in het zwakke jaar 2009. Er

werden 3 nesten van 6 pulli geteld en in een hoeve te Hamont-Achel, in het noorden van

de provincie, telde een medewerker zelfs 7 pulli. Het is nog maar de vierde keer dat een

dergelijk hoog aantal jongen in één nest wordt aangetroffen.

Dit gebeurde eveneens in de zeer goede

kerkuiljaren 1993 (2 x) en 2005 (1 x). Als

nestplaatskeuze blijven kerken en kapel-

Kerkuilkuikens om te ringen

len nog steeds belangrijke gebouwen:

hier werden 55 broedsels (48% van het

totaal) geteld, dubbel zoveel als in 2009.

Boerderijen en schuren waren goed voor

31%, woonzolders 13% en in mindere

mate werden ook enkele kastelen (4%) en

andere gebouwen (4%) uitgekozen. In het

Domein van Bokrijk werden gelijktijdig 2

nesten van 3 jongen aangetroffen op

slechts een paar honderd meter van elkaar.

Op 22 locaties waren solitaire Kerkuilen

aanwezig en was er geen broedzekerheid.

In 2009 was dat nog een recordaantal

van 70 locaties. Daarvan werden er het

voorbije jaar 34 bewoond. Opvallend is

dat de getelde populatie (136), zijnde de

broedende en niet-broedende Kerkuilen,

nauwelijks verbeterd is tegenover het

zwakke jaar 2009 (135). Bijna 90% van de

gecontroleerde populatie broedt in een

nestkast. Twee kasten werden gekraakt

door bijen en op slechts één plaats kwam

Evolutie van de gecontroleerde populatie

Grafiek: evolutie Limburgse populatie gedurende (1990-2010)

een Steenmarter uit de kast gekropen. In

onze provincie hangen nu 339 nestkasten

waarvan er vorig jaar 264 geinspecteerd

werden.

Toestand per gemeente

Vorig jaar werden in 39 van de 44 gemeenten

één of meerdere locaties bezocht op

de aanwezigheid van Kerkuilen. In 23 gemeenten

werden meer broedsels geteld

dan in 2009, in 8 was dit een status-quo

en in 8 andere was er een afname of zelfs

geen enkel broedsel. In 5 gemeenten,

zijnde Hechtel-Eksel, Houthalen-Helchteren,

Leopoldsburg, Zonhoven en Zutendaal,

gebeurde er geen enkele controle.

Onderstaande tabel geeft een overzicht

van 19 gemeenten die het best gecon-

21

Resultaten 2010 Limburg

22


Gemeente

Broedsels

2010

Broedsels

2009

Broedsels

2008

Broedsels in

nestkast 2010

Controleplaatsen

2010

Sint-Truiden 12 4 12 12 32 30

Hasselt 10 2 11 6 21 15

Tongeren 6 4 7 6 21 18

Riemst 3 0 4 3 18 18

Gingelom 5 5 5 3 16 11

Bocholt 4 4 6 4 12 12

Borgloon 3 5 5 3 12 12

Hamont-Achel 3 3 4 3 12 11

Voeren 1 1 4 1 12 11

Bilzen 6 2 2 5 11 11

Heers 5 2 4 5 11 11

Overpelt 2 1 3 2 9 4

Kortessem 4 3 4 4 8 8

Bree 2 3 6 2 8 7

Neerpelt 2 0 2 1 8 5

Alken 2 1 0 1 8 6

Maaseik 5 7 3 4 7 6

Maasmechelen 5 3 3 5 7 7

Wellen 3 1 2 3 7 7

Totaal 83 51 87 73 240 210

Tabel: overzicht van de best gecontroleerde gemeenten

troleerd worden. Ze vertegenwoordigen

80% van alle controles en 7% van de

broedsels in Limburg. In deze gemeenten

staan voldoende kasten voor de Kerkuil.

Helaas zijn er nog veel niet onderzochte

regio’s en is er nog veel potentieel in onze

provincie om bijkomende locaties te inspecteren

en te beschermen.

Gecontroleerde

nestkasten 2010

In de twee best onderzochte gemeenten,

namelijk de kerngebieden in Hasselt en

Sint-Truiden met respectievelijk 21 en 32

controleplaatsen, deed de Kerkuil het

opvallend beter dan in 2009. Hasselt

ging er op vooruit van 2 naar 10 broedsels

en Sint-Truiden van 4 naar 12. In de

5 gemeenten van Maasvallei werden 15

foto: Ronald Messemaker / BuitenBeeld

broedsels aangetroffen, 1 minder dan in

2009. De Kerkuil verdween op twee locaties

na er 11 opeenvolgende jaren gebroed

te hebben.

Niet overal waren de resultaten goed.

Een opvallende tegenvaller was de afwezigheid

van de Kerkuil in de Voerstreek

ofschoon hier, door het recent plaatsen

van nestkasten, de verwachtingen groot

waren. Slechts 1 broedgeval op 12 onderzochte

locaties werd gevonden terwijl

er dit in 2009 nog 4 waren. Wel werden

op 3 andere plaatsen Kerkuilen waargenomen

en/of verse braakballen gevonden

maar was er geen broedzekerheid.

Een mogelijke verklaring zou de strenge

winter in 2010 kunnen zijn. De sneeuw is

Kerkuil wordt geringd

in deze regio wat langer blijven liggen en

de veldmuizenpopulatie was (nog) niet

voldoende hersteld. Een tweede en latere

controle is hier echter niet gebeurd.

Gerevalideerde Kerkuilen

In het Natuurhulpcentrum van Opglabbeek,

één van de grootste Europese opvangcentra

voor wilde dieren, werden in

de periode tussen 1979 en 2011 liefst 586

Kerkuilen al dan niet binnengebracht. Een

gedeelte daarvan, vast in een loods of

schouw, kon direct ter plaatse vrijgelaten

worden. De opgevangen Kerkuilen zijn

niet alleen afkomstig uit Limburg maar

vaak ook uit de omringende provincies en

24

zelfs uit Nederlands Limburg. Het merendeel

van de Kerkuilen (ca. 80%) kon opnieuw

aan de natuur toevertrouwd worden.

De belangrijkste reden van opname zijn

vooral jonge, niet-zelfstandige vogels

(122). Eénmaal vliegvlug worden ze nog

een tijdje getraind op het vangen van levende

muizen door ze in een grote vliegkooi

onder te brengen. Meestal worden

ze terug vrijgelaten in de omgeving waar

ze zijn opgegroeid. Naast de vele jonge


Reden van opname Aantal

Jonge vogels 122 11 99 12

Uitputting – ondervoeding 113 29 68 16

Breuk 62 14 41 7

Wonde 57 16 38 3

Verkeersslachtoffer 56 20 32 4

Vast in loods, kippenren, gebouw, ed. 42 2 37 3

Andere oorzaak 42 2 36 4

Vast in schouw 31 26 5

Ontsnapt , gedumpt (vanaf 01.01.07) 20 4 11 5

Ziekte (parasieten, ontstekingen…) 12 2 8 2

Prikkeldraad (e.a. draden, touwen …) 9 3 4 2

Venster 6 6

Vergiftiging 5 2 3

Klemkwetsuur 3 1 2

Inbeslagname 2 1 1

Stookolie, frietvet 2 2

Schotwonde 1 1

vogels is er een hoog aantal (113) slachtoffers

door uitputting of ondervoeding.

Vooral in een periode van langdurige

sneeuw stijgt dit aantal sterk. Kerkuilen

kunnen maar 5 tot 8 dagen zonder voedsel

aangezien ze nauwelijks een vetreserve

kunnen opbouwen.

Sinds 2007 werden ook 20 ontsnapte of

tamme Kerkuilen binnengebracht. Om

genetische vervuiling te vermijden, worden

ze niet vrijgelaten in de natuur maar

Vervuiling 1 1

Totaal 586 110 412 64

(*) Onbekend = de status ‘dood of levend’ werd niet genoteerd of de vogel is nog in revalidatie

Dood

Levend

Onbekend (*)

foto: Jan Vink / FotoNatura

worden ze, indien mogelijk, terugbezorgd

aan de rechtmatige eigenaar. Als dat niet

lukt zullen ze in een dierentuin geplaatst

worden. Breuken (62) en wonden (57)

zijn meestal het gevolg van aanvaringen

met auto’s. Relatief veel Kerkuilen raken

accidenteel opgesloten in gebouwen (42)

of in schoorstenen (31) en konden tijdig

gered worden. Maar waarschijnlijk zal

een groot deel van ‘verdwaalde’ Kerkuilen

nooit of te laat gevonden worden. Bij

Kerkuilen

Opmerking

5 slachtoffers was de doodsoorzaak rattenvergif

en drie individuen raakten met

hun poten vast in een rattenklem.

