31.08.2013 Views

Axel (plaats) - Alle Vestingsteden van Nederland

Axel (plaats) - Alle Vestingsteden van Nederland

Axel (plaats) - Alle Vestingsteden van Nederland

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 1<br />

<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>)<br />

<strong>Axel</strong><br />

Plaats in <strong>Nederland</strong><br />

Situering<br />

Provincie Zeeland<br />

Gemeente Terneuzen<br />

Coördinaten<br />

Inwoners<br />

(31-12-2008)<br />

Algemeen<br />

Foto's<br />

51°15'N 3°54'E [1]<br />

7956<br />

<strong>Axel</strong> in de gemeente Terneuzen<br />

Portaal <strong>Nederland</strong><br />

<strong>Axel</strong> (Zeeuws: Aksel) is een stad in de gemeente Terneuzen, dat in Zeeuws-Vlaanderen, het zuidelijk deel <strong>van</strong> de<br />

<strong>Nederland</strong>se provincie Zeeland ligt. De stad telde in 2008 7956 inwoners (die <strong>Axel</strong>aars [2] worden genoemd) en is<br />

hiermee de achtste <strong>plaats</strong> <strong>van</strong> de provincie Zeeland. Tot de gemeentelijke herindeling <strong>van</strong> 2003 was <strong>Axel</strong> een<br />

zelfstandige gemeente. In 1970 werd de gemeente <strong>Axel</strong> uitgebreid met de gemeenten Koewacht, Overslag en<br />

Zuiddorpe en delen <strong>van</strong> Sint Jansteen, Vogelwaarde en Westdorpe. De voormalige gemeente had een oppervlakte<br />

<strong>van</strong> 72,36 km², waar<strong>van</strong> 71,38 km² land. Het dialect dat in midden en west Zeeuws-Vlaanderen wordt gesproken


<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 2<br />

heeft zijn oorsprong in <strong>Axel</strong>. Er wordt dan ook vaak <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>s of plat <strong>Axel</strong>s gesproken.<br />

Stadhuis <strong>Axel</strong><br />

De stad <strong>Axel</strong> maakt, samen met onder andere Terneuzen en Zaamslag<br />

(maar niet de ten zuiden <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> liggende dorpen), deel uit <strong>van</strong> het<br />

overwegend calvinistische Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>. Kenmerkend is de<br />

traditionele <strong>Axel</strong>se klederdracht, inmiddels alleen nog door<br />

folkloregroepen gedragen, met opstaande doek, kanten trekmuts, en<br />

spiraalvormige gouden krullen met strik. <strong>Axel</strong> is een <strong>van</strong> de weinige<br />

steden in <strong>Nederland</strong> die een duidelijk te herkennen klederdracht heeft.<br />

Ook hierbij, net als bij het dialect, vallen gebieden rond <strong>Axel</strong>, waar o.a.<br />

Zaamslag, Terneuzen en Hoek liggen, onder de invloeden <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>.<br />

De naam <strong>Axel</strong> zou "eksterbosje" (agnulauha) of "kasteel aan het water"<br />

(akesele) kunnen betekenen. De tweede uitleg is het meest voor de hand liggend. Er zijn ook twee straten, de<br />

Burchtlaan en de Burchthof, en één school, De Warande, naar genoemd. Er is ook een uitleg dat <strong>Axel</strong> de naam was<br />

<strong>van</strong> een Viking die in de buurt <strong>van</strong> de stad een vesting zou hebben gesticht.<br />

Geschiedenis<br />

Al in het jaar 991 werd de naam <strong>Axel</strong> voor het eerst genoemd. In de<br />

kroniek <strong>van</strong> de toen heersende graaf Boudewijn IV wordt gesproken<br />

over een klein <strong>plaats</strong>je met een haventje: Axla, het latere <strong>Axel</strong>. In 1183<br />

verkreeg <strong>Axel</strong> stadsrechten <strong>van</strong> Philips <strong>van</strong> den Elzas, graaf <strong>van</strong><br />

Vlaanderen. Vroeger lag <strong>Axel</strong> in het rechtsgebied <strong>van</strong> de stad Gent.<br />

