Axel (plaats) - Alle Vestingsteden van Nederland
Axel (plaats) - Alle Vestingsteden van Nederland
Axel (plaats) - Alle Vestingsteden van Nederland
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 1<br />
<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>)<br />
<strong>Axel</strong><br />
Plaats in <strong>Nederland</strong><br />
Situering<br />
Provincie Zeeland<br />
Gemeente Terneuzen<br />
Coördinaten<br />
Inwoners<br />
(31-12-2008)<br />
Algemeen<br />
Foto's<br />
51°15'N 3°54'E [1]<br />
7956<br />
<strong>Axel</strong> in de gemeente Terneuzen<br />
Portaal <strong>Nederland</strong><br />
<strong>Axel</strong> (Zeeuws: Aksel) is een stad in de gemeente Terneuzen, dat in Zeeuws-Vlaanderen, het zuidelijk deel <strong>van</strong> de<br />
<strong>Nederland</strong>se provincie Zeeland ligt. De stad telde in 2008 7956 inwoners (die <strong>Axel</strong>aars [2] worden genoemd) en is<br />
hiermee de achtste <strong>plaats</strong> <strong>van</strong> de provincie Zeeland. Tot de gemeentelijke herindeling <strong>van</strong> 2003 was <strong>Axel</strong> een<br />
zelfstandige gemeente. In 1970 werd de gemeente <strong>Axel</strong> uitgebreid met de gemeenten Koewacht, Overslag en<br />
Zuiddorpe en delen <strong>van</strong> Sint Jansteen, Vogelwaarde en Westdorpe. De voormalige gemeente had een oppervlakte<br />
<strong>van</strong> 72,36 km², waar<strong>van</strong> 71,38 km² land. Het dialect dat in midden en west Zeeuws-Vlaanderen wordt gesproken
<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 2<br />
heeft zijn oorsprong in <strong>Axel</strong>. Er wordt dan ook vaak <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>s of plat <strong>Axel</strong>s gesproken.<br />
Stadhuis <strong>Axel</strong><br />
De stad <strong>Axel</strong> maakt, samen met onder andere Terneuzen en Zaamslag<br />
(maar niet de ten zuiden <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> liggende dorpen), deel uit <strong>van</strong> het<br />
overwegend calvinistische Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>. Kenmerkend is de<br />
traditionele <strong>Axel</strong>se klederdracht, inmiddels alleen nog door<br />
folkloregroepen gedragen, met opstaande doek, kanten trekmuts, en<br />
spiraalvormige gouden krullen met strik. <strong>Axel</strong> is een <strong>van</strong> de weinige<br />
steden in <strong>Nederland</strong> die een duidelijk te herkennen klederdracht heeft.<br />
Ook hierbij, net als bij het dialect, vallen gebieden rond <strong>Axel</strong>, waar o.a.<br />
Zaamslag, Terneuzen en Hoek liggen, onder de invloeden <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>.<br />
De naam <strong>Axel</strong> zou "eksterbosje" (agnulauha) of "kasteel aan het water"<br />
(akesele) kunnen betekenen. De tweede uitleg is het meest voor de hand liggend. Er zijn ook twee straten, de<br />
Burchtlaan en de Burchthof, en één school, De Warande, naar genoemd. Er is ook een uitleg dat <strong>Axel</strong> de naam was<br />
<strong>van</strong> een Viking die in de buurt <strong>van</strong> de stad een vesting zou hebben gesticht.<br />
Geschiedenis<br />
Al in het jaar 991 werd de naam <strong>Axel</strong> voor het eerst genoemd. In de<br />
kroniek <strong>van</strong> de toen heersende graaf Boudewijn IV wordt gesproken<br />
over een klein <strong>plaats</strong>je met een haventje: Axla, het latere <strong>Axel</strong>. In 1183<br />
verkreeg <strong>Axel</strong> stadsrechten <strong>van</strong> Philips <strong>van</strong> den Elzas, graaf <strong>van</strong><br />
Vlaanderen. Vroeger lag <strong>Axel</strong> in het rechtsgebied <strong>van</strong> de stad Gent.<br />