Ringwerk

Tussen 1986 en 2010 werden 266 Kerkuilen

geringd in het Natuurhulpcentrum van

Opglabbeek door de Ringgroep Bokrijk

en hiervan werden 34 individuen terugge-

Geringd in

het NHC

Elders

geringd

Terug los na revalidatie 3 34

Gecontroleerd door een ringer 5 23

Dood in opvangcentrum 0 12

Dood gevonden < 1 week 12 73

Dood gevonden > 1 week 3 5

Verkeersslachtoffer < 1 week 11 32

Verkeersslachtoffer > 1 week 0 1

Totaal: 34 180

foto: Dries Damiaens / NHC

26

meld. Twee Kerkuilen werden zelfs tweemaal

gerevalideerd. Daarnaast werden

ook nog 180 reeds geringde Kerkuilen

binnengebracht.

Veel reeds geringde Kerkuilen worden

door particulieren gemeld. Het grootste

gedeelte echter betrof dode vogels. De

verste melding kwam uit Duitsland: een

adulte vogel geringd op 13 juni 2005 werd

9 maanden later dood en 270 km verder

Operatie van Kerkuil

teruggevonden in Bocholt. De oudste gerevalideerde

Kerkuil bereikte een leefijtd

van 12 jaar en 8 maanden. Een bijzondere

terugmelding is een jonge Kerkuil,

geringd in Wezel (Antwerpen) op 25 juni

2005. Deze verliet op 27 maart 2006 een

gebouw in Stokkem en vloog zich te pletter

tegen een ladder van de brandweer,

op dat moment bezig met het blussen

van een brand!

Ringnr.

Ringdatum

Ringplaats

Vinddatum

Vindplaats

Omstandigheden

H39194 17/08/82 Achel 25/07/89 25/07/89 terug los na revalidatie 3 6j 11m 8d

H74494 20/09/93 Bree 20/11/93 20/11/93 dood gevonden < 1 week 44 2m

H74496 20/09/93 Bree 04/01/94 04/01/94 dood gevonden < 1 week 152 3m 14d

H81140 15/06/95 Stokrooie 03/04/97 03/04/97 stervende gevonden 26 1j 9m 19d

H30795 14/07/93 Leopoldsburg 08/09/97 08/09/97 terug los na revalidatie 38 4j 1m 25d

H30795 14/07/93 Leopoldsburg 16/04/98 16/04/98 terug los na revalidatie 26 4j 9m 2d

H92651 24/06/98 Hulshout 09/02/00 09/02/00 dood langs spoorweg 48 1j 7m 17d

H111582 09/09/00 Heusden-Zolder 06/07/02 06/07/02 dood gevonden < 1 week 8 1j 9m 27d

H30796 14/07/93 Leopoldsburg 23/11/04 23/11/04 vast in boom, terug los 8 11j 4m 9d

H124033 10/10/02 Opglabbeek 04/06/05 04/06/05 terug los na revalidatie 35 2j 7m 25d

H30796 14/07/93 Leopoldsburg 20/03/06 20/03/06 dood gevonden < 1 week 8 12j 8m 6d

H136290 17/10/05 Opglabbeek 29/08/06 29/08/06 verkeersslachtoffer 11 10m 12d

Een veelgestelde vraag is of jonge gerevalideerde

Kerkuilen wel voldoende

overlevingskans hebben na hun vrijlating

in de natuur. Ze missen immers de ‘opleiding’

van hun ouders. Uit enkele bovenstaande

terugmeldingen blijkt dat deze

jonge vogels toch een voldoende jachtinstinct

hebben om te overleven.

Enkele bijzondere

terugmeldingen

• Uit Bree werden 3 jonge Kerkuilen binnengebracht

die op 20 september, na

een tijdje vliegoefeningen in een grote

kooi, terug de vrijheid kregen op hun

nestplaats. Eén individu werd echter al na

2 maanden dood teruggevonden in Het

Meerdal, Nederland (afstand 44 km). Een

Afstand (km)

Ouderdom

broer of zus vloog naar Wallonië en had

evenmin geluk: na 3 maanden en 152 km

verder werd ook deze dood teruggevonden.

• Uit Leopoldsburg werden 3 grote pulli

binnengebracht. Op 14 juli kregen ze op

hun vertrouwde nestplaats de vrijheid.

Eén vogel werd na 4 jaar gekwetst gevonden

in Lanaken. Na enkele maanden

revalidatie werd deze terug gelost. Maar

ca. 6 maanden later werd deze opnieuw

gekwetst gevonden en voor een tweede

maal gerevalideerd! Een broer of zus

werd na 11 jaar en 4 maanden gekwetst

gevonden in Koersel. Deze hing vast in

een boom en was verstrikt geraakt in een

koord. Een jaar en 4 maanden later werd

deze dood gevonden in Koersel en bereikte

deze ooit revalideerde vogel een

leeftijd van 12 jaar en 8 maanden.

27


28

Ludo Smets

Algemeen coördinator

Resultaten 2010 Vlaanderen

Resultaten 2010

De Kerkuil in Vlaanderen

De Kerkuil mag dan wel een van de meest intensief onderzochte vogelsoorten ter wereld

zijn, nog heel wat facetten in zijn mysterieus bestaan blijven voorlopig quasi onbekend.

Dat er een ernstig verband bestaat tussen weersomstandigheden, voedselaanbod en

broedsucces hoeft geen twijfel meer. Na een strenge winter verwacht je een crash van

de muizenpopulaties en op zijn minst een povere start van het broedseizoen. Blijven de

voedselomstandigheden ontoereikend, dan zal ook het broedsucces van dat seizoen

mager uitvallen. Anderzijds weten we dat Kerkuilen opportunisten zijn en snel kunnen

inspelen op gunstige omstandigheden.

Aantal geregistreerde broedgevallen per atlashok van 8 x 10 km

Bij de jaarlijkse beoordeling van de resultaten

kijk ik al eens graag over de

grenzen heen en probeer ik onze bevindingen

te kaderen. Moeder Natuur bracht

eind 2009 immers terug een strenge en

sneeuwrijke winter in het land die behoorlijk

bleef aanhouden. De vrees dat dit zich

opnieuw zou vertalen in een armetierig

2010 zat er dus zeker in. Niet ongegrond

zo blijkt aangezien de winter in bijvoor-

eeld Denemarken de broedpopulatie

van 500 paar (2009) terugschroefde tot

50 paar in 2010!

Ook uit Nederland kennen we voorbeelden

uit het verleden. Na de winter

van 1979 werd het broedbestand er van

foto: Duncan Usher / FotoNatura

1.800 paar teruggeslagen naar slechts

104. De impact van zo’n winter kan dus

zeer groot zijn. Colin Shawyer (The Hawk

and Owl Trust) uit Groot-Brittannië wist

me te vertellen dat van meer dan 1.600

paar die jaarlijks door BTO-vrijwilligers

worden opgevolgd slechts een fractie

Aantal geregistreerde broedgevallen van de Kerkuil in Vlaanderen (1981-2010)

Kerkuilen

29


30

tot broeden kwam. Waar er in mei en juni

dan toch nesten waren, werden amper levende

jongen aangetroffen. De sterfte in

het nest was enorm, slechts hier en daar

vlogen enkele jongen uit! Heel wat paartjes

(een derde van het totaal) waren zelfs

niet begonnen aan eileg en vertoonden

vleugelrui, wat een indicatie geeft dat een

koppel het seizoen voor bekeken houdt.

Vrouwtjes die op dat ogenblik gewogen

werden, zaten ook ver onder het

minimumgewicht om aan een optimaal

broedproces te beginnen. Verrassend

genoeg werden in augustus-september

toch op heel wat locaties gezonde, wel

doorvoede jongen gevonden. Zelfs nesten

met 4 tot 6 jongen, ook op traditionele

broedplaatsen waar in juni Kerkuilen ontbraken!

Tot laat in het jaar werden nog

nesten gevonden. Dit bewijst temeer dat

je nooit weet wat je met Kerkuilen mag

verwachten. Het is duidelijk dat er later

op het seizoen zich een plotse ommekeer

heeft voorgedaan in Groot-Brittannië


waar de Kerkuilen onmiddellijk én perfect

wisten op in te spelen. Uiteindelijk is het

broedseizoen 2010 daardoor nog niet zo

slecht geweest, en zeker niet zoals oorspronkelijk

gevreesd. De natuur beslist en

de Kerkuil blijft ons verrassen!

Hoe verging het ‘Tyto flandria’

Vergelijken mag, maar we weten dat we

daarmee moeten opletten. Immers, in

Vlaanderen kunnen zelfs provinciaal of

regionaal grote verschillen optreden.

Hoge verwachtingen hadden we niet

na de lange winterperiode 2009-2010.