Later werd door Philips II <strong>Axel</strong>er Ambacht bij <strong>Axel</strong> gevoegd. <strong>Axel</strong> is<br />

meerdere keren in brand gestoken (onder andere door viering <strong>van</strong><br />

midzomernachtsfeest), geplunderd door de Gentenaren en het is ook<br />

een tijd Spaans gebied geweest. In 1108, 75 jaar voordat <strong>Axel</strong><br />

stadsrechten kreeg, stond er in <strong>Axel</strong> de St. Pieterskerk. Op de <strong>plaats</strong><br />

waar deze grote kerk heeft gestaan bevindt zich nu de oude<br />

begraaf<strong>plaats</strong>. Op 17 juli 1586 is de stad door Prins Maurits op de<br />

Spanjaarden veroverd. Het kreeg spoedig daarna stadsrechten<br />

toegekend door Leicester. Door het gebied ten westen <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> (bij<br />

Westdorpe) onder water te zetten kon <strong>Axel</strong> behouden blijven voor de<br />

Gregorius de Grotekerk<br />

Staatsen. Dit water vormde daarmee de grens tussen Spaans en <strong>Nederland</strong>s gebied. Het was een <strong>van</strong> de eerste<br />

wapenfeiten <strong>van</strong> prins Maurits. <strong>Axel</strong> heeft gedurende de rest <strong>van</strong> de oorlog in de linie gelegen.<br />

Het gebied Staats-Vlaanderen (het latere Zeeuws-Vlaanderen) was verdeeld in 't Vrije <strong>van</strong> Sluis en een deel <strong>van</strong> de<br />

Vier Ambachten (Hulster-, <strong>Axel</strong>er-, Assenedener- en Boukhouter Ambacht). In het <strong>Axel</strong>er Ambacht lagen de steden:<br />

<strong>Axel</strong> en Ter Neuze (toen gehucht met een fort), en de dorpen: Aendijcke, Zaemslacht (Zaamslag) (tijdelijk),<br />

Koewagt, Zuiddorp, Westdorp, Overslag en enkele kleine schansen. (De <strong>plaats</strong>namen zijn op de oude wijze gespeld).<br />

Het Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> was kleiner <strong>van</strong> om<strong>van</strong>g.<br />

In de Tweede Wereldoorlog werd <strong>Axel</strong> bevrijd door Poolse troepen; de Eerste Poolse Pantser divisie onder leiding<br />

<strong>van</strong> kolonel Szydlowski. Een aantal straatnamen in de stad, Polenstraat, Generaal Maczekstaat, Generaal Sikorski,<br />

en het centrale plein, het Szydlowskiplein, herinneren hier nog aan. Ook is tussen <strong>Axel</strong> en Hulst de Gdynia Bridge te<br />

vinden. Dit is de <strong>plaats</strong> waar de Polen onder dekking <strong>van</strong> dichte mist het kanaal <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> naar Hulst overstaken met<br />

behulp <strong>van</strong> een pontonbrug. Deze brug is gelegd nadat <strong>Axel</strong> na 4 dagen strijd nog steeds in handen <strong>van</strong> de Duitsers<br />

was. De Polen waren in eerste instantie <strong>van</strong> plan <strong>Axel</strong> op de vijfde dag te bombarderen maar toen die vijfde dag (19<br />

september 1944) een mistige dag bleek te worden, waagden de Polen het om de Gdyniabrigde te leggen en via het


<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 3<br />

oosten aan te vallen. Eerdere aanvallen via het zuiden liepen vast, omdat de Duitsers de strategische ligging <strong>van</strong> <strong>Axel</strong><br />

goed door hadden. Zo had de vijand aan de zuidelijke toegangsweg richting <strong>Axel</strong> een veel artillerie ge<strong>plaats</strong>t en<br />

stukken land ten zuiden <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> onder water gezet.<br />

<strong>Axel</strong> nu<br />

In het huidige <strong>Axel</strong> wonen tussen 8000 en 9000 mensen, de plattelandsbevolking niet meegerekend. De stad vervult<br />

een de functie <strong>van</strong> streekcentrum, met betrekkelijk veel winkels.<br />

<strong>Axel</strong> blijft zich uitbreiden. Veel werkgelegenheid is te vinden in de industrie <strong>van</strong> de Kanaalzone. In het begin <strong>van</strong> de<br />

21e eeuw werd nog een nieuwe wijk en enkele appartementencomplexen gebouwd. De stad heeft vier kerken<br />

waar<strong>van</strong> er nog drie in hun functie zijn. Er zijn drie begraaf<strong>plaats</strong>en waar<strong>van</strong> er één bij de katholieke kerk. Verder<br />

zijn er vier basisscholen, een bejaardenhuis, 4 appartementencomplexen voor bejaarden, een grote sporthal: 't<br />

