Volledig rapport Tendens - IrisZorg
Volledig rapport Tendens - IrisZorg
Volledig rapport Tendens - IrisZorg
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Tendens</strong> 2004<br />
Alcohol– en drugsgebruik bij<br />
jongeren en jongvolwassenen in<br />
Gelderland<br />
A L E X R O O M E R • I R M G A R D P O E L M A N S<br />
M . M . V . T O N N A B B E N E N D I R K J . K O R F<br />
De Grift<br />
Boulevard Heuvelink 2 • 6828 KP Arnhem<br />
Tel. 026-3775599 • Fax 026-3775935<br />
www.degrift.nl
<strong>Tendens</strong> 2004 is een uitgave van De Grift, Gelders Centrum voor Verslavingszorg<br />
De Grift<br />
Cluster Preventie en Monitoring<br />
Boulevard Heuvelink 2<br />
6828 KP Arnhem<br />
Tel. 026-3775599<br />
Fax 026-3775935<br />
E-mail: preventie@degrift.nl<br />
www.degrift.nl<br />
(rond 1 september 2005 verhuist het cluster naar een nieuw nog te verwerven pand)<br />
De Grift<br />
Raad van Bestuur en Centrale Diensten<br />
Weerdjesstraat 10<br />
6811 JE Arnhem<br />
Tel. 026- 3551414<br />
Voor reacties op het onderzoek kunt u mailen naar: preventie@degrift.nl<br />
Assen: Koninklijke Van Gorcum BV<br />
ISBN: 90-808547-2-7/ NUR 740<br />
© 2005, De Grift<br />
2
Met dank aan…<br />
<strong>Tendens</strong> 2004 zou niet mogelijk zijn geweest zonder de medewerking van de<br />
verschillende panelleden. Zij hebben inzicht gegeven in de wereld die anders<br />
voor ons en vele anderen gesloten zou blijven. Naast de panelleden zijn we aan<br />
nog vele verschillende mensen onze dank schuldig. De volgende personen ver-<br />
dienen een aparte vermelding:<br />
• Peter Timmermans, preventiewerker bij het Cluster Preventie en Monito-<br />
ring van De Grift.<br />
• Marcel Rözer, journalist.<br />
• Mathijs Bossong, werkzaam bij het Drugs Informatie- en Monitoringsys-<br />
teem, onderdeel van het Trimbos instituut.<br />
• Hascar van Rijn, straathoekwerker bij De Grift in Nijmegen.<br />
• Ton Nabben, onderzoeker en (mede) auteur van Antenne.<br />
3
Voorwoord<br />
De wereld van drugsgebruik en drugsproblematiek is voortdurend in beweging.<br />
Dit heeft gevolgen voor de zorgactiviteiten, maar evenzeer voor het preventie-<br />
werk. Nieuwe drugs, veranderende gebruikspatronen en nieuwe risicogroepen<br />
stellen aan de verslavingszorg en haar partners hoge eisen en vragen om een<br />
flexibele aanpak. Inzicht in deze ontwikkelingen is noodzakelijk om adequaat te<br />
kunnen reageren op een veranderende ‘markt’. Dit heeft er toe geleid dat De<br />
Grift in 2003 gestart is met haar monitoringproject ‘<strong>Tendens</strong>’.<br />
Voor u ligt inmiddels de tweede editie van ‘<strong>Tendens</strong>’. Voor ‘<strong>Tendens</strong>’ is wederom<br />
samengewerkt met het Bonger Instituut, dat jaarlijks de Amsterdamse uit-<br />
gaansmonitor Antenne verzorgt.<br />
Ook in deze tweede editie wordt een systematische inzage gegeven in middelen-<br />
gebruik en de daaraan gerelateerde problematiek. Het gaat in ‘<strong>Tendens</strong> 2004’<br />
niet alleen over abstracte cijfers van gebruik. ‘<strong>Tendens</strong> 2004’ geeft juist een zo<br />
realistisch mogelijk beeld van de praktijk. Het beschrijft middelengebruik in ver-<br />
schillende settings. Daardoor is het mogelijk om beleid te ontwikkelen dat goed<br />
aansluit bij deze praktijk.<br />
Doordat we ‘<strong>Tendens</strong> 2004’ kunnen vergelijken met ‘<strong>Tendens</strong> 2003’ worden sig-<br />
nalen en trends snel zichtbaar. Enkele trends in 2004 zijn het excessief alcohol<br />
drinken, de groeiende populariteit van cocaïne en het gebruik van gekookte coke<br />
door jongeren die geen deel uitmaken van de harddrugscene. Naast de panelstu-<br />
die is er aandacht voor de regionale onderzoekgegevens en wordt er een over-<br />
zicht gegeven van de uitslagen van door consumenten ter analyse aangeleverde<br />
drugsmonsters.<br />
Uit het onderzoek en de panelstudie komt verder naar voren dat een krachtige<br />
inzet op het gebied van preventie, met name gericht op jongeren, meer dan ooit<br />
noodzakelijk is. Die preventieve inzet zal zich vooral moeten richten op het ver-<br />
minderen van het alcoholgebruik dat inmiddels op steeds jongere leeftijd plaats-<br />
vindt.<br />
‘<strong>Tendens</strong>’ is een jaarlijks terugkerend signaleringsinstrument. De Grift heeft de<br />
ambitie om in haar werkgebied een expertisecentrum te zijn op het gebied van<br />
verslaving en verslavingsgedrag en op het gebied van preventie en behandeling.<br />
5
‘<strong>Tendens</strong>’ past in dit kader. Met de resultaten van deze ‘<strong>Tendens</strong> 2004’ gaat De<br />
Grift aan de slag. Dit kunnen we echter niet alleen. Ik spreek hierbij de wens uit<br />
dat beleidsmakers van gemeenten en instellingen gebruik zullen maken van de<br />
informatie die wij met dit <strong>rapport</strong> voor hen toegankelijk hebben proberen te ma-<br />
ken.<br />
Drs. B.F.M. Kuijf, MSM<br />
Voorzitter Raad van Bestuur<br />
De Grift, Gelders centrum voor verslavingszorg<br />
6
VOORWOORD<br />
INHOUD<br />
HOOFDSTUK 1: INLEIDING<br />
1.1 TENDENS<br />
1.2 ACHTERGROND TENDENS<br />
1.3 OPBOUW RAPPORT<br />
HOOFDSTUK 2: REGIONALE GEGEVENS<br />
INHOUD<br />
2.1 KWANTITATIEVE ONDERZOEKEN 2004<br />
2.1.1 Beschrijving onderzoeken<br />
2.1.2 Resultaten Regionale Onderzoek<br />
2.2 OVERIGE REGIONALE GEGEVENS<br />
2.2.1 Gezondheidsverstoringen op danceparty’s<br />
2.2.2 Inbeslagname Drugs<br />
2.2.3 Rijden onder invloed van Alcohol<br />
HOOFDSTUK 3: DE PANELSTUDIE<br />
3.1 DE ONDERZOEKSMETHODE<br />
3.2 UITGAANSCIRCUIT, STRAAT- EN PROBLEEMJONGEREN<br />
3.2.1 Cluster uitgaanscircuit<br />
3.2.2 Cluster Straatjongeren<br />
3.2.3 Cluster Probleemjongeren<br />
3.3 ALCOHOL EN DRUGS<br />
3.3.1 Alcohol<br />
3.3.2 Hasj en Wiet<br />
3.3.3 Ecstasy<br />
3.3.4 Speed<br />
3.3.5 Ephedra<br />
3.3.6 Cocaïne<br />
3.3.7 Gekookte Coke<br />
3.3.8 Narcosemiddelen (anaesthetica)<br />
7
3.3.9 Tripmiddelen<br />
3.3.10 Seksgerelateerde middelen<br />
3.3.11 Heroïne<br />
3.3.12 Gecombineerd gebruik<br />
3.4 DRUGSGEBRUIK EN RISICO’S<br />
3.4.1 Middelspecifieke risico’s<br />
3.4.2 Overige risico’s<br />
3.5 GERUCHTEN, SIGNALEN EN TRENDS<br />
3.5.1 Geruchten<br />
3.5.2 Signalen<br />
3.5.3 Trends in middelengebruik 2004 (Conclusies)<br />
HOOFDSTUK 4: DRUGS INFORMATIE EN MONITORING SYSTEEM<br />
4.1 DRUGS INFORMATIE EN MONITORING SYSTEEM<br />
4.2 RESULTATEN 2003<br />
4.2.1 Totaal aangeboden drugsmonsters<br />
4.3 PILLEN<br />
4.3.1 Aantal pillen aangeboden als ecstasy of MDMA<br />
4.3.2 Hoeveelheid MDMA in pillen van De Grift<br />
4.4 POEDERS<br />
4.4.1 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als speed<br />
4.4.2 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als cocaïne<br />
4.4.3 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als ecstasy of MDMA<br />
4.5 LANDELIJKE WAARSCHUWINGSCAMPAGNE 2004<br />
4.6 CONCLUSIES<br />
HOOFDSTUK 5: CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN<br />
5.1 CONCLUSIES<br />
5.2 AANBEVELINGEN<br />
REFERENTIES<br />
BIJLAGE A: HET ABC VAN DE DRUGS<br />
BIJLAGE B: DE PANELLEDEN<br />
BIJLAGE C: DRUGSGEBRUIK NETWERKEN<br />
BIJLAGE D: PRIJZEN EN STRAATTAAL<br />
8
1.1 <strong>Tendens</strong><br />
Hoofdstuk 1 Inleiding<br />
In 2003 is De Grift 1 gestart met <strong>Tendens</strong>. <strong>Tendens</strong> beschrijft de regionale ont-<br />
wikkelingen en trends in alcohol- en drugsgebruik bij Gelderse jongeren en jong-<br />
volwassenen. <strong>Tendens</strong> 2004 is de tweede editie van <strong>Tendens</strong>.<br />
Terugkerende onderdelen in <strong>Tendens</strong> zijn regionale gegevens over alcohol en<br />
drugsgebruik, de panelstudie en de resultaten van het Drug Informatie en Moni-<br />
toring Systeem. Een tweede editie betekent meer meetmomenten, daarom kun-<br />
nen we dit jaar voor het eerst ook uitspraken doen over trends in het gebruik<br />
van alcohol en drugs.<br />
Het accent van <strong>Tendens</strong> ligt op jongeren en jongvolwassenen. De belangrijkste<br />
reden om op deze doelgroep het accent te leggen ligt in het feit dat zich hier de<br />
meeste nieuwe ontwikkelingen voordoen. Tevens vormen jongeren en jongvol-<br />
wassenen de belangrijkste doelgroep voor preventie. Daarnaast is er extra aan-<br />
dacht voor Nijmegen 2 .<br />
1.2 Achtergrond <strong>Tendens</strong><br />
Goede zorg en preventie begint met actuele kennis over de wereld van alcohol,<br />
drugs en gokken. Deze wereld is aan verandering onderhevig. Doeltreffende al-<br />
cohol- en drugspreventie en adequate hulpverlening is daarom gebaat bij het<br />
tijdig signaleren van nieuwe ontwikkelingen, motieven en gebruikspatronen.<br />
Genotmiddelen komen en gaan, doelgroepen verschuiven en het gebruik kan<br />
sterk per regio verschillen. Om meer inzicht te krijgen in de regionale ontwikke-<br />
1 De Grift is de instelling voor verslavingzorg en –preventie in Zuid en Oost Gelderland. Het verzorgingsgebied<br />
van De Grift beslaat, per 1 januari 2003, 57 gemeenten met in totaal 1.456.692 inwoners.<br />
Het gebied bestrijkt de regio’s Arnhem, de Gelderse Vallei, Oost- Gelderland, Nijmegen en<br />
Rivierenland.<br />
De Grift heeft als doel om problematisch gebruik van alcohol en drugs en problematisch gokken te<br />
voorkomen dan wel te behandelen. Hiervoor heeft De Grift zijn organisatie onderverdeeld in de<br />
sectoren:<br />
Zorg, hulpverlening en resocialisatie<br />
• Justitiële zorg<br />
• Consultatie, advies en beleidsadvisering<br />
• Preventie en Monitoring<br />
2 Ook in 2004 heeft de gemeente Nijmegen extra middelen ter beschikking gesteld om het alcohol-<br />
en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen in haar gemeente te monitoren.<br />
9
lingen op het gebied van alcohol, drugs en gokken is De Grift gestart met haar<br />
monitor <strong>Tendens</strong>. <strong>Tendens</strong> heeft als doel om:<br />
Het alcohol- en drugsgebruik in het verzorgingsgebied van De Grift op een<br />
systematische en continue wijze in beeld te brengen.<br />
Deze beeldvorming heeft meerdere doelen ten eerste om beleid, hulpverlening<br />
en preventie vorm te geven. Ten tweede ziet De Grift het als haar taak om een<br />
betrouwbare informatiebron te zijn op het gebied van middelengebruik. Zodat<br />
eventueel optredende incidenten en mogelijke panieksignalen rondom alcohol-<br />
en drugsgebruik op een juiste wijze beoordeeld kunnen worden.<br />
1.3 Opbouw <strong>rapport</strong><br />
In hoofdstuk twee wordt een overzicht gegeven van Gelderse regionale alcohol-<br />
en drugsonderzoeken die in 2004 zijn gepubliceerd. Het geeft een goed inzicht in<br />
prevalentiecijfers: hoeveel jongeren hebben alcohol of drugs in de laatste maand<br />
of jaar gebruikt. Deze prevalentiecijfers plaatsen het gebruik van alcohol en<br />
drugs in een perspectief. Deze cijfers zeggen echter niets over de belevingswe-<br />
reld van de gebruiker, de setting van gebruik en achterliggende motieven van<br />
gebruik. Deze beweegredenen worden beschreven in hoofdstuk drie. Dit hoofd-<br />
stuk beschrijft de panelstudie, een kwalitatief onderzoek naar het alcohol- en<br />
drugsgebruik bij Gelderse jongeren en jongvolwassenen. Diverse middelen en<br />
subculturen komen aan bod. Naast de plezierige kanten van de diverse middelen,<br />
is er ook aandacht voor de waargenomen risico’s. Het hoofdstuk wordt afgesloten<br />
met een overzicht van signalen en trends, die gedestilleerd zijn uit de panelstu-<br />
die. Hoofdstuk vier geeft een overzicht van de regionale gegevens van het Drug<br />
Informatie en Monitoringsysteem (DIMS). Deze data zijn een indicator voor het<br />
aanbod en de zuiverheid van de regionale ecstasy markt.<br />
Aan het <strong>rapport</strong> is een viertal bijlagen toegevoegd. Bijlage A bevat achtergrond<br />
informatie over de verschillende drugs die in het <strong>rapport</strong> worden genoemd. Bijla-<br />
ge B en C bevat informatie over de panelstudie en haar panelleden. Bijlage D<br />
tenslotte geeft een overzicht van Gelderse prijzen en behandelt bovendien de<br />
straattaal van de diverse drugsoorten.<br />
10
Hoofdstuk 2<br />
Regionale Gegevens<br />
In dit hoofdstuk geven we eerst een overzicht van de in 2004 gepubliceerde re-<br />
gionale kwantitatieve onderzoeken naar het gebruik van alcohol en drugs door<br />
jongeren. Na dit overzicht bespreken we gegevens over gezondheidsverstoringen<br />
op grote danceparty’s, over de inbeslagname van drugs in het politiedistrict Arn-<br />
hem Veluwezoom en over rijden onder invloed van alcohol.<br />
2.1 Kwantitatieve onderzoeken 2004<br />
In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de in 2004 gepubliceerde<br />
regionale onderzoeken naar alcohol- en drugsgebruik bij jongeren en jongvol-<br />
wassen.<br />
2.1.1 Beschrijving onderzoeken<br />
In 2004 zijn de volgende kwantitatieve onderzoeken gepubliceerd:<br />
• Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Oost Nederland;<br />
• Jeugdmonitor 2003, gemeente Nijmegen;<br />
• Jeugdmonitor Ede 2003.<br />
Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Oost Nederland.<br />
In Oost Nederland (de provincies Gelderland en Overijssel, met uitzondering van<br />
de regio IJsselvecht) hebben zeven GGD-en het onderzoek Elektronische Monitor<br />
en Voorlichting (E-MOVO) ontwikkelt en uitgevoerd op de middelbare scholen. In<br />
totaal hebben 35.107 leerlingen uit klas twee en vier op school via internet vra-<br />
gen beantwoord over gezondheid en leefstijl, waaronder roken, alcohol en drugs.<br />
Enkele dagen later konden de leerlingen een persoonlijk gezondheidsprofiel be-<br />
kijken met tips en adviezen (GGD-en Oost Nederland, 2004). De vier GGD-en 3 in<br />
het verzorgingsgebied van De Grift hebben allen geparticipeerd in het project.<br />
Naast een <strong>rapport</strong>age over geheel Oost Nederland, heeft elke GGD haar regiona-<br />
le onderzoeksgegevens gepubliceerd.<br />
3 In het verzorgingsgebied van De Grift zijn vier GGD-en werkzaam, dit zijn :GGD Regio Nijmegen,<br />
GGD Rivierenland, GGD Gelre-IJssel en Hulpverlening Gelderland Midden.<br />
11
Jeugdmonitor Nijmegen 2003<br />
In navolging van de Jeugdmonitor 1999 (Manders en van der Star, 2000) heeft<br />
de gemeente Nijmegen de Jeugdmonitor 2003 uitgevoerd (Onderzoek en Statis-<br />
tiek Nijmegen, 2004). De Nijmeegse Jeugdmonitor is bedoeld om de leefsituatie<br />
van tien tot achttienjarigen in beeld te brengen. Op 1 januari 2003 woonden in<br />
Nijmegen 12.563 jongeren in deze leeftijdsgroep. Dertien procent van deze jon-<br />
geren (1596) heeft een vragenlijst ingevuld, waarbij extra vragenlijsten zijn uit-<br />
gezet in de aanpak- en attentiewijken 4 . De vragenlijsten zijn aselect uitgezet. In<br />
de Jeugdmonitor Nijmegen zijn enkele vragen opgenomen over alcohol- en<br />
drugsgebruik.<br />
Jeugdmonitor Ede 2003<br />
In 2000 is de Jeugdmonitor Ede van start gegaan (gemeente Ede, 2001). In<br />
2004 is de tweede jeugdmonitor van deze gemeente verschenen. (gemeente<br />
Ede, 2004) Met ruim 18.000 jongeren in de leeftijd van 12 tot 25 jaar is Ede de<br />
derde stad in het verzorgingsgebied van De Grift. Een kleine tien procent van<br />
deze jongeren (aselect gekozen) heeft meegedaan aan de jeugdmonitor. De on-<br />
derwerpen alcohol, drugs en gokken komen in deze monitor terug.<br />
2.1.2 Resultaten Regionale Onderzoek 5<br />
De resultaten van het E-MOVO onderzoek van de GGD-en kunnen onderling goed<br />
met elkaar vergeleken worden. Dit geldt niet voor de Jeugdmonitor van respec-<br />
tievelijk Nijmegen en Ede. Deze onderzoeken verschillen met elkaar en van E-<br />
MOVO voor wat betreft onderzoekspopulatie (andere leeftijdsgroep) en methode<br />
van onderzoek. De respondenten van het E-MOVO zijn geworven via de school.<br />
De respondenten van de Jeugdmonitor van Ede en Nijmegen hebben thuis een<br />
vragenlijst gekregen. Tevens zijn er verschillen in het onderzoeksinstrument (de<br />
vragenlijst). Ondanks deze verschillen is er toch een aantal bevindingen uit deze<br />
onderzoeken op te maken.<br />
4 Wijken waar verhoudingsgewijs de meeste problemen spelen, zoals sociaal- economische achterstand,<br />
lagere kwaliteit van leefomgeving, lagere waardering van de leefbaarheid en veiligheid,<br />
meer overlast e.d..<br />
5 De cijfers in deze paragraaf zijn beschikbaar gesteld door de GGD Gelre IJssel, GGD regio Nijmegen,<br />
GGD Rivierenland, Hulpverlening Gelderland Midden en de Gemeente Ede.<br />
12
Alcohol<br />
Gebruik Alcohol<br />
Leeftijd<br />
Risicovol gebruik<br />
Leefstijl en gezondheid<br />
van jongeren in de<br />
regio Rivierenland<br />
(Soeterbroek en Mureau<br />
2004)<br />
Leefstijl en gezondheid<br />
van jongeren in de<br />
regio Achterhoek<br />
(GGD Achterhoek,<br />
2004)<br />
Gezondheid, welzijn<br />
en leefwijze van jongeren<br />
in de regio Nijmegen<br />
(GGD regio<br />
Nijmegen, 2004)<br />
Gezondheid, welzijn<br />
en leefwijze van jongeren<br />
in de regio Gelderland<br />
Midden<br />
(Rexwinkel, 2004) 6<br />
Ooit gebruik alcohol 7 70% 75% 73% 72% 70%<br />
Actueel alcoholgebruik<br />
10-11 jarigen 8<br />
Actueel alcoholgebruik<br />
12-17 jarigen<br />
Wel eens dronken of<br />
aangeschoten geweest<br />
Gemiddelde leeftijd<br />
van eerste gebruik<br />
Gemiddelde leeftijd<br />
van regelmatig gebruik<br />
Gemiddeld leeftijd<br />
eerste keer dronken/<br />
aangeschoten<br />
> 20 glazen alcohol<br />
per week door 12-17<br />
jarigen<br />
≥ 3 x per week 5 of<br />
meer glazen alcoholische<br />
dranken<br />
Weekend en doordeweeks<br />
drinken<br />
Tabel 2.1 Alcoholgebruik van Gelderse jongeren<br />
Jeugdmonitor<br />
Nijmegen<br />
-- -- -- -- 6% --<br />
-- -- -- -- 42% --<br />
51% 53% 50% 64% -- --<br />
12 jaar -- -- ? -- --<br />
14 jaar 14 jaar 14 jaar -- -- --<br />
12 jaar 14 jaar 14 jaar ? -- --<br />
-- -- -- -- 1,5% --<br />
-- -- -- -- -- 4%<br />
16% 13% 16% ? -- --<br />
Voor jongeren is alcohol het belangrijkste genotmiddel. Een groot deel van de<br />
jongeren heeft ervaring met alcohol. In vergelijking met de andere onderzoeken<br />
zijn er minder respondenten van de Jeugdmonitor Nijmegen die ervaring hebben<br />
met alcohol. Dit is te verklaren door de jonge leeftijd van een deel van deze res-<br />
pondenten. Over het algemeen geldt: hoe ouder de respondenten hoe meer er-<br />
6 Op het moment van schrijven was slechts een beperkt aantal gegevens van het E-MOVO onderzoek<br />
in de GGD regio van Hulpverlening Gelderland Midden beschikbaar.<br />
7 Ooit gebruik betekent minstens eenmaal in het leven wel eens het middel gebruikt.<br />
8 Actueel gebruik betekent in de laatste maand het betreffende middel gebruikt<br />
Jeugdmonitor Ede<br />
13
varing er is met alcohol. Ter vergelijking: van de Nijmeegse respondenten in de<br />
leeftijd van tien tot twaalf jaar heeft dertien procent ervaring met alcohol, van<br />
deze respondenten in de leeftijd van twaalf tot en met zeventien jaar heeft vie-<br />
renvijftig procent ervaring met alcohol. Een ontwikkeling die goed gevolgd moet<br />
worden is de stijging van het actuele alcoholgebruik van de jonge respondenten<br />
van de Jeugdmonitor Nijmegen. Ten opzichte van de Jeugdmonitor in 1999 is het<br />
actuele alcoholgebruik van jongeren in de leeftijdscategorie van tien tot twaalf<br />
gestegen van tweeënhalf procent naar zes procent.<br />
Uit het EMOVO onderzoek blijkt, dat meisjes voor Breezer als favoriete drank<br />
kiezen. Voor jongens is dit Breezer en bier. Het drinken van alcohol blijft niet al-<br />
tijd beperkt tot enkele glazen. Zo is meer dan vijftig procent van de responden-<br />
ten van het E-MOVO onderzoek wel eens dronken geweest.<br />
Cannabis<br />
Actueel gebruik Leerlingen<br />
klas 2<br />
Actueel gebruik Leerlingen<br />
klas 4<br />
Actueel gebruik 12-17<br />
jarigen<br />
Leefstijl en gezondheid<br />
van jongeren in<br />
de regio Rivierenland<br />
Leefstijl en gezondheid<br />
van jongeren in<br />
de regio Achterhoek<br />
Gezondheid, welzijn<br />
en leefwijze van jongeren<br />
in de regio<br />
Nijmegen<br />
Gezondheid, welzijn<br />
en leefwijze van jongeren<br />
in de regio<br />
Gelderland Midden<br />
Jeugdmonitor<br />
Nijmegen<br />
3% 3% 5% 4% -- --<br />
11% 12% 16% 12% -- --<br />
-- -- -- -- 8% --<br />
Gebruik in afgelopen jaar -- -- -- -- -- 9%<br />
Gemiddelde leeftijd van<br />
eerste gebruik<br />
14 jaar 14 jaar 14 jaar ? -- --<br />
Tabel 2.2 Cannabisgebruik van Gelderse jongeren<br />
Na alcohol is hasj of wiet (cannabis) het meest gebruikte genotmiddel. In klas<br />
twee heeft een klein deel van de leerlingen in de afgelopen maand hasj of wiet<br />
gebruikt. In klas vier ligt dit aantal beduidend hoger.<br />
Volgens de wet kunnen jongeren onder de achttien jaar in coffeeshop nog geen<br />
hasj of wiet kopen. Jongeren moeten andere wegen vinden willen zij hasj of wiet<br />
tot zich nemen. Dit blijkt ook uit het E-MOVO onderzoek. Jongeren die hasj of<br />
wiet gebruiken geven aan vooral via vrienden aan de drug te komen. Toch blijkt<br />
een aanzienlijk deel van de jongeren in Oost Nederland hun hasj of wiet in de<br />
Jeugdmonitor Ede<br />
14
coffeeshop te kopen (31% van de respondenten uit Oost Nederland die hasj of<br />
wiet gebruiken). Het is onwaarschijnlijk dat al deze jongeren boven de achttien<br />
jaar zijn.<br />
Overige drugs<br />
Leefstijl en gezondheid<br />
van jongeren in<br />
de regio Rivierenland<br />
Leefstijl en gezondheid<br />
van jongeren in<br />
de regio Achterhoek<br />
Gezondheid, welzijn<br />
en leefwijze van jongeren<br />
in de regio<br />
Nijmegen<br />
Gezondheid, welzijn<br />
en leefwijze van jongeren<br />
in de regio<br />
Gelderland Midden<br />
Ecstasy: ooit gebruik -- -- -- -- 1,5% 2,6%<br />
Ecstasy: actueel gebruik 1,2% 0,8% 1,3% ? 0,1% 0,6%<br />
Speed: ooit gebruik -- -- -- -- -- 1,6%<br />
Speed:actueel gebruik 1,5% 0,6% 0,8% ? -- 0,2%<br />
Cocaïne: ooit gebruik -- -- -- -- 1 % 1,6%<br />
Cocaïne: actueel gebruik 1,2% 0,6% 1,1% ? 0,3% 0,2%<br />
Paddo’s: ooit gebruik -- -- -- -- -- 3,1%<br />
Paddo’s: actueel gebruik 1,2% 0,7% 1,4% ? -- 0,2%<br />
Heroïne: ooit gebruik -- -- -- -- -- 0,3%<br />
Heroïne: actueel gebruik 0,8% 0,3% 0,4% ? -- 0,1%<br />
Gemiddelde leeftijd van 15 jaar ? 15 jaar ? -- --<br />
eerste gebruik harddrugs<br />
Tabel 2.3 Harddrugsgebruik van Gelderse jongeren<br />
Een klein deel van de jongeren heeft ervaring met harddrugs 9 . De respondenten<br />
van het Achterhoekse E-MOVO onderzoek scoren significant lager op harddrugs-<br />
gebruik.<br />
Ecstasy is, met uitzondering van de respondenten uit de regio Rivierenland en de<br />
Jeugdmonitor Nijmegen, in de afgelopen maand de meest gebruikte stimulerende<br />
9 In de Opiumwet wordt sinds 1976 voor wat betreft de strafbedreigingen onderscheid gemaakt<br />
tussen drugs met een onaanvaardbaar risico (harddrugs) en middelen die minder risico's voor de<br />
gezondheid opleveren (waaronder de softdrugs). Welke stoffen onder de Opiumwet vallen staat<br />
vermeld op de bij de wet behorende lijsten. Lijst I bevat de harddrugs, lijst II de softdrugs.<br />
(www.sidv.nl)<br />
Jeugdmonitor<br />
Nijmegen<br />
Jeugdmonitor Ede<br />
15
harddrug (cocaïne en speed zijn de andere stimulerende harddrugs). Voor wat<br />
betreft de populariteit van ecstasy laten de Gelderse onderzoeken een vergelijk-<br />
baar beeld zien als het landelijke scholierenonderzoek. ((Monshouwer, Dorsse-<br />
laer, Gorter, Verdurmen en Vollebergh, 2004). De harddrug heroïne wordt niet<br />
veel gebruikt door jongeren.<br />
Hallucinogene paddestoelen kunnen niet zonder meer tot de harddrugs gerekend<br />
worden. Paddestoelen die de werkzame stof psilocine of psilocybine bevatten en<br />
op enigerlei wijze een bewerking hebben ondergaan, zoals drogen, stampen, ma-<br />
len en verwerking in bijvoorbeeld etenswaren, worden volgens de wet aange-<br />
merkt als harddrug. Verse paddestoelen vallen niet onder de noemer harddrug.<br />
Net als met harddrugs zijn er relatief weinig jongeren die in de afgelopen maand<br />
hallucinogene paddestoelen hebben gebruikt.<br />
Gokken<br />
In de zes onderzoeken heeft gokken geen of weinig aandacht gekregen. Landelijk<br />
scholierenonderzoek (Monshouwer e.a., 2004) laat een dalende trend (zowel ooit<br />
als actueel gebruik) zien als het gaat om het spelen op een gokkast of fruitauto-<br />
maat. Dit zelfde geldt voor het kopen van een kraslot. Deze dalende trend is me-<br />
de ingezet door een beleid waarin het voor minderjarigen steeds moeilijk werd<br />
om op een gokkast te spelen. De Jeugdmonitor Ede 2003 laat in vergelijking met<br />
de Edese Jeugdmonitor uit 1999 een zelfde ontwikkeling zien als het landelijke<br />
scholierenonderzoek. Zeven procent van deze respondenten heeft in de maand<br />
voorafgaande het laatste onderzoek geld in een gokkast of fruitautomaat ge-<br />
gooid. In 1999 was dit nog twintig. De gokkers zijn veelal mannen tussen de 18<br />
en 21 jaar.<br />
2.2 Overige Regionale Gegevens<br />
In deze paragraaf bespreken we cijfers over gezondheidsverstoringen op grote<br />
danceparty’s, cijfers over inbeslagname drugs in het politiedistrict Arnhem Velu-<br />
wezoom en gegevens over rijden onder invloed van alcohol.<br />
2.2.1 Gezondheidsverstoringen op danceparty’s 10<br />
In de Grift regio worden regelmatig danceparty’s georganiseerd. Feesten met<br />