In sommige regio’s werd de impact van

deze winter al snel duidelijk en waren de

resultaten magertjes. Anderzijds boekten

andere regio’s nooit geziene resultaten. In

enkele kilometerhokken (80 km²) werden

10 broedgevallen vastgesteld terwijl er in

2009 geen enkel werd gevonden! In de

traditionele bakermatgebieden deed de

Kerkuil het behoorlijk goed maar niet top.

Broedgeval 109 77 254 160 114 714

Aanwezig 28 11 60 16 22 137

Oude sporen 0 2 19 22 8 51

Niets 335 148 541 272 155 1451

Totaal 472 238 874 470 299 2353

Tweede broedsels 7 1 1 0 3 12

Aantal broedgevallen per provincie en in heel Vlaanderen (2010)

W-Vlaanderen

O-Vlaanderen

Antwerpen

Vl.-Brabant

Limburg

Vlaanderen

Kerk / kapel 9 22 64 49 55 199

Kasteel / abdij / fort 0 0 6 12 4 22

Woning / schouw 0 3 59 14 16 92

Boerderij / schuur 90 41 111 80 35 357

Fabriek / loods 7 2 7 1 0 17

Andere 3 9 7 4 4 27

Totaal 109 77 254 160 114 714

W-Vlaanderen

O-Vlaanderen

Antwerpen

Nestplaatskeuze per provincie en in heel Vlaanderen

Laten we het supergoede jaar 2007 even

buiten beschouwing, dan kunnen we stellen

dat de globale populatie in 2010 toch

stabiel is gebleven, weliswaar met hier en

daar opvallende verschuivingen. Met een

nestgemiddelde van 3,5 pulli per nest bewijst

de Kerkuil dat 2010 helemaal geen

slecht jaar was, integendeel. We tekenden

het vierde beste resultaat op dat ooit

werd bereikt! Dat is vergelijkbaar met het

niveau van de piekjaren 2005 en 2008.

Vl.-Brabant

Limburg

Vlaanderen

Het is dus terecht om de Kerkuil te bestempelen

als een specialistopportunist,

een soort die in staat is om in welke periode

van het jaar ook te profiteren van

omstandigheden die op korte tijd gunstig

kunnen omslaan. Dat dit heel regionaal

kan gebeuren, bewijzen de tweede

broedsels in één bepaalde regio in West-

Vlaanderen.

Aantal pulli 283 177 786 423 356 2025

Aantal nesten 88 55 223 127 91 584

Gemiddelde P/N 3,2 3,2 3,5 3,3 3,9 3,5

Nestgemiddelde 3.5

W-Vlaanderen

O-Vlaanderen

Antwerpen

Vl.-Brabant

Aantal pulli (nestjongen) per provincie en in heel Vlaanderen

Limburg

Vlaanderen

31


32

Volgend broedseizoen?

Het is al gezegd, de noemenswaardige

winters beginnen elkaar op te volgen,

zo ook de winter met aanzet in november

2010. Heel veel sneeuw en ijzig koud

weer. In tegenstelling tot de vorige winters

liepen plots heel wat meldingen binnen

van winterslachtoffers. Kerkuilen vielen

soms letterlijk uit de lucht! Op tijd van

enkele weken werd een 40-tal kadavers


ingezameld, vogels met een lichaamsgewicht

van nog net 200 gram of minder.

Voornamelijk in de provincies Antwerpen

en Vlaams-Brabant vielen vele slachtoffers

(zie tabel). Bijna 90% betrof jonge

onervaren vogels in hun eerste winter, geboren

in 2010, wat logisch lijkt. Benieuwd

of de Kerkuilen deze laatste winter evengoed

weten te trotseren en in 2011 voor

voldoende nageslacht kunnen zorgen!

Ringnummer Plaats Datum Provincie

L133277 Oostkamp 27/11/2010 West-Vlaanderen

Arnhem 5313467 Merksplas 28/11/2010 Antwerpen

Niet geringd Sint-Katelijne-Waver 05/12/2010 Antwerpen

L78626 Beveren 05/12/2010 Oost-Vlaanderen

L132908 Boutersem 06/12/2010 Vlaams-Brabant

L119355 Vissenaken 10/12/2010 Vlaams-Brabant

L128227 Kessel 12/12/2010 Antwerpen

L93420 Oud-Turnhout 23/12/2010 Antwerpen

L132826 Winksele-Delle 25/12/2010 Vlaams-Brabant

L129562 Kessel 25/12/2010 Antwerpen

L137606 Arendonk 26/12/2010 Antwerpen

L132511 Binkom 27/12/2010 Vlaams-Brabant

Niet geringd Binkom 27/12/2010 Vlaams-Brabant

L132806 Rotselaar 27/12/2010 Vlaams-Brabant

L132602 Oplinter 27/12/2010 Vlaams-Brabant

H124076 Hoeselt 27/12/2010 Limburg

L125834 Putte 27/12/2010 Antwerpen

L123087 Lummen 28/12/2010 Limburg

H120254 Grazen-Geetbets 29/12/2010 Vlaams-Brabant

L119351 Zoutleeuw 29/12/2010 Vlaams-Brabant

L132194 Overrepen 30/12/2010 Limburg

Niet geringd Overrepen 30/12/2010 Limburg

L132605 Neerlinter 02/01/2011 Vlaams-Brabant

foto: Wil Meinderts / BuitenBeeld

Ringnummer Plaats Datum Provincie

L129164 Poppel 02/01/2011 Antwerpen

L129489 Lummen 03/01/2011 Limburg

Arnhem 5443329 Gingelom 03/01/2011 Limburg

L132002 Pulderbos 05/01/2011 Antwerpen

L125535 Vosselaar 06/01/2011 Antwerpen

L122750 Tielt-Winge 08/01/2011 Vlaams-Brabant

L137407 Schoonbroek 08/01/2011 Antwerpen

Niet geringd Geel 10/01/2011 Antwerpen

L128629 Herenthout 10/01/2011 Antwerpen

L122086 Oud-Turnhout 12/01/2011 Antwerpen

L129559 Wiekevorst 15/01/2011 Antwerpen

L50526 Zeebrugge 17/01/2011 West-Vlaanderen

L112260 Boortmeerbeek 17/01/2011 Vlaams-Brabant

H111707 Langdorp 21/01/2011 Vlaams-Brabant

L114114 Geetbets 25/01/2011 Vlaams-Brabant

L129581 Lier 25/01/2011 Antwerpen

L127968 Zemst-Laar 30/01/2011 Vlaams-Brabant

Kerkuiljongen

Winterslachtoffers: dit overzicht geeft slechts een minuscule fractie weer

van de werkelijke aantallen die gesneuveld zijn in de winter 2010-2011

33


34

Kris Degraeve

Aurel Vande Walle

Yves Hoebeke

Marc Pottier

Provinciaal nieuws West-Vlaanderen

Provinciaal nieuws

Uit de provincie West-Vlaanderen

Het is augustus 2000 wanneer we op een grote, historische hoeve in Oostkerke (Diksmuide)

een nestkast voor Kerkuilen plaatsen in een halfopen schuur. We zetten de nestkast

hoog op de balken, boven het gedeelte waar de koeien staan. Het andere gedeelte wordt

immers ingenomen door hoog gestapeld stro. Boer Pierre twijfelt aan mijn deskundigheid

en komt boven controleren of alles wel goed vast zit. “Ge moet zien dat diene bak niet

op mijn beesten valt hé”. Ik ben onder de indruk van de kordaatheid van boer Pierre en

geef mijn gereedschap uit handen. De omgeving is ideaal voor de Kerkuil: verschillende

gebouwen op de boerderij, een donkere oude schuur waar hij ook overdag kan roesten.

Het zal wellicht niet lang duren vooraleer de kast bewoond wordt, mijn gedacht…

2001, 2002, 2003 … 2009: telkens niks,

hoewel sommige jaren een broedende

Holenduif er haar intrek in nam. Recentelijk

zijn de koeien verhuisd en is het stro

niet meer zo hoog gestapeld. Vrij spel

voor de uilen? Vrijdag 18 juni 2010, Christiaan

Decap en Ben Bruynooghe doen

hun jaarlijkse controle van de nestkasten

in Diksmuide en dus ook in de hoeve te

Oostkerke. Tot hun grote verbazing troffen

ze er een nest met twee kleine, pas uit

het ei gekomen kerkuiljongen en vijf eieren

aan. Merkwaardig is de aanwezigheid

van een opgedroogde Egel in de kast, ongetwijfeld

het werk van een Steenmarter.