Later werd door Philips II <strong>Axel</strong>er Ambacht bij <strong>Axel</strong> gevoegd. <strong>Axel</strong> is<br />
meerdere keren in brand gestoken (onder andere door viering <strong>van</strong><br />
midzomernachtsfeest), geplunderd door de Gentenaren en het is ook<br />
een tijd Spaans gebied geweest. In 1108, 75 jaar voordat <strong>Axel</strong><br />
stadsrechten kreeg, stond er in <strong>Axel</strong> de St. Pieterskerk. Op de <strong>plaats</strong><br />
waar deze grote kerk heeft gestaan bevindt zich nu de oude<br />
begraaf<strong>plaats</strong>. Op 17 juli 1586 is de stad door Prins Maurits op de<br />
Spanjaarden veroverd. Het kreeg spoedig daarna stadsrechten<br />
toegekend door Leicester. Door het gebied ten westen <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> (bij<br />
Westdorpe) onder water te zetten kon <strong>Axel</strong> behouden blijven voor de<br />
Gregorius de Grotekerk<br />
Staatsen. Dit water vormde daarmee de grens tussen Spaans en <strong>Nederland</strong>s gebied. Het was een <strong>van</strong> de eerste<br />
wapenfeiten <strong>van</strong> prins Maurits. <strong>Axel</strong> heeft gedurende de rest <strong>van</strong> de oorlog in de linie gelegen.<br />
Het gebied Staats-Vlaanderen (het latere Zeeuws-Vlaanderen) was verdeeld in 't Vrije <strong>van</strong> Sluis en een deel <strong>van</strong> de<br />
Vier Ambachten (Hulster-, <strong>Axel</strong>er-, Assenedener- en Boukhouter Ambacht). In het <strong>Axel</strong>er Ambacht lagen de steden:<br />
<strong>Axel</strong> en Ter Neuze (toen gehucht met een fort), en de dorpen: Aendijcke, Zaemslacht (Zaamslag) (tijdelijk),<br />
Koewagt, Zuiddorp, Westdorp, Overslag en enkele kleine schansen. (De <strong>plaats</strong>namen zijn op de oude wijze gespeld).<br />
Het Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> was kleiner <strong>van</strong> om<strong>van</strong>g.<br />
In de Tweede Wereldoorlog werd <strong>Axel</strong> bevrijd door Poolse troepen; de Eerste Poolse Pantser divisie onder leiding<br />
<strong>van</strong> kolonel Szydlowski. Een aantal straatnamen in de stad, Polenstraat, Generaal Maczekstaat, Generaal Sikorski,<br />
en het centrale plein, het Szydlowskiplein, herinneren hier nog aan. Ook is tussen <strong>Axel</strong> en Hulst de Gdynia Bridge te<br />
vinden. Dit is de <strong>plaats</strong> waar de Polen onder dekking <strong>van</strong> dichte mist het kanaal <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> naar Hulst overstaken met<br />
behulp <strong>van</strong> een pontonbrug. Deze brug is gelegd nadat <strong>Axel</strong> na 4 dagen strijd nog steeds in handen <strong>van</strong> de Duitsers<br />
was. De Polen waren in eerste instantie <strong>van</strong> plan <strong>Axel</strong> op de vijfde dag te bombarderen maar toen die vijfde dag (19<br />
september 1944) een mistige dag bleek te worden, waagden de Polen het om de Gdyniabrigde te leggen en via het
<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 3<br />
oosten aan te vallen. Eerdere aanvallen via het zuiden liepen vast, omdat de Duitsers de strategische ligging <strong>van</strong> <strong>Axel</strong><br />
goed door hadden. Zo had de vijand aan de zuidelijke toegangsweg richting <strong>Axel</strong> een veel artillerie ge<strong>plaats</strong>t en<br />
stukken land ten zuiden <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> onder water gezet.<br />
<strong>Axel</strong> nu<br />
In het huidige <strong>Axel</strong> wonen tussen 8000 en 9000 mensen, de plattelandsbevolking niet meegerekend. De stad vervult<br />
een de functie <strong>van</strong> streekcentrum, met betrekkelijk veel winkels.<br />
