kwartaal 2 - KNNV Vereniging voor Veldbiologie

QUADRIFOLIA
kwartaalblad
, Koninkli j ke Nederlandse
L~ï N__a_tu_u__rh__is_t_o_rl_.s_C_h_e
afdeling Deventer __v_e_r_e_n_i_g_in_
Mededelingen van het bestuur
g
11 e Jaargang, nr. 2.
Lente 1997.
Van de voorzitter
Na een winter met kou en sneeuw (én een elfstedentocht) is het voorjaar in aantocht.
Hoog tijd dus om er op uit te trekken! Met het excursieprogramma voor het komende kwartaal
hebben we alle gelegenheid om de lente op te snuiven: we gaan onder andere op zoek
naar de vroege voorjaarsflora, stinzeplanten, vroege vogels en de planten van het hoogveen.
Er staat ook een (pittige) fietstocht op het programma.
We hopen u op één of meer van deze excursies te ontmoeten. "",
Vooraanmelding excursies
Voor alle excursies is vooraanmelding noodzakelijk. Dit kan geschieden bij Margreet Tegeler,
tel. 0570 - 611503, of bij Herman ten Grotenhuis, tel. 0573 - 401077.
Bericht van de ledenadministratie
Adreswijzigingen e.d. aan de afdelingsledenadministratie doorgeven:
Mieke Geerlink-van der Gang, Klembergerweg 15,7214 BK Epse, tel. 0575 - 492183.
Nieuw lid
Wij heten het volgende nieuwe lid van harte welkom:
De heer M.H. Jalink, Prinses Beatrixweg 6, 7433 DB Schalkhaar.
KNNV -programma voorjaar 1997 (april-j uni)
Zondag 6 april 1997 Bos en bosrand
Onder leiding van Babs en Dick Heijungs gaan we vandaag op zoek naar het ontluikende
voorjaar. Bossen en bosranden zijn dan vaak extra de moeite van het bekijken waard, omdat
vooral de bosrand als overgangszone een plaats biedt aan veel planten, vogels en vlinders. We
bekijken de voorjaarsflora in de oude loofbossen bij Winterswijk, onder andere in Bekendelle.
We zullen zeker bosanemonen en sleutelbloemen aantreffen.
Vertrek: 8.30 uur vanaf de Beestenmarkt te Deventer. De excursie duurt ruim een halve dag.
Vooraanmelding noodzakelijk.
_

Zaterdag 19 april 1997 Stinzeplanten
2
Attentie: Excursie 1mei 1997
Oostermaet (De Slenk)
Vertrektijd/vertrekpunt gewijzigd:
19.00 uur vanaf parkeerplaats
aan de Oerdijk te Lettele (ingang
kerkepad. Bij nat weer laarzen mee!
Stinzeplanten hebben iets mysterieus. Ze komen maar op enkele plaatsen voor, en dan vaak
massaal, en zijn veelal gebonden aan oude buitenplaatsen. Hans Grotenhuis en Jan
Ossebaard weten daar alles van en zij zullen onze gids zijn op onze tocht richting de noordelijke
provincies. Het wordt een hele dag excursie.
Vertrek: 8.30 uur vanaf de Beestenmarkt te Deventer.
Vooraanmelding noodzakelijk.
Donderdag 1 mei Oostermaet
Na de zeer geslaagd te noemen gewestelijke themadag in en rond het Oostermaet van vorig
jaar komt de vraag op of er in het Oostermaet nog meer te zien is dan paddestoelen. Hans
Grotenhuis weet daar natuurlijk alles van en hij zal dan ook onze gids zijn tijdens deze
avondexcursie. Gezien zijn betrokkenheid bij dit gebied belooft het een boeiende avondwandeling
te worden.
Vertrek: 19.30 uur vanaf de Beestenmarkt te Deventer. Vooraanmelding noodzakelijk.
Woensdag 7 tlrn zondag 11 mei 1997 Kamperen in Noord-Drenthe
De deelnemers ontvangen persoonlijk bericht.
Zondag 25 mei 1997 Vogels kijken en beluisteren
Deze zondag staan we (heel) vroeg op om naar vogels te gaan luisteren onder leiding van cÎ~
gebroeders Groenink. De fiets is het beste vervoermiddel om achter de vogels aan te gaan en
we maken een tocht langs het Overijssels Kanaal. De excursie duurt een halve dag.