Het nest bevindt zich in het eerste, relatief

smalle gedeelte van de nestkast, alsof er

niet meer plaats is in de grote, donkere

nestruimte. Agorafobie bij Kerkuilen? Afwachten

wat dat zal worden …

28 juli 2010, le moment suprême: wordt

het, voor het eerst, een nest van zeven

jonge Kerkuilen of heeft de natuur het

broedsel al wat uitgedund? Tot tevredenheid

van alle aanwezigen haalt ringer

Ludo Leper zeven jonge Kerkuilen uit

de kast, ze worden op de wagen gelegd

en een voor een geringd. Iedereen kijkt

nieuwsgierig toe. De oudste van het nest

is reeds 45 dagen oud, de volgende 42

dagen en vervolgens 41, 38, 36, 33 dagen

en de jongste net geen maand (28

dagen). Alle pulli zijn goed doorvoed,


het magerste jong weegt 300 gram, het

zwaarste 346 gram. Van voedselgebrek

dus zeker geen sprake.

Bijna alle aanwezigen krijgen een jonge

Kerkuil in de hand, een gevulde foto. Bij

het terugzetten, plaatst Ludo de zeven

jongen in het grote nestgedeelte zodat

het kroostrijke gezin wat extra ruimte krijgt

en de pulli zo minder risico lopen om uit

het nest te vallen. Het zal in ieder geval

toch nog ‘bakske vol’ zijn. Benieuwd wat

volgend jaar zal geven: een vervolg of terug

een decennium wachten?

Het bewogen leven

van een Kerkuil

Ergens halfweg juni 2010, een zondagnamiddag.

Ik word gebeld door een van

de jongere gasten in onze vereniging. Via

een vriend is hij ‘in bezit gekomen’ van

twee jonge Kerkuilen en hij vraagt me om

hulp. ‘t Is te zeggen: zijn vriend woont op

een varkenskwekerij en in een loods hebben

ze die morgen twee erg jonge Kerkuiltjes

gevonden. Die zijn ergens tussenuit

de isolatie gevallen die aan het plafond

bevestigd is.

35



De “witte dame”

36

We spreken ter plaatse af om de situatie

wat beter te kunnen inschatten en inderdaad,

als ik ter plaatse kom zijn de twee

jongeren er reeds. De zoon van de eigenaar

uiteraard en de vriend die me heeft

opgebeld. Ze hebben twee donskuikens

bij die hoogstens een week oud zijn. Maar

de zoon des huizes vertelt dat het niet de

eerste twee zijn, een week geleden zijn er

reeds twee naar beneden gekomen. De

eigenaars hadden geprobeerd om die in

leven te houden, maar dat mislukte (verkeerde

methode ongetwijfeld of verkeerd

voedsel, wie zal het zeggen?). Maar met

die negatieve ervaring in het achterhoofd

en met twee nieuwe slachtoffertjes hadden

ze deze maal wijselijk besloten hulp

te zoeken.


De isolatie tegen het plafond bestaat uit

een soort piepschuimen platen die op

metalen frames rusten, met overal gaten

in gebeten. “Van de ratten”, zegt de zoon.

Die ratten komen op het meel af dat daar

opgestapeld ligt. Ik besluit tussen de

isolatie te gaan kijken, want ik wil zeker

zijn of er al dan niet nog jongen aanwezig

zijn. Na wat zoekwerk vind ik er nog

twee; deze maal twee reeds flink uit de

kluiten gewassen jonge Kerkuilen, het

dons reeds bijna ontgroeid en al aardig

in de pluimen.

Bij collega Marc van de Kerkuilwerkgroep

vinden we een oud model kerkuilnestkast,

maar dat is beter dan niks. Marc


Steenmarter


besluit om mee te gaan en we slagen

erin op korte tijd de nestkast omhoog te

hangen aan de balk, dichtbij de opening

in de isolatie waarlangs de oudervogels

duidelijk in- en uitvliegen. Het is de bedoeling

de nestkast open te laten, zonder

deksel dus. De oudervogels moeten bij

het in- en uitvliegen langsheen hun jongen,

dat moet lukken …

Een weekje later gaan we kijken, ook met

de bedoeling om de jongen te ringen. Al-

Jong van “witte dame”

leen de twee grootste zitten nog in het

nest, de kleinere kuikens die naar beneden

waren gevallen, zijn verdwenen…

Maar goed, we hebben er een nieuw

broedgeval bij voor onze streek. Jammer

dat er voorlopig slechts twee jongen van

de zes overblijven.

De zomer gaat stilaan voorbij. In de regionale

pers verschijnt een artikel over

een brand op dat bedrijf: door een kortsluiting

in een generator in die loods is


Kerkuilkuiken op weegschaal

er ‘s nachts brand uitgebroken. De hele

loods is verwoest, veel schade voor de

eigenaars, nog net op tijd een vrachtwagen

kunnen redden uit de brand. Maar

wat met de Kerkuilen? Onze nestkast is in

rook opgegaan.

In samenspraak met de eigenaars besluiten

we een nieuwe nestkast te plaatsen.

Dat wordt een werkje voor Roland

en schoonbroer Luc op de ‘Dag van de

Natuur’. Op 1 oktober 2010 krijg ik een

terugmelding binnen op de ringdienst

van het KBIN: de Kerkuil met ringnummer

L63349, geringd als pullus uit een

nest van zes te Tielt op 30 juni 2010, is

dood teruggevonden te Gistel. We hopen

het beste voor het allerlaatste jong van dit

nest. Wordt ongetwijfeld vervolgd …

Het raadsel van de witte dame

Toen medewerker Marcel Bloeyaert bij

het controleren van een nestkast in de regio

Zuid-West-Vlaanderen de ladder opkroop

om er de jongen uit te halen – op

maar liefst 7 meter hoogte – probeerde

een Kerkuil bij het openen van de kast te

ontsnappen langs de invliegopening. Op

het nippertje kon Marcel de uil grijpen en

in de uilenzak stoppen. Hij dacht immers

dat het – omwille van de zichtbare bleke

kleur – een jong was. Terug beneden zagen

we echter dat het om een volwassen

uil ging met grijs-witte, zilverkleurige vleugels

en een zeer witte, gespikkelde borst.

Dit hadden we nog nooit gezien. Ook de

ogen waren verschillend van kleur.

39



Kerkuilkuiken wordt gemeten

40

Daarna terug naar boven om de drie jongen

op te halen en te ringen. Twee van de

drie jongen vertoonden dezelfde kleurafwijking

als de volwassene, het derde jong

had normale kleuren. Wij denken dat de

volwassen uil een vrouwtje van het jaar

voordien was, omdat ze geen enkele

slagpen geruid had. We stelden ook vast

dat het mannetje de laatste drie jaren telkens

van partner veranderde. We hadden

immers op deze locatie al drie jaar na el-


kaar een broedgeval en telkens troffen we

een andere, ongeringde volwassen vogel

aan bij de jongen. De aanwezige volwassen

vogels werden telkens geringd.

Kerkuilennestkasten outdoor

In de regio Leie-Schelde staan momenteel

vier nestkasten buiten opgesteld, bij

gebrek aan plaats aan de binnenzijde

van de gebouwen. Het succes bleef niet

uit! De eerste nestkast outdoor plaatsten

we naar aanleiding van de sloop van een

gebouw met een bezette nestkast. De afbraak

kwam niet onverwacht en we zochten

dus naar een alternatief voor het aanwezige

broedpaar. Bij de buur, die nogal

fan was van broedende Kerkuilen, kregen

we in maart 2007 de mogelijkheid om een

nestkast te plaatsen tegen de hoge gevel

van zijn huis onder de dakgoot. Met de

nodige, kleine aanpassingen lukte dat.

Aangezien de nieuwe kast amper 10

meter van de oude nestkast verwijderd

stond, waar hij al enkele jaren in broedde,

was de transfer voor de Kerkuil eerder

beperkt. We twijfelden er niet aan dat

de uil snel de weg zou vinden naar zijn

nieuwe stek. Begin juni 2009 was het zover:

het gebouw moest worden gesloopt,

net in de broedtijd! We dachten dat we

de broedvogels kwijt waren, maar nee.

Ondanks al het lawaai en de drukte van

de afbraak en de nieuwbouw, stoorde het

koppel zich niet aan de werkzaamheden

en kreeg het in juli 2009 4 pulli in de outdoor-nestkast.

Transfer geslaagd!

Op een tweede locatie zijn er reeds sporen

op de kast, die er pas sedert juli 2010

staat. We hopen dan ook op een verdere

uitbreiding van dit succesverhaal in de regio

Leie-Schelde.

Steenmarters in de kast

Op 29 mei 2008 controleerden we een

kast in een hangar in de Noordhoek van

Jabbeke. Er vloog een adulte Kerkuil uit

en in de kast lagen zes warme eieren. We

verheugden ons al op een tweede broedgeval

op deze locatie (in 2006 was er een

geslaagd broedgeval met vier jongen).

Zowat een week later belde de eigenaar

mij op met de mededeling dat er lawaai

en geschreeuw te horen was in de kast.