Sportuus (dat is het sporthuis in het <strong>Axel</strong>s), en tal <strong>van</strong> sportverenigingen, zie 'Sport in <strong>Axel</strong>'.<br />

Êêrpelkappers<br />

In de streek wordt over de <strong>Axel</strong>aars ook wel gesproken <strong>van</strong> êêrpelkappers (aardappelkappers), dit komt <strong>van</strong> de<br />

gewoonte dat men vaak op de aardappelvelden zocht naar achtergebleven aardappels als de boeren de velden al<br />

hadden geoogst). Dit gebeurde <strong>van</strong>uit de stad <strong>Axel</strong> met grote getale. In <strong>Axel</strong> is men trots op deze titel en het wordt<br />

dan ook heel vaak gebruikt om Akselaars aan te duiden. Op het JF Kennedyplein staat er zelfs een beeld <strong>van</strong>.<br />

Strategische ligging<br />

De stad <strong>Axel</strong> had, evenals enkele omliggende steden en dorpen, een zeer strategische ligging, want de stad versperde<br />

de doorgang naar de havenstad Terneuzen en naar andere <strong>plaats</strong>en aan de Westerschelde, en de Westerschelde de<br />

toegang naar de haven <strong>van</strong> Antwerpen en het achterliggende land.<br />

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog lag <strong>Axel</strong> bovendien aan een zeearm. De stad en haar omgeving vormde een<br />

onderdeel <strong>van</strong> de Staats-Spaanse Linies. Hier is de Linie <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> I en later de Linie <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> II aangelegd.<br />

Bezienswaardigheden<br />

• Op de vestingwal staat de Stadsmolen, die in 1911 werd onttakeld en in de jaren '50 uitbrandde, maar die sinds<br />

2000 weer draait en op vrijwillige basis graan maalt.<br />

• Net ten zuiden <strong>van</strong> de stad staat de watertoren <strong>van</strong> 60 meter hoog in een bosrijk gebied. Deze kun je beklimmen<br />

en bij helder weer kun je Vlissingen zien.<br />

• In <strong>Axel</strong> start de Fortenroute, een fietsroute die over een afstand <strong>van</strong> 40 kilometer langs de mooiste <strong>plaats</strong>en uit de<br />

streek leidt en een twintigtal voormalige forten aandoet, met name die <strong>van</strong> de Linie <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> I en de Linie <strong>van</strong><br />

<strong>Axel</strong> II.<br />

Rijksmonumenten<br />

• Lijst <strong>van</strong> rijksmonumenten in <strong>Axel</strong><br />

Musea<br />

• <strong>Axel</strong>s museum: Het Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>. In dit streekmuseum is onder andere het interieur <strong>van</strong> een boerenkamer plus<br />

boerenkeuken te zien <strong>van</strong> rond het jaar 1880. Ook is er een unieke verzameling <strong>van</strong> originele <strong>Axel</strong>se klederdracht<br />

aanwezig. Natuurlijk wordt er uitgebreid aandacht besteed aan de geschiedenis <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> door de jaren heen.<br />

Tevens worden er tijdens het seizoen wisselende tentoonstellingen gehouden. Het streekmuseum, wat zijn naam<br />

ontleend aan de vroegere <strong>Axel</strong>er Ambacht, draait op vrijwillige basis.


<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 4<br />

• In <strong>Axel</strong> bevindt zich ook het Witte's museum Fotografie en Radio. In dit foto- en radio museum is een vaste<br />

collectie <strong>van</strong> oude fototoestellen en radioapparatuur te zien. Dit kleine museum is gesticht door de gebroeders Jan<br />

en Maarten Witte, die de hele collectie bijeen hebben gebracht.<br />

• In de Watertoren <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> is de begane grond ingericht als tentoonstellingsruimte, waar bijzondere<br />

tentoonstellingen worden georganiseerd. Hierbij staat de Natuur centraal, maar af en toe kan de ruimte ook voor<br />

kunstexposities gebruikt worden. Rondom de watertoren is een heemkundige tuin aangelegd. De organisatie <strong>van</strong><br />

de Watertoren is dezelfde als die <strong>van</strong> Het Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> en draait eveneens dankzij de inzet vrijwilligers.<br />