Vertrek: 6.00 uur-per-fiets vanaf de Beestenmarkt te Deventer. Vooraanmelding noodzakelijk
Zaterdag 3 I mei 1997 Gewestelijke themadag
De gewestelijke themadag heeft als onderwerp: "Mens, dier en plant op stuivend zand" en zal
gehouden worden in en rond het bezoekerscentrum Zandenbos te Nunspeet.
De organisatie van deze gewestelijke themadag is in handen van de afdeling Noord-West
Veluwe. 's Morgens vinden er lezingen plaats in het bezoekerscentrum en 's middags zijn er
excursies op het Hulshorsterzand.
Het Hulshorsterzand is een actief stuifzandgebied en is met name van belang voor insecten.
Het stuifzand is omgeven door waardevolle, maar kwetsbare korstmossteppen, heidevelden
en dennenbossen. Er is een fraaie ondergroei van onder andere kraaiheide en bosbes. Aan de
zuidwestzijde ligt een mooi loofbos langs de kronkelende Leuvenumse Beek.
Het ochtendprogramma begint om 10.00 uur; de excursies zijn tussen 16.30 en 17.00 uur
afgelopen.
Opgave voor 24 mei bij onze natuurhistorisch secretaris Herman ten
Grotenhuis (zie vooraanmeldingsadressen). Hij beschikt over meer
informatie over het programma van deze dag.
Zaterdag 7 iuni Fietsen
Het begint inmiddels een goede gewoonte te worden minstens één
keer per jaar een wat langere fietstocht te organiseren.
Klaske ten Grotenhuis heeft ook nu weer een tocht in gedachten die
ons vanuit Zutphen kennis zal laten maken met diverse landschapstypen.
De planten, vlinders, vogels en ook de historie van het gebied
krijgen uiteraard hun deel van onze aandacht.

3
We vertrekken vanaf de Beestenmarkt te Deventer om 9.00 uur en beginnen in Zutphen met
de fietstocht. In Zutphen aansluiten kan natuurlijk ook: we weten alleen op dit moment nog
niet waar we precies met de tocht beginnen. De excursie duurt ruim een halve dag.
Vooraanmelding noodzakelijk.
Zondag 22 juni Het Vragender Veen
Inmiddels al weer enkele jaren geleden hebben we onder leiding van enkele enthousiaste gidsen
het Vragender Veen bij Winterswijk bezocht. Op de deelnemers aan de excursie van toen
heeft dit gebied een onuitwisbare indruk achtergelaten. We prijzen ons dan ook gelukkig dat
de gidsen die ons destijds door het veen geleid hebben bereid zijn dit opnieuw te doen.
Het Vragender Veen grenst aan het meer bekende Korenburger Veen, maar is, omdat het
minder makkelijk toegankelijk is, niet zo bekend. Het is een van de weinige overgebleven
stukken hoogveen in de Achterhoek. Laarzen zijn onmisbaar!
Vertrek: 8.30 uur vanaf de Beestenmarkt te Deventer. In verband met strikte regels die met de
toegankelijkheid van het terrein te maken hebben, is opgave voor deze excursie alleen mogelijk
bij Herman ten Grotenhuis, en wel vóór 18 juni.
Mededelingen
.
Bericht voor onze leden in Deventer, Diepenveen en Raaite: verkiezing waterschapsbestuur
Groot Salland ;;,
Stem groen voor natuur in het waterschapsbestuur
Waar gaat het om?
Tussen 20 mei en 4 juni 1997 kunt u uw stem uitbrengen op het bestuur van het Waterschap
Groot Salland. Dit waterschap is ontstaan uit een fusie tussen vijf waterschappen, waaronder
Waterschap Salland, en het Zuiveringschap West-Overijssel. Het Waterschap beheert het
waterpeil, de waterkwaliteit en de rivierdijken en is daarmee van groot belang voor natuur,
milieu en landschap. In het bestuur worden belangrijke keuzes gemaakt over de aanpak van
de verdroging, de verbetering van de waterkwaliteit en het beheer van kilometers oever, bermen
en dijken.
Wie mogen er stemmen?
Het waterschapsbestuur kent drie categorieën. Alle inwoners boven de achttien jaar mogen
hun stem uitbrengen voor de categorie ingezetenen; eigenaren van huizen voor de categorie
gebouwd en mensen die meer dan één hectare grond bezitten ook voor de categorie ongebouwd.
Daarnaast is het waterschap ingedeeld in vier kiesdistricten, bestaand uit een aantal
gemeenten.
Op wie kunt u stemmen?