<strong>Axel</strong> blijft zich uitbreiden. Veel werkgelegenheid is te vinden in de industrie <strong>van</strong> de Kanaalzone. In het begin <strong>van</strong> de<br />
21e eeuw werd nog een nieuwe wijk en enkele appartementencomplexen gebouwd. De stad heeft vier kerken<br />
waar<strong>van</strong> er nog drie in hun functie zijn. Er zijn drie begraaf<strong>plaats</strong>en waar<strong>van</strong> er één bij de katholieke kerk. Verder<br />
zijn er vier basisscholen, een bejaardenhuis, 4 appartementencomplexen voor bejaarden, een grote sporthal: 't<br />
Sportuus (dat is het sporthuis in het <strong>Axel</strong>s), en tal <strong>van</strong> sportverenigingen, zie 'Sport in <strong>Axel</strong>'.<br />
Êêrpelkappers<br />
In de streek wordt over de <strong>Axel</strong>aars ook wel gesproken <strong>van</strong> êêrpelkappers (aardappelkappers), dit komt <strong>van</strong> de<br />
gewoonte dat men vaak op de aardappelvelden zocht naar achtergebleven aardappels als de boeren de velden al<br />
hadden geoogst). Dit gebeurde <strong>van</strong>uit de stad <strong>Axel</strong> met grote getale. In <strong>Axel</strong> is men trots op deze titel en het wordt<br />
dan ook heel vaak gebruikt om Akselaars aan te duiden. Op het JF Kennedyplein staat er zelfs een beeld <strong>van</strong>.<br />
Strategische ligging<br />
De stad <strong>Axel</strong> had, evenals enkele omliggende steden en dorpen, een zeer strategische ligging, want de stad versperde<br />
de doorgang naar de havenstad Terneuzen en naar andere <strong>plaats</strong>en aan de Westerschelde, en de Westerschelde de<br />
toegang naar de haven <strong>van</strong> Antwerpen en het achterliggende land.<br />
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog lag <strong>Axel</strong> bovendien aan een zeearm. De stad en haar omgeving vormde een<br />
onderdeel <strong>van</strong> de Staats-Spaanse Linies. Hier is de Linie <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> I en later de Linie <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> II aangelegd.<br />
Bezienswaardigheden<br />
• Op de vestingwal staat de Stadsmolen, die in 1911 werd onttakeld en in de jaren '50 uitbrandde, maar die sinds<br />
2000 weer draait en op vrijwillige basis graan maalt.<br />
• Net ten zuiden <strong>van</strong> de stad staat de watertoren <strong>van</strong> 60 meter hoog in een bosrijk gebied. Deze kun je beklimmen<br />
en bij helder weer kun je Vlissingen zien.<br />
• In <strong>Axel</strong> start de Fortenroute, een fietsroute die over een afstand <strong>van</strong> 40 kilometer langs de mooiste <strong>plaats</strong>en uit de<br />
streek leidt en een twintigtal voormalige forten aandoet, met name die <strong>van</strong> de Linie <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> I en de Linie <strong>van</strong><br />
<strong>Axel</strong> II.<br />
Rijksmonumenten<br />
• Lijst <strong>van</strong> rijksmonumenten in <strong>Axel</strong><br />
Musea<br />
• <strong>Axel</strong>s museum: Het Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>. In dit streekmuseum is onder andere het interieur <strong>van</strong> een boerenkamer plus<br />
boerenkeuken te zien <strong>van</strong> rond het jaar 1880. Ook is er een unieke verzameling <strong>van</strong> originele <strong>Axel</strong>se klederdracht<br />
aanwezig. Natuurlijk wordt er uitgebreid aandacht besteed aan de geschiedenis <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> door de jaren heen.<br />
Tevens worden er tijdens het seizoen wisselende tentoonstellingen gehouden. Het streekmuseum, wat zijn naam<br />
ontleend aan de vroegere <strong>Axel</strong>er Ambacht, draait op vrijwillige basis.