meer dan 15.000 bezoekers zijn in 2004 alleen in het Gelredome georganiseerd.<br />
Tweemaal trad Tiësto op en één keer organiseerde Q-dance de jaarlijks terugke-<br />
rende party Qlimax. Bij deze drie evenementen kwamen per keer 25.000 bezoe-<br />
10 De cijfers in deze paragraaf zijn beschikbaar gesteld door Educare Groningen.<br />
16
kers. De EHBO werd verzorgd door Educare. Educare is één van de grootste aan-<br />
bieders van medical service op grote dansevenementen in Nederland. Sinds 1996<br />
registreren zij de hulpvragen per danceparty. Zo zijn zij in staat om inzicht te<br />
leveren in de aard en aantallen van de gezondheidsverstoringen. Uit deze lande-<br />
lijke registratie blijkt, dat ongeveer 40% van de bezoekers van een door Educare<br />
bemande EHBO post klachten heeft ten gevolge van alcohol- en/ of drugsge-<br />
bruik. De meest voorkomende klachten die in relatie staan met alcohol- en/ of<br />
drugsgebruik zijn achtereenvolgens ‘algehele malaise’, ‘misselijkheid’ en ‘duize-<br />
ligheid’. (Pijlman,Krul en Niesink, 2003). Op de danceparty Qlimax bezochten<br />
125 personen de EHBO (half procent van het totaal aantal bezoekers). Tweeën-<br />
veertig procent van deze bezoekers hadden klachten door alcohol- en/of drugs-<br />
gebruik. Bij het optreden van Tiësto kwamen op de twee avonden respectievelijk<br />
69 en 90 personen terecht bij de EHBO. Bij het eerste optreden had 48% van de<br />
EHBO bezoekers klachten ten gevolge van het alcohol- en/ of drugsgebruik. Bij<br />
het tweede optreden was dit 42%. Niemand van de bezoekers van de drie party’s<br />
in het Gelredome zijn door Educare doorgestuurd naar het ziekenhuis.<br />
2.2.2 Inbeslagname Drugs<br />
Gelderland is opgedeeld in drie politie korpsen. Elk korps is vervolgens weer on-<br />
derverdeeld in districten. De korpsen zijn Gelderland Midden (district Arnhem<br />
Veluwezoom, Rivierenland en West Veluwe/ Vallei), Gelderland Zuid (district de<br />
Waarden, stad Nijmegen en Tweestromenland) korps Noord -en Oost Gelderland<br />
(district Apeldoorn, Achterhoek, Noordwest Veluwe en IJsselstreek).<br />
Het district Arnhem Veluwezoom (Arnhem, Doesburg, Rheden en Rozendaal) van<br />
het korps Gelderland Midden heeft een afdeling drugs. Deze afdeling bestrijdt<br />
drugscriminaliteit mede vanuit drugsoverlastproblematiek in Arnhem en omge-<br />
ving. (Politie Gelderland-Midden, 2004). Inbeslagname van drugs, ‘oprollen’ van<br />
hennepkwekerijen zijn enkele taken van deze afdeling. In 2004 werd in totaal<br />
647,2 gram heroïne, 3180,6 gram cocaïne, 664.913 ecstasy pillen, 369,67 gram<br />
amfetamine, 635 gram wiet en 4554 gram GHB door deze afdeling in beslag ge-<br />
nomen. 108 hennepkwekerijen, met gezamenlijk 24.144 planten, werden ‘opge-<br />
rold’. Daarnaast werden er 471 mensen aangehouden wegens het overtreden<br />
van het bezit dan wel dealen van harddrugs.<br />
2.2.3 Rijden onder invloed van Alcohol<br />
De Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV) van het Ministerie van verkeer en Wa-<br />
terstaat doet jaarlijks onderzoek naar rijden onder invloed in Nederland. Om ge-<br />
gevens te verzamelen houdt de AVV in samenwerking met de politie een aantal<br />
17
controles door het hele land. De alcoholcontroles betreffen een aselecte steek-<br />
proef van automobilisten die in de nacht van vrijdag op zaterdag en van zaterdag<br />
op zondag tussen 22.00 en 04.00 uur aan het verkeer deelnemen. Publicatie van<br />
de onderzoeksresultaten van het voorafgaande jaar vindt plaats in de loop van<br />
het daaropvolgende jaar. De cijfers in deze paragraaf hebben dan ook betrekking<br />
op het voorkomen van rijden onder invloed in het jaar 2003. Een probleem bij<br />
deze cijfers is dat de Adviesdienst Verkeer en Vervoer niet eenduidig is in zijn<br />
<strong>rapport</strong>ages. Ter illustratie: in het <strong>rapport</strong> van 2003 staat dat het aantal overtre-<br />
ders 11 in 2002 in Gelderland Midden 2,9% procent bedraagt, terwijl in het <strong>rapport</strong><br />
van 2002 voor hetzelfde jaar 3,0% bedraagt. Het gaat echter om kleine verschil-<br />
len, derhalve is er toch voor gekozen om deze cijfers hier op te nemen. De cijfers<br />
zijn opgenomen in onderstaande tabel.<br />
Regio 2002 2003<br />
Landelijk 4,3% 3,9%<br />
Gelderland (totaal) 2,8% 3,0%<br />
Politieregio Noord- en Oost Gelderland 2,6% 3,0%<br />
Politieregio Gelderland-Midden 2,9% 3,7%<br />
Politieregio Gelderland-Zuid 2,9% 2,1%<br />
Tabel 2.4: Percentage overtreders van de wettelijke alcohollimiet<br />
In vergelijking met 2002 is het percentage overtreders van de wettelijke alcohol-<br />
limiet in 2003 landelijk gedaald van 4,3 naar 3,9%. Het gaat hier bij niet om een<br />
significante daling. Gelderland scoort met 3,0% gunstig ten opzichte van het lan-<br />
delijk gemiddelde. De stijging ten opzichte van 2002 die in Gelderland heeft<br />
plaatsgevonden is eveneens niet significant. Regionaal zijn er geen cijfers voor-<br />
handen van de achtergrondkenmerken van de overtreders. Landelijk is bekend<br />
dat in de leeftijdsgroep van 25-34 jaar de meeste overtreders voorkomen. Het<br />
percentage mannelijke overtreders in de leeftijd van 18-24 jaar is gedaald (van<br />
4,1% in 2002 naar 3,5% in 2003), terwijl het aandeel vrouwelijke overtreders in<br />
dezelfde leeftijdscategorie is gestegen (van 0,5% in 2002 naar 0,8% in 2003)<br />
(AVV, 2003).<br />
11 Een persoon is in overtreding als bij de blaastest op het politiebureau de geldende alcohollimiet<br />
(Bloedalcoholgehalte ≥ 0,5 ‰) overschreden wordt.<br />
18
Hoofdstuk 3 De Panelstudie<br />
3.1 De onderzoeksmethode<br />
Inleiding<br />
In 2003 is De Grift van start gegaan met een panelstudie in zijn verzorgingsge-<br />
bied (Roomer en Poelmans, 2004). Deze studie is vormgegeven met medewer-<br />
king van het Instituut ‘Bonger’, grondlegger van de Amsterdam Antenne (Korf,<br />
Nabben en Benschop, 2002).<br />
De panelstudie is een beschrijvend onderzoeksinstrument, waarin doorlopend<br />
gegevens worden verzameld over drugs en drugsgebruik in netwerken van Gel-<br />
derse jongeren en jongvolwassen. Deze onderzoeksmethode geeft geen harde<br />
cijfers, maar schetst algemene ontwikkelingen. Ontwikkelingen die enerzijds iets<br />
zeggen over trendsetters, die meer dan gemiddeld met alcohol en drugs experi-<br />
menteren en vaak voortrekkers zijn van nieuwe bewegingen in het uitgaansle-<br />
ven. En anderzijds iets vertellen over jongeren die vanwege hun riskante levens-<br />
stijl eerder in de problemen komen, zoals zwerfjongeren of voor buitenstaanders<br />
moeilijk toegankelijke straatjongeren. Men moet er voor waken om deze bevin-<br />
dingen te generaliseren naar jongeren in het algemeen. De panelstudie gaat in<br />
het algemeen niet over de ‘doorsneejongeren’. Wel kunnen nieuwe ontwikkelin-<br />
gen een algemeen karakter krijgen door zich via trendsetters door te zetten naar<br />
trendvolgers en die zich daarna bij een breder publiek manifesteren (Korf e.a.,<br />
2002).<br />
Panelleden<br />
Centraal bij de panelstudie staan de panelleden. Zij worden halfjaarlijks onaf-<br />
hankelijk van elkaar geïnterviewd. Hiermee wordt voorkomen dat er vertekenin-<br />
gen optreden doordat panelleden elkaar onderling beïnvloeden of napraten. Pa-<br />
nelleden worden niet geïnterviewd over hun eigen gebruik, maar over wat zij<br />
waarnemen in hun sociaal netwerk. Iedereen die deel uitmaakt van het panel<br />
vertegenwoordigt een netwerk of locatie waar alcohol en/ of drugs worden ge-<br />
bruikt. Het selecteren en samenstellen van het panel is een zorgvuldige zaak.<br />
Niet iedereen is geschikt als panellid. Een panellid moet voldoen aan de volgende<br />
criteria<br />
• Hij of zij moet voldoende inzicht hebben in trends in de drugswereld en<br />
kennis hebben over drugs;<br />
19
• Hij of zij moet een sleutelpositie innemen en serieus worden genomen<br />
door het netwerk;<br />
• Hij of zij bevindt zich in een netwerk met een zekere omvang of bevindt<br />
zich in meerdere kleinere netwerken 12 ;<br />
• Hij of zij heeft regelmatig contact met een netwerk van jongeren en jong-<br />
volwassenen tot en met 28 jaar;<br />
• Hij of zij moet een zekere reflectie en helikopterview kunnen aannemen;<br />
• Hij of zij moet zich bevinden in een netwerk of locatie wat zich groten-<br />
deels beweegt in het verzorgingsgebied van de Grift.<br />
Bij de selectie van de panelleden is rekening gehouden met een zo groot moge-<br />
lijke diversiteit aan netwerken en locaties. De panelleden worden onderverdeeld<br />
in de clusters: 1. uitgaanscircuit; 2. straatjongeren en 3. probleemjongeren.<br />
Gestreefd is naar een goede verdeling van de uitgaanders, straatjongeren en<br />
probleemjongeren, waarbij de uitgaansnetwerken verhoudingsgewijs oververte-<br />
genwoordigd zijn. De reden hiervoor is dat met name het uitgaansleven een dy-<br />
namisch wereld is. Een wereld waarin hypes en trends op het gebied van mode,<br />
muziek, maar ook van alcohol en drugs elkaar snel opvolgen.<br />
Bij de selectie van de panelleden heeft ook de locatie of stad waar het netwerk<br />
zich bevindt meegespeeld. Het verzorgingsgebied van De Grift is opgesplitst in<br />
drie regio’s: Midden (Arnhem en Gelderse Vallei), Zuid (Rivierenland en Nijme-<br />
gen) en Oost (Achterhoek en Liemers). In totaal zijn er 26 netwerken. Vijf van<br />
de netwerken bevinden zich in de Regio Oost,veertien in de Regio Zuid (met na-<br />
me in Nijmegen) en zeven in de Regio Midden.<br />
Dat er verhoudingsgewijs veel netwerken uit Nijmegen zijn heeft te maken met<br />
het feit dat de gemeente Nijmegen de panelstudie extra financiert.<br />
Panelmutaties<br />
Het streven is om tweemaal per jaar alle panelleden te interviewen. In een enkel<br />
geval is het niet gelukt om twee keer per jaar een panellid te interviewen. Va-<br />
kantie, drukte of beperkte bereikbaarheid kunnen hiervoor een reden zijn. Jaap<br />
en Suus (7a), René (9a), Charly (12a) en Erik (13a) zijn om deze redenen één<br />
keer geïnterviewd.<br />
Het kan voorkomen dat panelleden om diverse redenen afhaken. Dit kan zijn,<br />
omdat er zich veranderingen in het persoonlijk leven hebben voorgedaan, waar-<br />
12 Het kleinste netwerk vertegenwoordigt tien jongeren en jongvolwassenen, het grootste netwerk<br />
heeft een omvang van vijfhonderd jongeren en jongvolwassenen<br />
20
door een panellid niet meer goed zicht heeft op een bepaald netwerk of locatie.<br />
Het is dan zaak om naar nieuwe panelleden te zoeken, die eenzelfde netwerk of<br />
locatie vertegenwoordigen. Omdat we nieuwe ontwikkelingen in kaart willen<br />
brengen, is het soms noodzakelijk om het panel uit te breiden met leden die een<br />
nieuw netwerk of locatie beschrijven.<br />
De panelmutaties kunnen worden onderverdeeld in drie categorieën: uittredende<br />
panelleden die niet kunnen worden vervangen, vervangen panelleden die worden<br />
vervangen door anderen afkomstig uit hetzelfde of gelijksoortige netwerk en<br />
nieuwe panelleden die een nieuwe locatie of netwerk vertegenwoordigen.<br />
Uittredende panelleden<br />
In totaal zijn er twee personen die uit het panel getreden zijn en die niet zijn<br />
vervangen.<br />
• Rosa, 2a, bezoeker van een kleinschalige club en danceparty’s, gaat nog<br />
slechts af en toe uit en is niet meer voldoende op de hoogte van het<br />
drugsgebruik in het netwerk. Het netwerk maakt na meting 2 geen deel<br />
meer uit van het panel.<br />
• Charly, 12b; is niet meer werkzaam als pedagogisch medewerker in een<br />
residentiële jeugdinrichting voor jongeren met meervoudige problematiek.<br />
Het netwerk maakt na meting 1 geen deel meer uit van het panel.<br />
Vervangen panelleden<br />
Een panellid heeft geen goed zicht meer op een locatie. Hij is vervangen door<br />
een nieuw panellid die een betere kijk op deze locatie heeft.<br />
• Raphaël, 4b, bezoeker van grootschalige discotheken in de Achterhoek<br />
gaat sinds hij een nieuwe vriendin heeft veel minder vaak uit. Juriaan, 4b,<br />
neemt zijn plaats in. Juriaan is stamgast van één van de grootschalige dis-<br />
cotheken en bezoekt daarnaast veel Achterhoekse feesten als de kermis-<br />
sen in de verschillende dorpen en de Zwarte Cross.<br />
Nieuwe panelleden<br />
Acht personen zijn nieuw in het panel. Zij zijn geworven na tips van het straat-<br />
hoekwerk en op basis van eigen veldwerk op locaties.<br />
• Billy (16a) liefhebber van de muzieksoort metal.<br />
• Stuffan (17a) maakt deel uit van de teknoscene.<br />
• Karin (18a) maakt onderdeel uit van de kraakscene en is tevens bezoeker<br />
van teknoparty’s<br />
• Wally (19a) heeft contact met een groep allochtone deviante jongeren in<br />
Nijmegen.<br />
21
• Wendy (20a) heeft samen met haar vrienden een voorkeur voor hardcore<br />
house.<br />
• Politieagent Doetinchem (21a) heeft als taakaccent de horeca van Doetin-<br />
chem.<br />
• Politieagent Nijmegen (22a), netwerker in de Nijmeegse binnenstad waar<br />
veel horecagelegenheden gevestigd zijn.<br />
• Politieagent Arnhem (23a), werkzaam in het uitgaanscentrum van Arn-<br />
hem: de Korenmarkt.<br />
Het huidige panel telt 24 panelleden, die zicht hebben op totaal 26 netwerken of<br />
locaties. Twee Panelleden hebben zicht op meer dan één netwerk of locatie. In<br />
bijlage B wordt een overzicht gegeven van de netwerken of locaties van de pa-<br />
nelleden.<br />
Werkwijze<br />
Voor de interviews van de panelleden hebben we grotendeels gebruik gemaakt<br />
van de semi-gestructureerde vragenlijst 13 van Antenne en de vragenlijst van het<br />
onderzoek ‘Dörkumse Jongeluu veur wie zoepen en blowen te wiet gaot’ (Bou-<br />
wens en de Rover, 2001).<br />
De interviews zijn in het voorjaar en najaar van 2004 afgenomen. De tijdsduur<br />
van de interviews varieerde van één tot drie uur. Nieuwe panelleden hebben<br />
eerst een (telefonisch dan wel mondeling) voorgesprek gehad, waarin uitleg werd<br />
gegeven en waarin de selectiecriteria werden doorgenomen. Vervolgens is een<br />
afspraak gemaakt voor een interview. De interviews zijn respectievelijk in een<br />
café, restaurant, bij De Grift, bij iemand thuis of op zijn of haar werk afgenomen.<br />
Hierbij zijn er soms meerdere afspraken nodig geweest met eenzelfde persoon<br />
om een interview af te nemen. Sommige interviews zijn opgenomen op een cas-<br />
setterecorder. Vervolgens zijn alle interviews zo snel mogelijk uitgewerkt. Het<br />
streven is hierbij geweest om dezelfde dag de interviews uit te werken. Om de<br />
anonimiteit van de panelleden en uitgaansgelegenheden te waarborgen worden<br />
zij gecodeerd weergegeven. Zo worden panelleden aangeduid met een nummer<br />
en bij degenen die meer dan één netwerk bestrijken, met een toevoeging van de<br />
letter a en b voor de afzonderlijke netwerken. Panelleden en horecagelegenhe-<br />
den hebben een schuilnaam gekregen. Dorpen worden niet met naam genoemd,<br />
maar krijgen een letter, als bijvoorbeeld dorp A. Anonimiteit is van belang om de<br />
panelleden, dorpen en horecagelegenheden te beschermen tegen derden.<br />
13 In een semi-gestructureerde vragenlijst liggen de vragen en antwoorden niet van tevoren vast,<br />
maar de onderwerpen wel. (Baarda e.a., 1995)<br />
22
Opbouw hoofdstuk panelstudie<br />
In deze <strong>Tendens</strong> wordt verslag gedaan van de tweede (t2) en derde meting (t3).<br />
De panelleden worden eerst geïntroduceerd. Hierbij wordt een onderscheid ge-<br />
maakt tussen de clusters uitgaanscircuit, straatjongeren en probleemjongeren.<br />
Na de introductie worden de resultaten naar middel weergegeven. Bij de be-<br />
schrijving naar middel wordt er indien relevant een onderscheid gemaakt tussen<br />
de clusters van de uitgaanders, straat- en probleemjongeren. Het hoofdstuk<br />
wordt afgesloten met een paragraaf over geruchten, signalen en trends. Een<br />
trend is het resultaat van een cumulatie van verschillende ontwikkelingen die al<br />
langer aan de gang zijn. Dit betekent dat er nu na drie metingen voorzichtig uit-<br />
spraken kunnen worden gedaan over trends.<br />
3.2 Uitgaanscircuit, Straat- en Probleemjongeren<br />
3.2.1 Cluster uitgaanscircuit<br />
Diverse panelleden hebben zicht op het uitgaanscircuit. Enerzijds zijn dit profes-<br />
sionals, als gastheren, clubmedewerkers en agenten. Zij kunnen een beschrijving<br />
geven over ontwikkelingen en diversiteit van het Gelderse uitgaansleven. Ander-<br />
zijds zijn er de panelleden, die onderdeel uitmaken van een bepaalde uit-<br />
gaans(sub)cultuur. Deze panelleden kunnen dieper ingaan op aspecten als ritue-<br />
len van gebruik, waardering middelen, de betekenis van een middel voor de sub-<br />
cultuur en dergelijke. Diverse toonaangevende uitgaans(sub)culturen zijn verte-<br />
genwoordigd in het panel. Nieuwe panelleden en de bijbehorende netwerken<br />
worden hieronder geïntroduceerd, de bestaande panelleden worden nog eens<br />
kort gememoreerd.<br />
De professionals<br />
Arnhem en Nijmegen zijn de grote steden in het werkgebied van De Grift. Beide<br />
steden kennen een grote diversiteit in uitgaan. De Arnhemse Korenmarkt is met<br />
ongeveer negentig horecabedrijven Nederlands derde uitgaansplein 14 . Bezoekers<br />
van dit uitgaansplein typeren het uitgaansleven in Arnhem niet als bijzonder<br />
trendy, maar wel divers. (Riper en Korf, 2000). Diverse panelleden hebben zicht<br />
vanuit hun professie op de Arnhemse uitgaansgelegenheden. In het panel zit een<br />
agent (23a), die zicht heeft op de Korenmarkt en de overige horecagelegenheden<br />
in de Arnhemse binnenstad. Charly (12a) is werkzaam als gastheer in een Arn-<br />
hemse bar-dancing en soms in enkele nachtgelegenheden. Dennis en Anna (11a)<br />
werken als barmedewerkers in een Arnhemse club. Het uitgaansleven in Arnhem<br />
14 www.arnhem.nl<br />
23
eperkt zich niet alleen tot de reguliere horeca. Ook dit jaar organiseerde onder<br />
andere het bedrijf ID&T in het Gelredome enkele party’s. Het eerst concert van<br />
dj Tiësto was zo snel uitverkocht, dat de organisator besloot tot een extra party.<br />
Niet alleen het Gelredome, maar ook in de Arnhemse Rijnhal en in de buitenlucht<br />
werden verschillende party’s georganiseerd.<br />
De uitgaansgelegenheden in Nijmegen liggen in vergelijking met Arnhem meer<br />
verspreid over de gehele binnenstad.<br />
“De Nijmeegse horeca wordt bezocht door studenten, gothic- 15 , metal-, jonge-,<br />
alternatieve- en Marokkaanse jongeren, Turkse mannen, homoseksuelen, ouderen<br />
en zo kan ik nog wel even doorgaan. Je ziet dat deze zich clusteren in bepaalde<br />
uitgaansgebieden, clubs, cafés of discotheken. Housepubliek zie je minder in de<br />
binnenstad, die gaan meer naar The Matrixx. Een paar keer per jaar wordt er in<br />
de binnenstad een houseparty georganiseerd voor een duizendtal mensen, dan zie<br />
je deze jongeren wel weer terug.” (Agent Nijmegen, 22a, t3)<br />
In het panel zit een agent (22a) die goed zicht heeft op de Nijmeegse horecage-<br />
legenheden en haar publiek. René (9a) is werkzaam als gastheer in een populai-<br />
re Nijmeegse bar-dancing, dat zich vooral richt op een breed publiek (main-<br />
stream).<br />
De andere Gelderse (kleinere) steden en dorpen kennen een minder grote diver-<br />
siteit aan uitgaansmogelijkheden. Ieder plaatsje heeft zijn eigen café of soms<br />
een jongerencentrum. Raphaël (4a) is werkzaam in een van deze jongerencentra<br />
in een klein Achterhoeks dorp.<br />
Er is een aantal plaatsen die een regiofunctie heeft voor wat betreft uitgaan. Dit<br />
zijn enerzijds plaatsen waar grote discotheken zijn gevestigd als bijvoorbeeld De<br />
Rodenburg in Beesd, De Linde in Groesbeek, Radstake in Varsseveld, Happy<br />
Dayz in Culemborg en de Achterhoek Arena in Dinxperlo. Anderzijds zijn dit klei-<br />
nere steden die een uitgaanscentrum met een regiofunctie hebben, zoals Ede,<br />
Tiel en Doetinchem. Deze centra trekken jongeren uit de omliggende regio. In<br />
het panel zit een agent (21a) uit Doetinchem die zicht heeft op het uitgaanscen-<br />
trum in Doetinchem.<br />
15 Gothic subcultuur is ontstaan uit een fictieve literaire stijl in de 18e en 19e eeuw. De stijl vind z’n<br />
wortels in boeken als bijvoorbeeld Frankenstein en het werk van Edgar Allen Poe. Deze boeken<br />
kenmerken zich door een groteske, mysterieuze, desolate sfeer. Gothic heeft een eigen stijl qua<br />
mode. Zwarte kleding, sieraden met symbolen uit de Keltische, Egyptische of christelijke cultuur,<br />
witte huidskleur, witte foundation in de make-up, zwarte lipstick, gebleekt en gekleurd haar worden<br />
meer dan eens aangetroffen.<br />
24
Kommer en kwel in de horeca<br />
De professionals constateren dat de horeca het moeilijk heeft. Nu is het soms<br />
alleen op zaterdag druk in een horecagelegenheid, waar het vroeger meerdere<br />
dagen per week druk was. Een aantal horecagelegenheden heeft zijn deuren<br />
moeten sluiten en erg veel nieuwe clubs en cafés komen er niet bij. Er worden<br />
diverse reden aangegeven waarom het minder goed gaat met de horeca: concur-<br />
rentie van de grote party’s, hoge prijzen voor een consumpties en het beste-<br />
dingspatroon van de consument.<br />
Indrinken en prijsacties<br />
Indrinken draagt er niet aan bij dat het beter gaat met de horeca. Het zijn met<br />
name jonge jongeren van vijftien tot begin twintig jaar die groepsgewijs veel al-<br />
cohol vóór het bezoek aan de horecagelegenheid consumeren. Ze verzamelen<br />
zich thuis of soms op straat. Drank nemen ze van huis mee of uit de supermarkt.<br />
Soms kopen ze de alcohol in de stad bij een broodjeszaak, die voor lage prijzen<br />
tot vroeg in de morgen alcohol mag verkopen. Op deze manier kost het uitgaan<br />
minder geld. Gevolg is wel dat een deel van de bezoekers aangeschoten de hore-<br />
ca binnen komt en in de gelegenheid nog maar enkele consumpties gebruikt.<br />
Een aantal horecaondernemingen probeert met prijsacties op de slechtere tijden<br />
en het indrinken in te spelen.<br />
“Je hebt het Swing gehad die met de actie ‘zuip je de pleuro voor elf euro’ is geko-<br />
men. Bij Heartland kreeg je voor negentig eurocent een consumptie. Nog een andere<br />
gelegenheid heeft op donderdag alle drankjes voor een euro aangeboden.” (Agent<br />
Arnhem, 23a, t3)<br />
Doetinchem heeft sinds kort Crazy Euro’s, die voor één euro een biertje aanbiedt<br />
en twee euro voor een mix vraagt. Ook een aantal bruine cafés doen mee aan<br />
deze prijsacties.<br />
“Voor een gastheer zijn prijsacties niet prettig. Je hebt met veel meer dronken men-<br />
sen te maken, zeker tien keer zoveel als normaal en dit vertaalt zich in meer agres-<br />
sie.” (Charly, gastheer, t3)<br />
De agenten uit het panel constateren, dat de slechtere tijden voor de horeca er<br />
toe bijdragen dat fouilleren niet overal de hoogste prioriteit meer heeft.<br />
25
“Dat het slecht loopt in de horeca is er ook debet aan dat portiers niemand fouille-<br />
ren in de Doetinchemse horeca. Door fouilleren kunnen klanten zich minder wel-<br />
kom voelen en niemand wil klanten weren. Dit betekent automatisch dat er zo erg<br />
weinig drugs in beslag worden genomen”. (Agent Doetinchem, 21a, t3)<br />
Leeftijdsgrens<br />
Een ander aspect waar de horeca mee te maken heeft is de Drank- en horeca-<br />
wet. Deze wet stelt dat jongeren onder de zestien jaar geen zwak alcoholhou-<br />
dende drank 16 en jongeren onder de 18 jaar geen sterke drank 17 mogen kopen.<br />
De Voedsel en Waren Autoriteit controleert hierop. Bij overtreding volgt een boe-<br />
te. Deze wetgeving wordt als moeilijk na te leven ervaren. Want ook al wordt er<br />
gevraagd naar legitimatie, soms blijkt dat er volgens de gastheren valse legiti-<br />
maties in omloop zijn.<br />
De populaire Nijmeegse bar-dancing waar René (9a) werkzaam is, heeft maatre-<br />
gelen genomen naar aanleiding van de Drank- en Horecawet. De leeftijdgrens is<br />
verhoogd van zestien naar achttien jaar. Er wordt op de zaterdagavond minder<br />
house en meer klassieke rockmuziek gedraaid, als de Rolling Stones en Elvis<br />
Presley. De muziek moet een ouder publiek aanspreken en er voor zorg dragen<br />
dat jonge stappers naar andere gelegenheden gaan.<br />
“We hebben dit jaar twee keer bezoek gehad van mensen die controleren op het<br />
schenken aan minderjarigen en doorschenken. Na afloop maken deze mensen<br />
veelal bekend dat zij geweest zijn. Een collega horeca instelling heeft door het<br />
schenken aan minderjarigen een hoge boete gekregen. Dat wil je niet.” (René,<br />
gastheer, 9a, t3)<br />
De Uitgaans(sub)culturen<br />
Er bestaat een grote diversiteit aan uitgaans(sub)culturen in Gelderland. Enkele<br />
hiervan zijn in het panel vertegenwoordigd. De panelleden die zicht hebben op<br />
de uitgaan(sub)culturen maken ook deel uit van deze en kunnen beter dan pro-<br />
fessionals een beschrijving van binnenuit geven. Hieronder worden de diverse<br />
uitgaans(sub)culturen en haar panelleden beschreven. De meeste van deze cul-<br />
turen zijn niet gebonden aan één uitgaansgelegenheid. Ze zijn erg mobiel en be-<br />
zoeken landelijke feesten of feesten elders in de regio.<br />
16 Alcoholhoudende drank met minder dan vijftien procent alcohol<br />
17 Alcoholhoudende drank met vijftien of meer procent alcohol<br />
26
Dance (Trance en Techno)<br />
Dance is een verzamelbegrip voor elektronische dansmuziek. Jaap en Suus (7a)<br />