Mensen stellen zich op persoonlijke titel kandidaat voor het bestuur van dit waterschap. Er
zijn geen lijsten van politieke partijen of belangengroepen. Vereniging Natuurmonumenten,
Overijssels Landschap, Overijssels Particulier Grondgebruik en Natuur en Milieu Overijssel
geven aan een aantal kandidaten hun steun en vertrouwen. Voor de categorie ingezetenen in
het kiesdistrict Deventer, Raalte, Diepenveen, Holten (gedeeltelijk), Hellendoorn
(gedeeltelijk) is dit Godelieve Wijffels. Goudenregen 4, 8141 XA Heino, tel. 0572-393822
(privé)/0l5-2150236 (werk): (per 1-4-1997: Hogebroeksweg 27, 8102 RL Raalte, tel. 0572-
360372); Deventer: vacature. Voor de categorie gebouwd in dit kiesdistrict is dit Jan Bruil,
Zutphenseweg 51002, 7418 AJ Deventer, tel. 0578-692461 (privé)/0570-635955 (werk).

4
Waar staan de;e mensen voor?
De door de groene organisaties gesteun de mensen zullen zich inzetten voor een zo natuurlijk mogelijk
waterbeheer. Centraal staat daarbij de aanpak van de verdroging, de verbetering van de oppervlaktewaterkwaliteit
en natuurlijke inrichting en beheer van oevers, waterlopen en dijken. Ook
hechten deze personen waarde aan cultuurhistorie, landschappelijke kwaliteit en ontwikkeling
van wandel- en fietsmogelijkheden. Daarnaast heeft men oog voor andere belangen en is kostenbeheersing
van de waterschapslasten voor de burger een belangrijk punt van aandacht.
Wat kunt u doen?
Op 21 mei ontvangt u van het waterschap Groot Salland een of meer stemformulieren. Het is
belangrijk de daarbij gevoegde steminstructies goed op te volgen. Vereniging
Natuurmonumenten, Overijssels Landschap, Overijssels Particulier Grondbezit en Natuur en
Milieu Overijssel verzoeken u de door hen gesteunde kandidaat op het stemformulier aan te
kruisen. Wanneer u lid bent van Vereniging Natuurmonumenten of contribuant van het
Overijssels Landschap ontvangt u voorafgaand aan 21 mei een folder met nadere informatie over
de groene kandidaten. Andere geïnteresseerden kunnen deze folder vanaf 8 mei opvragen bij
f' .
Natuur en Milieu Overijssel, tel. 038-4217166. Voor 4 juni dient u het stemformulier terug te
sturen aan het waterschap Groot Salland. Natuurlijk mag u ook familie, vrienden en bekenden
attenderen op de mogelijkheid om "groen" te stemmen. . \\di.i tI \~' ,11 , '
~[~I:t 11I
~atl1~:~~~~~~_~:~!:_~ ~l' 1.",i':":,r .. ,:
Een muis in de winter ~
Op nieuwjaarsdag liep ik in de Engbertsdijksvenen, een hoogveenreservaat
bij Kloosterhaar. Door de vorst waren de veenputten
met een dikke laag ijs bedekt en ook over de anders soppige
terreindelen konje lopen. Dat nodigde uit om eens een- ~-===-=~---~_-.:kijkje
te nemen in de meer verborgen hoekjes van dit gebied. I!'_ ~ =-=--=---..:=--==-~
Op een gegeven moment zag ik aan de voet van een grote pol Pijpestrootje aan de rand van het
ijs iets bewegen. Door de kijker zag ik dat het een muis was die daar zijn kostje bij elkaar aan
het scharrelen was. Voorzichtig kwam ik naderbij en toen ik op nog geen twee meter afstand
was, keek de muis even verstoord op en ging toen rustig verder. Het was een Rosse woelmuis,
zo bleek toen ik thuis in de "Zoogdieren van West-Europa" (uitgave KNNV) keek. Tot mijn
verbazing klom het beestje in een stengel van het Pijpestrootje. Zo verbazingwekkend was dat
overigens niet, want Rosse woelmuizen zijn uitstekende klimmers, zo staat te lezen in dezelfde
zoogdierengids. Ongeveer halverwege begon de stengel door te buigen (hoewel het diertje maar

;;.
5
Eén van onze fotograferende leden, Henry lansen uit Deventer, won enige tijd geleden in een
door het Deventer vrijwilligerswerk georganiseerde fotowedstrijd een prijs met een opname
die betrekking had op een ijsvogelproject op het "Landgoed Land en Bosch" (tussen
Hilversum en 's-Graveland). Wij feliciteren hem daar van harte mee.