<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 4<br />
• In <strong>Axel</strong> bevindt zich ook het Witte's museum Fotografie en Radio. In dit foto- en radio museum is een vaste<br />
collectie <strong>van</strong> oude fototoestellen en radioapparatuur te zien. Dit kleine museum is gesticht door de gebroeders Jan<br />
en Maarten Witte, die de hele collectie bijeen hebben gebracht.<br />
• In de Watertoren <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> is de begane grond ingericht als tentoonstellingsruimte, waar bijzondere<br />
tentoonstellingen worden georganiseerd. Hierbij staat de Natuur centraal, maar af en toe kan de ruimte ook voor<br />
kunstexposities gebruikt worden. Rondom de watertoren is een heemkundige tuin aangelegd. De organisatie <strong>van</strong><br />
de Watertoren is dezelfde als die <strong>van</strong> Het Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> en draait eveneens dankzij de inzet vrijwilligers.<br />
Evenementen<br />
• <strong>Axel</strong> kent een zeer uitgebreide zaterdagmarkt die iedere week vele mensen trekt, ook <strong>van</strong>uit België. De<br />
zaterdagmarkt kende zijn hoogtijdagen in de jaren zestig en '70 <strong>van</strong> de vorige eeuw, het was toentertijd de<br />
grootste weekmarkt <strong>van</strong> de streek. Naast de grote weekmarkt is <strong>Axel</strong> ook een populair uitgaanscentrum dat ook<br />
zijn hoogtijdagen had in de jaren zeventig <strong>van</strong> de vorige eeuw.<br />
• Ieder jaar doet in het voorjaar de Internationale Juniorendriedaagse <strong>Axel</strong> aan. Dit wielerevenement dat ook zijn<br />
oorsprong in <strong>Axel</strong> heeft trekt jaarlijks wielrenners <strong>van</strong> over de hele wereld.<br />
• Koninginnedag wordt in <strong>Axel</strong> groots gevierd. De Oranjevereniging heeft met vrijmarkt, spelletjes, zeskampen,<br />
klederdrachtgroepen, fietstochten, een aubade en nog veel meer een zeer ruim programma dat loopt <strong>van</strong> 's<br />
ochtends vroeg tot 's avonds laat.<br />
Verkeer<br />
• Tot 1951 had de stad nog een eigen station <strong>Axel</strong>.<br />
• Opvallend is dat er in <strong>Axel</strong> geen verkeerslichten zijn.<br />
Sport in <strong>Axel</strong><br />
• Tennis:<br />
• TV <strong>Axel</strong><br />
• Voetbal:<br />
• VV <strong>Axel</strong><br />
• AZVV<br />
• JVAB<br />
• Volleybal:<br />
• Voorwaarts<br />
• Zwemmen<br />
• ZV De Otters<br />
• Basketbal:<br />
• Voorwaarts (alleen junioren)<br />
• Paardensport<br />
• Boogschieten<br />
• Vissen<br />
• GOA (Geduld Overwint <strong>Alle</strong>s)<br />
• Golfen<br />
• GV De Woeste Kop<br />
• Bridge<br />
• BC <strong>Axel</strong>
<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) 5<br />
• Zweefvliegen<br />
• EZAC (Eerste Zeeuwse Aero Club), bij de zweefvliegvereniging kun je ook een vlucht maken tegen een kleine<br />
Trivia<br />
betaling, en genieten <strong>van</strong> een zeer ver uitzicht.<br />
De gemeentevlag <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> is in een baan om de aarde geweest. De geboren <strong>Axel</strong>aar Lodewijk <strong>van</strong> den Berg nam de<br />
vlag mee de ruimte in op zijn missie met de Space Shuttle Challenger.<br />
Externe links<br />
• Site <strong>van</strong> de ondernemersorganisatie in <strong>Axel</strong> [3]<br />
• Een geschiedenis <strong>van</strong> <strong>Axel</strong> [4]<br />
• Streekmuseum 'Het Land <strong>van</strong> <strong>Axel</strong>' [5]<br />
• Web-site met informatie over bezienswaardigheden in <strong>Axel</strong> [6]<br />
Gemeente Terneuzen<br />
Steden: <strong>Axel</strong> · Biervliet · Philippine · Sas <strong>van</strong> Gent · Terneuzen<br />
Dorpen: Hoek · Koewacht · Overslag · Sluiskil · Spui · Westdorpe · Zaamslag · Zandstraat · Zuiddorpe<br />
Buurtschappen: Berdelingebuurte (deels) · Boerengat · Bontekoe · Boschdorp · De Muis · Bouchauterhaven · Drieschouwen<br />
· Driewegen · Eendragt (deels) · Het Fort · Fort Ferdinandus · Griete · Hasjesstraat · Hazelarenhoek · Het Zand · Hoek <strong>van</strong> de<br />