Toen ik ‘s anderendaags een kijkje ging

nemen, zag ik tot mijn verbijstering dat

alle eieren kapot gebeten waren en … dat

er ook twee kapotte kippeneieren in de

nestkast lagen. Wat kon er hier gebeurd

zijn? Ik dacht toen nog niet meteen aan

een Steenmarter maar eerder aan een

Ekster of Kraai. Een week later ging ik nog

even kijken. Toen vond ik in de kast het

karkas van een duif.

Eind juni 2008 controleerden we een nestkast

in de Kwetshage, dicht bij het kanaal

Brugge-Oostende op zowat anderhalve

kilometer van de vorige locatie. Hier hangt

de kast in de schuur van een klein boerderijtje

dat als buitenverblijf dienst doet.

Nu lagen er een karkas van een Haas en

een vleugel van een Kokmeeuw in. Op

de grond vonden we een half opgevreten

Wulp en een stuk van een eend. Ook in

2009 en 2010 vonden we er prooiresten.

Na raadpleging van de literatuur en deskundig

advies van Bob Vandendriessche

van de Zoogdierenwerkgroep kwam ik tot

inzicht dat het hier telkens om een Steenmarter

ging. Ik wil er nog aan toevoegen

dat ik op 18 november 2010 een dode

Steenmarter vond langs het kanaal Brugge-Oostende,

grondgebied Meetkerke. In

de streek rond Brugge werden de laatste

vijf jaar al meerdere waarnemingen van

Steenmarters gedaan.

41



Johan Lefebvre


Provinciaal nieuws

Uit de provincie Oost-Vlaanderen

Ooit in het verre agrarische verleden van het Oost-Vlaamse Zwijnaarde was er een boerke

dat een hoevetje bewoonde nabij drassige weilanden. Stelselmatig werd er meer en meer

terrein ontwaterd. Door de vele kikkers die sedertdien op zijn erf sprongen, doopte hij

zijn hoeve tot het ‘Kikkerhof’. Vele jaren gingen voorbij en het boerke boerde voort. Tot er

generaties later geen opvolging was voor de boerenstiel. De eigendom kwam te koop.

Grote monoculturen van maïs hadden het hof al omsloten.

Een man met visie en wilskracht kocht de

eigendom. Hij zag ook de kans om stelselmatig

de vrijkomende maïsculturen

op te kopen. Hij herstelde de gronden in

Bruine Kikker

hun oorspronkelijke toestand door een

enorme vijver aan te leggen. Hij eerde

de naam van het hof en zag al overal kikkers

springen. Na enkele aanvaringen

foto: Lesley van Loo / FotoNatura

Kerkuil

met Ruimtelijke Ordening van wat kon en

niet kon, is er toch getracht heel wat natuurwaarde

terug te winnen. Zo ook werd

gedacht aan een nestkast voor Kerkuilen.

En zo geschiedde. Tot ieders verrassing

werd heel snel resultaat geboekt. Alleen

werd dit op een treurige manier vastgesteld.

Op een avond na het thuiskomen van een

verre reis, stelde hij onderaan de schuur,

waar de schapen eten, een dood kerkuiljong

van amper 3 weken oud vast. Hier

was iets vreemds aan de hand. Waren

de oudervogels weggebleven? Was er

nestverstoring? Inspectie van de situatie

leerde ons dat er nog twee goed doorvoede

jongen in de kast zaten. Maar

er was iets mis met de kast. Die zag er

nochtans technisch gezien goed uit. Al-


foto: Jan Rodts

leen de plaatsing was niet ideaal, namelijk

de kast stond ondersteboven (!). Het

jong is dus onwetend door zijn broertjes

of zusjes uit het nest geduwd. Er werd beslist

om de zaak op zijn beloop te laten en

in een latere fase de kast te vervangen.

Het broedsel werd door de eigenaars

opgevolgd. Zij hebben nog lang kunnen

nagenieten van de twee jongen die zijn

uitgevlogen. Die hebben bij het verlies

van het ene jong de schrik van hun leven

opgelopen en dus hun lesje geleerd. In

oktober werd de kast vervangen en de

oude kast in de nabijheid geplaatst maar

dan niet meer ondersteboven. Er werden

braakballen ingezameld voor analyse.

De voedselsamenstelling vertoonde veel

Braakballendeterminatietabel


Groene Kikker

prooiresten van Bosmuizen. Die zijn vermoedelijk

in het nabije kasteelpark gevangen.

In de braakballen werden ook

fragmenten van amfibieën gevonden. En

jawel hoor, de kikkers zijn terug!


Bosmuis

Korte berichten

uit Oost-Vlaanderen

• In Bachte-Maria-Leerne is men teleurgesteld

over een broedkoppel dat in 2010

zijn nestplaats niet meer kon innemen

door verbouwingswerken. De buren hebben

de handen samen moeten steken om

zelf de rattenplaag van weleer de baas te

blijven.

• In Meldert is in september een onfortuinlijke

jonge Kerkuil van 3 maanden oud

in een kachelbuis gesukkeld. Gelukkig

kon de asgrauwe uil op tijd ontdekt en

met een wetenschappelijke ring terug vrijgelaten

worden. De ringgegevens leren

ons dat hij uit een gezin van 5 uit de onmiddellijke

omgeving kwam.

• In Oudenaarde mochten we een tweede

geval van een ‘brugbroedsel’ noteren.

Blijkbaar zijn de wachtbuizen voor leidingen

onderaan bruggen wel in trek als

broedplaats voor Kerkuilen. Er is wel één

nadeel, de jongen kunnen niet bereikt

worden om ze te ringen.

• Benieuwd hoe het met onze Kerkuilen

uit de Dendervallei zal gaan. Hun jachtgebieden

zijn tweemaal na elkaar voor

enkele dagen onder water gezet door

Moeder Natuur of was het toch een ondoordacht

afwateringsysteem? Zullen de

muizenpopulaties al terug op hun normale

peil staan om een Kerkuilkoppel met

jongen van voedsel te voorzien?

45

Provinciaal nieuws Oost-Vlaanderen

Ludo Smets


Provinciaal nieuws

Uit de provincie Antwerpen

Al verschillende jaren loopt er een samenwerkingsverband met providers zoals Eandis

en Iveka in het noorden van de provincie Antwerpen. Buiten gebruik gestelde hoogspanningscabines

worden ingericht voor Kerkuilen. Eandis ontmantelt de gebouwen (zolderverdieping)

en Sibelco stelt ze ter beschikking van de Kerkuilwerkgroep Vlaanderen. Deze

locaties zijn zeer succesvol met een bezettingsgraad van bijna 100%. Om deze samenwerking

in de kijker te plaatsen, organiseren de plaatselijke regio’s jaarlijks ringdemonstraties

met groot succes.

Aan de demonstratie gaat een wandeling

vooraf tot aan de cabine. De lokale

medewerkers gaan dan samen met de


plaatselijke ringer de jonge Kerkuilen uit

de nestkast halen zodat iedereen kan

meegenieten van dit mooie moment. Tijdens

het ringen krijgen de deelnemers

deskundige uitleg. Op het succes wordt

een glaasje gedronken en soms volgt

nog een filmvoorstelling over de Kerkuil

en de werking van de Kerkuilwerkgroep.

Kortom, een formule die vele geïnteresseerden

aantrekt en een prachtig samenwerkingsverband

vormt! Langs deze

weg willen we de verantwoordelijken van

Eandis en Sibelco, die ervoor gezorgd

hebben dat deze samenwerking tot stand

kwam, hier nogmaals van harte voor bedanken.

Leerlingen gaan uit hun dak

Er zijn zo van die ervaringen waar je echt

‘kippenvel’ van krijgt. Op vrijdag 22 oktober

2010 mochten de leerlingen van


‘SBSO De Mast’ uit Kasterlee getuige zijn

van het vrijlaten van twee Kerkuilen uit het

Opvangcentrum voor Vogels en Wilde

Dieren te Herenthout. Het was een reuzenervaring

voor ze. Onze plaatselijke regiocoördinator

Carlo Verheyen had deze

vrijlating samen met medewerker Swa

Heylen op poten gezet. Na het lossen

van de uilen kregen ze nog een film gepresenteerd

over het leven van de Kerkuil.

Nog nooit had Carlo zo’n enthousiast

publiek en euforische reacties gezien of

gekregen, werkelijk schitterend en hartverwarmend!

Als afsluiter liet Carlo het lied van de

Kerkuilwerkgroep Vlaanderen horen. Er

werd uit volle borst meegezongen. Kort

na deze activiteit kreeg Carlo een bedankingsbrief

van deze leerlingen, een samenvatting

van ‘weetjes over de Kerkuil’

die ze uit het verhaal hadden opgepikt en

enkele sfeerbeelden van de vrijlating. Als

verrassing hadden ze op het liedje van

de Kerkuil ook een collage gemaakt met

foto’s die ze van het Internet plukten. Van

een mooie verrassing gesproken! Daar

word je even stil van.