zijn liefhebbers van dance. Dit zelfde geldt voor Carolien (15a) en Rosa (2a).<br />
Trance en techno heeft hun voorkeur. Trance is pompeuze house met dwingende<br />
vierkwartsmaat, die wordt begeleidt door dromerige melodieën en psychedeli-<br />
sche effecten en wordt afgewisseld met drumclimaxen. Techno is dance geken-<br />
merkt door monotone ritmes en abstracte melodieën waarbij zang veelal ont-<br />
breekt (Junte 2002). Techno heeft meer stevige beats dan trance. Om de lees-<br />
baarheid te vergroten wordt in dit hoofdstuk van dance gesproken, waar mee<br />
hier wordt bedoeld trance en techno.<br />
Jaap en Suus (7a) zijn VIP gasten bij The Tube één van de meest toonaange-<br />
vende clubs in Gelderland. Deze club staat bekend om zijn nationale en interna-<br />
tionale dance dj’s, de goede sfeer en show. Naast The Tube bezoeken ze ook<br />
landelijke danceparty’s, als Dancevalley of Innercity, waar veel techo en trance<br />
wordt gedraaid. Hier kunnen ze ook Rosa (2a) tegen komen, die in een ‘hoogop-<br />
geleid’, ‘hip’ en ‘trendy’ netwerk zit. Een verzamelplaats in Nijmegen waar Rosa<br />
haar vrienden ontmoet is Lemon. Elkaar ontmoeten is in Lemon net zo belang-<br />
rijk als de muziek. In het weekend draait er een DJ. Er wordt niet gedanst, maar<br />
‘gesocialised’ op de comfortabele stoelen en banken. Carolien (15a) komt ook in<br />
Lemon, zij bezoekt geen landelijke dancefestivals. Haar uitgaansleven concen-<br />
treert zich vooral in Nijmegen. Lemon is voor haar belangrijk, maar niet belang-<br />
rijker dan Nijmeegse housefeestjes als de ‘Extravaganza’ of dancefeestjes in een<br />
Nijmeegs poppodium.<br />
Hardhouse en hardcore<br />
Hardhouse is stevige dance en sneller dan trance en techno. Hardhouse wordt<br />
gekenmerkt door pompende muziek met veel ‘beats per minute (BPM)’. Bekende<br />
dj’s zijn Paul Elstak, Korsakoff en Neophyte. Grote landelijke feesten zijn Masters<br />
of Hardcore en Thunderdome. In de club waar Dennis en Anna (11b) werken<br />
wordt hardhouse steeds meer geprogrammeerd. Deze avonden worden in tegen-<br />
stelling tot de ‘trance avonden’ goed bezocht. Bij hardhouse komt een overwe-<br />
gend Nederlands publiek, vaak gekleed in merken als Fred Perry of Lonsdale.<br />
Ook zie je veel houthakkersblouses die tot aan de bovenste knoop zijn dicht ge-<br />
maakt. Vrouwen hebben nog wel eens een schotse rok aan.<br />
“Hardhouse loopt goed. De avonden beginnen vroeg. Rond elf uur is de club vol en<br />
staat er zelfs een rij voor de deur. Uit het hele land komen mensen op deze fees-<br />
ten af. Onderling is er altijd weinig trammelant en de sfeer is goed. De muziek<br />
staat altijd keihard. Gepraat wordt er niet, het is stampen!” (Dennis en Anna,<br />
clubmedewerkers, 11b, t3)<br />
27
Wendy (20a) maakt onderdeel uit van een hardcore scene, die nog sneller is dan<br />
hardhouse. De groep trekt door heel Gelderland. Weekenden zijn om met elkaar<br />
samen te zijn en te feesten. Discotheken worden niet bezocht, party’s wel.<br />
“Wij gaan niet uit, wij gaan feesten! Dat is een wezenlijk verschil. Feesten is<br />
doorgaan en uitleven. Voor een feest gaan we altijd wel bij iemand zitten. Beetje<br />
indrinken, een pilletje en soms komt er een spiegeltje langs voor de coke. Dan<br />
gaan we naar het station met zijn allen. De meisjes hebben wat Breezers bij zich,<br />
de jongens bier. Op het feest is het gaan en na afloop weer samen naar huis.<br />
Thuis dan nog even afteren.” (Wendy, hardcore, 20a, t3)<br />
Tekno en krakersscene<br />
Veel van Stuffans (17a) vrienden zijn vroegtijdig opgehouden met school en<br />
hebben veelal ongeschoold werk. Sommige ziet Stuffan dagelijks, anderen ont-<br />
moet hij op de teknoparty’s. Tekno is een hardere en snellere variant van tech-<br />
no. Tekno lijkt het meest op een kruising tussen acid en gabber, maar dan nog<br />
rauwer. Tekno-aanhangers treffen elkaar in binnen –en buitenland op alternatie-<br />
ve, niet commerciële en het liefst illegale teknoparty’s. (Nabben, 2000)<br />
De organisatie weet de illegale feesten goed geheim te houden. De locatie ver-<br />
schilt. Soms is het een oude fabriek, soms een tunnel of een stuk braakliggend<br />
terrein. Niets is gefaciliteerd: EHBO noch wc. Er zijn soms kraampjes waar drank<br />
wordt verkocht. Kort van tevoren wordt de locatie doorgebeld. De feesten zijn<br />
voor een ‘incrowd’, een beperkte groep variërend van soms vijftig mensen tot<br />
een paar honderd mensen. Op een teknoparty draaien verschillende dj’s (sound-<br />
systems), soms vanuit draaitafels, die nog in de auto staan.<br />
“Tekno is een bepaalde levenswijze. De liefhebbers vinden geld en materialistische<br />
zaken onbelangrijk. Daarom wordt er ook nooit geld gevraagd voor het bezoeken<br />
van een party. Drugs wordt op een party veel gebruikt. Het is niet dat het persé<br />
moet, maar het gebeurt wel. De drugs op deze feesten zijn makkelijker verkrijg-<br />
baar en goedkoper en worden vaak samen gedeeld.” (Stuffan, tekno, 17a, t2)<br />
Een deel van de krakersscene waar Karin (18a) deel van uitmaakt, bezoekt naast<br />
de kraakcafés ook de illegale teknoparty’s. Dit zijn met name de ‘feestkrakers’.<br />
Deze groep onderscheidt zich van de ‘principiële krakers’. De principiële krakers<br />
zijn veel bezig met woonrecht, leegstand en zijn sterk gemotiveerd om iets te<br />
doen met een pand. Er worden bijvoorbeeld eetcafés opgezet of thema-avonden<br />
georganiseerd. ‘Feestkrakers’ zijn hier minder mee bezig. Zij leven om te fees-<br />
ten: een pand is slechts een plaats om tijdelijk te wonen.<br />
28
“We zijn echt helemaal gefixeerd op feesten. Niet alleen omdat het lang-leve-de-<br />
lol is. Feesten is ook een manier om te ontsnappen aan de maatschappij waarin<br />
we leven. Een maatschappij vol negativiteit. Je wordt er niet vrolijk van. Ook als<br />
je kijkt hoe er met elkaar omgegaan wordt. Velen zijn erg teleurgesteld in alles en<br />
iedereen. Sommige hebben al een hele hulpverleningscarrière erop zitten. Soms<br />
lijkt het alsof ze in niemand meer enige verwachting hebben.” (Karin, kraker, 18a,<br />
t3)<br />
De jongeren zien eruit als punkers en lopen in gescheurde broeken, sweaters,<br />
met een grote capuchon en hebben hanenkammen en piercings.<br />
Metal<br />
Billy (16a) woont in de regio Rivierenland. Vanaf donderdag tot en met zondag-<br />
nacht is het voor haar en haar vrienden stappen en lol maken. De vriendengroep<br />
bestaat uit een vaste groep van 25 personen, voornamelijk mannen. Dit komt<br />
door de wilde manier van feesten. Een festival of concert bestaat uit pogoën,<br />
stagediven, elkaar trappen en dan weer gezellig een biertje met elkaar drinken.<br />
De muziek metal 18 is een bindende factor. Diverse concerten worden bezocht van<br />
onder andere Machinehead, Sepultara en Soulfly. Metal staat bekend om zijn<br />
‘dresscode’, maar daar doen Billy en haar vrienden niet aan mee.<br />
“Je moet doen wat je wilt en dus ook niet gaan vasthouden aan dresscodes.<br />
Dreads, afgescheurde broeken, slippers alles kan en mag, zolang het je eigen<br />
keuze is. Ook zitten er wel punkelementen in als buttons, leren armbanden en<br />
grote ringen. We combineren verschillende stijlen tot een eigen unieke stijl.”<br />
(Billy, metal, 16a, t2)<br />
Is er geen concert, dan zijn Billy en haar vrienden te vinden in lokale uitgaansge-<br />
legenheden, een enkele keer op een houseparty, maar vooral op festivals, als<br />
Pinkpop, Paaspop en Lowlands.<br />
“De voorbereidingen voor een meerdaags festival beginnen weken van tevoren.<br />
Bier, drugs, tenten en muziek worden ruim van tevoren geregeld. Een deel ver-<br />
trekt vroeg naar een festival, zodat ze dicht bij het hek staan om op dezelfde plek<br />
te gaan staan als voorgaande jaren. De legertent wordt opgezet, soundsystems<br />
worden geplaatst en de rest van de tenten worden er omheen gezet. Zo ontstaat<br />
er een klein dorp op het festivalterrein. Overdag gaan de meeste naar het festival<br />
en ’s avonds is het feest in de legertent. Eén uit de groep is dj en draait de hele<br />
18 Metal is een popmuziekstijl die is ontstaan in de Verenigde Staten. De oorsprong van metal ligt<br />
in de jaren zeventig. Een metal band bestaat vrijwel altijd uit een drums, basgitaar en leadgitaar.<br />
Metal is er in verschillende soorten. Heavy metal is de bekendste van de metal-genres. Heavy Metal<br />
wordt gekenmerkt door agressieve ritmes, zwaar versterkte elektrische gitaargeluiden en duistere<br />
tonen.<br />
29
Urban<br />
nacht door. Niet alleen punk en metal, maar alle soorten muziek, als het maar<br />
dansbaar is. Alles draait namelijk om de lol.” (Billy, metal, 16a, t2)<br />
Het afgelopen jaar zijn er nog nooit zoveel feesten in Gelderland en de rest van<br />
Nederland georganiseerd waarin het woord urban in voorkomt. Urban is een ver-<br />
zamelnaam voor ‘zwarte’ muziek, variërend van dancehall, hiphop tot R&B, maar<br />
er kunnen ook housebeats door de muziek heen klinken. Vroeger werden urban<br />
avonden hiphop- of R&B avonden genoemd. De huidige urban feesten lijken het<br />
meest op de vroegere R&B feesten, met als verschil dat er meer muzieksoorten<br />
worden gedraaid dan alleen R&B. Urban is ‘hot’. In het panel zit geen panellid dat<br />
onderdeel uitmaakt van een ‘urbannetwerk’. Wel hebben Dennis en Anna (11a)<br />
goed zicht op de urbannights in Royal. Urban en hardhouse zijn de best lopende<br />
avonden in de Arnhemse Royal. Ook The Tube heeft inmiddels avonden waar<br />
Urban wordt gedraaid.<br />
‘Høkers’<br />
“De bezoekers van de urbannights besteden veel aandacht aan ‘de looks’. Ze zijn<br />
het meest stijlvol gekleed van iedereen. Een verzorgd uiterlijk en kleding van dure<br />
merken zijn typerend. Bezoekers hebben een diverse culturele achtergrond. Ma-<br />
rokkaanse- en Antilliaanse mannen en Nederlandse vrouwen zijn de grootste<br />
groep.” (Dennis en Anna, clubmedewerkers, 11a, t2)<br />
De Achterhoekse formatie Normaal heeft de term ‘høken’ geïntroduceerd. Høken<br />
slaat nu niet alleen meer op Normaal. Høkers zijn Achterhoekers die van gezel-<br />
ligheid , drank en feesten houden.<br />
“Wij spreken niet van boeren. Je wordt daarmee teveel in een hoek geplaatst. Wij<br />
houden ook van dance. We zijn Achterhoekers die van feesten houden. Achter-<br />
hoekers doen niet moeilijk, maken met iedereen contact en houden van gezellig-<br />
heid. Uitgaan is drinken, feesten, hossen, springen en dansen.” (Juriaan, høker,<br />
4b, t3)<br />
Het uitgaan van Juriaan (4b) en zijn vrienden speelt zich grotendeels in de Ach-<br />
terhoek af. Heaven, een discotheek die plaats biedt aan een paar duizend men-<br />
sen, is erg populair. Bij Heaven wordt er naast rock, ‘top 40 house’ en Neder-<br />
landse muziek gedraaid. Behalve naar Heaven gaat Juriaan naar alle kermissen<br />
in de Achterhoek. Het belangrijkste van de kermis is de biertent waar iedereen<br />
zich verzamelt. Jaarlijks is er de Zwarte Cross in Halle, georganiseerd door de<br />
Achterhoekse formatie ‘Jovink en The Voederbietels’. De Zwarte Cross werd dit<br />
jaar bezocht door veertigduizend mensen.<br />
30
“Met tenten en omgebouwde caravans gaan we naar de Zwarte Cross. De Zwarte<br />
Cross is muziek en motorcross. Super gezellig! Lekker bier drinken, ontspannen<br />
en met iedereen praten. Gewoon jezelf zijn en niet moeilijk doen. Kleding? Volle-<br />
dig onbelangrijk. Dat wordt zo smerig en vies, dat je het na afloop kan weggooi-<br />
en.” (Juriaan, høker, 4b, t3)<br />
3.2.2 Cluster Straatjongeren<br />
De groep straatjongeren wordt vertegenwoordigd door professionals die uit hoof-<br />
de van hun functie frequent contact hebben met rondhangende 19 jongeren. Een<br />
uitzondering is Erik (13a), die als supporter onderdeel uitmaakt van de harde<br />
kern van een Gelderse betaalde voetbalclub.<br />
Een deel van de straatjongeren is ook uitgaander. Een groot verschil tussen de<br />
uitgaanders en de straatjongeren is dat het accent bij de straatjongeren meer<br />
ligt op het alledaagse leven in de eigen woonomgeving.<br />
In totaal worden er vier netwerken van straatjongeren in deze <strong>Tendens</strong> beschre-<br />
ven.<br />
Straatjongeren in de Achterhoek<br />
Jerry (1a) kent een groep jongeren uit een dorp in de Achterhoek. De groep<br />
kwam tot voor kort regelmatig samen in het jongerencentrum. Na een aantal<br />
incidenten mogen ze hier niet meer komen. Nu wordt er op straat of op overdek-<br />
te plaatsen verzameld. Incidenteel gaan de jongens naar een hardhouse party.<br />
Overdag gaan de meesten via het leerlingwezen naar school.<br />
Het dorp zal volgens Jerry waarschijnlijk altijd de plaats blijven waar ze blijven<br />
wonen. Studeren in de stad is voor deze jongeren niet weggelegd. Meiden zijn in<br />
de minderheid, veelal zijn ze de vriendin van één van de jongens. Over het<br />
drugsgebruik van meiden zijn de jongens stellig:<br />
“Jongens gebruiken drugs, vrouwen niet. Dat ziet er niet uit, je doet dat gewoon<br />
niet als vrouw en zeker niet als vriendin zijnde van één van ons. Drank is voor de<br />
meiden akkoord, maar niet in te grote hoeveelheden en geen bier.”<br />
(Citaat jongere, Jerry 1a, veldwerker, t3)<br />
19 Rondhanggedrag wordt veelal als een arme vrijetijdsbesteding en als opmaat voor meer problemen<br />
gezien. Vaak wordt het in verband gebracht met jeugdbendes en criminaliteit. Deze kijk op<br />
rondhangen is eenzijdig en dus beperkt. Rondhangen vervult voor veel jongeren een belangrijke<br />
functie, die los staat van criminaliteit of ander problematisch gedrag. Rondhangen betekent het<br />
toe-eigenen van een ruimte om samen met gelijkgezinde jongeren onder elkaar en buiten het bereik<br />
van volwassenen te zijn. (Junger, Vinken, van der Laan, Diepstraten en van den Akker 1998).<br />
31
Naast de groep jongeren in dorp A (1a) heeft Jerry (1b) ook contact met een<br />
groep jongeren in een nabijgelegen dorp (dorp B). Deze jongeren zijn jonger en<br />
minder extreem in het gebruik van drugs dan de jongeren uit dorp A. Het zijn<br />
schoolgaande, thuiswonende jongeren die graag samenscholen op straat. Daar<br />
praten ze met elkaar en soms drinken ze wat of blowen ze stiekem. Op zijn tijd<br />
worden ze, waar ze rondhangen, door de politie weggestuurd. In het weekend<br />
gaan ze naar het jongerencentrum. De oudere jongeren bezoeken soms ook een<br />
regionale discotheek.<br />
Straatjongeren in de stad<br />
Stefano (6a) is veldwerker in Arnhem, waar hij contact heeft met een groep jon-<br />
gens. De dagbesteding van de jongeren bestaat uit werken, of naar school gaan<br />
en vervolgens de rest van de dag, in weer en wind, buiten samen ‘hangen’. Het<br />
samen blowen, relaxen en ‘chillen’ geeft ze rust. Ze voelen een grote druk om te<br />
presteren voor een goede maatschappelijke toekomst. In het weekend is het<br />
‘partytime’. In de zomer verzamelen ze bij het water om te vissen en drugs te<br />
gebruiken. Steeds vaker wordt er een party bezocht (eens in de twee maanden),<br />
liefst hardstyle 20 . Bij een party en tijdens het vissen zijn alleen mannen aanwe-<br />
zig.<br />
“Meiden moeten een zekere afstand houden. Zij moeten zich bewust zijn van hun<br />
positie. Geen grote mond geven, want dan worden ze afgebrand. Meiden komen<br />
wel bij de groep, maar blowen niet of veel minder. Op één uitzondering na dan.<br />
Een meisje blowt veel en neemt geregeld een lijntje. Dit vinden de jongens wreed,<br />
omdat het niet past in het beeld van een vrouw. Ze willen niet dat hun vriendin dit<br />
ook doet, want dat vinden ze voor een vrouw te junkerig.” (Stefano, veldwerker,<br />
6a, t2)<br />
De harde kern<br />
De harde kern van een Gelderse betaalde voetbalclub waar Erik (13a) deel van<br />
uitmaakt wijkt af van de groep straatjongeren. De leden van de harde kern zijn<br />
ouder en hebben een gevarieerdere achtergrond. Erik kent een groot deel van de<br />
harde kern. Regelmatig valt er door een stadionverbod tijdelijk iemand af. Na het<br />
stadionverbod komen ze weer terug, want voetbal is alles voor deze supporters.<br />
De harde kern staat niet goed bekend en dat vinden ze positief. Recentelijk zijn<br />
diverse leden opgepakt in verband met een actie tegen andere supporters. Deze<br />
mannen krijgen hierdoor veel respect van de andere leden. De leden zijn trots op<br />
deze incidenten. Een stadionverbod is vervelend, maar geeft wel status.<br />
20 Een mix van techno en gabber, gekenmerkt door harde en snelle basdreunen.<br />
32
In hun kledingkeuze zijn ze conservatief. De meeste jongens dragen bomber-<br />
jacks, een strakke spijkerbroek en sportschoenen. T-shirtjes van de club zijn uit<br />
den boze. Soms draagt iemand een club-sjaaltje. Leden van de groep zijn het<br />
liefst onherkenbaar als fan, ze willen niet als zodanig opvallen bij de politie of<br />
tegenstander.<br />
Tijdens het uitgaan komt Erik regelmatig ook andere jongens tegen. Ze dragen<br />
dan wel trendy kleding. Er is een soort van ‘voetbaloutfit’ en ‘uitgaansoutfit’. Een<br />
deel van de groep is afkomstig uit de dancescene. Op sommige houseparty’s<br />
komt het wel eens tot een confrontatie met andere supportersgroepen.<br />
3.2.3 Cluster Probleemjongeren<br />
Het derde en laatste cluster zijn de probleemjongeren. De scheiding tussen<br />
straatjongeren en probleemjongeren is soms arbitrair. Sommige straatjongeren<br />
kunnen zich tot probleemjongeren ontwikkelen of zitten hier dicht tegenaan. Uit<br />
de literatuur blijkt dat er geen eenduidige definitie van probleemjongeren bestaat<br />
(Groot en Kunst, 2004). Terugkerende elementen bij definities rondom pro-<br />
bleemjongeren zijn problemen op de leefgebieden school, werk, gezin, psychoso-<br />
ciale problematiek, vrije tijd, middelengebruik en criminaliteit (o.a. Bieleman<br />
e.a., 2002 ). De vier netwerken van probleemjongeren worden vertegenwoordigd<br />
door een welzijnswerker, twee veldwerkers en een winkelier 21 , die vanuit hun<br />
professie vrijwel dagelijks contact hebben met deze jongeren.<br />
Deviante jongens<br />
Wally (19a), die nieuw is in het panel, heeft vanuit zijn functie als welzijnswerker<br />
contact met een groep deviante jongens. De groep herbergt verschillende etnici-<br />
teiten: Antillianen, Surinamers, Marokkanen, Nederlanders en Egyptenaren. Wal-<br />
ly heeft de jongens zien opgroeien en beschrijft de groep als een ‘kleine bende’.<br />
Iedereen is bekend bij de politie. Een groot deel houdt zich met diefstal bezig.<br />
Sommigen hebben hiervoor ook vast gezeten. De Antilliaanse jongens zijn ge-<br />
specialiseerd in dealen, zij zeggen ook ‘als school en werk mislukt, dan is er altijd<br />
nog de coke’. Veel jongeren komen uit eenoudergezinnen, waarbij verslavings-<br />
problematiek binnen het gezin speelt of ze hebben ouders met criminele activitei-<br />
ten. Ouders sluiten soms de ogen voor het gebruik van zoonlief of interesseren<br />
zich niet in hetgeen hun zoon doet en gebruikt.<br />
21 In <strong>Tendens</strong> 2003 werd de term ‘buurtkenner’ gebruikt. Aangezien de omschrijving buurtkenner<br />
onduidelijkheid opriep, is er voor gekozen om deze term te vervangen door winkelier.<br />
33
De school wordt op een uitzondering na niet bezocht. Werken is er ook niet bij.<br />
Muziek speelt een belangrijke rol, vooral gangstarap 22 en urban zijn populair.<br />
Dagelijks verzamelen de jongens zich ’s avonds op straat of bij iemand thuis om<br />
te ‘chillen’. In het weekend wordt er incidenteel een uitgaansgelegenheid be-<br />
zocht.<br />
Jongeren uit een achterstandswijk<br />
Fred (8a) is winkelier en heeft veel contacten met een groep jongeren in een<br />
achterstandswijk in Nijmegen. Veel van deze jongeren zijn zonen van zijn vrien-<br />
den. Vroeger was het voor deze jongens altijd hangen en niks doen. Totdat op<br />
een zeker moment één van de jongens een baantje vond en met geld kon hij<br />
doen wat hij wilde (veel ‘zuipen’ en cocaïne bekostigen). Dat vonden de andere<br />
jongens prachtig en een groot deel ging eveneens werken. Voor veel van hen<br />
was werken zwaar en te vermoeiend, het werd niet vol gehouden. Nu zijn de<br />
jongens weer terug bij af en een illusie armer. De straat is ingeruild voor het huis<br />
van één van de ouders, die praktisch nooit thuis is. Soms gebeurt het dat ze op<br />
vrijdagmiddag dronken op de bank zitten als de betreffende ouder thuis komt.<br />
De rest van de dag is het rondrijden op de scooter met een flinke joint op de lip.<br />
De jongens komen regelmatig in het buurtcafé waar de ouders ook zijn. In dit<br />
café kunnen ze lekker ‘meezuipen’ met pa. De vaders laten zich hier vol lopen en<br />
zijn regelmatig op de wc te vinden om cocaïne te snuiven. Sommigen krijgen van<br />
hun vader wel eens wat coke toegestopt.<br />
“De ouders vinden het lastig om met hun kinderen om te gaan. Er wordt erg wei-<br />
nig naar de kinderen omgekeken. Soms weten ze niet wat ze moeten doen. Zeg-<br />
gen dat ze geen drugs mogen gebruiken helpt niet, want dat doen ze zelf in nog<br />
grotere mate. Een deel zal zijn vader achterna gaan en terecht komen in de crimi-<br />
naliteit.” (Fred, winkelier, 8a, t3)<br />
Zwerfjongeren<br />
Wil (10a) heeft als veldwerker contact met een vijftigtal zwerfjongeren 23 . In de<br />
winter ontmoet ze deze jongeren voornamelijk in een coffeeshop en zomers ook<br />
in parken. Zwarte kleren, piercings, tatoeages, ‘dreads’ of wild haar met veel gel<br />
22 Gangstarap is een onderdeel van de muziekstroming rap, afkomstig uit de getto's van grote<br />
Amerikaanse steden. De teksten zijn vaak seksistisch en gewelddadig en gaan over de moeilijke<br />
leefomstandigheden in de getto's, het leven in bendes, geweld en drugs. Binnen de Gangsta-rap<br />
zijn drie richtingen: de Westcoast, Eastcoast en Dirty South. Deze namen refereren naar de oorsprong<br />
van de stromingen.<br />
23 Zwerfjongeren zijn jongeren tot 25 jaar met meervoudige problemen, die dakloos zijn op zonder<br />
ouders in een opvang verblijven (definitie Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). In de<br />
provincie Gelderland zijn er naar schatting drie- tot vierhonderd zwerf- en thuisloze jongeren. De<br />
meeste van deze jongeren zijn te vinden in Arnhem en Nijmegen (Algemene Rekenkamer, 2004).<br />
34
zijn kenmerkend. Soms verliest ze een paar jongeren uit het oog, maar altijd is<br />
er weer nieuwe aanwas. Deze aanwas lijkt steeds jonger te worden, de proble-<br />
matiek blijft echter onveranderd. Ze hebben financiële problemen, schulden en<br />
veelal een problematisch verleden.<br />
“De doorstroming naar andere hulpverleningsinstellingen verloopt moeizaam. De<br />
instellingen zitten niet te wachten op deze zwerfjongeren. Ze hebben een grote<br />
kans op terugval en een dermate complexe problematiek. De instellingen werken<br />
liever met cliënten waar hoop is op ‘herstel’. Daar kun je mee scoren, want elke<br />
instelling wordt tegenwoordig afgerekend op scoren.” (Wil, veldwerker, 10a, t2)<br />
Jongeren met meervoudige problematiek<br />
In een middelgrote stad in Gelderland werkt Adriaan (3a) als veldwerker. Een<br />
deel van de jongeren waar hij mee werkt is qua problematiek enigszins verge-<br />
lijkbaar met de zwerfjongeren, waar Wil (10a) meewerkt. Een aantal volgt on-<br />
derwijs (ROC) of werkt als productiemedewerker. De samenstelling van de groep<br />
jongeren wisselt sterk. Om de twee jaar heeft Adriaan te maken met een nieuwe<br />
groep jongeren. Sommige jongeren vallen uit het traject onder andere door<br />
hechtenis of excessief middelengebruik. Anderen zijn meer succesvol en starten<br />
een opleiding, vinden een huis en werk. Uitgaan doen deze jongeren weinig, ze<br />
komen wel in een coffeeshop.<br />
3.3 Alcohol en drugs<br />
In deze paragraaf worden de resultaten van de panelstudie naar middel beschre-<br />
ven.<br />
3.3.1 Alcohol<br />
Uitgaanscircuit<br />
“Met een vriendengroep van 25, voornamelijk jongens, bezoeken we bijna alle<br />
punk- en popfestivals in Nederland. Lowlands en Pinkpop zijn de bekendste. We-<br />
ken van tevoren beginnen we al met de voorbereiding. Daar hoort ook het inslaan<br />
van bier bij. Vijfentwintig man betekent zeshonderd blikjes bier en dan wordt er<br />
op het festivalterrein ook nog bier gekocht. Want zonder bier is het geen feest. ‘s<br />
Ochtends op het festival wordt er nog wel een bakje koffie gedronken, maar daar-<br />
na is het bier en nog eens bier. Dertig glazen per dag per persoon is nog een in-<br />
schatting aan de lage kant en is het geen bier, dan is het whisky of wodka. Alco-<br />
hol neemt de remmingen weg en je krijgt er goede ideeën van. Je gaat gek doen<br />
en dus lol maken.” (Billy, metal, 16a, t2)<br />
35
Aan alcohol worden nog al wat positieve verwachtingen gekoppeld. Het zou het<br />
samenzijn leuker maken en de sfeer en gezelligheid verhogen. Mogelijk dat om<br />
deze redenen alcohol het meest populaire middel is. Drinken is veelal gekoppeld<br />
aan uitgaan.<br />
“Op doordeweekse dagen is het hard werken en wordt er bijna geen alcohol ge-<br />
dronken. In het weekend kunnen we ontspannen. Alcohol hoort daarbij. Zonder<br />
alcohol komen we niet in de stemming en is het minder gezellig. Drink je niet dan<br />
is de hele avond verloren, dat is zonde. We kennen veel mensen en maken met<br />