Dijk · Holleken (deels) · Isabellahaven · Kijkuit · Knol · Koninginnehaven · Kruispad · Kwakkel · Magrette · Mauritsfort ·<br />
Nieuwe Molen · Nieuwlandse Molen · Oude Molen · Oude Polder · Paradijs · Passluis · Poonhaven · Posthoorn (deels) · De<br />
Ratte · Reuzenhoek · Roodesluis · Schapenbout · Sint Andries · Steenovens · De Sterre · Stoppeldijkveer (deels) · Stroodorpe ·<br />
Vaartwijk · Val · Varempé · Waterhuis · Wulpenbek · Zaamslagveer · Zandplaat · Zwartenhoek<br />
Referenties<br />
51° 15' NB, 3° 54' OL [7]<br />
[1] http:/ / www. nsesoftware. nl/ wiki/ maps. asp?params=51_015_056_N_3_054_032_E_zoom:13_region:nl& pagename=<strong>Axel</strong>_%28<strong>plaats</strong>%29<br />
[2] VRTtaal.net - <strong>Axel</strong> (http:/ / vrttaal. net/ taaldatabanken_master/ taalkwesties/ a-az/ tk-a0257. shtml)<br />
[3] http:/ / www. axel. nl/ welkom<br />
[4] http:/ / www. axel. nl/ historie/ geschiedenis<br />
[5] http:/ / www. axel. nl/ recreatie/ streekmuseum<br />
[6] http:/ / www. land<strong>van</strong>axel. eu/<br />
[7] http:/ / www. nsesoftware. nl/ wiki/ maps. asp?params=51_15_56_N_3_54_32_E_zoom:14& pagename=<strong>Axel</strong>_%28<strong>plaats</strong>%29
Paginabronnen en auteurs 6<br />
Paginabronnen en auteurs<br />
<strong>Axel</strong> (<strong>plaats</strong>) Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=19310700 Auteurs: A.Mastenbroek, Bartflikweert, Bramvr, Bridgejoker, Donarreiskoffer, Edoderoo, Ejtrab, Flurp, Fred Lambert,<br />
GeoNL, Harmenaanhetrot, Hof 'Saemslach, Iamthestig, Japiot, Jurre, LimoWreck, Lykos, Lymantria, Maiella, Michiel1972, Norbert zeescouts, PeHa, Pkmink, Pompidom, Qing Chao Mao Zhu<br />
Xi, Quistnix, Randyzandstra, Richardw, Rudolphous, Scooper, Steinbach, Troefkaart, Waerth, Westermarck, Wikiplan, Xyboi, Zonne, 21 anonieme bewerkingen<br />
Afbeeldingsbronnen, licenties en bijdragers<br />
Afbeelding:flag of the Netherlands.svg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Flag_of_the_Netherlands.svg Licentie: Public Domain Auteurs: Anarkangel, Bawolff,<br />
Dbenbenn, Fibonacci, Klemen Kocjancic, Madden, Ms2ger, Odder, Pumbaa80, RaakaArska87, Reisio, Rfc1394, SB Johnny, Upquark, Urhixidur, Wisg, Zscout370, 21 anonieme bewerkingen<br />
Afbeelding:Wapen-<strong>Axel</strong>.jpg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Wapen-<strong>Axel</strong>.jpg Licentie: Public Domain Auteurs: S.G. <strong>van</strong> der Laars<br />
image:OSM - provincie Zeeland.PNG Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:OSM_-_provincie_Zeeland.PNG Licentie: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.0<br />
Auteurs: User:Michiel1972<br />
Image:Red pog.svg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Red_pog.svg Licentie: Public Domain Auteurs: User:Andux<br />
Bestand:Map NL - Terneuzen - <strong>Axel</strong>.png Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Map_NL_-_Terneuzen_-_<strong>Axel</strong>.png Licentie: onbekend Auteurs: Donarreiskoffer, Eugene<br />
<strong>van</strong> der Pijll, LimoWreck, Troefkaart<br />
Bestand:Portal icon.svg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Portal_icon.svg Licentie: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Auteurs: WikiPedia<br />
Image:<strong>Axel</strong> - Town hall 1.jpg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:<strong>Axel</strong>_-_Town_hall_1.jpg Licentie: Creative Commons Attribution 2.5 Auteurs: User:LimoWreck<br />
Image:<strong>Axel</strong> - Gregorius de Grotekerk 1.jpg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:<strong>Axel</strong>_-_Gregorius_de_Grotekerk_1.jpg Licentie: Creative Commons Attribution 2.5<br />
Auteurs: User:LimoWreck<br />
Afbeelding:Flag of Terneuzen.png Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Flag_of_Terneuzen.png Licentie: Public Domain Auteurs: Original uploader was Questio at<br />
nl.wikipedia<br />
Image:Internet-web-browser.svg Bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bestand:Internet-web-browser.svg Licentie: onbekend Auteurs: Abu badali, Bdesham, Sasa Stefanovic,<br />
SkyBon<br />
Licentie<br />
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported<br />
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/