Naar aanleiding van deze prijs volgt hieronder zijn verhaal over de IJsvogel.
De IJsvogel
De naam "ijsvogel" stamt uit de tijd, dat onze beken nog echte beken waren, die zich door het
landschap slingerden. In de bochten vormden zich steile oevers, waarin de IJsvogel zijn nest
kon maken. Er broedden toen zoveel ijsvogels, dat ze overal te zien waren, vooral in de winter,
als ze bij strenge vorst gedwongen waren zich bij wakken te verzamelen. Daar vielen ze
erg op, zoveel kleurige vogels bij elkaar: vandaar de naam IJsvogel.
Wie hier in de buurt een IJsvogel wil zien, kan soms in de winter bij de Bolwerksmolen een
glimp opvangen.
De IJsvogel (Alcedo atthis) is in ons land een (zeldzame)
stand- en zwerfvogel. Hij broedt langs beken, rivieren en
kanalen met steile oevers, in afgravingen en in zandwallen in
de omgeving van water. Hij heeft helder water nodig en leeft
van alles wat in en op dat water voorkomt. De in ons land levende
IJsvogel komt voor van Midden-Zweden tot in Spanje,
Noord-Italië en Roemenië. De Nederlandse broedpopulatie
overwintert grotendeels in eigen land, hoewel jonge ijsvogels
ook wel wegtrekken of gaan zwerven. In de loop van februari
kunnen ijsvogels hun territorium al in bezit nemen en soms al
vanaf eind februari graaft het mannetje één of meer nestpijpen. die niet altijd bezet worden.
Vanaf begin april worden de eieren gelegd. In Nederland komen hebben ijsvogels twee
broedsels per jaar. Er is nauwelijks verschil in uiterlijk tussen het mannetje en het vrouwtje:
het mannetje heeft een zwartachtige ondersnavel en het vrouwtje een roodachtige. Ze hebben
ook een behoorlijk stemgeluid.
De IJsvogel beschikt over tal van vistechnieken. De bekendste (en de meest gefotografeerde)
is de duik vanaf een overhangende tak. Maar als er geen tak in de buurt is, kan hij fladderend
stil in de lucht hangen (bidden) of in het voorbijvliegen diertjes vangen die vlak onder het
wateroppervlak zwemmen. Er zijn waarnemingen van ijsvogels die zich al duikend door een
laagje ijs boorden Ook gaat hij wel op jacht naar rondsnorrende libellen, of pakt hij een spin,
die boven het water aan een draadje hangt. Er is zelfs gezien, dat hij een waterspitsmuis van
zijn prooi beroofde!
Kortom, de IJsvogel is een prachtig vogeltje. Helaas, ook voor de IJsvogel geldt, dat zijn
biotoop stelselmatig wordt aangetast: beken en watertjes worden verpest door waterloopkundige
maatregelen of door uitbreidingsplannen en zijn viswater raakt vervuild. Onze
bescherming heeft hij dan ook hard nodig!
Henry lansen
Bron: Vereniging Natuurmonumenten

DRUKWER.K
ADRESSEN
Afzender:
A.M. Geerlink-van der Gang
Klelbergerweq 15
7214 BK Epse
Nat. hist. secr.:
H.M. ten Grotenhuis
Molenbeek 21
7245 BD Laren
tel.: 0573-401077
Secretariaat:
J.J.B. Ossebaard
Smidsweg 21
7437 CC Bathmen
tel.: 0570-541548
Penningmeester:
Mevr. M.H. Tegeler
Rembrandtkade 114
7412 HG Deventer
tel.: 0570-611503
Ledenadministratie:
Mevr. A.M. Geerlinkvan
der Gang
Klembergerweg 15
7214 BK Epse
tel.: 0575-492183
DE KNNV IN VOGELVLUCHT (april-juni 1997)
Zondag ó apri I Excursie voorjaarsflora Winterswijk
Zaterdag 19 april Excursie stinzeplanten
Donderdag I mei A vondwandeling Oostennaet
Donderdag ~ mei
t/rn zondag I I mei Voorjaarskamp Noord-Drenthe
Zondag 25 mei Vroege vogelexcursie
Zaterdag 3 I mei
Gewestelijke themadag Hulshorsterzand
Zaterdag 7 juni Fietstocht rond Zutphen
Zondag 22 Juni Excursie Vragender Veen