iedereen een praatje. Daar hoort een biertje (30 glazen per avond!) bij.” (Juriaan,<br />
høker, 4b, t3)<br />
Als er gedronken wordt dan is dit veelal een forse hoeveelheid per keer. Tien tot<br />
dertig glazen op een avond zijn in veel netwerken geen uitzonderingen. ‘Zuipen’<br />
gebeurt vooral in de kroeg of op een (illegaal) festival. Op danceparty’s wordt<br />
overwegend minder gedronken. Alcohol maakt sloom en met alcohol alleen is het<br />
moeilijk om de hele nacht vol te houden. Het gebruik van ecstasy is een andere<br />
reden waarom er minder alcohol wordt geconsumeerd. Als er speed of cocaïne<br />
wordt gebruikt, dan wordt er juist weer meer alcohol gedronken.<br />
Een hoge alcoholconsumptie betekent niet meteen dat iedereen aan het eind van<br />
de nacht ‘kotsend en wankelend’ de horecagelegenheid verlaat. Uitzondering op<br />
deze regel zijn de høkers: zij laten zich regelmatig vollopen tot kotsen toe.<br />
De alcoholkeuze verschilt wel eens per avond, maar bier blijft de meest populaire<br />
drank. Bier wordt vooral gedronken in høkers-, metal- en hardcore netwerken.<br />
Breezers worden vooral door een jong publiek geconsumeerd. Door een tegen-<br />
vallende verkoop zijn de Breezers in diverse gelegenheden uit het assortiment<br />
gehaald. Smirnoff ice en mixjes als bacardi-cola, malibu-cola en wodka-Red Bull<br />
zijn nu populair. Verassend is de populariteit van Coeberg bessen, een drankje<br />
dat jaren een stoffig imago had in de meeste gelegenheden. Op urban avonden<br />
doen de dure sterke dranken het erg goed bij allochtone jongeren.<br />
“Op urban avonden in verschillende discotheken komen veel Antilliaanse en Afrikaan-<br />
se jongeren. Deze jongeren zijn meer gericht op vrouwen versieren en dansen en<br />
minder op zuipen. Bier wordt bijna niet gedronken op een urban avond. Wat je wel<br />
ziet is dat groepjes stappers een fles whisky koopt. Stijlvol en relaxt overkomen is<br />
belangrijk. Whisky geeft meer status dan bier.” (Agent Arnhem, 23a, t3)<br />
36
In twee netwerken (tekno en metal) wordt op bescheiden schaal geëxperimen-<br />
teerd met Absint 24 .<br />
Straatjongeren en probleemjongeren<br />
Het alcoholgebruik van deze jongeren is net als de uitgaanders vooral geconcen-<br />
treerd rond het weekend. Ze drinken niet dagelijks, want daarvoor is alcohol te<br />
duur. Veel jongens hebben weinig geld en als ze drinken dan willen ze ook<br />
meteen ‘zuipen’. Hierin verschillen deze jongeren niet van de uitgaandersnetwer-<br />
ken, uitgezonderd de dancenetwerken waar stimulantia wordt gebruikt.<br />
Ze drinken bij het vissen, op een party of in het jongerencentrum. Op straat<br />
wordt, volgens de veldwerkers, incidenteel alcohol gedronken.<br />
De voetbalsupporters onderscheiden zich van de andere straatjongeren. Zij zijn<br />
ouder, hebben meer geld te besteden en drinken ook meer door de week.<br />
3.3.2 Hasj en Wiet<br />
Uitgaanscircuit<br />
In elk netwerk wordt hasj of wiet gerookt. We onderscheiden drie gebruikerspa-<br />
tronen: diegene die experimenteert, de gelegenheidsblower en de frequente blo-<br />
wer.<br />
In het netwerk van Juriaan (4b) blijft het gebruik van hasj of wiet beperkt tot<br />
experimenteren. Een keer uitproberen en daar moet het dan ook echt bij blijven.<br />
“Niemand blowt regelmatig. Een keer hebben we het uitgeprobeerd. Niet in Hea-<br />
ven natuurlijk, want dan word je er meteen uitgezet. Frequent blowen past niet<br />
binnen de cultuur van de Achterhoek. Bij ons is alcohol het sociale smeermiddel.”<br />
(Juriaan, høker, 4b, t3)<br />
In dancenetwerken komt het tweede gebruikspatroon (gelegenheidsblower) vaak<br />
voor, met uitzondering van een enkeling die dagelijks voor het slapen gaan blo-<br />
wen. Blowen doe je hoofdzakelijk met vrienden samen. Redenen, die ze hiervoor<br />
geven zijn onder andere: sfeer, gezelligheid of als downer na het gebruik van<br />
stimulerende middelen.<br />
24 Het drinken van absint beleefde rond 1900, met name in Frankrijk, zijn hoogtepunt. In Nederland<br />
werd onder grote druk van de drankbestrijders in 1909 de absintwet aangenomen. De productie<br />
en verkoop van absint werd vanwege de risico's verboden (Louter, 1996). In juli 2004 is na een<br />
proces van twee slijters door de Amsterdamse rechtbank de Absintwet buiten toepassing gesteld<br />
voor producten die voldoen aan de norm die is vastgelegd in de Europese regelgeving en de Nederlandse<br />
Warenwet. Dit betekent dat als de drank minder thujon (werkzame stof) bevat dan de voor<br />
een bitter (als absint) toegestane hoeveelheid (35 mg/ kg) er geen sprake is van een strafbaar feit<br />
(Uitspraak Rechtbank Amsterdam op 23 juli 2004 in de Zaaknummer:13/086066-03)<br />
37
“Op zaterdag zitten we vaak eerst bij iemand thuis. Gezellig samen drinken en<br />
blowen, want blowen is een sociaal gebeuren. Het maakt het samen zijn meer bij-<br />
zonder en iedereen wordt er wat vager en meliger van.” (Rosa, dance, 2a, t2)<br />
Het derde gebruikspatroon (frequent blowen) komt voor in metal, tekno en<br />
hardhouse netwerken. Er wordt dagelijks tot bijna dagelijks hasj of wiet gebruikt.<br />
Om te ontspannen, te slapen of het wordt als downer na stimulerende middelen<br />
gebruikt. In tegenstelling tot diegene die experimenteert is het blowen hier inge-<br />
bed in het dagelijkse leven.<br />
Blowen gebeurt, door de frequente blower, ook tijdens het uitgaan. Uitgaan is<br />
voor deze groep het bezoeken van party’s of festivals. In tegenstelling tot de re-<br />
guliere horeca wordt hier geen probleem gemaakt van het blowen. Feitelijk wordt<br />
het dagelijkse gebruikspatroon tijdens het uitgaan voortgezet.<br />
“Er is altijd en overal wiet. We blowen de hele dag door van ’s ochtends tot ’s<br />
avonds. Een duidelijk reden om te blowen hebben we niet, het is een gewoonte<br />
geworden. Blowen is erg relaxt: onder invloed, maar niet de weg kwijt.” (Stuf-<br />
fan,tekno, 17a, t3)<br />
In de club of in het café wordt weinig hasj of wiet gebruikt, omdat in veel Gel-<br />
derse uitgaansgelegenheden blowen niet toegestaan is, wordt er minimaal ge-<br />
blowd. Er zijn echter gelegenheden waar niks gezegd wordt als er binnen wordt<br />
geblowd, mits het niet te opvallend gebeurt. Met name tijdens de urban nights in<br />
Royal (11a) wordt er nog wel eens een oogje dicht geknepen. Ondanks het ver-<br />
bod constateren politieagenten en de gastheren René (9a) en Charly (12a) dat<br />
cannabis het meest in beslag wordt genomen bij de deur.<br />
Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de coffeeshop eerder sluit dan de hore-<br />
cagelegenheid. Bezoekers die wat gekocht hebben voor het weekend lopen dan<br />
ook kans dat het in beslag genomen wordt.<br />
Straatjongeren<br />
Ook de straatjongeren blowen frequent (derde gebruikspatroon). Wiet wordt<br />
meer dan hasj gerookt en is zeer populair bij deze jongeren. Wiet maakt meer<br />
stoned, hasj meer high. Al zijn niet alle panelleden deze mening toegedaan.<br />
Daarnaast is wiet over het algemeen goedkoper dan hasj. Met name de oudere<br />
straatjongeren blowen veel. De straatjongeren onder de achttien jaar uit het<br />
dorp B doen het rustiger aan. Als zij willen blowen, zijn ze aangewezen op oude-<br />
re jongeren die voor hen in de coffeeshop wiet willen meenemen.<br />
Rond het blowen hangt bij de groep uit dorp B nog wat stiekems.<br />
38
“Je ziet niemand van deze jongeren in het openbaar met een joint. Ze weten dat de<br />
oudere bewoners uit het dorp geen onderscheid maken tussen een joint op de lip of<br />
een spuit in de arm. In beide gevallen ben je de junk van het dorp. Dit willen ze niet,<br />
omdat ze waarschijnlijk ook de rest van hun leven in het dorp blijven wonen.” (Jerry,<br />
veldwerker, 1b, t3)<br />
Het gebruik van wiet is bij een deel van de oudere straatjongeren extreem. Ze-<br />
ker bij de jongens die problemen hebben (geen werk, geen opleiding en/ of pro-<br />
blemen thuis). Wiet is altijd en overal aanwezig. Het gebruik heeft soms een dui-<br />
delijke functie om te ontspannen en te ontsnappen aan het dagelijks gebeuren.<br />
“Een deel is veel meer gaan blowen. ’s Avonds en in het weekend zijn ze stoned.<br />
De toename van het gebruik komt door de onvrede die er is. Ze hebben geen ei-<br />
gen plek thuis, niet op school en ook niet in de maatschappij. Sommigen hebben<br />
problemen met justitie. Als ze onder elkaar zijn voelen ze zich op hun gemak en<br />
geeft wiet hen nog even dat extra zetje van het speciale.” (Stefano, veldwerker,<br />
6a, t3)<br />
Maar speciaal of niet, blowen is uiteindelijk niet de oplossing. Degene die werk<br />
hebben gevonden, merken dan pas hoe duf ze kunnen worden van meerdere<br />
joints per dag.<br />
Probleemjongeren<br />
Wiet is ook voor de probleemjongeren het belangrijkste middel. Er wordt dage-<br />
lijks geblowd, het liefst de hele dag door. Wiet is de dagelijkse gangmaker, onder<br />
het mom: ’een blow in de morgen is een dag zonder zorgen’.<br />
“Ze hebben het middel nodig om relaxed te worden, maar sommige gebruiken zo-<br />
veel dat ze niet zien dat ze door het vele gebruik angstig en depressief kunnen<br />
worden. Goed inzicht in de risico’s van het vele blowen hebben ze niet.” (Wil,<br />
veldwerker, 10a, t2)<br />
Fred (8a) constateert dat werk een positieve invloed heeft op het gebruikspa-<br />
troon. Sommige jongens die een baan kregen, moesten vroeg opstaan en merk-<br />
ten dat veel blowen en werken niet goed samen gaan. In die periode werd er<br />
aanzienlijk minder wiet gebruikt. Helaas was het maar tijdelijk werk en zijn ze<br />
weer terug bij het oude gebruik.<br />
39
3.3.3 Ecstasy<br />
Het uitgaanscircuit<br />
In elk netwerk, met uitzondering van de høkers (4b), wordt ecstasy gebruikt. Het<br />
is een breed gebruikt middel, dat niet in elk netwerk dezelfde prominente plaats<br />
in neemt. In dance netwerken is ecstasy erg populair. Het ‘feel good’ gevoel, één<br />
worden met de muziek en de stimulerende werking spelen hierbij een belangrijke<br />
rol. Ecstasy is in deze netwerken altijd gekoppeld aan housemuziek. Bij het be-<br />
zoeken van een club of party wordt niet zelden een pilletje geslikt. Ook bij de<br />
hardere housevarianten, zoals tekno en hardhouse, is ecstasy een belangrijk<br />
middel. Alleen hier wordt de ‘serotonine kick’ (bewustzijnsveranderende effect)<br />
niet door iedereen gewaardeerd. Speed voert hier de boventoon.<br />
De panelleden constateren dat ecstasy niet altijd per definitie gelijk staat aan<br />
pillen. MDMA poeder (ecstasy in poedervorm) is in bijna elk netwerk verkrijg-<br />
baar. Duurder dan pillen 25 , maar het wordt meer gewaardeerd. Rosa (2a) legt uit<br />
waarom:<br />
“Een van onze vrienden heeft uit Amsterdam MDMA poeder meegenomen. Dat<br />
was echt super! Poeder geeft niet zoveel rushes als pillen. Het is minder speedy.<br />
De roes is gelijkmatiger en daarmee prettiger.” (Rosa, dance, 2a, t2)<br />
In het netwerk van Billy (16a) is ecstasy zelfs in kristalvorm beschikbaar. MDMA<br />
kristallen staat in aanzien hoger dan MDMA poeder.<br />
Straat- en probleemjongeren<br />
Ook bij de straat- en probleemjongeren is het gebruik van ecstasy vooral gerela-<br />
teerd aan house en uitgaan, maar er zijn uitzonderingen. Een paar jongens ge-<br />
bruikt ecstasy niet alleen met uitgaan, maar ook doordeweeks. Ze hebben geen<br />
werk en geen andere verplichtingen. Met ecstasy kunnen zij dan ontspannen en<br />
alle zorgen tijdelijk op zij zetten.<br />
Van alle harddrugs is ecstasy vaak de eerste drug waarmee geëxperimenteerd<br />
wordt. De eenvoudige verkrijgbaarheid, lage prijs en het positieve imago speelt<br />
hierbij een rol.<br />
“De jongeren hanteren een drugsschaal. Alcohol is het minst erg. Dan volgt wiet,<br />
paddo’s en vervolgens ecstasy. Ecstasy heeft een relatief onschuldig imago, ze<br />
zien het middel niet als een harddrug.” (Jerry, veldwerker, 1b, t3)<br />
25 Zie bijlage D: ‘Prijzen en Straattaal’<br />
40
Cocaïne heeft een hogere status, maar het middel is te duur om het regulier te<br />
nemen. Ecstasy lijkt dan meer binnen handbereik.<br />
De verschillende verschijningsvormen van ecstasy zijn niet alleen voorbehouden<br />
aan de netwerken van het uitgaanscircuit. Ook in enkele netwerken van straat-<br />
jongeren is MDMA poeder in omloop.<br />
3.3.4 Speed<br />
Het Uitgaanscircuit<br />
Speed is niet zo populair als ecstasy. Het komt in minder netwerken voor. In<br />
netwerken waar cocaïne een belangrijke rol speelt (urban en dance), is speed<br />
niet populair. Speed wordt in deze netwerken vaak geassocieerd met slapeloos-<br />
heid en negatieve effecten als tandenknarsen. Ook wordt het middel in verband<br />
gebracht met hardhouse. Dit wordt bevestigd door het gebruik van speed in twee<br />
hardhouse netwerken waar speed de belangrijkste drug is. Hetzelfde geldt voor<br />
de metal en tekno scenes. Speed is populair, omdat het goedkoop is (vier tot<br />
vijftien euro per gram), een lange werkingsduur heeft en sterk stimulerend<br />
werkt. Speed geeft een adrenalinekick, zoals geen enkele andere drug heeft.<br />
“Een festival is slopend, zeker met zoveel alcohol. Na een snuif kan je er weer<br />
goed tegen aan. Speed geeft ook een kick. Vergelijkbaar met een achtbaanrit die<br />
tien keer harder gaat dan de python in de Efteling.” (Billy, metal, 16a, t2)<br />
Speed snuiven verdient meestal de voorkeur boven slikken, omdat de effecten<br />
bij snuiven korter duren. Het nadeel van slikken is namelijk dat je nog ‘strak kan<br />
staan’, terwijl het feest al over is. Bij snuiven begint de speed sneller te werken<br />
en is het eerder uitgewerkt. Panelleden geven aan dat het gebruik zo beter con-<br />
troleerbaar is.<br />
De snuivers gebruiken per gelegenheid veel speed. Er wordt gesproken van een<br />
halve gram tot meerdere grammen per weekend.<br />
Speed is synoniem aan poeder. Echter in een netwerk (metal) zijn speedkristal-<br />
len opgedoken. De kristallen zijn wit, doorzichtig en keihard. Volgens het panellid<br />
hebben de kristallen de werking van kwalitatief goed speed in poedervorm.<br />
Straatjongeren<br />
Alleen bij de jongeren uit dorp A (1a) is speed populair. Het gebruik van speed<br />
beperkt zich bij deze groep tot het weekend. De jongens vinden speed veiliger<br />
dan cocaïne. Zij zeggen dat speed, in tegenstelling tot cocaïne, een natuurlijke<br />
begrenzing heeft, omdat je er op een gegeven moment genoeg van hebt. Speed<br />
41
is ook betaalbaar. In een weekend worden er één tot twee lijntjes gesnoven. Op<br />
een party daarentegen wordt er gesnoven tot de speed op is.<br />
“Speed hoort bij een party. Is het middel uitgewerkt dan is de avond minder leuk.<br />
Je voelt je dan slap en moe. Daarom neem je nog een lijn. Er wordt wel rekening<br />
gehouden met de werkingsduur, want ze moeten ook nog naar huis en niet alle<br />
ouders weten dat ze speed gebruiken.” (Jerry, 1a, veldwerker, t3)<br />
In de andere netwerken van straatjongeren is het gebruik van speed zeer be-<br />
perkt. Speed wordt gebruikt door de Arnhemse straatjongeren (6a), maar cocaï-<br />
ne heeft de voorkeur. Hetzelfde geldt voor de voetbalsupporters (13a).<br />
“Het is één en al cocaïne wat de klok slaat. Speed vinden ze troep en is ook bijna<br />
niet te krijgen.Van speed weten ze dat ze niet kunnen slapen. Ieder moet wel<br />
weer werken als het maandag is.” (Erik, supporter, 13a, t2)<br />
Probleemjongeren<br />
Bij de probleemjongeren is speed alleen populair bij de jongeren waar Adriaan<br />
(3a) mee werkt. Een deel van deze jongeren probeert het gebruik tot het week-<br />
end te beperken, maar dit lukt meestal niet. Ze kunnen moeilijk weerstand bie-<br />
den zodra het aanwezig is.<br />
3.3.5 Ephedra<br />
Energizers nemen in geen enkel netwerk een centrale rol in. De middelen worden<br />
voornamelijk gebruikt als ‘gezond’ alternatief voor harddrugs of om de werkdag<br />
na een lang weekend door te komen. De tot voor kort bij de smartshop verkrijg-<br />
bare ephedra was het meest populair. Samen met de hallucinogenen paddestoe-<br />
len zorgt ephedra voor de grootste omzet.<br />
In april 2004 werd echter besloten om de verkoop van producten waar ephedra<br />
(of ephedra extract) in zit te verbieden 26 . Het product is nu (officieel) alleen nog<br />
te koop op doktersrecept bij de apotheek. Dit betekent een gevoelige financiële<br />
klap voor de smartshop branche.<br />
“Financieel heeft dit grote gevolgen. De smartbranche wendt alle creativiteit aan om<br />
de inkomstenderving goed te maken. Een voorbeeld hiervan is de Super Cap Extre-<br />
me. Deze heeft nagenoeg hetzelfde uiterlijk als de populaire Ephedra Super Cap. Het<br />
verschil is dat er nu geen ephedra, maar cafeïne inzit.” (Michael, smartshop, 5a, t3)<br />
26 Sinds 6 april 2004 geldt in Nederland een verbod om producten die ephedra bevatten vrij te<br />
verkopen. In eerste instantie zou het verbod pas gaan gelden vanaf juli 2006. Minister Hoogervorst<br />
van Volksgezondheid heeft mede door internationale druk de overgangstermijn om ephedra uit de<br />
smartshop te halen sterk verkort.<br />
42
Ondanks het verbod wordt er in sommige netwerken toch nog ephedra gebruikt.<br />
Zij kopen de ephedra illegaal via internet of bij vitamineshops 27 . De eigenaar van<br />
de smartshop (5a) verkoopt geen ephedra meer. Zijn assortiment wordt mini-<br />
maal één keer per jaar doorgelicht door de Keuringsdienst van Waren. Om de<br />
klap op te vangen heeft hij zijn assortiment verbreed. Gebruiksartikelen als pijp-<br />
jes, sealtjes 28 , weegschalen en versnijdingmiddelen vormen een steeds groter<br />
deel van de omzet.<br />
3.3.6 Cocaïne<br />
Uitgaanscircuit<br />
De populariteit van cocaïne blijft onverminderd groot. Diverse panelleden zien<br />
zelfs een toenemend gebruik van cocaïne in zijn of haar netwerk. Met name rond<br />
de zomerperiode, en rond kerst en nieuwjaarsdag wordt er meer cocaïne ge-<br />
bruikt.<br />
“Eind december is het topdrukte. Mensen willen van deze feestdagen wat bijzon-<br />
ders maken en hebben hier extra geld voor over. Ook in de zomer heb ik het<br />
drukker. Zomers zijn de dagen langer en wordt er meer alcohol gedronken. Men-<br />
sen zitten vaker op een terras. Alcohol doet de zin naar coke stijgen, dus bellen ze<br />
mij.” (Jeffrey, dealer, 14a, t3)<br />
Ook de gastheren (9a en 12a) treffen de laatste jaren steeds vaker cocaïne aan<br />
bij bezoekers. De politie in Nijmegen neemt bij het in bezit hebben van sealtjes,<br />
leeg of niet, de betreffende persoon mee naar het bureau. Tevens wordt er een<br />
melding van gemaakt. Wordt men nog een keer betrapt met cocaïne dan volgt<br />
een sanctie. Hiermee geeft de Nijmeegse politie aan de gebruiker een signaal af,<br />
dat het gebruik van cocaïne geen normaal verschijnsel is.<br />
Sommige horecaondernemingen proberen door middel van het treffen van voor-<br />
zieningen het cocaïnegebruik in de horecagelegenheden terug te dringen.<br />
"Om het cocaïnegebruik binnen onze bar-dancing zoveel mogelijk tegen te gaan<br />
hebben we verschillende maatregelen getroffen. Overal hangen camera’s en op de<br />
wc hebben we twee ventilatiesystemen geplaatst. Ook zijn er zijn in de buurt van<br />
de toiletten blacklights opgehangen. Restjes van cocaïne op het lichaam zijn in dit<br />
licht goed zichtbaar.” (René, gastheer, 9a, t3)<br />
27 Sinds april 2004 ephedra illegaal is geworden, is bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum<br />
(NVIC) nog geen afname van het aantal blootstellingen aan ephedra te meten; in het eerste<br />
half jaar van 2004 werd bij het NVIC meer dan 60 keer informatie gevraagd over ephedra. In 2003<br />
werd het NIVC meer dan 100 keer gebeld door artsen die werden geconfronteerd met een patiënt<br />
die gezondheidsklachten ontwikkeld had door gebruik van ephedra. Dit lijkt er op te duiden dat<br />
ondanks het verbod, ephedra nog steeds verkrijgbaar is (www.rivm.nl, 2004).<br />
28 Wikkeltjes waar cocaïne in verpakt kan worden.<br />
43
Het gebruik van cocaïne concentreert zich vooral in cafés, clubs en thuis en min-<br />
der op danceparty’s.<br />
Na een inventarisatie uit de netwerken blijkt, dat cocaïne om de volgende rede-<br />
nen te worden genomen:<br />
• “Cocaïnegebruik is makkelijker te verbergen tijdens het uitgaan. Je raakt niet van<br />
het padje, je blijft redelijk nuchter en het geeft weinig uiterlijke kenmerken van<br />
gebruik.”<br />
• “Met cocaïne kan je goed socialiseren. Cocaïne geeft ontspanning, maakt praat-<br />
ziek of is soms meer filosofisch. Er vinden diepgaande gesprekken plaats onder<br />
invloed van cocaïne.”<br />
• “Door de stimulerende werking van cocaïne is een lange stapavond makkelijk vol<br />
te houden.”<br />
• “Cocaïne geeft een zelfverzekerend gevoel, een gevoel dat je de hele wereld aan-<br />
kunt.”<br />
• “Cocaïne zorgt voor net dat beetje extra, dat de dag of avond bijzonder maakt.”<br />
• “Cocaïne doet de zin naar seks toenemen. Cocaïne zorgt voor ontremmend gedrag<br />
wat zich kan vertalen in een behoefte naar vrijere seks.”<br />
• “Langdurig cocaïnegebruik maakt niet emotioneel labiel. Dit in tegenstelling tot<br />
ecstasy. Daarom zijn er diverse mensen overgestapt van ecstasy naar cocaïne.”<br />
• “Wie eenmaal de combinatie alcohol en cocaïne is gewend, wil bij zijn biertje zijn<br />
lijntje hebben.”<br />
In een paar netwerken speelt cocaïne een marginale rol. Dit is bijvoorbeeld het<br />
geval in het netwerk van Juriaan (4b) die samen met vrienden de plattelandsdis-<br />
cotheek bezoekt. Overmatig alcoholgebruik gaat hier niet gepaard met snuiven.<br />
Bovendien verkeert hij in kringen waar helemaal geen cocaïne wordt gebruikt.<br />
Dat cocaïne een marginale rol speelt kan ook komen door het imago van het<br />
middel. Met name in het tekno-, metal- en krakersnetwerk wordt cocaïne op één<br />
lijn gesteld met paranoia gedrag, grootheidswaanzin, claimend en egocentrisch<br />
gedrag. ‘Coke is voor de patsers’. Het past niet binnen de cultuur van alles met<br />
elkaar delen. Tenslotte geven diverse panelleden aan dat het middel lastig te<br />
hanteren is. Je hebt er als het ware nooit genoeg van.<br />
“Uit zelfbescherming wordt er nooit cocaïne voor het stappen geregeld. Hebben<br />
we coke dan moet het ook meteen op. Heeft iemand zin in coke, dan wordt er pas<br />
in het café wat geregeld. Consequentie van deze handelwijze is dat we het moe-<br />
ten doen met wat we krijgen. De kwaliteit is dus niet altijd even goed.” (Carolien,<br />
dance, 15a, t2)<br />
44
Niet zo zuiver<br />
De kwaliteit van de cocaïne is in het begin van dit jaar erg slecht geweest. Het was erg<br />
moeilijk om aan goede cocaïne te komen. De strenge controle op Schiphol heeft hier mo-<br />
gelijk mee te maken. De lijnen via de ‘bolletjesslikkers’, die ik ken liggen ook al een tijdje<br />
plat. Ze durven het risico niet meer aan. De kans om gepakt te worden is te groot ge-<br />
worden. Veel cocaïne komt gewoon via de haven ons land binnen. De hoeveelheid die<br />
binnen komt is veel groter en het is minder risicovol. Krijg ik slechtere kwaliteit cocaïne<br />
dan krijgt de klant dit automatisch ook, want ik moet het nog versnijden om mijn winst<br />
te maken. (Vijfentwintig gram uitgekookte coke versnijdt Jeffrey met twintig gram ina-<br />
dol). Nu is het zo dat zelfs de cocaïne uit het buitenland niet altijd meer zuiver wordt<br />
aangeleverd. De ‘grote jongens’ versnijden de cocaïne en persen het vervolgens tot blok-<br />
ken. Hierdoor lijkt het zuiver. Soms zetten ze het teken van de schorpioen op een blok<br />
cocaïne. Dit teken staat voor de beste kwaliteit. Wij noemen dat ‘flex’. Maar dit is niet<br />
meer te vertrouwen. Helemaal lastig is het als de cocaïne versneden is met zogenaamde<br />
synthetische coke. Bij het uitkoken lijkt het de beste kwaliteit. Dit hoeft echter niet zo te<br />
zijn. Om dit te ondervangen maak ik altijd gebruik van een stevige gebruiker, die de<br />
kwaliteit eerst test. ‘Knalt’ de cocaïne niet goed, dan weet ik dat er synthetische coke is<br />
gebruikt. (Jeffrey, dealer, 14a, t2)<br />
Straat- en Probleemjongeren<br />
De werking van cocaïne wordt sterk gewaardeerd. Het geeft een grote kick, ze-<br />
ker in combinatie met alcohol zorgt het voor een verhoogd zelfvertrouwen en<br />
geeft het een extra dimensie. Wie het kan betalen snuift cocaïne. Cocaïne heeft<br />
status, omdat de meeste jongeren het niet kunnen betalen. Want aan één snuif<br />
heb je niet genoeg, daarvoor werkt het middel te kort. Er wordt wel incidenteel<br />
gebruikt, bijvoorbeeld bij het vissen in de zomer of als er een restje cocaïne<br />
overblijft van een van de vaders. Op doordeweeks gebruik van cocaïne heerst<br />
een taboe. Daarvoor kennen de jongeren de voorbeelden uit de eigen omgeving<br />
te goed.<br />
3.3.7 Gekookte Coke<br />
Uitgaanscircuit<br />
Gekookte coke, de rookbare variant van (bewerkte) cocaïne, komt praktisch niet<br />
voor in het uitgaanscircuit. Gekookte coke wordt net als heroïne geassocieerd<br />
met ‘junks’. Er is een vrij strikte scheiding tussen het uitgaanscircuit en de<br />
‘harddrugsscene’. In het netwerk van Wendy (20a) is op kleine schaal geëxperi-<br />
menteerd met gekookte coke. Het is bij experimenteren gebleven omdat de risi-<br />
co’s groter waren dan de kick.<br />
45
“We hebben met zijn vieren geëxperimenteerd met basen 29 . Zo hebben we een<br />