Ringer Herman Berghmans

47

Provinciaal nieuws Antwerpen


48

Kerkuil in visdraden

Op 25 augustus 2010 werd een Kerkuil

opgehaald te Beerse bij een visvijver die

overspannen is met visdraad om reigers

te weren. De Kerkuil hing stevig vast in de

visdraden waarbij hij ernstige verwondingen

had opgelopen aan vleugel en poot.

De vogel droeg een wetenschappelijke

pootring met nummer H107798 en werd

overgebracht naar het VOC in Herenthout.

Het lukte amper om de visdraden te verwijderen

en daarbij werd pas duidelijk

hoe ernstig de verwondingen waren. Helaas

stierf deze Kerkuil kort nadien.

Onze verontwaardiging was groot maar

werd nog groter toen op 20 maart 2011

een tweede, ditmaal ongeringde Kerkuil

uit Beerse werd binnengebracht in het

VOC van Brasschaat. Ook deze Kerkuil

had zich vast gevlogen in de visdraad die

Kerkuil met visdraad

Provinciaal nieuws Antwerpen

over deze vijver gespannen is. Zodoende

kwam de vogel in het water te hangen.

Doornat, onderkoeld en met zijn linkervleugel

volledig met visdraad omwikkeld

werd de uil opgevangen, opgewarmd en

goed gevoed. Bij het verwijderen van de

visdraad werden geen noemenswaardige

verwondingen vastgesteld, enkel wat

schaafwonden en beschadigde veren.

Zes dagen later kon deze Kerkuil gelukkig

vrijgelaten worden nadat Robert Wijnants

hem voorzien had van ring L78630.

Kerkuilen in waterton

Medewerkers Rosette en Frederik Simons-De

Roeck (regio Lier) meldden ons

dat er twee dode Kerkuilen gevonden

werden in Lint. Ze verdronken samen in

een regenwaterton. Op zich allemaal

mogelijk. Naast een paardenstal staan

foto: Michel Viskens

Kerkuilkuikens ringen

drie plastic vaten om het regenwater op

te vangen en in de middelste werden de

Kerkuilen door de huurder van de stal gevonden.

Die man was er zodanig kapot

van dat hij er onmiddellijk een gaasdraad

over spande zodat dit zich niet meer zou

herhalen. Een van de Kerkuilen droeg

een ring met nummer L128497. Beide

kadavers werden door onze werkgroep

opgehaald.

Bij het zien van de kadavers en na overleg

met collega’s uit naburige regio’s begon

er toch ernstige twijfel te rijzen over deze

‘toevalligheid’; twee Kerkuilen die gelijktijdig

in eenzelfde ton verdrinken? Lint ligt

naast Kontich en de trouwe lezers van

Kerkuilnieuws zullen zich onze berichtgeving

nog wel herinneren over de vergiftigde

Kerkuilen in die regio. Het spreekt

vanzelf dat wij deze kadavers zullen laten

onderzoeken om uitsluitsel te krijgen over

de juiste doodsoorzaak. Uit ervaring weten

we intussen echter dat ons buikgevoel

ons zelden in de steek laat. Wordt verder

opgevolgd!


50

Philippe Smets


Provinciaal nieuws Vlaams-Brabant

Provinciaal nieuws

Uit de provincie Vlaams-Brabant

Enkele jaren geleden heeft de Kerkuilwerkgroep Vlaanderen een trofee in het leven geroepen

voor medewerkers die zich op een bijzondere wijze inzetten voor de Kerkuil. Iedereen

zet zich in naar eigen vermogen. Ik heb medewerkers met kleine kinderen of een drukke

job die toch tijd vrijmaken voor de bescherming van de Kerkuil. Iemand in de bloemetjes

zetten, is echter vaak delicaat. Je ‘passeert’ altijd een aantal andere medewerkers. Toch

heb ik besloten, omdat het in andere provincies ook gebeurt, eens iemand speciaal te

onderscheiden.

Reproductie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Aantal broedsels 3 5 10 11 15 25 14 34 30 22 31

Michel De Keersmaeker is sinds 1994 actief

bij de Kerkuilwerkgroep Vlaanderen.

Van 1992 tot 1999 waren er één soms twee

broedgevallen in ‘zijn’ regio Merchtem. Er

hingen nog maar enkele nestkasten. Eind

jaren ’90 is Michel overal nestkasten beginnen

te plaatsen. Momenteel staan er

al 107. Zijn werkingsgebied omvat de gemeenten

Asse, Grimbergen, Kapelle-opden

Bos, Londerzeel, Merchtem, Meise,

Opwijk en Zemst. In Steenokkerzeel gaat

hij ook de jonge Kerkuilen ringen. Dankzij

zijn inspanningen – de nestkasten worden

elk jaar gecontroleerd – is de populatie

Kerkuilen enorm gegroeid in zijn omgeving.

Evolutie aantal broedgevallen in de regio Merchtem

De laatste jaren kunnen we in zijn werkingsgebied

spreken van minstens 22

(2009) en maximum 34 (2007) geregistreerde

broedgevallen. 2007 was wel het

jaar met enkele tweede broedsels; 2008

en 2010 waren echter ook schitterend

met respectievelijk 30 en 31 broedgevallen.

Michel is ook elk jaar aanwezig op de

provinciale bijeenkomst, hetgeen ik ten

zeerste apprecieer. Bedankt Michel en

proficiat, je hebt de Zilveren Kerkuil dubbel

en dik verdiend!

foto: Chris van Rijswijck / BuitenBeeld

Kerkuil

51

Provinciaal nieuws Vlaams-Brabant

52

Johan Lefebvre

Kerkuilrapport

Kerkuilrapport

Braakballen analyseren – Methodiek

Naast de bestaande determinatietabellen is er nu ook een handleiding die de methodiek

uitlegt voor het analyseren van braakballen. Het is een uitgave in de vorm van een

zogenaamd ‘Kerkuilrapport’. Het is bedoeld voor iedereen die meer wilt weten over hoe

je best braakballen analyseert. Hierin wordt uitgelegd welke de braakbalkarakteristieken

zijn, hoe je het stapelvoedsel afbakent, welke het minimale aantal braakballen is dat je

best inzamelt voor analyse. Je kan deze uitgave bekomen door contact op te nemen met

je provinciale verantwoordelijke. De kostprijs bedraagt slechts 5 euro per stuk en 2 euro

voor de verzendkosten. Het is een bloedmooie uitgave.

Vanaf heden wordt het pluizen van braakballen

nog interessanter. Op de website

van de Kerkuilwerkgroep Vlaanderen is er

namelijk een module geplaatst die toelaat

om je braakbalresultaten af te wegen ten

opzichte van historische, regionale data

(http://www.kerkuilwerkgroep.be/ingavebraakbal.html).

Je hebt de keuze tussen

het ingeven van de gegevens per braakbal

of de eindresultaten. Uiteraard bekom

je meer informatie wanneer je de resultaten

ingeeft per braakbal.

Dit zijn onder meer:

• de braakbalverhouding per soort;

• het gemiddeld aantal individuen van

een soort per braakbal;

• de spreiding van het aantal prooien

per braakbal;

• de spreiding van het prooigewicht per

braakbal.

Dit zijn uiteraard gegevens die we niet

kunnen afwegen t.o.v. de historische data

aangezien het precies deze informatie is

die ons ontbreekt.

Wat we wel kunnen afwegen t.o.v. de

historische data zijn:

• de spreiding van de gevonden soorten;

• de relatie tussen het aantal soorten en

het totaal aantal prooidieren;

• de relatie tussen het aantal kleine prooi-

dieren en het gemiddeld prooigewicht;

• de verhouding van enkele typerende

soorten t.o.v. vooraf bepaalde groepen;

• de verhouding naar biomassagroepen;

• de verhouding naar indeling van 3

biotoopklassen (grasland, struweel,

bewoning).

Er is ook nog de indicatie van welke soorten

tot het stapelvoedsel behoren. Dat is

al heel wat meer informatie dan het standaardlijstje

van aantallen en procenten.

De module is zo opgebouwd dat wanneer

je het e-mailadres van de verzamelaar

ingeeft, hij een bericht krijgt wanneer

de laatste braakbal of data zijn ingegeven

zodat hijzelf online de resultaten kan

raadplegen.

De Kerkuilwerkgroep Vlaanderen is enkele

jaren geleden gestart met een samenwerking

met de Zoogdierenwerkgroep

van Natuurpunt. De samenwerking bestaat

erin dat uit vooraf bepaalde regio’s

(vier per provincie) braakballen tijdens

de nestkastcontrole worden ingezameld

door de Kerkuilwerkgroep en geplozen

worden door leden van de Zoogdierwerkgroep.