Evenementen<br />

• <strong>Axel</strong> kent een zeer uitgebreide zaterdagmarkt die iedere week vele mensen trekt, ook <strong>van</strong>uit België. De<br />

zaterdagmarkt kende zijn hoogtijdagen in de jaren zestig en '70 <strong>van</strong> de vorige eeuw, het was toentertijd de<br />

grootste weekmarkt <strong>van</strong> de streek. Naast de grote weekmarkt is <strong>Axel</strong> ook een populair uitgaanscentrum dat ook<br />

zijn hoogtijdagen had in de jaren zeventig <strong>van</strong> de vorige eeuw.<br />

• Ieder jaar doet in het voorjaar de Internationale Juniorendriedaagse <strong>Axel</strong> aan. Dit wielerevenement dat ook zijn<br />

oorsprong in <strong>Axel</strong> heeft trekt jaarlijks wielrenners <strong>van</strong> over de hele wereld.<br />

• Koninginnedag wordt in <strong>Axel</strong> groots gevierd. De Oranjevereniging heeft met vrijmarkt, spelletjes, zeskampen,<br />

klederdrachtgroepen, fietstochten, een aubade en nog veel meer een zeer ruim programma dat loopt <strong>van</strong> 's<br />

ochtends vroeg tot 's avonds laat.<br />

Verkeer<br />

• Tot 1951 had de stad nog een eigen station <strong>Axel</strong>.<br />

• Opvallend is dat er in <strong>Axel</strong> geen verkeerslichten zijn.<br />

Sport in <strong>Axel</strong><br />

• Tennis:<br />

• TV <strong>Axel</strong><br />

• Voetbal:<br />

• VV <strong>Axel</strong><br />

• AZVV<br />

• JVAB<br />

• Volleybal:<br />

• Voorwaarts<br />

• Zwemmen<br />

• ZV De Otters<br />

• Basketbal:<br />

• Voorwaarts (alleen junioren)<br />

• Paardensport<br />

• Boogschieten<br />

• Vissen<br />

• GOA (Geduld Overwint <strong>Alle</strong>s)<br />

• Golfen<br />

• GV De Woeste Kop<br />

• Bridge<br />

• BC <strong>Axel</strong>


<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 5<br />

• Zweefvliegen<br />

• EZAC (Eerste Zeeuwse Aero Club), bij de zweefvliegvereniging kun je ook een vlucht maken tegen een kleine<br />

Trivia<br />

betaling, en genieten <strong>van</strong> een zeer ver uitzicht.<br />

De gemeentevlag <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> is in een baan om de aarde geweest. De geboren <strong>Axel</strong>aar Lodewijk <strong>van</strong> den Berg nam de<br />

vlag mee de ruimte in op zijn missie met de Space Shuttle Challenger.<br />

Externe links<br />

• Site <strong>van</strong> de ondernemersorganisatie in <strong>Axel</strong> [3]<br />

• Een geschiedenis <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> [4]<br />

• Streekmuseum 'Het Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>' [5]<br />

• Web-site met informatie over bezienswaardigheden in <strong>Axel</strong> [6]<br />

Gemeente Terneuzen<br />

Steden: <strong>Axel</strong> · Biervliet · Philippine · Sas <strong>van</strong> Gent · Terneuzen<br />

Dorpen: Hoek · Koewacht · Overslag · Sluiskil · Spui · Westdorpe · Zaamslag · Zandstraat · Zuiddorpe<br />

Buurtschappen: Berdelingebuurte (deels) · Boerengat · Bontekoe · Boschdorp · De Muis · Bouchauterhaven · Drieschouwen<br />

· Driewegen · Eendragt (deels) · Het Fort · Fort Ferdinandus · Griete · Hasjesstraat · Hazelarenhoek · Het Zand · Hoek <strong>van</strong> de<br />

Dijk · Holleken (deels) · Isabellahaven · Kijkuit · Knol · Koninginnehaven · Kruispad · Kwakkel · Magrette · Mauritsfort ·<br />

Nieuwe Molen · Nieuwlandse Molen · Oude Molen · Oude Polder · Paradijs · Passluis · Poonhaven · Posthoorn (deels) · De<br />

Ratte · Reuzenhoek · Roodesluis · Schapenbout · Sint Andries · Steenovens · De Sterre · Stoppeldijkveer (deels) · Stroodorpe ·<br />