keer voor een paar honderd euro coke weggerookt. Voor de andere vrienden uit<br />
de groep hebben we dit verborgen gehouden. We zijn gestopt met basen, want<br />
het maakt je veel te gulzig. Op een gegeven moment zit je de base bij een ander<br />
weg te kijken en krijg je ruzie over de laatste restjes base.” (Wendy, hardcore,<br />
20, t3)<br />
Straatjongeren<br />
Ook bij de straatjongeren komt het gebruik van gekookte coke weinig voor. De<br />
(negatieve) beeldvorming van het middel is hier over het algemeen niet wezen-<br />
lijk anders dan bij de uitgaanders.<br />
Erik (13a) kent een paar leden van de harde kern die thuis wel eens gekookte<br />
coke gebruiken. Ook Jerry (1a) kent een paar oudere jongens uit dorp A die co-<br />
ke basen. Deze jongens gaan niet naar school en hebben geen werk. Deze jon-<br />
gens hebben wat contacten met oudere gebruikers uit hetzelfde dorp. Dagelijks<br />
gebruik is niet aan de orde, dat kunnen ze niet bekostigen. Maar als ze het ge-<br />
bruiken is de rem weg, er wordt dan gebased tot het laatste bolletje coke op is.<br />
Probleemjongeren<br />
Het gebruik van gekookte coke komt in drie van de vier netwerken op beschei-<br />
den schaal voor. Het taboe op gekookte coke is minder groot dan voor heroïne.<br />
Al is gekookte coke een heel ander middel qua werking en effect dan snuifcocaï-<br />
ne het blijft in hun ogen een bewerking van snuifcocaïne, een middel dat wordt<br />
geassocieerd met de ‘happy few’. Heroïne wordt door een groot deel van de jon-<br />
geren nog onterecht 30 geassocieerd met spuiten.<br />
“Ik hoorde van vijf jongens dat ze de cocaïne als experiment ook wel eens geba-<br />
sed hebben. Ze hebben het dan over base in plaats van sosa. Basen heeft iets<br />
dubbels. Aan de ene kant is er een zekere mate van trots en willen ze graag ver-<br />
tellen dat ze gebased hebben. Anderzijds wordt basen geassocieerd met een junk.<br />
Als je daarin doorschiet, lig je eruit.” (Wally, welzijnswerker, 19a, t3)<br />
29 Bij het 'basen' wordt de gekookte coke in een hasjpijpje of een waterpijp gerookt. Bij gebruik van<br />
een pijpje wordt bij wijze van filter vaak een metal screen, sigaretten- of sigarenas gebruikt.<br />
30 In de loop van de jaren zijn gebruikers van heroïne minder gaan injecteren. In 2001 stond twaalf<br />
procent van alle heroïnecliënten van de Nederlandse ambulante verslavingszorg te boek als spuiter<br />
en tweeënzeventig procent als roker. (Laar e.a., 2003). Landelijk is dat zo dat het aantal spuiters<br />
daalt, maar in 1999 meldde de Grift in Arnhem, dat daar het aantal spuiters toe nam. Naast Arnhem<br />
zijn er ook vanuit Heerlen en Utrecht meldingen dat het aantal spuiters daar toeneemt. Spuiten<br />
heeft hier niet alleen betrekking op heroïne, maar ook op medicatie en cocaïne. (Selman, 2004)<br />
46
Maar het blijft niet altijd bij experimenteren. Adriaan (3a) heeft te maken met<br />
een groter wordende groep jongeren die gekookte coke gebruiken. Op gekookte<br />
coke ga je harder, de kick is kort maar ontzettend heftig. Een deel van deze jon-<br />
geren schiet door in hun gebruik.<br />
3.3.8 Narcosemiddelen (anaesthetica)<br />
GHB<br />
Het doseren van GHB is een lastige aangelegenheid. De dosis voor een gewenst<br />
of ongewenst effect ligt dicht bij elkaar. Alcohol versterkt het effect van GHB en<br />
kan er zodoende toe bijdragen dat de werking onvoorspelbaar is. Alcohol blijft de<br />
eerste keus in veel netwerken. Moet de keus gemaakt worden tussen veel alco-<br />
hol drinken of GHB, dan verliest GHB. De horecamedewerkers hebben het idee,<br />
dat de populariteit van GHB in café of discotheek tanende is. Incidenteel vinden<br />
zij bij het opruimen nog wel eens een leeg GHB buisje, maar dat is minder dan<br />
een tot anderhalf jaar geleden. Ook agenten en gastheren geven aan, dat er bij<br />
de deur nog maar weinig GHB in beslag wordt genomen. Het blijft hooguit een<br />
indicatie voor afnemen gebruik, want gebruikers kunnen ook nieuwe trucs heb-<br />
ben om GHB naar binnen te smokkelen.<br />
“We ruiken nog wel eens aan parfumflesjes of er GHB inzit. Maar voor het overige<br />
is het niet te controleren. Door de vloeibare vorm van GHB kunnen mensen het<br />
ook via hun lenzendoosje mee naar binnen smokkelen.” (René, gastheer, 9a, t3)<br />
Toch zijn er een aan dance gerelateerde netwerken waar GHB een zekere popu-<br />
lariteit heeft. In deze netwerken wordt minder alcohol geconsumeerd en het ge-<br />
bruik is sterk gebonden aan een bepaalde setting. Het negatieve imago, dat GHB<br />
gelijk staat aan ‘coma’, geldt niet voor hen. Zij weten welke dosis nodig is voor<br />
het prettige effect. In deze netwerken speelt het gebruik van GHB zich af in een<br />
thuis setting, een stedelijke nachtgelegenheid of op een afterparty. De ontrem-<br />
mende werking werkt volgens sommige gebruikers erotiserend. Anderen roemen<br />
GHB vanwege de ontspannende en sociale eigenschappen.<br />
“Bij het afteren wordt er nog wel eens GHB gebruikt. Na een avond stappen, zit je<br />
thuis nog even bij elkaar en van GHB word je dan meer relaxt en ontspannen.”<br />
(Jaap en Suus, dance, 7a, t2)<br />
GHB wordt weinig tot niet gebruikt in netwerken van de straat- en probleemjon-<br />
geren. Onbekendheid met het middel is een belangrijke factor.<br />
47
Ketamine<br />
Ketamine is moeilijk verkrijgbaar en wordt op zeer beperkte schaal gebruikt. Het<br />
middel geeft de gebruiker het gevoel zich in een andere dimensie te bewegen.<br />
De oriëntatie wordt verstoord, praten en bewegen gaat langzamer. Deze eigen-<br />
schappen zorgen er voor dat het geen alledaags middel is, dat in een willekeuri-<br />
ge club of café gebruikt kan worden. Gezien de uitwerking van ketamine moet je<br />
volledig op de omgeving kunnen vertrouwen. Dit kan alleen in een besloten set-<br />
tings, zoals een teknoparty, waar een ‘incrowd’ op afkomt. Alleen hier wordt nog<br />
wel eens ketamine gesnoven.<br />
Lachgas<br />
Een ander narcosemiddel dat recreatief gebruikt kan worden is lachgas. Lachgas<br />
geeft een sterk, maar kortdurend gevoel van euforie. Het lijkt net alsof je even<br />
dronken bent. Het gebruik van lachgas is zeer beperkt. In geen van de netwer-<br />
ken wordt er echt moeite gedaan om aan het middel te komen. Is het aanwezig<br />
dan is de kans groot dat er liefhebbers op afkomen. De laatste jaren is lachgas<br />
volgens politie en gebruikers moeilijk te verkrijgen.<br />
“Vroeger waren er op sommige houseparty’s in de binnenstad ballonnen gevuld met<br />
lachgas te koop. We hebben in de vergunning opgenomen dat dit niet meer mag.” (Agent<br />
Nijmegen, 22a, t3)<br />
3.3.9 Tripmiddelen<br />
Paddo’s<br />
Uitgaanscircuit<br />
Hallucinogene paddestoeltjes worden in een vijftal netwerken gebruikt. Het ge-<br />
bruik is zeer verspreid over de uitgaanssubculturen, van dance tot metal. Padde-<br />
stoelen worden niet tijdens het uitgaan gebruikt. De meeste gebruikers vinden<br />
paddo’s niet geschikt voor feesten. Een paar keer per jaar worden er speciale<br />
‘paddo avondjes’ georganiseerd (in het krakernetwerk vaker). Bij iemand thuis of<br />
op een rustige plek paddo’s genomen.<br />
De verkoop van paddo’s is een belangrijke inkomstenbron voor smartshops 31 . De<br />
smartshopeigenaar (5a) heeft verschillende soorten paddo’s in zijn assortiment.<br />
“De Psilocybe Cubensis en de Psilocybe Tampanenis, ook wel truffel genoemd,<br />
worden goed verkocht. De Tampanenis wordt met name afgenomen door dertig<br />
plussers. Misschien komt dit omdat de truffel een filosofische visuele trip geeft. De<br />
Cubenis is meer een wilde trip, deze wordt vooral gekocht door jongeren.” (Mi-<br />
chael, smartshop, 5a, t2)<br />
31 De Nederlandse Smartshops halen de helft van hun omzet uit hallucinogene paddestoelen (Es-<br />
sensie,2004)<br />
48
Straat- en probleemjongeren<br />
Ook in de netwerken van straat- en probleemjongeren komt het gebruik van<br />
paddo’s voor. De wijze van gebruik verschilt niet van het uitgaanscircuit. Uitzon-<br />
dering zijn de zwerfjongeren waar Wil (10a) mee werkt. Zij gebruiken eens in de<br />
twee weken paddo’s. Dit gebeurt bij vrienden thuis of zomers in het park.<br />
LSD<br />
“LSD is een aparte drug en dat spreekt de teknoscene aan. LSD staat voor trippen<br />
en trippen hoort bij tekno. LSD geeft een andere ‘state of mind’, een andere kijk<br />
op de werkelijkheid. Tekno wordt zo intenser beleefd. LSD is dan ook redelijk<br />
makkelijk verkrijgbaar op de feesten, al zijn er veel slappe trips op de markt.”<br />
(Stuffan, tekno, 17a, t3)<br />
LSD is geen gangbaar middel. Alleen in de illegale teknoscene en op privéfeest-<br />
jes, van Billy (16a) en haar vrienden, komt regelmatig LSD gebruik voor. LSD is<br />
moeilijk verkrijgbaar en de kwaliteit van de trips varieert sterk. De meeste trips<br />
zijn te laag gedoseerd om het gewenste effect te bereiken. Het voordeel van LSD<br />
ten opzichte van hallucinogene paddestoeltjes is dat de trip gelijkmatiger en<br />
daardoor beter controleerbaar is. Ook geven Billy (16a) en Stuffan (17a) aan,<br />
dat LSD minder paranoïde maakt. Het middel kan daarom, in tegenstelling tot<br />
hallucinogene paddestoeltjes, gebruikt worden op een party waar veel mensen<br />
komen. Een nadeel van LSD is dat het herstel na een trip enige tijd kost.<br />
3.3.10 Seksgerelateerde middelen<br />
Viagra<br />
Viagra wordt op beperkte schaal gebruikt. In de horecagelegenheden wordt heel<br />
weinig Viagra aangetroffen. Een enkele bezoeker heeft volgens de gastheren nog<br />
wel eens een ‘blauw wybertje’ op zak. Gaat het om één of twee pilletjes dan mag<br />
de bezoeker deze houden, omdat het niet als verboden wordt beschouwd.<br />
In een enkel dancenetwerk experimenteren stelletjes met Viagra. Viagra komt<br />
volgens sommige panelleden ook van pas na gebruik van cocaïne. Daar waar Vi-<br />
agra wordt gebruikt lijkt het ook steeds normaler te worden.<br />
“Steeds meer mannen proberen Viagra. Natuurlijk niet op zondag bij de voetbal-<br />
wedstrijd, maar wel op een stapavond of samen met de partner. De beeldvorming<br />
verandert ook. Je bent niet meer impotent als je Viagra bij je hebt, maar juist een<br />
handige vent.” (Erik, supporter, 13a, t2)<br />
Naast Viagra zijn er nog andere middelen in omloop die als doel hebben om de<br />
seksuele prestaties te verbeteren. Charly (12a) signaleert naast Viagra van de<br />
49
fabrikant Pfizer ook Kamagra of wel ‘Indische Viagra’. Kamagra wordt geprodu-<br />
ceerd door een farmaceutisch bedrijf uit India dat de originele Viagra imiteert.<br />
Kamagra zit in een zilverenstrip met daarin vier blauwe tabletten, die op het oog<br />
enige gelijkenis vertonen met Viagra. Beiden zouden de zelfde werking moeten<br />
hebben. Kamagra is echter goedkoper. Michael (9a) mag in zijn smartshop geen<br />
Viagra verkopen, omdat dit valt onder de Wet op de Geneesmiddelenvoorzie-<br />
ning 32 . Toch krijgt hij regelmatig vragen van met name dertig plussers, die niet<br />
zozeer potentieproblemen hebben als wel op zoek zijn naar een andere seksuele<br />
ervaring. Voor deze consumenten heeft hij het product Libido Forte (40 euro voor<br />
5 capsules) of producten op basis van Yohimbe.<br />
Poppers<br />
Het gebruik van poppers is zeer beperkt. Is het aanwezig dan wil het flesje nog<br />
wel eens rond gaan. Poppers worden in de netwerken niet gebruikt voor het sek-<br />
suele effect, maar voor de korte ‘rush’ die het geeft.<br />
“Sinds het verbod op de verkoop van poppers in 2001 is het flesje een stuk duur-<br />
der geworden. Heel soms heeft iemand het gekocht in de seksshop. Dan is het al-<br />
lemaal voor de gein snuiven, net zolang tot het flesje op is. Het maakt dan niet uit<br />
waar we zijn: thuis, in het café of van mijn part op de bowlingbaan.” (Carolien,<br />
dance, 15a, t2)<br />
3.3.11 Heroïne<br />
Het gebruik van heroïne wordt door geen enkel panellid van de uitgaandersnet-<br />
werken gesignaleerd. Heroïne blijft taboe.<br />
“Heroïne: nee! We doen raar maar, willen wel verantwoordelijk blijven. Van heroï-<br />
ne raak je aan de grond. Daarmee wil je echt niet betrapt worden, want dan krijg<br />
je een stempel opgeplakt.” (Billy, metal, 16a t2)<br />
Ook in de kwetsbare netwerken van straat –en probleemjongeren geldt heroïne<br />
als een gevaarlijke drug. Alleen Adriaan (3a) kent twee jongeren die heroïne ge-<br />
bruiken. Hij verwacht, uit ervaring, dat ze op den duur naar de grote stad ver-<br />
huizen. Ze hebben het dan verbruid in het stadje waar ze wonen. Bovendien zijn<br />
in de stad de voorzieningen (nachtopvang) beter en de ‘dope’ is op meer plaat-<br />
sen verkrijgbaar.<br />
32 In de Wet op de geneesmiddelenvoorziening (WoG) is de registratie van geneesmiddelen en de<br />
bereiding, distributie en kanalisering ervan geregeld. Het bereiden en afleveren van geneesmiddelen<br />
is uitsluitend toegestaan aan apothekers, apotheekhoudende artsen en vergunninghouders<br />
(fabrikanten en groothandelaren).<br />
50
Heroïne, maar wie dan wel?<br />
In panelnetwerken wordt niet of nauwelijks melding gemaakt van heroïnegebruik. Toch<br />
blijkt uit regionaal onderzoek dat heroïnegebruik bij jongeren zeer beperkt voorkomt (zie<br />
hoofdstuk twee). Om meer inzicht te krijgen in het heroïnegebruik bij jongeren hebben<br />
we aan een drietal deskundigen gevraagd wat zij weten over het gebruik door jongeren<br />
en jongvolwassenen tot en met dertig jaar.<br />
Nijmegen: Bas (34 jaar), zelf heroïnegebruiker kent vijftien mannen onder de dertig<br />
jaar die heroïne gebruiken. De jongste is zeventien, de oudste dertig jaar. In vergelijking<br />
met een stad als Rotterdam valt het Bas op dat de jongste gebruikers van heroïne in<br />
Nijmegen ouder zijn. Heroïne is voor niemand een hoofddrug. Het wordt gebruikt om de<br />
trek van de gekookte coke te dempen. Heroïne werkt dan als een cooldown. Jongeren<br />
kiezen volgens Bas eerder voor gekookte coke, dan voor heroïne.<br />
Arnhem: ‘Slik’ (40 jaar), gebruikt heroïne en gekookte coke. Slik kent acht Arnhemse<br />
jongens en vier Arnhemse meisjes onder de dertig jaar die heroïne gebruiken. De jongste<br />
is achttien jaar, de oudste dertig jaar. Het gaat om Nederlanders, Antillianen, Turken en<br />
Surinamers. Een aantal zit op school of werkt, maar voor de meesten zijn deze bezighe-<br />
den niet te combineren met het gebruik. Heroïne is voor niemand van deze twaalf jonge-<br />
ren een hoofdproduct. Gekookte coke daarentegen wel. Dit wordt dagelijks gebruikt. He-<br />
roïne beperkt zich van minimaal één tot maximaal vier keer per week. Per keer wordt er<br />
rond de kwart gram tot een gram gebruikt. Deze jongeren behoren (nog ) niet tot de<br />
‘Arnhemse drugscene’, vandaar dat zij vaak veel betalen. Kost normaal gesproken een<br />
bolletje (kwart gram) tien euro, voor hen kost het minimaal vijfentwintig euro. Heroïne<br />
wordt gebruikt om rustiger te worden na de gekookte coke. De heroïne wordt hoofdzake-<br />
lijk gechineesd. Sommige jonge vrouwen spuit heroïne. Ze hebben veelal contact met<br />
een oudere gebruiker die zelf spuit.<br />
Rivierenland: Annemarie kent als maatschappelijk werkster in de verslavingszorg een<br />
vijftiental jongeren (drie zijn vrouw) uit de regio Rivierenland onder de dertig jaar die<br />
dagelijks heroïne gebruiken. De jongste is negentien jaar, de oudste dertig jaar (gemid-<br />
deld 25-26 jaar). Opvallend is dat de jongeren in kleine dorpen wonen. Voor de heroïne<br />
trekken ze naar Den Bosch of Tiel. Ondanks dat iedereen dagelijks heroïne gebruikt, zijn<br />
er diversen die thuiswonend zijn en/ of vast werk hebben in bijvoorbeeld de bouwsector.<br />
Heroïne is het hoofdproduct, zonder heroïne worden ze ziek. Naast heroïne wordt door<br />
een groot deel regelmatig gekookte coke gebruikt. Dit extraatje wordt aangeschaft als er<br />
geld genoeg is. Alcohol en seresta’s genieten ook een zekere populariteit Redenen om<br />
met heroïne te beginnen zijn divers. Zo is een groepje van vijf jongeren uit een klein<br />
dorpje begonnen door contacten met een oudere groep gebruikers uit het dorp. Deze<br />
jongens dachten, dat zij in tegenstelling tot de oudere, de heroïne wel ‘aankonden’<br />
51
3.3.12 Gecombineerd gebruik<br />
Uit gesprekken met panelleden blijkt dat genotmiddelen zelden afzonderlijk,<br />
maar vaak in combinatie met andere genotmiddelen worden genomen. Combina-<br />
tiegebruik gebeurt enerzijds bewust om een optimaal effect te bereiken van een<br />
ontspannen gevoel, een roes of een kick. Of om het effect van een middel te re-<br />
guleren door het toevoegen van een ander middel. (Van Gelder, Reinerie, Smitz,<br />
Burger en Hendriks, 2004) Onbewust combinatiegebruik kan ook, bijvoorbeeld<br />
omdat er altijd alcohol wordt gedronken tijdens het uitgaan of er dagelijks ge-<br />
blowd wordt. Op het moment dat er dan een ander middel wordt gebruikt is dit<br />
vaak in combinatie met alcohol, hasj of wiet. In dit overzicht wordt alleen een<br />
beschrijving gegeven van de favoriete combinaties.<br />
Uitgaanders<br />
Met name in het uitgaanscircuit wordt veel gecombineerd. Niet elke combinatie<br />
wordt als prettig ervaren. GHB met alcohol en ecstasy met alcohol worden als de<br />
minst prettige combinatie beoordeeld. In onderstaand overzicht worden alle<br />
combinaties opgesomd.<br />
Combinatie Aantal Netwerken Netwerk<br />
Alcohol + Cocaïne 4 Dance (2a) (15a)+ Bar / disco (12a)<br />
+ Dealer (14a)<br />
Cannabis + Ecstasy 3 Dance (2a) (7a) (15a)<br />
Cannabis + Speed 2 Hardhouse (11b) en Metal (16a)<br />
Ecstasy + Cocaïne 2 Dance (7a) + Bar/disco (12a)<br />
Cannabis + Alcohol 2 Jongerencentrum (4a)+ Dance (15a)<br />
Speed + Alcohol 2 Metal (16a) + Tekno/ kraak (18a)<br />
Speed + Ecstasy 2 Metal (16a) + Hardhouse (20a)<br />
Alcohol + Poppers 1 Metal (16a)<br />
Alcohol + Ecstasy 1 Dance (15a)<br />
Guarana + Speed 1 Metal (17a)<br />
Ecstasy + Red Bull 1 Hardhouse (11b)<br />
Viagra + Cocaïne 1 Bar/ disco (12a)<br />
Speed + Cocaïne (plofje) 1 Metal (17a)<br />
Tabel 3.1 Combinaties van genotmiddelen in de netwerken van uitgaanders<br />
Alcohol en Cocaïne<br />
De meest genoemde combinatie is alcohol met cocaïne. Ook in andere onderzoe-<br />
ken wordt dit als meest favoriete of meest waargenomen combinatie gezien (o.a.<br />
Nabben en Korf, 2000; Roomer en Poelmans, 2003; Van Gelder et al. 2004). De<br />
combinatie scoort hoog, omdat er meer en langer kan worden gedronken als er<br />
bij gesnoven wordt. Het stimulerende effect van de cocaïne heft gevoelsmatig<br />
52
het verdovende effect van alcohol op. De combinatie geeft volgens gebruikers<br />
een prettige roes. De cocaïneroes wordt meer afgevlakt, waardoor de roes min-<br />
der ‘snel’ en meer ‘relaxt’ is.<br />
Cannabis en ecstasy/ speed<br />
Hasj of wiet na stimulerende middelen (ecstasy of speed) is populair. Vaak is er<br />
ook nog alcohol in het spel. Vooral het gebruik van hasj of wiet aan het eind van<br />
de avond of nacht wordt gewaardeerd. Stimulerende middelen geven een ener-<br />
giekick en hasj of wiet zorgt ervoor dat het lichaam weer enigszins tot rust komt.<br />
Billy (17a) noemt nog een andere reden waarom blowen met stimulerende mid-<br />
delen wordt gecombineerd: “Van speed en cannabis wordt je lekker wazig. Het<br />
lichaam wordt rustiger en het hoofd chaotischer.”<br />
Ecstasy en Cocaïne<br />
De combinatie ecstasy en cocaïne wordt niet gebruikt om een optimale roes te<br />
bereiken. Het gebruik is vooral regulerend. Ecstasy kan erg bewustzijnsverande-<br />
rend werken, zozeer zelfs dat iemand tijdelijk de kluts kwijt raakt. Een snuif co-<br />
caïne zwakt de bewustzijnsveranderende werking van ecstasy af, waardoor er<br />
een gevoel van ‘nuchterheid’ ontstaat.<br />
Cannabis en Alcohol<br />
Het gebruik van deze twee middelen gebeurt veelal zonder duidelijke reden. Ca-<br />
rolien (15a) en Raphaël (4a) zien dat het gecombineerd gebruik van alcohol en<br />
blowen wel een functie heeft. Het wordt als een vrij onschuldige sfeerverhogende<br />
combinatie beschouwd.<br />
Speed en Alcohol<br />
Speed met alcohol, zorgt ervoor dat het verdovende effect van de alcohol wordt<br />
opgeheven. De motieven voor speedgebruikers lijken erg op die van cocaïnege-<br />
bruikers, die zich ‘nuchter’ snuiven tijdens het drinken.<br />
Speed en Ecstasy<br />
Carolien (15a) geeft aan dat speed een flinke dosis energie geeft, maar dat het<br />
‘warme verliefdheidsgevoel’ uitblijft zonder ecstasy. Het kan ook andersom, al-<br />
leen ecstasy maakt ‘loom’ en ‘spacy’. Combineer je ecstasy met speed, dan zorgt<br />
de speed ervoor dat je alert blijft. In het netwerk van Wendy (20a) wordt om<br />
deze reden speed na ecstasy gebruikt.<br />
Straatjongeren<br />
Ook de straatjongeren gebruiken verschillende genotmiddelen door elkaar. Ver-<br />
geleken met de uitgaanders combineren ze minder bewust. De middelen worden<br />
bijna altijd gecombineerd met hasj, wiet of alcohol. Hasj en wiet, omdat blowen<br />
53
voor velen is ingesleten in het dagelijks patroon. Alcohol, omdat drinken, net als<br />
bij uitgaanders gekoppeld is aan stappen.<br />
Combinatie Aantal Netwerk Netwerk<br />
Cannabis + Alcohol 3 Dorp A (1a) Arnhem(6a) en Voetbal (13a)<br />
Cannabis + Coke 2 Voetbal (13a) en Arnhem (6a)<br />
Cannabis + Speed 1 Dorp A (1a)<br />
Cocaïne + Alcohol 1 Voetbal (13a)<br />
Speed + Alcohol 1 Dorp A (1a)<br />
Tabel 3.2 Combinaties van genotmiddelen in de netwerken van straatjongeren<br />
De motieven om deze middelen met elkaar te combineren wijken niet af van de<br />
uitgaanders.<br />
Probleemjongeren<br />
Het bewust combineren van middelen gebeurt door de probleemjongeren nog<br />
minder dan bij de straatjongeren. Fred (8a) is de enige die een bewuste combi-<br />
natie waarneemt van cocaïne en alcohol.<br />
3.4 Drugsgebruik en Risico’s<br />
De risico’s die panelleden signaleren zijn verschillend van aard. Panelleden die<br />
zicht hebben op het uitgaanscircuit nemen andere risico’s waar, dan panelleden<br />
van straat- en probleemjongeren. Enerzijds worden er risico’s genoemd die wor-<br />
den toegeschreven of toebehoren aan een specifiek middel. Anderzijds zijn er<br />
risico’s die meer samenhangen met de achtergrond van gebruik en eerder mid-<br />
deloverstijgend zijn.<br />
3.4.1 Middelspecifieke risico’s<br />
Alcohol<br />
Het zijn met name de professionals die appelleren aan de keerzijde van het alco-<br />
holgebruik. Zij maken zich zorgen over de grote hoeveelheden die er op een<br />
avond gedronken worden, de alcoholincidenten en de grote maatschappelijke<br />
acceptatie van alcohol.<br />
‘Zuipen is feest’<br />
Het komt vaak voor dat bezoekers van uitgaansgelegenheden beschonken zijn.<br />
Indrinken en prijsacties werken dit in de hand. Een agent uit Doetinchem (21a)<br />
schat dat rond twee uur ’s nachts negentig procent van de horecabezoekers aan-<br />
54
geschoten is. Dit is niet verbazingwekkend gezien de hoeveelheden die panelle-<br />
den opsommen.<br />
• “Alcohol hoort op een feest, want een feest is zuipen en zuipen is feest.” (Stuffan,<br />
tekno, 17a, t2)<br />
• “Dertig glazen per dag per persoon is nog een inschatting aan de lage kant. Zon-<br />
der bier is het geen feest.” (Billy, metal, 16a, t3)<br />
• “In een heel weekend Zwarte cross gaan er per persoon zeker 100 glazen door.<br />
Op een uitgaansavond in Heaven drinken we gemiddeld een glas of dertig.” (Juri-<br />
aan, høker, 4b, t3)<br />
• “Met name de studenten drinken veel. Er zijn er die tussen de 20 tot 30 glazen<br />
bier op een avond drinken en dat meerdere avonden per week.” (Agent Nijmegen,<br />
22a, t3)<br />
Veel drinken lijkt de norm, landelijk onderzoek onder uitgaanders bevestigt dit<br />
beeld. Bieleman, Maarsingh en Meijer (1998) stellen dat het drinken van vijf gla-<br />
zen alcohol door jongeren tussen de vijftien en vijfentwintig jaar tijdens een uit-<br />
gaansavond eerder regel dan uitzondering is. Een derde van deze zelfde jonge-<br />
ren drinkt gemiddeld excessief (meer dan tien glazen) op een uitgaansavond. Uit<br />
dit onderzoek komt naar voren dat het aantal excessieve drinkers hoger is op het<br />
platteland dan in de stad. Het beeld van de høkers past hier goed in.<br />
Ook panelleden die zicht hebben op straatjongeren en probleemjongeren zien dat<br />
drinken veelal uit de hand loopt.<br />
Alcoholincidenten<br />
Alcohol al dan niet in combinatie met drugs zorgt voor de grootste onrust in het<br />
uitgaansleven. De grote hoeveelheden die worden geconsumeerd kunnen leiden<br />
tot opstootjes en agressie. Adriaan (3a) constateert dat zijn jongeren onder in-<br />
vloed van alcohol hun eigen glazen nog wel eens willen ingooien.<br />
“Ik ken er een paar, die echt de weg kwijt zijn als ze gedronken hebben. Dan ge-<br />
beurt het dat ik op het politiebureau moet komen, omdat ze in een dronken bui<br />
dingen vernielen of een inbraak plegen.” (Adriaan, veldwerker, 3a, t2)<br />
Acceptatie<br />
Vooral panelleden uit de Achterhoek noemen specifiek de grote acceptatie van<br />
alcohol. Alcohol kent iedereen, zo wordt er geredeneerd, dus daar wordt minder<br />
moeilijk over gedaan als het uit de hand loopt.<br />
55
“Het is hier heel gebruikelijk om alcohol te drinken. Daar sta je eigenlijk niet bij<br />
stil. Iemand haalt een meter bier en dat krijg je dan gewoon voorgeschoteld.”<br />