De bedoeling is om hiermee

enkele regiotypische soorten te kunnen

monitoren alsook informatie in te zamelen

over het voedselaanbod van de Kerkuil

tijdens het broedseizoen.

Deze schitterende uitgave is opgemaakt, uitgegeven en gefinancierd door Vogelbescherming

Vlaanderen met de steun van de Nationale Loterij, het Departement Leefmilieu,

foto: Peter Eekelder / BuitenBeeld

We weten dat het voedselaanbod uiterst

belangrijk is voor het broedsucces van

de Kerkuil. Tot op heden baseren we ons

hiervoor wat er in de literatuur is vermeld.

Maar uit braakbalanalyses, gebruikt voor

de zoogdieratlassen, weten we dat de

alom geprezen Veldmuizen in Vlaanderen

niet zo uitbundig aanwezig zijn (enkel in

het Haspengouwse en de Polderstreken,

inclusief de Scheldepolders). Benieuwd

of we de interactie voedselaanbod broedsucces

in Vlaanderen kunnen doorgronden.

Natuur en Energie en het Agentschap voor Natuur en Bos.

53

Kerkuilrapport

54

Paul Laeveren

Weer versus Kerkuil

Weer versus Kerkuil

Weersomstandigheden hebben invloed

Onze Kerkuilen hebben ook hun deel van de winterellende gehad. Zowel de winter van

2009-2010 als die van 2010-2011 was niet mals voor de vogels en zeker niet voor de

muisetende dagen nachtroofvogels. Januari en februari 2010 waren streng met in

februari een 15 cm dik sneeuwtapijt. Alle medewerkers van de Kerkuilwerkgroep Vlaanderen

hielden hun hart vast. Gelukkig waren er voldoende muizen, gelet op het aantal

broedgevallen. De provincies Antwerpen en Limburg kregen het grootste deel van de

sneeuw over zich heen.

Maar wat nu met deze winter? Hier in de

Kempen lag een sneeuwtapijt van meer

dan 30 cm dik. De Kerkuilen vielen bij manier

van spreken bij bosjes uit de lucht.

Gaan ze zich kunnen handhaven zoals

in 2010? Laten we de vier seizoenen van

2010 alvast even bekijken.

Januari: deze wintermaand werd gekenmerkt

door 14 sneeuwdagen (tegenover

een gemiddelde van 5,2). Het was iets

kouder dan normaal en met een zeer laag

gemiddelde wat windsnelheid betreft.

Februari was een sombere maand met

een uitzonderlijk lage zonneschijnduur.

Temperatuur en neerslag waren normaal

met wel nog 10 sneeuwdagen. Maart kon

op alle vlakken een normale maand genoemd

worden. April kende een zeer abnormaal

laag neerslagtotaal van 15 liter/

m² t.o.v. 53,1 liter en een zeer abnormaal

hoge zonneschijnduur: 223 uur t.o.v. 156

uur. Temperatuur en wind waren eerder

normaal. Mei was dan weer een zeer normale

maand in alle opzichten.

Juni: de eerste maand van de zomer was

op alle vlakken zeer abnormaal maar

dan in positieve zin, de zonneschijnduur

bedroeg 258 uur t.o.v. 195 uur normaal;

de temperatuur lag gemiddeld 2° C hoger

dan normaal. Er was weinig neerslag

met 30 liter/m² t.o.v. 67,4 liter. Juli had een

zonneschijnduur van 252 uur t.o.v. 193

uur. De gemiddelde maximumtemperatuur

bedroeg 25,8° C t.o.v. 21,6° C normaal.

Neerslag en windsnelheid waren

gewoon. Augustus werd gekenmerkt

door een uitzonderlijk hoge neerslaghoeveelheid:

187,4 liter/m² t.o.v. 74,4 liter. De

zonneschijnduur was laag: 136 uur i.p.v. 190

uur. Wind en temperatuur waren normaal.


September: de gemiddelde windsnelheid

lag abnormaal laag en de neerslag

abnormaal hoog met 109,8 liter/m² t.o.v.

69 liter. Temperatuur en zonneschijn waren

normaal. Oktober was eerder een

normale maand. November had een zeer

lage waarde van zonneschijnduur, namelijk

23 uur t.o.v. 63 uur in normale omstandigheden.

De neerslag was abnormaal

hoog met 124,7 liter/m² t.o.v. 68 liter. Wind

en temperatuur waren normaal. December

werd gekenmerkt door 23 sneeuwda-

gen, een lage gemiddelde windsnelheid,

abnormaal lage gemiddelde temperaturen

maar normale neerslaghoeveelheden

en zonneschijnduur.

Wat ons opvalt in het jaar 2010 is de wind

die abnormaal weinig gewaaid heeft. Dit

is een tendens die zich al enkele jaren

doorzet. Dit gegeven speelt in het voordeel

van de Kerkuil als hij op muizenjacht gaat.

Bron: KMI, Het Laatste Nieuws

56

Aantal

Kris Degraeve

Kerkuil en wegverkeer


Meldpunt verkeersslachtoffers Kerkuilen 2009-2010

Het jaar 2008 staat in ons meldpunt bekend als het zwartste jaar ooit sinds onze start in

2002. Het hart van iedere kerkuilmedewerker bloedde dat jaar hevig bij het vinden van de

talrijke Kerkuilen, slachtoffer van ons drukke wegverkeer. Het drama speelde zich af het

jaar na het meest fantastische kerkuilenjaar ooit met bijna 1.000 broedgevallen en met

vele tweede broedsels. Van euforie gleden we af naar verdriet. Ondertussen zijn we twee

jaar verder. Hoe het ondertussen verging met onze verkeersslachtoffers kan je lezen in

onderstaand relaas.

Meldingen

De zwarte tijden voor de Kerkuil op de

Vlaamse wegen zijn voorlopig achter de

rug. Het aantal gemelde verkeersslachtoffers

daalde de laatste twee jaar spectaculair.

Terwijl we in het zwarte jaar 2008

nog 184 dode Kerkuilen moesten betreuren,

was dit in 2009 met 136 individuen

Aantal meldingen 2002-2010

Jaar

(-26%) en vooral in 2010 met 86 slachtoffers

(-37%) een pak minder. We moeten

er direct bij vertellen dat het nog relatief

hoge cijfer in 2009 grotendeels een uitloper

was van het historische jaar 2008

aangezien 75 Kerkuilen van de 136 tijdens

de eerste drie maanden van 2009

vielen. De lagere cijfers in het najaar van

2009 en het voorjaar 2010 kunnen gerela-

Aantal

teerd worden aan de lagere broedresultaten

in 2009. Met slechts 411 broedgevallen

werd het slechtste resultaat behaald

sinds het jaar 2000 (397). Een geringer

aantal jonge Kerkuilen die rondvliegen

in het Vlaamse land, betekent vooral een

pak minder potentiële slachtoffers want

het zijn vooral die jonge, onervaren uilen

op zoek naar een stek die in het verkeer

omkomen.

foto: Jan Rodts

Kerkuil

Vinddatum 2008 + 2009 + 2010

Maand

Vinddatum

Wanneer je de gegevens van de verkeersslachtoffers

analyseert volgens

vinddatum, dan zie je traditioneel twee

golfbewegingen, enerzijds een herfststerfte

door uitvliegende jonge, onervaren

vogels met een piek in de maand oktober

en anderzijds een piek in de vroege

57


lente, vaak in de maanden maart en april

wanneer de baltsperiode aanbreekt en

tal van mannetjes hun voorzichtigheid

verliezen om vrouwlief een muisje aan te

bieden.

In de grafiek op pagina 57 zie je die golfbewegingen

tijdens de afgelopen drie

jaar inclusief dus het dramajaar 2008 als

vergelijkingspunt. We startten in 2009

nog negatief met zware verliescijfers tijdens

de eerste drie maanden met een

enorme piek van 40 slachtoffers in de

maand maart 2009, het hoogste maandcijfer

in onze gegevensreeks. Een combinatie

van baltspiek en gebrek aan muizen

met blijvend rondzwerven van Kerkuilen

in ongekend gebied?

Daarna is het ergste leed geleden. We

kennen in de herfst van 2009 opnieuw

een piek in de maand oktober met 13

slachtoffers maar tijdens de winter van

2009-2010 vielen relatief weinig verkeersslachtoffers

ondanks de strenge winter.

Wellicht door het lage broedsucces in

2009? Een nieuwe piek werd pas bereikt

tijdens de baltsperiode 2010 met in de

maand maart 21 slachtoffers en in de

maand april nog eens 14. De piek in de

herfst van 2010 was eerder beperkt met

maandcijfers onder de tien, wat wellicht

wijst op een goede muizensituatie.

Provincie

De grafiek met de verdeling van de

slachtoffers over de Vlaamse provincies

leert ons dat in de provincie Antwerpen

nog steeds de meeste slachtoffers vallen.