Vaartwijk · Val · Varempé · Waterhuis · Wulpenbek · Zaamslagveer · Zandplaat · Zwartenhoek<br />

Referenties<br />

51° 15' NB, 3° 54' OL [7]<br />

[1] http:/ / www. nsesoftware. nl/ wiki/ maps. asp?params=51_015_056_N_3_054_032_E_zoom:13_region:nl& pagename=<strong>Axel</strong>_%28<strong>plaats</strong>%29<br />

[2] VRTtaal.net - <strong>Axel</strong> (http:/ / vrttaal. net/ taaldatabanken_master/ taalkwesties/ a-az/ tk-a0257. shtml)<br />

[3] http:/ / www. axel. nl/ welkom<br />

[4] http:/ / www. axel. nl/ historie/ geschiedenis<br />

[5] http:/ / www. axel. nl/ recreatie/ streekmuseum<br />

[6] http:/ / www. land<strong>van</strong>axel. eu/<br />

[7] http:/ / www. nsesoftware. nl/ wiki/ maps. asp?params=51_15_56_N_3_54_32_E_zoom:14& pagename=<strong>Axel</strong>_%28<strong>plaats</strong>%29


Paginabronnen en auteurs 6<br />

Paginabronnen en auteurs<br />

<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=19310700 Auteurs: A.Mastenbroek, Bartflikweert, Bramvr, Bridgejoker, Donarreiskoffer, Edoderoo, Ejtrab, Flurp, Fred Lambert,<br />

GeoNL, Harmenaanhetrot, Hof 'Saemslach, Iamthestig, Japiot, Jurre, LimoWreck, Lykos, Lymantria, Maiella, Michiel1972, Norbert zeescouts, PeHa, Pkmink, Pompidom, Qing Chao Mao Zhu<br />

Xi, Quistnix, Randyzandstra, Richardw, Rudolphous, Scooper, Steinbach, Troefkaart, Waerth, Westermarck, Wikiplan, Xyboi, Zonne, 21 anonieme bewerkingen<br />

Afbeeldingsbronnen, licenties en bijdragers<br />

Afbeelding:flag of the Netherlands.svg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Flag_of_the_Netherlands.svg Licentie: Public Domain Auteurs: Anarkangel, Bawolff,<br />

Dbenbenn, Fibonacci, Klemen Kocjancic, Madden, Ms2ger, Odder, Pumbaa80, RaakaArska87, Reisio, Rfc1394, SB Johnny, Upquark, Urhixidur, Wisg, Zscout370, 21 anonieme bewerkingen<br />

Afbeelding:Wapen-<strong>Axel</strong>.jpg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Wapen-<strong>Axel</strong>.jpg Licentie: Public Domain Auteurs: S.G. <strong>van</strong> der Laars<br />

image:OSM - provincie Zeeland.PNG Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:OSM_-_provincie_Zeeland.PNG Licentie: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.0<br />

Auteurs: User:Michiel1972<br />

Image:Red pog.svg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Red_pog.svg Licentie: Public Domain Auteurs: User:Andux<br />

Bestand:Map NL - Terneuzen - <strong>Axel</strong>.png Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Map_NL_-_Terneuzen_-_<strong>Axel</strong>.png Licentie: onbekend Auteurs: Donarreiskoffer, Eugene<br />

<strong>van</strong> der Pijll, LimoWreck, Troefkaart<br />

Bestand:Portal icon.svg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Portal_icon.svg Licentie: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Auteurs: WikiPedia<br />

Image:<strong>Axel</strong> - Town hall 1.jpg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:<strong>Axel</strong>_-_Town_hall_1.jpg Licentie: Creative Commons Attribution 2.5 Auteurs: User:LimoWreck<br />

Image:<strong>Axel</strong> - Gregorius de Grotekerk 1.jpg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:<strong>Axel</strong>_-_Gregorius_de_Grotekerk_1.jpg Licentie: Creative Commons Attribution 2.5<br />

Auteurs: User:LimoWreck<br />

Afbeelding:Flag of Terneuzen.png Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Flag_of_Terneuzen.png Licentie: Public Domain Auteurs: Original uploader was Questio at<br />

nl.wikipedia<br />

Image:Internet-web-browser.svg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Internet-web-browser.svg Licentie: onbekend Auteurs: Abu badali, Bdesham, Sasa Stefanovic,<br />

SkyBon<br />

Licentie<br />

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported<br />

http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!