(Raphaël, jongerencentrum, 4a, t2)<br />
Hasj en wiet<br />
Dagelijks blowen komt in behoorlijk wat netwerken voor. Meerdere joints per dag<br />
is geen uitzondering. Niet alleen bij straat –en probleemjongeren, maar ook in<br />
drie uitgaansnetwerken. Blowen heeft dan niks meer te maken met een speciaal<br />
moment. Het is voor sommige een ‘must’ geworden. Een ‘must’ om te ontsnap-<br />
pen aan het alledaagse, om de eigen rust te bewaren, om in slaap te komen, om<br />
je nog goed te voelen of om negatieve gevoelens te onderdrukken.<br />
“Wiet hebben ze nodig om relaxed te worden. Weg van de realiteit, even alles op-<br />
zij zetten. Alleen gebruiken ze zoveel dat ze niet zien dat ze zo in een vicieuze cir-<br />
kel terecht zijn gekomen.” (Wil, veldwerker, 10a, t3)<br />
Volgens de door het Openbaar Ministerie in 1991 en in 1994 geformaliseerde in-<br />
voering van de AHOJ-G criteria 33 mogen jongeren onder de achttien jaar geen<br />
hasj of wiet kopen in een coffeeshop. (Bieleman, Goeree en Naayer, 2003).<br />
Sommige oudere jongeren spelen hier op in door hasj of wiet te kopen, met als<br />
doel om deze (met of zonder winst) door te verkopen.<br />
“Veelal zie je dat een meerderjarige koopt en de wiet vervolgens weer aflevert<br />
aan minderjarigen. Wij proberen hier als politie een vinger achter te krijgen en de<br />
betrokkenen aan te houden in verband met dealgedrag.” (Agent Arnhem, 23a, t3)<br />
Deze handelswijze leidt er toe, dat veldwerkers ook jongeren op straat zien lopen<br />
die op jonge leeftijd al regelmatig blowen.<br />
“Ik kom op straat jongeren van onder de 16 tegen, die meerder keren per week<br />
blowen. Het gaat dus verder dan uitprobeergedrag. Ik schat dat het in ons stadje<br />
om een groep van ongeveer 30 tot 40 jongeren gaat. Jonger dan twaalf ben ik ze<br />
nog niet tegen gekomen.” (Adriaan, veldwerker, 3a, t2)<br />
33 Op gedoogde coffeeshops zijn de AHOJG-criteria van toepassing. Dat betekent dat het verboden<br />
is: te Afficheren, Harddrugs te verhandelen, Overlast te veroorzaken, Jeugdigen onder de 18 jaar<br />
in de coffeeshop te laten of aan hen te verkopen en Grote hoeveelheden te verhandelen (niet meer<br />
dan 5 gram per transactie) of op voorraad te hebben (niet meer dan 500 gram).<br />
56
Ecstasy<br />
Ecstasy wordt als de lichtste harddrug beschouwd. Er worden weinig risico’s aan<br />
ecstasy gekoppeld en het verslavingsrisico wordt laag ingeschat. De ‘serotonine-<br />
kick’, die ecstasy geeft is één van de belangrijkste redenen om dit middel te ge-<br />
bruiken, maar ecstasy is niet alleen maar leuk. In het netwerk van Rosa (2a) en<br />
Billy (16a) zijn meerdere mensen, die last krijgen van hun maag na ecstasy wat<br />
soms ook lijdt tot overgeven. In sommige netwerken wordt gesproken over een<br />
ecstasykater, die gekenmerkt wordt door een vermoeid en lusteloos gevoel. Na<br />
veelvuldig ecstasygebruik wordt er zelfs gesproken over emotionele labiliteit.<br />
“Van ecstasy krijg je op een gegeven moment het gevoel dat je naar de klote<br />
gaat. Je krijgt een dip op de doordeweekse dagen. Meer emotioneel, meer depri<br />
en meer labiel. Als de jongens geen gezin en werk hebben dan kan deze depri dip<br />
nog eens extra versterkt worden. Het gebeurt dan dat ze spontaan begin te jan-<br />
ken bij het zien van Lassie.” (Charly, gastheer, 12a, t2)<br />
Als de Arnhemse straatjongeren een party bezoeken slikken ze een forse hoe-<br />
veelheid pillen. Er zijn jongens die op een avond zes tot acht pillen consumeren.<br />
Ook in de netwerken van het uitgaanscircuit en probleemjongeren zijn er gebrui-<br />
kers die meer dan vier pillen in een weekend slikken.<br />
Cocaïne<br />
De meeste risico’s worden bij cocaïne waargenomen. Dit geldt voor zowel de uit-<br />
gaanders, straatjongeren en probleemjongeren.<br />
Verandering in gedrag en uiterlijk<br />
Regelmatig gebruik van cocaïne kan tot gevolg hebben dat er paranoïde, in zich-<br />
zelf gekeerd- en egoïstisch gedrag ontstaat. Het risico is dat sociaal gebruik kan<br />
veranderen in geïsoleerd gebruik. Delen is er dan op een gegeven moment niet<br />
meer bij. Stefano (6a) ziet bij een aantal straatjongeren dat het gebruik van co-<br />
caïne zich vertaalt in het uiterlijk, zoals een ingevallen gezicht, uitpuilende ogen<br />
en een sterke vermagering.<br />
Grenzen trekken met cocaïne gaat niet iedereen gemakkelijk af. Als het aanwezig<br />
is dan brandt het als het ware in de zak en moet het nog dezelfde avond op. Bij<br />
doordeweeks doorsnuiven liggen cokeschulden op de loer.<br />
“Er zijn jongens die doorschieten in het gebruik van cocaïne. Ze gaan leningen aan<br />
om aan geld te komen, terugbetalen lukt niet. Een extreem voorbeeld is een jongen<br />
die door zijn cokeverslaving een schuld heeft opgebouwd van dertigduizend euro.”<br />
(Raphaël, jongerencentrum, 4a, t2)<br />
57
Gekookte coke<br />
Het gebruik van gekookte coke komt in de uitgaansnetwerken nauwelijks voor.<br />
Wel is het zo dat er in sommige netwerken sporadisch een plofje 34 wordt gerookt<br />
met snuifcocaïne. Of het roken van een plofje ook de drempel verlaagd naar het<br />
roken van gekookte coke is onbekend 35<br />
Gekookte coke komt op beperkte schaal voor bij de straat- en probleemjongeren.<br />
Het riskante van dit middel is dat het een korte ‘flash’ geeft. De werking is dus<br />
veel sneller en heftiger dan van snuifcocaïne. De ‘trek’ naar een nieuwe ‘flash’ is<br />
groot. De jongeren waar Jerry (1a), Adriaan (3a) en Wally (19a) mee werken<br />
geven aan dat ze de controle over hun gebruik verliezen. Ze basen tot het laatste<br />
bolletje op is. Enkelen schieten zelfs helemaal door, zodanig dat dit ten koste<br />
gaat van huisvesting, vriendschap of relaties. Het gebruik van gekookte coke<br />
zorgt er voor dat het niet al te hoopvolle perspectief verder ondermijnd wordt.<br />
Van der Poel, Hennik, Barendregt en van de Mheen (2004) bevestigen dit in hun<br />
onderzoek. Zij concluderen dat het gebruik van rookbare cocaïne een belangrijke<br />
rol speelt in het marginaliseringsproces 36 .<br />
Overige middelen<br />
Verandering in gedrag en uiterlijk wordt niet uitsluitend waargenomen bij cocaï-<br />
negebruik. Ook bij speed zien panelleden (tekno en hardcore) veranderingen:<br />
meer paranoïde gedrag en er slecht uitzien. Langdurig gebruikers worden gecon-<br />
fronteerd met een slecht gebit, pokdalige huid, vermagering en lijken altijd moe.<br />
De reden hiervan worden gezocht in de samenstelling van het middel zelf en de<br />
uitwerking (de onderdrukking van de eetlust).<br />
Voor tripmiddelen geldt dat de nasleep na gebruik nog al eens heftig kan zijn.<br />
“De nasleep van LSD vind ik heftig. Het is best omslachtig. Je kop is in de war en<br />
om goed bij te komen moet je ruim de tijd nemen. Eigenlijk moet je een paar da-<br />
gen na gebruik vrij zijn.” (Billy, metal, 16a, t3)<br />
De wijze waarop een deel van de zwerfjongeren (10a) met paddo’s omgaat<br />
wijkt sterk af van de overige netwerken. Tweemaandelijks gebruik van paddo’s is<br />
veel. Ondanks de soms tegenvallende effecten gaan ze door met het gebruik.<br />
34 Benaming voor een sigaret of sjekkie met daarin cocaïne<br />
35 Basen, dan wel chinezen is de gebruikelijke wijze om gekookte coke te gebruiken. Echter gekookte<br />
coke kan ook als een plofje worden gerookt.<br />
36 Proces waarbij een persoon steeds meer los komt te staan van reguliere maatschappelijke insti-<br />
tuties als gezin, werk en gezondheidszorg.<br />
58
3.4.2 Overige risico’s<br />
Naast de meer middelenspecifieke risico’s zijn er ook risico’s die niet zozeer mid-<br />
delgerelateerd zijn. Zo is er al eerder gesproken over de soms forse hoeveelhe-<br />
den alcohol en drugs die op een avond worden gedronken, geslikt of gesnoven.<br />
Combinatiegebruik<br />
In bijna alle netwerken wordt gecombineerd met genotmiddelen. Cannabis en<br />
stimulerende middelen, alcohol met cocaïne en alcohol met cannabis zijn de be-<br />
langrijkste combinaties. Het gecombineerd gebruik van middelen brengt extra<br />
risico’s met zich mee en soms ook meer onvoorspelbare effecten. Panelleden<br />
<strong>rapport</strong>eren dat cocaïnegebruik vaak hand in hand gaat met fors alcoholgebruik.<br />
Het verdovend effect van de alcohol wordt gevoelsmatig opgeheven door de sti-<br />
mulerende cocaïne. Met cocaïne wordt er dus meer alcohol gedronken en lopen<br />
de promillages met de daarbij behorende negatieve consequenties (zowel licha-<br />
melijk als gedragsmatig) hoog op. Professionals die werkzaam zijn in het uit-<br />
gaanscircuit zien dit vertaalt in de ruzies en vechtpartijen.<br />
“Bij vechtpartijen is er minimaal altijd alcohol in het spel. De laatste jaren merken<br />
we echter steeds meer van het combigebruik. Hebben mensen alleen alcohol ge-<br />
dronken dan kun je ze nog enigszins onder controle houden. De pijnprikkel blijft<br />
bij veel alcohol toch nog enigszins bestaan. Hebben ze naast de alcohol ook nog<br />
wat gesnoven dan kunnen ze echt gek worden. Zelfs met strakke handboeien om<br />
gaan sommige nog door. Normaal gesproken kan dat gewoon niet, zoveel pijn<br />
doet dit. Maar kennelijk voelen ze door de combi niks meer.” (Agent Arnhem, 23a,<br />
t3)<br />
De combinatie werkt ook op een andere manier negatief door. Dit laatste wordt<br />
met name genoemd voor de combinatie alcohol en cocaïne. Voor velen is dit een<br />
twee-eenheid. Alcohol zorgt voor een ‘zucht’ naar cocaïne. Zo is er een aantal<br />
leden van de harde kern (13a) die zich hebben voorgenomen om het rustiger aan<br />
te doen met cocaïne. Dit voornemen gaat goed op, tot het moment dat ze alco-<br />
hol drinken.<br />
Slikken, niet testen<br />
De bekendheid om drugs te laten testen is in de netwerken groot. Daarbij bete-<br />
kent bekendheid met de ‘XTC-testservice’ niet automatisch dat hier ook gebruik<br />
van wordt gemaakt. In een aantal netwerken zijn er mensen die zo hun eigen<br />
manier hebben gevonden om te kijken of ze ‘goede’ drugs hebben. Bij deze ma-<br />
nieren kunnen de nodige vraagtekens worden geplaatst.<br />
59
“Pillen worden niet getest. Een van de vrienden koopt een grote hoeveelheid in,<br />
probeert ze uit en vertelt de anderen hoe de pillen werken. Vervolgens kan ieder-<br />
een de pillen gebruiken.” (Carolien, dance, 15a, t2)<br />
“Als de speed erg nat en plakkerig is, dan is de speed goed. Als de speed erg<br />
brokkelig is dan is de speed oud en van mindere kwaliteit. De kwaliteit kun je ook<br />
soms meten aan hoe het in je neus brand. Met sterke speed brand je neus bijna<br />
weg.” (Stuffan, tekno, 17a, t3)<br />
“Speed moet wit zijn en te goedkoop kan niet. Dan zal het wel troep zijn. Om de<br />
kwaliteit van de speed te controleren wordt er eerst gekeken of er geen glasvezels<br />
in zitten. Vervolgens ruiken ze aan de speed of het goed is. Zo denken ze te we-<br />
ten of ze goede kwaliteit hebben en op basis van deze bevindingen passen ze de<br />
dosis aan.” (Jerry, veldwerker, 1a, t3)<br />
Onder invloed onderweg<br />
Grote discotheken of clubs hebben een aantrekkingskracht die verder reikt dan<br />
de eigen omgeving. Dit zelfde geldt voor festivals en party’s. Tegelijkertijd wordt<br />
er gesproken over de grote hoeveelheden die geconsumeerd worden op een<br />
avond of meerdere avonden. Dit met elkaar gecombineerd betekent dat er onder<br />
invloed kan worden gereden, niet alleen van alcohol maar ook van andere drugs.<br />
Daarom worden er in diverse netwerken afspraken gemaakt om niet onder in-<br />
vloed te rijden. Er wordt een ‘BOB’ 37 geregeld of de trein wordt gepakt, maar bij<br />
meerdaagse festivals of afgelegen party’s kan dit niet altijd.<br />
“Bij een aantal festivals staan we meerdere dagen. Dan moet je zoveel spullen<br />
meenemen dat je wel met de auto moet gaan. Tja, dan zal niet alles uit gewerkt<br />
zijn op het moment dat we weer terug naar huis rijden.” (Billy, metal, 16a, t2)<br />
Zonder niks meer aan<br />
Drugs en feest zijn in sommige netwerken synoniem aan elkaar. Drugs horen bij<br />
een feest en een feest zonder drugs betekent veel minder plezier. ‘Geen alcohol<br />
tijdens het uitgaan: dan kan je net zo goed niet gaan’. ‘Geen speed op een hard-<br />
coreavond: dan ben je te moe en is de sfeer minder’. Het middel heeft in deze<br />
gevallen een duidelijke functie gekregen. Zo hoort Jeffrey (14a) ook van een<br />
aantal van zijn klanten dat meerdere keren seks in combinatie met cocaïne ge-<br />
bruik betekent dat ‘nuchtere’ seks opeens veel minder plezierig is.<br />
37 BOB is de persoon die nuchter blijft en de medepassagiers veilig naar huis rijdt<br />
60
Overig<br />
“Cocaïne is een echte seksdrug, zowel voor de man als vrouw. Het geeft extra in-<br />
spiratie. Je wordt er losser van en kan je meer laten gaan. Punt is dat als je daar-<br />
na een partner hebt die geen cocaïne gebruikt, de seks toch wel stukken minder<br />
wordt.” (Jeffrey, dealer, 14a, t3)<br />
De panelleden die zicht hebben op de probleemjongeren vinden het kritiekloze<br />
gebruik waarmee middelen worden gebruikt een belangrijk aandachtspunt. Bij<br />
deze jongeren zijn er weinig grenzen rondom het gebruik van middelen. Voor de<br />
meeste middelen geldt is het aanwezig dan moet het ook op. Naar hoeveelheid<br />
en gevolgen op het functioneren wordt zelden of nooit gekeken. Een onevenredig<br />
deel van het te besteden inkomen gaat zo ook op aan de middelen. Een ander<br />
punt bij deze jongeren is dat het gebruik van middelen de veelal aanwezige pro-<br />
blematiek zeker niet verbeterd.<br />
3.5 Geruchten, signalen en trends<br />
Alcohol en drugs zijn een geliefd onderwerp van discussie. Soms gaan de meest<br />
wilde verhalen rond over een middel. Deze verhalen kunnen een eigen leven<br />
gaan leiden, waardoor ze voor niemand meer te controleren zijn. Het is dan zaak<br />
om feit van fictie te scheiden. Daarom wordt er een onderscheid gemaakt tussen<br />
een gerucht, een signaal en een trend.<br />
Gerucht, Signaal en Trend (Korf, Nabben en Benschop 2001)<br />
Gerucht: verhaal, dat panelleden ter ore is gekomen en die moeilijk te traceren en<br />
hierdoor ook niet te controleren is;<br />
Signaal: duidelijk waarneembare ontwikkeling die panelleden is opgevallen, maar<br />
waarbij (nog) niet gesproken kan worden van een trend;<br />
Trend: resultaat van een cumulatie van verschillende ontwikkelingen die al langer<br />
aan de gang zijn. Duidelijke verspreiding van het gebruik van een ‘nieuw’ middel of<br />
van een ‘nieuwe’ toedieningswijze, dan wel een revival van ‘oude’ middelen of toedie-<br />
ningswijzen over uiteenlopende netwerken.<br />
3.5.1 Geruchten<br />
Geruchten moeten niet allemaal als fictie bestempeld worden. Soms is er meer<br />
aan de hand en kan een gerucht een deel van de werkelijkheid weerspiegelen.<br />
Diverse panelleden hebben geruchten en verhalen opgevangen die in hun net-<br />
werk circuleerden.<br />
61
• Er zouden pillen met witte peper op de markt zijn. Deze zouden een ener-<br />
gierush moeten geven, die je pas na 1 tot 2 uur zou moeten voelen. Het<br />
risico van stapelen zou hierbij groot zijn. (Michael, smartshopeigenaar, 5a,<br />
t2)<br />
• Viagra is erg populair in parenclubs (Fred, winkelier, 8a, t3)<br />
• Het verhaal doet zich de ronde, dat er een nieuwe pil is die de werking van<br />
ecstasy en Viagra combineert. (Jeffrey, dealer, 14a, t3)<br />
• In een netwerk praten ze over capsules die voor vijftig procent uit MDMA<br />
bestaat en voor de andere vijftig procent uit speed. (Wally, wel-<br />
zijnswerker, 19a, t3)<br />
• Om een snellere en meer heftige rush te krijgen zouden ecstasy pillen<br />
verpulverd worden tot poeder. Dit poeder zou vervolgens worden gesno-<br />
ven als ware het MDMA poeder. (Erik, supporter, 15a, t2)<br />
Niet alleen panelleden hebben geruchten en verhalen opgevangen die in Gelder-<br />
land circuleren. Ook medewerkers van De Grift krijgen regelmatig verhalen te<br />
horen, waarvan de oorsprong niet altijd duidelijk is. Een greep uit deze geruch-<br />
ten.<br />
• Er is een paar mensen uit de ‘harddrugscene’ die met behulp van ibogaïne<br />
geprobeerd hebben om af te kicken (Preventiewerker Jongeren)<br />
• In de regio Arnhem en Ede hebben huisartsen geconstateerd dat er een<br />
aantal jongens van rond de 14 jaar zijn, die leverproblemen hebben door<br />
alcohol. (Preventiewerker Onderwijs)<br />
• Bij een aantal studentenverenigingen blijft het gebruik van drugs niet al-<br />
leen beperkt tot alcohol, maar scoort cocaïne eveneens goed. (Preventie-<br />
werker Onderwijs)<br />
• Twee jongens uit Doetinchem zouden dagelijks aanstekergas snuiven om<br />
zo een kick te krijgen. (Medewerker Regiokantoor Doetinchem)<br />
• Het gerucht gaat dat er in april in het gebruikerscircuit cocaïne in omloop<br />
zou zijn geweest die zwaar psychedelische effecten geeft. Het gebruik ging<br />
gepaard met sterke visioenen. Met roken zouden er kleine witte balletjes<br />
62
as over blijven in tegenstelling tot de grijze as van gekookte coke. (Mede-<br />
werker Zorg en Opvang Midden)<br />
3.5.2 Signalen<br />
Signalen zijn in tegenstelling tot geruchten duidelijk waarneembare ontwikkelin-<br />
gen die panelleden zijn opgevallen, maar waarbij nog niet gesproken kan worden<br />
van een trend. Bij een signaal is (nog) geen sprake van een systematische waar-<br />
neming in verschillende netwerken over langere tijd.<br />
• Signalen in 2003, stand van zaken in 2004<br />
Altijd alcohol tijdens het stappen<br />
Alcohol is populair. Uitgaan en alcohol zijn bijna synoniem aan elkaar. De hoe-<br />
veelheden die worden gedronken zijn soms fors. Alcohol is nog steeds het meest<br />
populaire middel en de hoeveelheden zijn er niet minder op geworden.<br />
Zie verder over Alcohol: Trends in middelengebruik 2004<br />
Thuis indrinken vanwege hoge prijzen<br />
De meeste horeca gelegenheden vragen hoge prijzen voor een alcoholconsump-<br />
tie. Stappers kiezen er voor om eerste elders een aantal consumpties te nutti-<br />
gen, het zogenaamde indrinken. Indrinken is een breed verschijnsel geworden.<br />
Zie verder over Alcohol: Trends in middelengebruik 2004<br />
Cannabis in uitgaansleven taboe<br />
In <strong>Tendens</strong> 2003 maakten we melding van de marginale rol van hasj en wiet in<br />
het uitgaansleven. In clubs en cafés wordt niet tot weinig geblowd, omdat blo-<br />
wen in de meeste horecagelegenheden verboden is. In een beperkt aantal hore-<br />
cagelegenheden wordt blowen oogluikend toegestaan. In tegenstelling tot de re-<br />
guliere horeca is blowen op party’s en festivals waar tekno,hardhouse,urban of<br />
metal wordt gedraaid veel meer ingeburgerd. In deze netwerken neemt hasj of<br />
wiet een belangrijke plaats in.<br />
Ecstasy onschuldig imago en partydrug nummer één<br />
Ecstasy is in praktisch elk netwerk verkrijgbaar. Niet alleen in netwerken van het<br />
uitgaanscircuit, maar ook in netwerken van straat- en probleemjongeren. Het<br />
gebruik concentreert zich met name op dancegerelateerde aangelegenheden.<br />
Gebruikers hebben tevens een lage risicoperceptie van ecstasy.<br />
Zie verder over Ecstasy: Trends in middelengebruik 2004<br />
63
Ecstasygebruik niet alleen op party’s<br />
In één netwerk van straatjongeren slikken jongeren op doordeweekse dagen<br />
ecstasy. Dit patroon komt nog steeds voor bij een paar jongens. Ecstasy is niet<br />
gekoppeld aan muziekbeleving en uitgaan, maar is een uitstapje om de dag door<br />
te komen.<br />
Ecstasy als shooter<br />
In twee Arnhemse netwerken dook in 2003 de ‘ecstasyshooter’ op. Een shooter is<br />
MDMA poeder opgelost in een rode zoete vloeistof, verpakt in een GHB buisje.<br />
Van deze shooter is in 2004 niks meer vernomen 38 .<br />
Cocaïne wint aan populariteit<br />
De panelleden van het uitgaanscircuit bespeuren een toenemende populariteit<br />
van cocaïne in hun netwerk. Deze populariteit neemt niet af in 2004.<br />
Zie verder over cocaïne: Trends in middelengebruik 2004<br />
Viagra zonder recept<br />
In <strong>Tendens</strong> 2003 wordt op kleine schaal melding gemaakt van het niet medisch<br />
gebruik van Viagra. Volgens panelleden is de beeldvorming en de populariteit<br />
aan verandering onderhevig.<br />
Zie verder over Viagra: Trends in middelengebruik 2004<br />
Ondanks verbod poppers nog steeds verkrijgbaar<br />
Een rondgang langs diverse seksshops in 2003 leerde dat poppers nog steeds<br />
verkocht worden. In 2004 zijn er geen meldingen gemaakt van de illegale ver-<br />
koop van poppers.<br />
Van speed naar ephedra<br />
Ephedra was in 2003 nog vrij verkrijgbaar in de smartshop. Een groep Arnhemse<br />
straatjongeren heeft destijds de keuze gemaakt om in plaats van speed ephedra<br />
te gebruiken. Het verbod op de vrije verkoop van ephedra heeft ze in het vol-<br />
houden van deze keuze bemoeilijkt. Ephedra wordt niet meer gebruikt, steeds<br />
minder, maar cocaïne des te meer.<br />
38 In 2005 is een shooter geanalyseerd bij de testservice. De betreffende shooter bestond voor twee<br />
procent uit MDMA. Er werden geen andere bewustzijnsveranderende middelen in het monster aangetroffen.<br />
64
Toenemende verspreiding GHB<br />
Panelleden in het uitgaanscircuit signalen in 2003, dat GHB steeds bekender en<br />
meer gebruikt wordt. Deze ontwikkeling lijkt zich niet door te zetten.<br />
Zie verder over GHB: Trends in middelengebruik 2004<br />
Gekookte coke<br />
Een panellid signaleert dat een groep straatjongeren aan het experimenteren is<br />
geslagen met gekookte coke. In 2004 wordt in meerdere netwerken melding<br />
gemaakt van het gebruik van gekookte coke.<br />
Zie verder over gekookte coke: Trends in middelengebruik 2004<br />
Frequent paddogebruik door zwerfjongeren<br />
Het gebruik van hallucinogene paddestoelen beperkt zich over het algemeen tot<br />
experimenteren en incidenteel gebruik. Een groep zwerfjongeren vormen een<br />
uitzondering op deze regel. In <strong>Tendens</strong> 2003 gebruikten zij meerdere keren per<br />
week paddo’s. Meerdere keren per week is in 2004 veranderd in twee keer per<br />
maand. Gezien de aard van dit middel kan dit omschreven worden excessief en<br />
a-typisch gebruikt, omdat de snel optredende tolerantie (gewenning) een snel<br />
herhaald gebruik ontmoedigt. Doorgaans wordt gesproken van een periode van<br />
tenminste drie weken alvorens paddo’s opnieuw te gebruiken om de gewenste<br />
effecten te bereiken. ( Coördinatiepunt Assessment en Monitoring nieuwe drugs,<br />
2000)<br />
Weinig grenzen rondom middelengebruik<br />
In netwerken van probleemjongeren wordt melding gemaakt van het grenzeloze<br />
gebruik van alcohol en drugs. Dit gebruik wordt met name gesignaleerd bij de<br />
jongeren die geen dagbesteding hebben.<br />
Zie verder over grenzen rondom middelengebruik: Trends in middelenge-<br />
bruik 2004<br />
• Nieuwe signalen in 2004<br />
Mixjes hot, Breezer not<br />
Het aanbod en de vraag naar alcohol in het uitgaanscircuit is gevarieerder dan<br />
bier en wijn alleen. Met name in dance- en urbannetwerken is veel vraag naar<br />
sterke dranken en mixjes. Smirnoff ice, whisky en wodka Red Bull zijn populair.<br />
Breezer komt niet meer in dit rijtje voor. De bekende Breezer heeft in verschil-<br />
lende uitgaansnetwerken zijn populariteit verloren. Door tegenvallende verkoop-<br />
cijfers hebben diverse horecagelegenheden het drankje uit het assortiment ge-<br />
haald. Breezer wordt vooral geassocieerd met een jong publiek. Een panellid om-<br />
65
schrijft het als volgt: ‘Breezer is een drankje voor zestienjarigen, die uitgaan in<br />
een jongerencentrum’. Straat- en probleemjongeren kiezen nog wel eens voor<br />
een Breezer, omdat zij minder gericht zijn op trendgevoelige drankjes.<br />
Absint op bescheiden schaal<br />
In twee netwerken wordt soms Absint gedronken. Een hoge dosering absint kan<br />
hallucinerend werken. Absint is onder bepaalde voorwaarden sinds 2004 weer<br />
verkrijgbaar bij enkele slijterijen.<br />
Moeilijke tijden Horeca en prijsacties<br />
De professionals in het uitgaanscircuit constateren dat de horeca het moeilijk<br />
heeft. Horecagelegenheden die te weinig omzet maken sluiten hun deuren. Er is<br />
ook weinig aanwas van nieuwe horecaondernemingen. Dit signaal wordt niet al-<br />
leen ge<strong>rapport</strong>eerd door panelleden, maar ook het Centraal Bureau voor de Sta-<br />
tistiek (CBS,2005) meldt dat er in 2004 ten opzichte van 2003 minder cafe’s in<br />
Gelderland zijn 39 . Om het hoofd boven water te houden zijn diverse horecaon-<br />
dernemingen daarom met acties gestart.<br />
Speedgebruik sterk subcultureel bepaald<br />
In de scenes van hardcore, metal en tekno is speed de meest populaire drug.<br />
Speed wordt gewaardeerd om, zijn lange werkingsduur, sterke stimulerende ef-<br />
fect en de prijs. Speed is goedkoop. Bij deze netwerken gaat de voorkeur voor<br />
speed gepaard met een negatieve beeldvorming van cocaïne. Cocaïne hoort bij<br />
een materialistisch ingestelde wereld, waar zij zich van distantiëren. In de ande-<br />
re netwerken wordt weinig of geen speed gebruikt.<br />
Methylone: een afgeleide van MDMA<br />
Sinds november 2004 is in een Arnhemse smartshop Explosion te koop. Explosi-<br />
on wordt verkocht in een kleine buisje met daarin een vloeistof die een sterke<br />
vanillegeur verspreidt. Om het gewenste effect te bereiken dient de gebruiker de<br />