Dit is niet verwonderlijk: de grootste

Vlaamse kerkuilenpopulatie bevindt zich

precies in deze provincie. Gelukkig is de

reusachtige piek uit 2008 weggevallen en

belandden we in eerder normale en dalende

cijfers (van 41 naar 28 slachtoffers).

De provincie met de op één na hoogste

verkeersmortaliteit is nog steeds de polderprovincie

West-Vlaanderen met haar

open E-40 traject. Al dient gezegd dat

de provincie Vlaams-Brabant de kustprovincie

in 2010 voorbijstak (20 slachtoffers

tegenover 19). Voor deze provincie is de

daling de laatste twee jaar niet in verhouding

met wat we in de andere provincies

zien, zeker wanneer je dit vergelijkt met

vroeger (in 2007 waren er amper 7 slachtoffers).

Misschien is de hogere aandacht

voor verkeersslachtoffers een mogelijke

verklaring van dit cijfer?

Aantal verkeersslachtoffers per provincie

De kerkuilenmannen uit Limburg prijzen

zich ‘gelukkig’ met amper 8 slachtoffers

op de Limburgse wegen, evenveel dan

in het muizenrijke jaar 2007. Ook Oost-

Vlaanderen doet nauwelijks slechter met

11 dode uilen in 2010.

Zwarte wegen

De zwarte wegen in Vlaanderen blijven

min of meer dezelfde met voorop de

E-40, gevolgd door de E-34. Opvallend

is de opmars van de E-313 in het rijtje

van dodenwegen: in 2009 was die verantwoordelijk

voor 16 verkeersslachtoffers,

gelukkig daalde dit in 2010 tot 10.

De zogenaamde EAR-wegen waren in

2009/2010 goed voor ongeveer 55% van

de slachtoffers, in 2008 was dit nog twee

derde. De klemtoon is de laatste twee

59


foto: Bendiks Westerink / BuitenBeeld

Kerkuil

Zwarte wegen 2009 + 2010

Aantal

jaar meer verschoven naar de N-wegen

(respectievelijk 39 en 19 slachtoffers) en

de andere (gemeentelijke) wegen. Ieder

jaar wordt ook een aantal spoorslachtoffers

gevonden, waarschijnlijk een fractie

van het reële aantal.

Het is van belang om bij de melding van

slachtoffers op autosnelwegen ook het

hectometerpaaltje aan te geven. Door

deze gegevens hebben we reeds een

‘mooie’ databank aangelegd die ons in

de toekomst in staat stelt om ‘knelpunten’

aan te duiden. Volgend jaar, met 10 jaar

gegevens in ons bezit, proberen we deze

punten in kaart te brengen.

Geringde Kerkuilen

Het aantal met zekerheid ongeringde

slachtoffers daalde in verhouding fors

tussen 2009 en 2010. Het laatste jaar stak

de categorie ‘onbekend’ erbovenuit. Vaak

Geringde verkeersslachtoffers

zijn de omstandigheden dermate gevaarlijk

dat medewerkers van de Kerkuilwerkgroep

Vlaanderen niet in de mogelijkheid

verkeren om te verifiëren of het slachtoffer

al dan niet geringd is. Terwijl in 2009 bij

één derde van de gevallen het onbekend

was of de Kerkuil geringd was, steeg dit

in 2010 tot meer dan de helft (52%). Het

percentage geringde Kerkuilen bedroeg

in 2009 slechts 29%, in 2010 steeg dit tot

34%. Opvallend is dat in 2010 geen enkele

in Nederland geringde Kerkuil werd

geregistreerd, het jaar voordien waren er

dat nog 6. Er is niemand rouwig om dat

geen enkele Kerkuil met een kweekring

werd gevonden.

Melders

Een speciaal dankwoordje aan iedereen

die één of meerdere kerkuilslachtoffers

meldde op ons meldpunt of via de invoermodule

www.dierenonderdewielen.be.

61


62

Opvangcentra voor Vogels en wilde Dieren

Enkel Opvangcentra voor Vogels en Wilde Dieren die aangesloten zijn bij Vogelbescherming

zijn bekwaam en uitgerust om een wild dier in nood met grote kans op redding op te

nemen. De centra beschikken eveneens over de nodige officiële vergunningen om

beschermde vogels en andere wilde dieren ter verzorging onder zich te houden. De

centrumverantwoordelijke en de meewerkende dierenartsen belasten zich met de

verzorging, de revalidatie en het opnieuw vrijlaten van noodlijdende wilde dieren en dit in

de beste omstandigheden.

Coördinatie: Vlaamse opvangcentra: Schuttershof 14, 9100 Sint-Niklaas

Tel. 03 296 26 80 fax 03 296 26 82

Waalse opvangcentra: Veeweydestraat 43-45, 1070 Brussel

Tel. 02 521 28 50 fax 02 527 09 89

Provincie West-Vlaanderen

• VOC Oostende

Provinciaal Domein Raversijde

Nieuwpoortsesteenweg 642

8400 Oostende

Tel. 059 80 67 66

• Katrien Werbrouck

Provinciaal Domein

Bulskampveld 8

8730 Beernem

Tel. 050 79 09 59

Provincie Oost-Vlaanderen

• Nick De Meulemeester

Liedermeersweg 14

9820 Merelbeke

Tel. 09 230 46 46

• Nancy Van Liefferinge

Filip Berlengee

Hoge Buizemont 211

9500 Geraardsbergen

Gsm 0478 88 47 74

Gsm 0475 25 40 75

• Eddy De Koning

Kreek 52

9130 Kieldrecht

Tel. 03 773 34 86

Gsm 0472 36 51 03

Opvangcentra voor Vogels en Wilde Dieren

Provincie Vlaams-Brabant

• Marc Van de Voorde

Boeksheide 51

1840 Malderen

Tel. 052 33 64 10

Provincie Antwerpen

• Marcel Peeters

Floris Verbraekenlei 32

2930 Brasschaat

Gsm 0473 48 48 97

• Mieke De Wit

Boeyendaal 74

2270 Herenthout

Tel. 014 51 40 41

Provincie Limburg

• Rudi Oyen

Strabroekweg 32

3550 Heusden-Zolder

Tel. 011 43 70 89

• Sil Janssen

Industrieweg Zuid 2051

3660 Opglabbeek

Tel. 089 85 49 06

foto: Jan Rodts

Foto cover Jan Baks / FotoNatura

Redactiecomité Kris Degraeve, Eddy

D’Huyvetter, Paul Laeveren, Johan Lefebvre,

Jan Rodts, Ludo Smets, Philippe Smets,

Aurel Vande Walle

Druk Drukkerij Van Lijsebetten,

Entrepotstraat 27, B-9100 Sint-Niklaas

Opmaak www.prospector.be

Uitvoering met de steun van de Vlaamse

overheid en de leden van Vogelbescherming

Vlaanderen

Hoofd- en eindredactie Jan Rodts

Oplage 12.000 exemplaren

Inhoud de redactie kan niet verantwoordelijk

worden gesteld voor de inhoud van bijdragen

van derden

Milieu dit magazine is gedrukt op houtvrij en

chloorvrij gebleekt papier en wordt – samen

met ‘Mens & Vogel’ verzonden in een biologisch

afbreekbare folie, voor een minimale

belasting van het leefmilieu

Werkten mee aan dit nummer

Yves Adams, Jan Baks, Dries Damiaens,

Kris Degraeve, Peter Eekelder, Peter Gabriëls,

Ludo Goossens, Paul Hobson, Yves

Hoebeke, Paul Laeveren, Johan Lefebvre,

Will Meinderts, Ronald Messemaker, Wouter

Pattyn, Jan Rodts, Ludo Smets, Philippe

Smets, Arno ten Hoeve, Aurel Vande Walle,

Lesley van Loo, Gerrit van Ommering, Marc

Pottier, Chris van Rijswijk, Rollin Verlinde,

Duncan Usher, Jan Vink, Michel Viskens en

Bendiks Westerink.

Nog geen lid van Vogelbescherming Vlaanderen vzw?

Word nu lid van Vogelbescherming Vlaanderen en ontvang vier maal

per jaar het populairwetenschappelijk ledentijdschrift ‘Mens & Vogel’

en een gratis uniek welkomstgeschenk! Bovendien heb je als lid recht

op 10% korting op alle artikelen uit de ‘Groene Winkel’ van Vogel-

bescherming Vlaanderen. Schrijf vandaag nog het verschuldigde bedrag

(zie www.vogelbescherming.be) over op rekeningnummer met IBAN:

BE61001409877317 en BIC: GEBABEBB van Vogelbescherming Vlaanderen,

Schuttershof 14, 9100 Sint-Niklaas met als mededeling ‘NIEUW LID’, en

vind je welkomstpakketje weldra in de brievenbus!

Mens & Vogel - Vogelbescherming Vlaanderen

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?