inhoud van het buisje tot zich te nemen. Iets wat in een opschrift op het buisje<br />
expliciet wordt afgeraden. De vanille geur komt van de vanille olie waarin het<br />
werkzame bestanddeel opgelost is. Het actieve bestanddeel is Methylone. Methy-<br />
lone lijkt chemisch gezien heel sterk op MDMA. Qua effecten lijkt er overeen-<br />
komst te zijn, naast een stimulerend gevoel geeft Methylone ook een euforisch<br />
gevoel.<br />
39 In Gelderland registreerde het CBS op 1 januari 2003 per 100.000 inwoners 60 café’s. Een jaar<br />
later op 1 januari 2004 werden er 57 café’s per 100.000 inwoners geregistreerd. Dit betekent een<br />
daling van vier procent. In de periode van 1994 tot 2004 is er zelfs sprake van een afname van<br />
negentien procent<br />
66
Een concurrent voor Viagra<br />
Op de Arnhemse Korenmarkt is naast Viagra, Kamagra, een vergelijkbaar middel<br />
waargenomen. Kamagra vertoont qua werking en uiterlijk een grote gelijkenis<br />
met de originele Viagra. Ook op internet wordt Kamagra te koop aangeboden.<br />
Verbod verkoop ephedra in smartshop<br />
De verkoop van ephedra in smartshops, voedingswinkels en kruidenwinkels is op<br />
6 april 2004 aan banden gelegd. Het kabinet heeft hiertoe besloten, omdat het<br />
middel schadelijk kan zijn. Het besluit heeft consequenties voor de omzet van de<br />
smartshop. Een smartshop heeft om deze reden zijn assortiment uitgebreid met<br />
cocaïnegerelateerde middelen als versnijdingmiddelen, bullits, pijpjes en derge-<br />
lijke.<br />
3.5.3 Trends in middelengebruik 2004 (Conclusies)<br />
Een Trend is een cumulatie van verschillende ontwikkelingen die al langer aan de<br />
gang zijn. Er is sprake van een duidelijke verspreiding van het gebruik van een<br />
“nieuw”middel of van een ‘nieuwe’ toedieningswijze, dan wel een revival van ‘ou-<br />
de’ middelen of toedieningswijze over uiteenlopende netwerken. Na drie metin-<br />
gen kunnen we voorzichtig spreken over drugs- en uitgaanstrends in De Grift<br />
regio.<br />
Indrinken van alcohol<br />
Het ‘indrinken’ ofwel thuis of op straat vast een bodem leggen alvorens naar het<br />
café of de disco te gaan, is een breed fenomeen geworden. Het zijn met name<br />
jongere jongeren van vijftien tot begin twintig jaar die alcohol drinken voor het<br />
uitgaan. Op deze manier kost het uitgaan minder geld en zijn ze deels al aange-<br />
schoten voordat ze nog maar één consumptie in de horecagelegenheid hebben<br />
genuttigd. Horeca en politie wordt zo geconfronteerd met de negatieve effecten:<br />
aangeschoten mensen, overlast en een minder grote omzet.<br />
Excessief alcohol drinken bij uitgaan<br />
Het uitgaansleven drijft op alcohol. Tijdens de uitgaansavonden worden er soms<br />
flinke hoeveelheden geconsumeerd.Dit gegeven geldt voor bijna alle netwerken,<br />
dus zowel voor de uitgaansnetwerken als voor netwerken van straat- en pro-<br />
bleemjongeren. Meer dan tien glazen op een uitgaansavond zijn schattingen aan<br />
de lage kant. Dertig glazen op een avond komt in een aantal netwerken zelfs<br />
voor.<br />
67
Wiet populair en excessief gebruikt door straat- en probleemjongeren<br />
Wiet is de belangrijkste drug voor straat- en probleemjongeren. Het gebruikt<br />
blijft veelal niet beperkt tot een blow in het weekend. Elke dag stoned is geen<br />
uitzondering.<br />
Ecstasygebruik meest verspreid<br />
In elk netwerk, op één na ( høkers,4b), komt het gebruik van ecstasy voor.<br />
Hiermee is ecstasy de wijdst verspreide harddrug. Het middel overstijgt de diver-<br />
se jeugdculturen, van hardhouse, metal tot voetbalsupporters. Ecstasy is overal<br />
(in meer of mindere mate) aanwezig. Dit gegeven betekent niet automatisch dat<br />
het overal de meest gewaardeerde harddrug is. Echt populair is ecstasy bij de<br />
dancenetwerken. De populariteit van housemuziek, de lage prijs, de makkelijke<br />
verkrijgbaarheid en het onschuldige imago (weinig schadelijk en weinig versla-<br />
vend) dragen bij aan de brede verspreiding van ecstasy.<br />
Cocaïne één van de meest populaire harddrugs<br />
Cocaïne komt in bijna elk netwerk voor. Een opmars die volgens panelleden al<br />
langer aan de gang is en zich doorzet. Van hardhouse, dance tot metal komt het<br />
gebruik van cocaïne voor. Het gebruik van cocaïne speelt zich minder af op par-<br />
ty’s en festivals, maar meer in cafés, clubs en thuis.<br />
De combinatie met alcohol is de meest genoemde combi. Ook in netwerken van<br />
straat- en probleemjongeren is er veel belangstelling voor cocaïne. Niet altijd<br />
wordt het gebruikt: het is een relatief dure drug. Ondanks het gebruik in bijna<br />
elk netwerk wordt de keerzijde van (langdurig) cocaïnegebruik gezien.<br />
Gekookte coke buiten harddrugscene.<br />
Gekookte coke is een drug, die in Nederland hoofdzakelijk wordt aangetroffen<br />
in de “harddrugscene”.De snelle, explosieve werking en craving naar het middel<br />
zorgt voor een groot verslavingsrisico. In drie clusters (uitgaanscir-<br />
cuit,straatjongeren en probleemjongeren) is een beperkte groep jongeren die<br />
ervaring heeft met deze drug. Deze jongeren behoren (nog) niet tot de zoge-<br />
naamde “harddrugscene”. Het gaat weliswaar om kleine groepjes, maar de ont-<br />
wikkeling is zorgelijk.<br />
Brede verspreiding GHB lijkt zich niet door te zetten<br />
Het gebruik van GHB is slechts in twee netwerken toegenomen. In de andere<br />
netwerken is het bij experimenteren gebleven. De redenen dat GHB in deze net-<br />
werken niet heeft doorgezet zijn de populariteit van alcohol (GHB combineert<br />
slecht met alcohol) en het negatieve imago van GHB. GHB wordt geassocieerd<br />
met bewusteloosheid en coma. Dit negatieve imago heerst niet in netwerken<br />
68
waar GHB een vaste plaats heet veroverd. Door een grote ervaring met GHB<br />
worden incidenten tot een minimum beperkt. Professionals die werkzaam zijn in<br />
het uitgaanscircuit <strong>rapport</strong>eren eveneens veel minder GHB incidenten.<br />
Dat GHB geen breed verspreide drug is, wordt bevestigd door de onbekendheid<br />
met het middel in de netwerken buiten het uitgaanscircuit.<br />
Viagra beperkt gebruikt maar wel populairder<br />
Het niet medisch gebruik van het erectiemiddel Viagra lijkt zich in een aantal<br />
netwerken door te zetten. Het gebruikt blijft beperkt tot een kleine groep gebrui-<br />
kers. De beeldvorming en de populariteit van het middel zijn aan verandering<br />
onderhevig. Viagra is niet alleen meer voor impotente mannen. Het wordt minder<br />
vreemd om Viagra te gebruiken. Farmaceutische producenten spelen hierop in<br />
door middelen te introduceren die een vergelijkbare werking beogen: Kamagra<br />
en Libido Forte zijn voorbeelden hiervan.<br />
Drugscombinaties<br />
Zoals in 2003 vermeld worden middelen dikwijls in combinatie met elkaar ge-<br />
bruikt. Het is niet of blowen, of alcohol drinken of slikken. Combinatiegebruik<br />
komt veel voor. Combinatiegebruik kan bewust en onbewust gebeuren. Bij het<br />
bewust combineren wordt er gestreefd naar het bereiken van optimaal effect van<br />
een ontspannen gevoel, een roes of een kick. Bewust combineren kan ook om<br />
het effect van een middel te reguleren door het toevoegen van een ander middel.<br />
De meest genoemde bewuste combinatie zijn cocaïne met alcohol en cannabis<br />
met stimulerende middelen.<br />
Zorgelijk gebruik bij met name straat- en probleemjongeren<br />
In 2003 werd het signaal ge<strong>rapport</strong>eerd, dat een deel van de straat- en pro-<br />
bleemjongeren excessief drugs gebruikt. In 2004 is hier geen verandering in<br />
gekomen. De hoeveelheden zijn soms extreem en wat aanwezig is gaat altijd op.<br />
Uitzondering zijn heroïne en gekookte coke, deze twee middelen zijn voor de<br />
meesten een stap te ver. Drugs worden door een deel dan niet zo zeer meer ge-<br />
bruikt voor de prettige effecten,maar om negatieve gevoelens te onderdrukken.<br />
69
Hoofdstuk 4<br />
Drugs Informatie en Monitoring<br />
Systeem<br />
4.1 Drugs Informatie en Monitoring Systeem<br />
In 1992 is het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) opgericht.<br />
DIMS is een door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)<br />
gesubsidieerd samenwerkingsverband tussen het Trimbos-instituut en een aantal<br />
instellingen die werkzaam zijn op de terreinen van de drugshulpverlening en –<br />
preventie, de zogenaamde DIMS-deelnemers. De Grift is, met een testservice in<br />
Nijmegen en Arnhem, één van de zestien DIMS-deelnemers in Nederland. Op het<br />
wekelijks spreekuur van de testservice kunnen gebruikers van uitgaansdrugs<br />
gratis en anoniem hun pillen, poeders of vloeistoffen laten analyseren. Na analy-<br />
se krijgt de gebruiker informatie terug over de samenstelling en risicovoorlichting<br />
van de desbetreffende drug.<br />
Uit onderzoek blijkt (Korf, Benschop en Brunt, 2003) dat gebruikers van de test-<br />
service veelal actieve uitgaanders zijn met een gemiddelde leeftijd van 28 jaar.<br />
De belangrijkste redenen waarom zij drugs laten analyseren: ‘willen weten wat<br />
er in zit’, ‘bezorgd om de gezondheid’ en ‘nagaan of de dealer betrouwbaar is’.<br />
DIMS heeft twee taken: monitoring en surveillance van de drugsmarkt. Monito-<br />
ring heeft als doel om te weten wat er op de markt van illegale uitgaansdrugs<br />
wordt aangeboden. Surveillance heeft als doel om gevaren voor de volksgezond-<br />
heid te voorkomen.<br />
DIMS doet dit door (voornamelijk) pillen te analyseren op samenstelling. Als<br />
stoffen worden aangetroffen met een direct gevaar voor de volksgezondheid,<br />
worden regionale of landelijke waarschuwingscampagnes opgezet (Trimbos-<br />
instituut, 2004).<br />
71
4.2 Resultaten 2003<br />
De in dit hoofdstuk weergegeven resultaten zijn van het jaar 2003. Waar moge-<br />
lijk wordt er een vergelijking gemaakt met voorgaande jaren. De resultaten zeg-<br />
gen uitsluitend iets over de bij De Grift aangeboden drugsmonsters. De aange-<br />
boden monsters geven dus niet zomaar een representatief beeld van de totale<br />
drugsmarkt in het verzorgingsgebied van De Grift. Desalniettemin kunnen de re-<br />
sultaten wel als een graadmeter voor ontwikkelingen van (met name de) regio-<br />
nale ecstasymarkt gelden.<br />
4.2.1 Totaal aangeboden drugsmonsters<br />
Bij de ‘testservice’ van De Grift zijn in 2003 522 drugsmonsters aangeleverd. Dit<br />
is een stijging van achttien procent ten opzichte van 2002. Zowel bij de testser-<br />
vice in Arnhem als in Nijmegen is er, in tegenstelling tot de landelijke ontwikke-<br />
ling, een stijging in aanbod waar te nemen (Arnhem: van 150 drugsmonsters<br />
naar 172, Nijmegen: van 294 drugsmonsters naar 350).<br />
2001<br />
2002<br />
2003<br />
502<br />
444<br />
522<br />
4358<br />
3961<br />
4975<br />
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000<br />
De Grift<br />
Figuur 4.1: Aantal aangeboden drugsmonsters in De Grift in vergelijking met DIMS-<br />
landelijk van 2001 t/m 2003<br />
Overige Dimsdeelnemers<br />
Van de 522 aangeleverde drugsmonsters bestond 67% (350) uit pillen, 29%<br />
(153) uit poeders, de overige vier procent (19) waren capsules, vloeistoffen en<br />
diversen 40 .<br />
40 Twee monsters zijn gelabeld als divers. Beide monsters zijn gekocht als LSD<br />
72
4.3 Pillen<br />
Eenennegentig procent (318) van de aangeleverde pillen zijn als ecstasy of MD-<br />
MA gekocht. De overige pillen zijn gekocht als medicijn, speed, Viagra of anders.<br />
Gezien dit kleine aantal overige pillen wordt hier alleen ingegaan op de als ecsta-<br />
sy of MDMA gekochte pillen.<br />
4.3.1 Aantal pillen aangeboden als ecstasy of MDMA<br />
Er zijn 318 pillen aangeleverd, waarvan de gebruiker meende dat dit ecstasy of<br />
MDMA was. Van deze 318 pillen bevatte 96% (306 pillen) daadwerkelijk MDMA.<br />
Vier procent bevatte geen MDMA, in tabel één wordt een overzicht gegeven van<br />
de werkzame stoffen die in deze twaalf pillen zijn aangetroffen.<br />
Aantal Stoffen<br />
5 MDA<br />
3 Amfetamine + cafeïne<br />
1 Amfetamine + cafeïne + αMBMA 41<br />
1 Paracetamol<br />
2 Geen psychoactieve stof<br />
Tabel 4.1: Aangetroffen stoffen in pillen aangekocht als ecstasy, die geen MDMA<br />
bevatten<br />
In een kleine tien procent van de gevallen werd in de MDMA-bevattende pillen,<br />
naast MDMA andere werkzame stoffen aangetroffen. Het ging hier dan hoofdza-<br />
kelijk om cafeïne of MDEA.<br />
4.3.2 Hoeveelheid MDMA in pillen van De Grift<br />
De pillen zijn onderzocht op dosering. Figuur 2 geeft de dosering MDMA van de<br />
als ecstasy of MDMA aangeleverde pil weer. Duidelijk wordt dat de meeste pillen<br />
wel MDMA bevatten, maar dat de dosering sterk kan verschillen. In figuur 2<br />
wordt een vergelijking gemaakt tussen De Grift-pillen en DIMS-landelijke pillen.<br />
Bij De Grift worden iets meer pillen met een gehalte van 71 - 105 mg MDMA<br />
aangeleverd dan pillen met een gehalte van 36 - 70 mg MDMA.<br />
41 αMBMA: Phenethylamine; Phenethylamine komt veel voor in speedmonsters, het heeft geen<br />
farmacologische werking.<br />
73
45%<br />
40%<br />
35%<br />
30%<br />
25%<br />
20%<br />
15%<br />
10%<br />
5%<br />
0%<br />
0 mg 1-35 mg 36-70 mg 71-105 mg 106-140 mg >140mg<br />
Overige DIMS-deelnemers<br />
De Grift<br />
Figuur 4.2: Hoeveelheid MDMA van de op de testservice aangeleverde pillen. 42<br />
In figuur 3 wordt de hoeveelheid MDMA in De Grift-pillen vergeleken met 2002 43 .<br />
Duidelijk is dat in er in 2003 meer hoger gedoceerde MDMA-pillen zijn aangebo-<br />
den. Deze ontwikkeling ziet men ook landelijk terug.<br />
45%<br />
40%<br />
35%<br />
30%<br />
25%<br />
20%<br />
15%<br />
10%<br />
5%<br />
0%<br />
0 mg 1-35 mg 36-70 mg 71-105 mg 106-140 mg >140mg<br />
Figuur 4.3: Hoeveelheid MDMA in De Grift-pillen in vergelijking met 2002.<br />
4.4 Poeders<br />
Er zijn in totaal 153 poeders aangeleverd, waarvan er 95 zijn gekocht als speed,<br />
37 als cocaïne en zeven als MDMA of ecstasy. De overige poeders zijn gekocht<br />
als een andere stof of als onbekend.<br />
4.4.1 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als speed<br />
In 94% van de gevallen bevatte de als speed gekochte poeders de verwachte<br />
werkzame stof amfetamine. Het gemiddelde gehalte amfetamine in deze poeders<br />
was 24,3%.<br />
42 In de cijfers van de overige DIMS-deelnemers zijn niet de gegevens opgenomen van de pillen die<br />
uit de voorselectie zijn gehaald, bij de pillen van De Grift is dit wel het geval.<br />
43 In de cijfers van 2002 zijn niet de gegevens opgenomen van de pillen die uit de voorselectie zijn<br />
gehaald, in 2003 is dit wel het geval.<br />
2002<br />
2003<br />
74
Naast amfetamine werd in ongeveer driekwart van de monsters cafeïne aange-<br />
troffen. Zes monsters die waren gekocht als speed bevatte alleen cafeïne en<br />
geen amfetamine.<br />
4.4.2 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als cocaïne<br />
Van de 37 ingeleverde monsters, die zijn aangeleverd als cocaïne, bevatten 36<br />
monsters daadwerkelijk cocaïne. Het gemiddelde gehalte cocaïne in deze poeders<br />
bedroeg 56,8%. Het poeder wat geen cocaïne bevatte, bevatte cafeïne en lidoca-<br />
ine. Naast cocaïne werd de pijnstiller fenacetine in acht poeders aangetroffen.<br />
Fenacetine is sinds 1984 in Nederland verboden, omdat het middel bij sommige<br />
gebruikers van deze pijnstiller ernstige nierproblemen veroorzaakte.<br />
4.4.3 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als ecstasy<br />
of MDMA<br />
Van de zeven ingeleverde poeders die zijn gekocht als ecstasy of MDMA bevatten<br />
zes poeders daadwerkelijk MDMA. Eén van de zes poeders bevatte naast MDMA<br />
amfetamine. Het gemiddelde gehalte MDMA van de poeders was 58%. Het poe-<br />
der dat geen MDMA bevatte, bevatte amfetamine.<br />
4.5 Landelijke waarschuwingscampagne 2004<br />
In dit hoofdstuk zijn de drugsmonsters beschreven die bij de testservice zijn in-<br />
geleverd in het jaar 2003. In 2003 zijn er geen landelijke waarschuwingscam-<br />
pagnes uitgezet. Een waarschuwingscampagne wordt uitgezet wanneer er stoffen<br />
worden aangetroffen die een acuut risico voor de volksgezondheid inhouden. In<br />
2004 is er één landelijke waarschuwingscampagne uitgezet. Het ging in dit geval<br />
om cocaïne die verontreinigd was met atropine. Atropine is een stof die voorkomt<br />
in plantensoorten als alruin, bilzekruid, doornappel en wolfkers. Atropine wordt<br />
wel eens gebruikt om waarnemingsveranderingen of tripeffecten te krijgen. Van-<br />
wege de vele en onaangename bijwerkingen komt gebruik slechts zelden voor.<br />
Een overdosis atropine kan de volgende symptomen met zich meebrengen: ge-<br />
zichts- en gehoorhallucinaties, rusteloosheid en gedaald bewustzijn. In uiterste<br />
gevallen kan dit leiden tot een dodelijke afloop als gevolg van ademhalingstoor-<br />
nissen en hartritmestoornissen. In Nederland, maar niet in Gelderland, zijn in<br />
2004 circa twintig mensen acuut met vergiftigingsverschijnselen opgenomen.<br />
Om het publiek te waarschuwen en de hulpverleningsdiensten op de hoogte te<br />
stellen zijn flyers en posters met informatie uitgedeeld bij diverse uitgaansgele-<br />
75
genheden in heel Gelderland. Ook de betrokken medische beroepsgroepen zijn<br />
geïnformeerd.<br />
4.6 Conclusies<br />
• Beiden testservices van De Grift zijn in 2003 goed bezocht. In tegen-<br />
stelling tot de landelijke ontwikkeling zijn er in Nijmegen en in Arnhem<br />
meer drugsmonsters aangeleverd. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn<br />
de verhuizing van de testservice in Arnhem naar een meer centrale lo-<br />
catie En het goed functioneren van het straathoekwerk in Nijmegen.<br />
• Wat de gebruiker gekocht denkt te hebben komt in hoge mate overeen<br />
met wat er daadwerkelijk in de pillen of poeders zit. Een als ecstasy<br />
gekochte pil is in de meeste gevallen ‘echte ecstasy’, dat wil zeggen<br />
MDMA. Een zelfde conclusie kan getrokken worden voor de poeders.<br />
Echter van een betrouwbare markt kan niet gesproken worden. De do-<br />
sering MDMA per pil varieert sterk en in poeders wordt er naast de<br />
verwachte stof vaak ook andere psychoactieve stoffen aangetroffen. In<br />
de speedmonsters bijvoorbeeld is in 71% van de gevallen naast amfe-<br />
tamine cafeïne aangetroffen.<br />
• De hoeveelheid MDMA in pillen die worden aangeboden als ecstasy is in<br />
2003 toegenomen ten opzichte van 2002. Een zorgelijke ontwikkeling<br />
als dit in het licht wordt gezien van recent onderzoek naar de lange<br />
termijn effecten van ecstasy (Pennings, Eilering en de Wolff, 2004). In<br />
dit onderzoek wordt een voorlopige conclusie gemaakt dat serotoner-<br />
ge 44 beschadigingen kunnen optreden bij doses vanaf circa 3 mg/ kg<br />
(circa 210 mg voor een persoon van 70 kilogram) wanneer in een kort<br />
tijdsbestek (circa 12-24 uur) wordt ingenomen.<br />
44 Een serotonerge beschadiging wil dat zeggen dat er een beschadiging is ontstaan aan het serotonine<br />
systeem. Serotonine is een stof in de hersenen die van invloed is op stemming. Ecstasy maakt<br />
serotonine vrij en zorgt daarmee meestal voor een verbeterde stemming. Op het moment dat het<br />
systeem beschadigt is, kan dit een negatief effect hebben op de stemming van een persoon. Pennings<br />
heeft geen aanwijzingen dat de veranderingen in stemming en denken/geheugen blijvend<br />
zijn<br />
76
Hoofdstuk 5<br />
Conclusies en aanbevelingen<br />
5.1 Conclusies<br />
In <strong>Tendens</strong> 2004, de door De Grift uitgevoerde Gelderse monitor over alcohol en<br />
drugs, staan de belangrijkste ontwikkelingen met betrekking tot het gebruik van<br />
alcohol en drugs onder jongeren en jongvolwassenen in Gelderland beschreven.<br />
Met <strong>Tendens</strong> wil De Grift het alcohol– en drugsgebruik in zijn verzorgingsgebied<br />
op een systematische en continue wijze in beeld brengen. Met de resultaten van<br />
deze monitor kunnen gemeenten en De Grift beleid, hulpverlening en preventie<br />
meer en beter vorm geven<br />
Naast Kwantitatieve gegevens over het gebruik door scholieren, het rijden onder<br />
invloed in Gelderland, gezondheidsverstoringen op grote Gelderse danceparty’s<br />
en de gegevens van het Drugs Informatie en Monitoringsysteem vormt de panel-<br />
studie een belangrijk onderdeel van <strong>Tendens</strong> 2004.<br />
De panelstudie is met medewerking van het Bonger instituut, dat in Amsterdam<br />
de jaarlijkse Antenne verzorgt, vorm gegeven en uitgevoerd. In 2004 zijn twee<br />
interviewrondes gehouden onder vierentwintig Gelderse panelleden die in totaal<br />
zicht hebben op zesentwintig netwerken. Een netwerk varieert in grote van 13<br />
tot 300 jongeren. Onafhankelijk van elkaar zijn alle panelleden één of twee keer<br />
geïnterviewd. Een groot deel van de panelleden heeft zicht op de uitgaanswereld.<br />
Dit zijn of panelleden, die zelf onderdeel uitmaken van een bepaalde (uit-<br />
gaans)subcultuur, of panelleden die vanuit hun professie goed zicht hebben op<br />
een (segment) van het uitgaanscircuit. Naast deze panelleden uit het uitgaans-<br />
circuit zijn er panelleden die zicht hebben op straat- of probleemjongeren.<br />
Hieronder worden de belangrijkste bevindingen uit <strong>Tendens</strong> 2004 beschreven<br />
naar middel.<br />
Alcohol<br />
Bijna driekwart van de Gelderse scholieren heeft ervaring met alcohol. Meer dan<br />
vijftig procent van de Gelderse scholieren is wel eens dronken of aangeschoten<br />
77
geweest. Meiden hebben een voorkeur voor Breezer, jongens kiezen voor Bree-<br />
zer en bier. Een opvallende en zorgelijke ontwikkeling, die uit kwantitatief onder-<br />
zoek van de gemeente Nijmegen naar voren komt is de stijging van het alcohol-<br />
gebruik door jongeren in de leeftijd van tien tot twaalf jaar.<br />
In het uitgaanscircuit is alcohol het belangrijkste genotmiddel, zo blijkt uit de<br />
panelstudie. Drinken van alcohol betekent veelal fors drinken. Meer dan tien gla-<br />
zen op een uitgaansavond zijn schattingen aan de lage kant. Niet alleen bier is<br />
populair, Smirnoff ice, Bacardi cola, wodka-Red Bull verkopen eveneens goed. Bij<br />
het trendy uitgaanspubliek heeft, in tegenstelling tot bij de scholieren, de Bacardi<br />
Breezer aan populariteit verloren. De alcoholische drankjes worden niet per defi-<br />
nitie in de uitgaansgelegenheid genuttigd. Thuis of op straat indrinken is een<br />
breed fenomeen geworden, waar de horeca financieel onder te lijden heeft.<br />
Hasj en wiet<br />
In vergelijking met alcohol hebben aanzienlijk minder scholieren ervaring met<br />
hasj of wiet. Van de Gelderse leerlingen uit klas twee heeft minder dan vijf pro-<br />
cent in de afgelopen maand hasj of wiet gebruikt. Voor leerlingen uit klas vier ligt<br />
dit percentage boven de tien procent.<br />
Uit de panelstudie blijkt dat hasj en wiet met name populair is onder straat- en<br />
probleemjongeren. Veel van deze jongeren gebruiken meerdere joints per dag.<br />
Blowen is in vergelijking met alcohol minder gerelateerd aan het stappen. In de<br />
meeste horecagelegenheden wordt blowen niet toegestaan.<br />
Stimulerende middelen<br />
Het gebruik van ecstasy en andere harddrugs is voorbehouden aan een kleine<br />
groep jongeren. Ter illustratie: ongeveer een op de veertig jongeren in de leeftijd<br />
van twaalf tot vijfentwintig jaar uit de gemeente Ede heeft minimaal één keer in<br />
zijn of haar leven ecstasy gebruikt. Ecstasy is samen met cocaïne en speed de<br />
meest gebruikte harddrug.<br />
Ecstasy komt in bijna elk netwerk van de panelstudie voor. Ecstasy is hiermee de<br />
meest verspreide harddrug. Ecstasy is met name gekoppeld aan dance. Het ge-<br />
bruik speelt zich met name af op een danceparty of in de club en minder in een<br />
café. Steeds meer constateren panelleden dat ecstasy niet per definitie gelijk<br />
staat aan een pil. MDMA poeder duikt in meerdere netwerken regelmatig op, zo-<br />
wel in netwerken van het uitgaanscircuit als bij netwerken van straat- en pro-<br />
bleemjongeren.<br />
78
Ecstasy wordt het meest aangeleverd bij de testservice van De Grift in Nijmegen<br />
en Arnhem. Meer dan zestig procent van deze ingeleverde drugsmonsters zijn<br />
aangekocht als ecstasy. Hoofdzakelijk gaat het om pillen. Van de als ecstasy<br />
aangekochte pillen bevatte in 2003 96% daadwerkelijk de werkzame stof MDMA.<br />
De dosering MDMA per ecstasy pil varieert daarentegen sterk.<br />
Uit de panelstudie blijkt dat cocaïne bezig is aan een opmars. Een opmars, die<br />
volgens panelleden al enige jaren aan de gang is. Cocaïne wordt vrijwel altijd<br />
gecombineerd met alcohol. Meer dan ecstasy is cocaïne een drug voor thuis of in<br />
het café. Cocaïne heeft niet het imago een partydrug te zijn waar lang op gefeest<br />
kan worden. Cocaïne maakt zelfverzekerd, geeft energie en is een sociaal<br />
smeermiddel. Cocaïne heeft niet alleen maar positieve kanten: grootheidswaan-<br />
zin, doorsnuiven, claimend en paranoia gedrag worden eveneens gesignaleerd.<br />
Gekookte coke, de rookbare variant van (bewerkte) snuifcocaïne wordt prak-<br />
tisch niet gesignaleerd in het uitgaanscircuit. Het gebruik is in alle netwerken<br />
zeer beperkt. Het komt in een aantal netwerken van straat- en probleemjonge-<br />
ren voor.<br />
Het gebruik van speed is minder wijd verspreid dan het gebruik van cocaïne of<br />
ecstasy. Speed is met name populair bij de netwerken waar een sterke voorkeur<br />
is voor hardhouse, metal of tekno.<br />
Speed wordt na ecstasy het meest aangeleverd bij de testservice in Arnhem en<br />
Nijmegen. In totaal zijn er in 2003 vijfennegentig speedmonsters geanalyseerd.<br />
Vierennegentig procent van deze monsters bevatte de verwachte werkzame stof<br />
amfetamine. Naast amfetamine werd in ongeveer driekwart van deze monsters<br />
cafeïne aangetroffen.<br />
Ephedra de tot 6 april 2004 in onder andere de smartshop legaal verkrijgbare<br />
‘natuurlijke speed’ neemt in geen enkel netwerk van de panelstudie een centrale<br />
rol in. Het besluit om de verkoop van ephedra in smartshops te verbieden heeft<br />
consequenties voor de omzet van deze winkels. Het assortiment van de smart-<br />
shops kan hierdoor gaan veranderen. Harddrugsgerelateerde middelen als bij-<br />
voorbeeld versnijdingmiddelen, weegschalen en bullits kunnen een meer belang-<br />
rijke plaats in gaan nemen.<br />
Narcosemiddelen<br />
GHB is het bekendste narcosemiddel. Het gebruik van GHB en andere narcose-<br />
middelen als lachgas en ketamine is niet onderzocht in de Gelderse kwantitatieve<br />
79
jongeren- en scholieren onderzoeken. In de panelstudie wordt wel stil gestaan bij<br />
deze middelen. Uit de panelstudie blijkt, dat de populariteit van GHB te lijden<br />
heeft onder de populariteit van alcohol. GHB combineert volgens panelleden niet<br />
prettig met alcohol. Daarnaast heerst er ten opzichte van GHB, met name onder<br />
niet gebruikers, een zekere angst wat niet uitnodigt tot gebruik van het middel.<br />
Het gebruik van GHB blijft dan ook met name beperkt tot de aan dance gelieerde<br />
netwerken. Er lijkt dan ook geen sprake te zijn van een brede verspreiding van<br />
GHB. Het gebruik van ketamine en lachgas gebeurt op zeer beperkte schaal.<br />
Beide middelen zijn relatief moeilijk verkrijgbaar.<br />
Tripmiddelen<br />
Net als met harddrugs zijn er relatief weinig scholieren die in de afgelopen<br />
maand hallucinogene paddestoelen hebben gebruikt. Dit percentage schom-<br />
melt rond de een procent.<br />
Het gebruik speelt zich niet zozeer af in een uitgaansgelegenheid, maar eerder<br />
op een rustige meer besloten locatie, zoals bijvoorbeeld bij iemand thuis, zo<br />
blijkt uit de panelstudie. Nijmeegse zwerfjongeren springen er uit voor wat be-<br />
treft het gebruik van paddo’s. Een deel van deze jongeren gebruikt meerdere<br />
keren per maand paddo’s. In de andere netwerken waar paddo’s gebruikt worden<br />
wordt gesproken van een frequentie van een paar keer per jaar.<br />
LSD is geen gangbaar middel. LSD is moeilijk verkrijgbaar en de kwaliteit van de<br />
trips varieert sterk. Het gebruik speelt zich af in besloten circuits.<br />
Overige middelen<br />
Viagra, poppers en heroïne hebben niet de interesse van een groot publiek.<br />
Onbekendheid, associatie en hevige werking zijn hier debet aan.<br />
Wel lijkt het niet medisch gebruik van het erectiemiddel Viagra aan populariteit<br />
te winnen, zij het op bescheiden schaal.<br />
Combinatiegebruik<br />
De Gelderse scholieren- en jongerenonderzoeken geven geen cijfers over ge-<br />
combineerd middelengebruik. Uit de panelstudie blijkt echter dat middelen<br />
dikwijls in combinatie met elkaar worden gebruikt. Worden alcohol en drugs be-<br />
wust met elkaar gecombineerd, dan gebeurt dit omdat er gestreefd wordt naar<br />
het bereiken van optimaal effect van een ontspannen gevoel, een roes of een<br />
kick. Bewust combineren kan ook om het effect van een middel te reguleren door<br />
het toevoegen van een ander middel. Alcohol en cocaïne is de combinatie die het<br />
meest voorkomt, gevolgd door cannabis met stimulerende middelen.<br />
80
Risico’s van gebruik<br />
In de panelstudie wordt naast de positieve effecten van genotmiddelen stil ge-<br />
staan bij de risico’s van gebruik. Panelleden zien het grootste risico van middelen<br />
in hoeveelheid en frequentie van gebruik. Voorbeelden hiervan zijn dertig glazen<br />
bier op een avond, dagelijks blowen of zes ecstasy pillen op een party. Hoeveel-<br />
heid en frequentie zijn mede oorzaak voor negatieve consequenties die aan een<br />
middel worden toegeschreven. Voorbeelden van negatieve consequenties zijn<br />
opstootjes of een slechte gemoedstoestand.<br />
Naast hoeveelheid en frequentie van gebruik worden er risico’s waargenomen in<br />
het rijden onder invloed na het gebruik van drank of drugs, combinatiegebruik,<br />
kritiekloos gebruik en het gebruik van middelen zonder dat bekend is wat de do-<br />
sering en werkzame stof zijn.<br />
Op de drie grote danceparty’s die in het Arnhemse Gelredome zijn georganiseerd<br />
zijn er relatief weinig mensen die hinder ondervonden hebben van alcohol en<br />
drugsgebruik, zo blijkt uit cijfers van Educare Groningen. Op deze party’s be-<br />
zocht minder dan een half procent de EHBO voorziening van Educare. Van de<br />
mensen die van de EHBO voorziening gebruik hebben gemaakt had minder dan<br />
de helft klachten ten gevolge van het gebruik van alcohol en/of drugs. De klach-<br />
ten waren niet van dien aard dat een directe doorverwijzing naar het ziekenhuis<br />
nodig was. Klachten ten gevolge van alcohol- en/of drugsgebruik zijn vooral al-<br />
gehele malaise, misselijkheid en duizeligheid.<br />
5.2 Aanbevelingen<br />
<strong>Tendens</strong> brengt signalen en trends in het alcohol en drugsgebruik in beeld. Het<br />
geeft daarmee een aanzet tot verdere beleidsvorming en projecten die gericht<br />
zijn op het reduceren van risicovol alcohol- en drugsgebruik. Op basis van de<br />
gesignaleerde trends en ontwikkelingen zal De Grift waar nodig projecten aan-<br />
passen of ontwikkelen. De Grift gaat hard aan de slag met de resultaten van<br />
<strong>Tendens</strong>. Echter we kunnen dit niet alleen. We hopen dat beleidsmakers van ge-<br />
meenten en instellingen gebruik zullen maken van de informatie die wij met dit<br />
<strong>rapport</strong> voor hen toegankelijk hebben gemaakt en zich geroepen voelen om ac-<br />
tief samen met De Grift met onderstaande aanbevelingen aan de slag te gaan.<br />
Aandacht voor alcoholmatiging<br />
Indrinken, prijsacties, maatschappelijke acceptatie van alcohol, veel drinken als<br />
norm en alcoholincidenten zijn enkele voorbeelden die pleiten voor extra aan-<br />
dacht voor alcoholmatiging en alcohol. Aandacht voor alcohol behelst zowel het<br />
81
uitvoeren van onderzoek naar risicofactoren en risicogroepen t.a.v. riskant alco-<br />
holgebruik als wel het verder ontwikkelen van effectieve preventieve interven-<br />
ties.<br />
De Grift is in samenwerking met het NIGZ een alcoholvoorlichtingsproject voor<br />
en door jongeren gestart. Barvrijwilligers uit het sociaal cultureel werk en van<br />
studentenverenigingen worden getraind in het verantwoord alcoholschenken.<br />
Voorlichtingsprojecten in het voortgezet onderwijs worden verfijnd en uitge-<br />
voerd. Dit zijn slechts enkele aspecten die een bijdrage leveren aan alcoholmati-<br />
ging. Alleen educatie is echter niet voldoende. Uit onderzoek is gebleken dat een<br />
effectief alcoholmatigingsbeleid bestaat uit een mix van uiteenlopende beleids-<br />
maatregelen, die elkaar ondersteunen en aanvullen: een integraal alcoholbeleid.<br />
Bij een effectief, integraal alcoholbeleid voeren maatregelen als accijnsheffing,<br />
goede controle op naleving van de wetgeving en een verbod op het stunten met<br />
prijzen de boventoon en wordt voorlichting ondersteunend ingezet (Stichting Al-<br />
coholpreventie, 2003). Het alcoholmatigingsbeleid dat de gemeenten in de Ach-<br />
terhoek in samenwerking met de GGD Gelre-IJssel en De Grift zijn gestart is een<br />
goed voorbeeld van een integrale aanpak. Deze werkwijze biedt kansen en mo-<br />
gelijkheden voor andere regio’s in Gelderland. Immers alcoholmatigingsbeleid is<br />
een gedeelde verantwoordelijkheid van zowel De Grift, gemeenten en andere<br />
instellingen.<br />
Activiteiten in het uitgaanscircuit<br />
In samenwerking met het Trimbos instituut gaat de Grift van start met het pro-<br />
ject ‘Uitgaan en drugs’. Een project gericht op het terugdringen van riskant mid-<br />
delengebruik in het uitgaanscircuit. Het combineren van verschillende middelen<br />
is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Op diverse kleinschalige party’s zal De<br />
Grift activiteiten gaan ontplooien, die gericht zijn op het bevorderen van een ver-<br />
antwoord gebruik van uitgaansdrugs. Hierbij wordt de samenwerking gezocht<br />
met de organisatie van party’s en betreffende gemeenten.<br />
De testservice past ook in dit kader van het bevorderen van een meer verant-<br />
woord gebruik van uitgaansdrugs. Het testen op kantoor zal worden voortgezet<br />
en verder onder de aandacht van gebruikers worden gebracht. Daarnaast blijft<br />
De Grift pleiten voor het aanbieden van de mogelijkheid tot het testen op fees-<br />
ten. Het testen biedt een uitstekende mogelijkheid om gebruikers te kunnen<br />
voorlichten en hen te wijzen op de risico’s van gebruik.<br />
Rijden onder invloed van alcohol en drugs dient eveneens verdere aandacht te<br />
krijgen. Om jonge (aanstaande) uitgaanders bewust te maken van de risico’s van<br />
82
onder invloed deel te nemen aan het verkeer bestaat het project ‘Onder invloed<br />
onderweg’ bedoeld voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Verder is<br />
en zal er in samenwerking met het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelder-<br />
land nieuw materiaal gericht op rijden onder invloed van drugs worden ontwik-<br />
keld.<br />
Aandacht voor cannabisgebruik.<br />
Excesssief blowen door met name straat- en probleemjongeren en op jonge leef-<br />
tijd blowen verdienen de aandacht. Naast het uitvoeren van schoolgerichte inter-<br />
venties, gezinsgerichte interventies (bijvoorbeeld oudercursus) en interventies in<br />
het jeugd- en jongerenwerk waarbij nadrukkelijke aandacht is voor cannabisge-<br />
bruik neemt de Grift deel aan een regionale en landelijke cannabiscampagne.<br />
Daarnaast zal de samenwerking met coffeeshops worden voortgezet. Tevens<br />
heeft De Grift een laagdrempelige interventie ontwikkeld, die zich richt op over-<br />
matig blowen. Hier moet het niet bij blijven. Een gedegen aanpak van excessief<br />
blowen vraagt ook van instellingen, zoals scholen en jeugdhulpverleningsinstel-<br />
lingen, structurele aandacht waarbij niet alleen sprake is van regelgeving, maar<br />
ook van educatie en beleid.<br />
Cocaïnegebruik en nieuwe preventieve interventies<br />
De opmars van cocaïne lijkt nog niet te zijn gestopt. Behandeling van probleem-<br />
gebruik van cocaïne staat nadrukkelijk in de aandacht. Preventieve interventies<br />
specifiek gericht op het terugdringen van cocaïnegebruik blijven momenteel nog<br />
achter. Het ontwikkelen van specifieke preventieve interventiemethodes gericht<br />
op het terugdringen van (excessief) cocaïnegebruik is noodzaak.<br />
Risicojongeren verdienen de aandacht<br />
Vroegtijdig aanpakken van en ondersteunen bij problemen is essentieel. Het is<br />
zaak om preventief te werken en niet pas te handelen als problemen de over-<br />
hand krijgen. Laagdrempelig outreachend werken, zoals veldwerkers en straat-<br />
hoekwerkers dit doen, leent zich hier uitstekend voor. Veldwerkers zoeken jonge-<br />
ren op en maken contact met ze. Vanuit dit contact worden jongeren onder-<br />
steund om hun gebruik en problemen niet te laten escaleren.<br />
Er kan echter geconstateerd worden dat er op dit moment (te) weinig veldwer-<br />
kers in De Grift regio zijn. Zorgelijk is dat gemeentelijke bezuinigingen juist ook<br />
het laagdrempelige werken treffen, zowel van De Grift als van collega instellin-<br />
gen. Bezuinigingen op deze werkers raakt het welzijn van de risicojongeren en<br />
daarmee van de gehele maatschappij.<br />
83
Onderzoek aard en omvang gekookte coke<br />
Het gesignaleerde gebruik van gekookte coke door jongeren baart zorgen. We<br />
moeten waken voor paniekreacties. Het is van groot belang om de omvang en de<br />
aard verder uit te diepen. De Grift wil het gebruik van gekookte coke door jonge-<br />
ren verder onderzoeken. Om dit te laten plaats vinden zijn er extra middelen no-<br />
dig. We zullen dan ook trachten om extra fondsen of middelen te verwerven.<br />
84
Referenties<br />
Algemene Rekenkamer (2004), opvang zwerfjongeren 2004.<br />
AVV (2003) Rijden onder invloed in Nederland in 2003, ontwikkelingen van het alcoholgebruik van<br />
automobilisten in weekendnachten. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Adviesdienst Verkeer en<br />
Vervoer, Heerlen/ Rotterdam<br />
Baarda, D., Goede de, M., Teunissen, J. (1995) Kwalitatief onderzoek, praktische handleiding voor<br />
het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Houten: Educatieve partners Nederland bv.<br />
Bieleman, B., Biesma, S., Griesheimer, Jetzes. M., Jong de, A., Kruize, A. en Snippe J. (2002) Risicojeugd<br />
in de stad: aard, omvang en aanpak van risicojongeren in de stad Groningen. Groningen:<br />
Intraval.<br />
Bieleman, B., Goeree P., en Naayer, H. (2003) Coffeeshops in Nederland 2002, aantallen, gemeentelijk<br />
beleid en handhaving AHOJ-G criteria. Groningen: Intraval<br />
Bieleman, B., Maarsingh, H. en Meijer, G. (1998) Aangeschoten wild, onderzoek naar jongeren,<br />
alcohol, drugs en agressie tijdens het uitgaan. Groningen: Intraval<br />
Bouwens, J., Rover de, C. (2001) Dörkumse jongeluu veur wie zoepen en blowen te wiet gaot, een<br />
kwalitatief onderzoek naar genotmiddelengebruik door (risico)jongeren in Doetinchem, GGD Regio<br />
Achterhoek en De Grift: 2001.<br />
Centraal Bureau voor de Statistiek (2005) Cafés en cafetaria’s per 100.000 inwoners. www.cbs.nl<br />
Coördinatiepunt Assessment en Monitoring nieuwe drugs (2000) Risicoschattings<strong>rapport</strong> betreffende<br />
paddo’s (psilocine en psilocybine); CAM: Den Haag<br />
Essensie (2004), nummer 84 (jaargang 8), juni 2004, blz. 37:<br />
Gelder, van. P., Reinerie, P., Smitz, M., Burger, I. en Hendriks, V. (2004) Uit (je dak) in Den Haag,<br />
2003, Uitgaande jongeren en genotmiddelengebruik. Leiden: Drukkerij Groen.<br />
Gemeente Ede (2004) Jeugdmonitor Ede 2003. Gemeente Ede: 2004<br />
GGD Achterhoek (2004) Jeugd Gezondheid, welzijn en leefstijl. Verslag van een onderzoek onder<br />
jeugd in de Achterhoek 2004. GGD Achterhoek: 2004<br />
GGD-en Oost Nederland (2004) Jeugd Gezondheid, welzijn en leefstijl; verslag van een onderzoek<br />
onder jeugd in de regio Oost Nederland 2004<br />
GGD regio Nijmegen (2004) Gezondheid, welzijn en leefwijze van jongeren in de regio Nijmegen,<br />
verslag van een onderzoek onder jeugd 2003. GGD regio Nijmegen 2004<br />
Groot de ,S. en Kunst, M. (2004): Signaal: Probleemjongeren waar hebben we het nu over? Onderzoek<br />
en Integrale Vraagstukken, nr. 2, jaargang 2004<br />
Junte, J. en Driel, van A. (2002) Exclusief voor de massa. Volkskrant: 27 juni 2002<br />
Junger, M., Vinken, H., Laan van der, D., Diepstraten, I. en Akker van den, P. (1998) Jongeren en<br />
risicogedrag: definities, trends en factoren. Leiden/ Tilburg: NSCR/ IVA<br />
Korf, D., Benschop, A. en Brunt, T (2003) Pillen testen in Nederland; een onderzoek naar versterking<br />
van de monitor uitgaansdrugs. Amsterdam: Rozenberg Publishers<br />
Korf, D., Nabben, T. en Benschop, A. (2001), Antenne 2000, Trends in alcohol, tabak, drugs en<br />
gokken bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Rozenberg Publishers.<br />
Korf, D., Nabben, T. en Benschop, A. (2002), Antenne 2001, Trends in alcohol, tabak, drugs en<br />
gokken bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Rozenberg Publishers.<br />
85
Laar van M., Cruts, A., Verdurmen, J., Meijer, E., Panhuis, P. en Ooyen van, M. (2003) Nationale<br />
Drugmonitor, jaarbericht 2003. Utrecht: Trimbos-instituut.<br />
Louter, M. (1996). Absint, het grote gevaar. De Groene Amsterdammer: 24 juli 1996<br />
Manders, A. en Star, van der M. (2000) Jeugdmonitor 1999. Onderzoek en Statistiek gemeente<br />
Nijmegen: 2000<br />
Monshouwer, K., Dorsselaer, van S., Gorter, A., Verdurmen, J. en Vollebergh, W. (2004) Jeugd en<br />
riskant gedrag, kerngegevens uit het peilstationonderzoek 2003. Utrecht: Trimbos instituut<br />
Nabben, T. en Korf D. (2000) De Combiroes, gecombineerd gebruik van alcohol met cannabis, cocaïne,<br />
xtc en amfetamine. Amsterdam: Thela Thesis<br />
Nabben, T. en Korf D. (2000) Ketamine Amsterdam: Thela Thesis<br />
Onderzoek en Statistiek Nijmegen (2004) Jeugdmonitor 2003. Gemeente Nijmegen: juni 2004<br />
Pennings, E., Eilering, J. en Wolff de , F. (2004) Langetermijneffecten van XTC. Leiden: Leids Universitair<br />
Medisch Centrum<br />
Pijlman, F., Krul, J. Niesink, R. (2003) Uitgaan en veiligheid, feiten en fictie over alcohol, drugs en<br />
gezondheidsverstoringen. Utrecht: Pascal<br />
Poel van der, A., Hennik, M., Barendregt C. en Mheen van de, D. (2004) Jongeren & Basecoke,<br />
leidt gebruik van basecoke tot marginalisering? IVO Bulletin: nr 1, jaargang 7<br />
Politie Gelderland Midden (2004) Jaarverslag 2003<br />
Rexwinkel, H. (2004) Jeugd Gezondheid, welzijn en leefstijl van jongeren in de regio Gelderland<br />
Midden. Hulpverlening Gelderland Midden/ GGD: april 2004<br />
Riper, H. en Korf, D. (2000) Quick Scan Arnhem. Uitgaansdrugs en Preventie. Criminologisch Instituut<br />
Bonger Amsterdam: 2000<br />
Roomer, A. en Poelmans, I. (2004) <strong>Tendens</strong> 2003 alcohol- en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen<br />
in De Grift-regio. Rijswijk: Quantes<br />
Selman, A. (2004) Interne notitie spuitomruil voor wat hoort wat. De Grift<br />
Sietinga, J. en Vermeulen, H. (2001) Jeugdmonitor Ede 2000. Gemeente Ede: maart 2001<br />
Soeterbroek, S. en Mureau, J. (2004) Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Rivierenland<br />
2004, resultaten van het E-MOVO onderzoek naar gezondheid, welzijn en leefstijl onder leerlingen<br />
van de tweede en vierde klas. GGD Rivierenland: juni 2004.<br />
Stichting Alcoholpreventie (2003) Factsheet Nederlands alcoholbeleid, De huidige situatie van het<br />
Nederlandse alcoholbeleid en waar we naartoe willen.<br />
Trimbos-instituut (2004) Jaarbericht 2003 DIMS. Utrecht: Trimbos-instituut<br />
86
Bijlage A: Het ABC van de Drugs<br />
In de tekst wordt gesproken over diverse soorten middelen. In deze bijlage staat een korte omschrijving<br />
van het middel weergegeven. De middelen worden in alfabetisch volgorde weergegeven<br />
Absint is een sterk alcoholische drank (60-80% alcohol), met een heldergroene kleur gemaakt van<br />
alcoholische extracten van onder meer de absinth-alsem. De Absinth-alsem is een struik van ongeveer<br />
1 meter hoog, die onder andere in Zwitserland groeit. De plant bevat een vluchtige olie die<br />
rijk is aan thujon. Thujon heeft een soortgelijke farmacologische werking als de bekendste werkzame<br />
stof in hasj en wiet de THC. Vanwege deze bittere smaak wordt absint zelden puur gedronken.<br />
Om deze smaak te verzachten wordt aan absint anijs of pepermuntblad, koriander en andere<br />
kruiden toegevoegd. Omdat het dan nog erg bitter smaakt wordt er tenslotte suikerwater aan toegevoegd.<br />
Hoge doseringen absint kunnen hallucinerend werken. Chronisch gebruik van absint veroorzaakt<br />
ernstige hersenbeschadiging gekenmerkt door psychose, hallucinaties en intellectuele<br />
aftakeling. Deze ziekte werd in de 19de eeuw absinthisme genoemd.<br />
Alcohol (ethanol) is een vloeistof die in verschillende percentages in dranken kan voorkomen. Het<br />
ontstaat door de gisting van bijvoorbeeld gerst (bier) of druiven (wijn). Alcohol wordt via de maag<br />
en dunne darm opgenomen in ons bloed, waarin het langs alle organen in het lichaam komt. De<br />
lever breekt de alcohol af. De werking van alcohol berust op een verdoving van het centrale zenuwstelsel,<br />
waardoor tijdelijk de remmingen van het gedrag wegvallen. Ook het reactievermogen<br />
en de motoriek verminderen hierdoor. Alcohol kent een groot risico op lichamelijke- en geestelijke<br />
afhankelijkheid en tolerantie. Risico’s van overmatig alcoholgebruik zijn met name de al dan niet<br />
herstelbare schade aan de hersenen, lever, alvleesklier en nieren, verminderde potentie en sociale<br />
problemen.<br />
Blauwe winde (morning glory): De actieve bestanddelen in de zaden van de sierplant blauwe<br />
winde zijn minstens zes stoffen die men lysergische zuren noemt, ook wel lysergic acid amides<br />
(LSA) noemt. Deze zijn verwant aan LSD en hebben een gelijksoortige hallucinogene werking<br />
Cafeïne is een stimulerende stof die de concentratie verhoogt en de vermoeidheid onderdrukt. Het<br />
is te vinden in koffie, thee en cola. In sommige energydrinks zit ook cafeïne. Het is een wit poeder<br />
met een bittere smaak. Soms wordt het wel eens in pilvorm verkocht of aan andere drugs (o.a.<br />
speed) toegevoegd.<br />
Cannabis (hasj en wiet) De belangrijkste werkzame stoffen in cannabis zijn THC, CBD en CB. Hasj<br />
is de tot blokken geperste hars van de bloemen van de plant Cannabis Sativa. Wiet is de gedroogde<br />
bloemtoppen van de vrouwelijke plant. Hasj en wiet zijn softdrugs. Hasjolie is een harddrug.<br />
Deze olie is een tinctuur van de THC bevattende delen van de plant. Hasj en wiet kunnen gerookt<br />
(blowen) worden in een pijpje, sigaret (joint) of waterpijp, gegeten (spacecake) of gedronken<br />
(thee) worden. De stoffen CB en CBD zorgen voor een verdovend effect, de THC voor een hallucinogeen<br />
effect. Hasj en wiet versterken de stemming en geven de gebruiker een verhoogde fantasie,<br />
zin in eten, een lacherig gevoel en een tijdelijke stoornis van het korte termijngeheugen. Verder<br />
wekt het slaap op. Medische toepassingen zijn o.a. bij chemotherapie om misselijkheid tegen te<br />
gaan. Bij iemand, die niet goed in zijn vel zit, kan het verkeerd vallen. Een te hoge dosis kan heftige<br />
angstgevoelend of neerslachtigheid veroorzaken. Lange termijn risico’s bij roken is schade aan<br />
de longen en longkanker. Mensen die veel en vaak cannabis gebruiken kunnen geremd worden in<br />
hun ontwikkeling. Tevens zijn er aanwijzingen dat er een relatie is tussen cannabisgebruik en het<br />
ontstaan van psychische stoornissen zoals depressie, schizofrenie en angst. Hasj en wiet geven<br />
geen lichamelijke afhankelijkheid of tolerantie. Wel kan geestelijke afhankelijkheid ontstaan.<br />
Cocaïne is verkrijgbaar als wit poeder of als harde, witte of bruingele brokken (crack, gekookte<br />
coke). Cocaïne kan gesnoven en gespoten worden en eventueel gerookt. Wordt de cocaïne gesnoven<br />
dan beginnen de effecten na een paar minuten. Deze effecten houden ongeveer een half uur<br />
aan. Het roken van cocaïne is niet efficiënt, omdat een groot deel reeds verbrand is voordat het in<br />
de longen komt. Wanneer de cocaïne door een chemisch proces wordt bewerkt tot gekookte coke<br />
dan geeft het roken ervan wel een optimaal effect. De werking van gekookte coke is in vergelijking<br />
met de snuifcocaïne sneller en explosiever. Binnen dertig seconden wordt de piek bereikt. Het heftig<br />
oppeppend effect duurt ' slechts een paar minuten en verandert al snel in een 'crash': opgefokte<br />
neerslachtigheid. De stimulerende werking van cocaïne geeft de gebruiker een euforisch gevoel van<br />
alles aan te kunnen. Honger en vermoeidheid verdwijnen en het zelfvertrouwen neemt toe. De<br />
lichaamstemperatuur en de hartslagfrequentie stijgen en de pupillen worden groter. Risico’s voor<br />
de gezondheid zijn vergelijkbaar met die van speed. Het roken van gekookte coke kan longschade<br />
87
opleveren. Cocaïne en gekookte coke veroorzaken geen tolerantie en lichamelijke afhankelijkheid,<br />
maar wel een (grote) geestelijke lichamelijke afhankelijkheid.<br />
Ecstasy of MDMA, is een aan amfetamine verwante stof. Het wordt meestal verkocht als pil en<br />
eventueel als poeder, kristal of capsule. Ecstasy is een illegale drug met een dubbele werking: aan<br />
de ene kant geeft het een prettig, ontspannen, knuffelig gevoel dat wordt veroorzaakt door het<br />
vrijkomen van extra serotonine in het bloed (entactogene werking). Aan de andere kant pept het<br />
op en krijgt de gebruiker het idee dat langer door gegaan kan worden met bijvoorbeeld feesten. De<br />
risico’s bij gebruik zijn oververmoeidheid, verhoogde bloeddruk, hartkloppingen, uitdroging en<br />
oververhitting. De lange termijn risico’s zijn nog weinig onderzocht, wel is bekend dat Ecstasy depressies<br />
en psychoses kan versterken. Lichamelijke afhankelijkheid niet, wel kan Ecstasy de gebruiker<br />
geestelijk afhankelijk maken. Aan Ecstasy verwante stoffen zijn o.a. MDA, MDEA en MDBD.<br />
MDA heeft een sterker entactogeen effect en werkt langer, tot wel 12 uur. MDEA heeft een sterker<br />
oppeppend effect en duurt korter, tussen de 3 en 5 uur. MBDB heeft geen stimulerende werking<br />
en een mildere entactogene werking.<br />
Ephedra was onder andere verkrijgbaar in de smartshops onder namen als herbal ecstasy, ephedra<br />
en herbal speed. Ephedrahoudende producten peppen de gebruiker op en onderdrukken de<br />
vermoeidheid. Risico’s treden in het bijzonder op bij personen met hart- en vaatziekten, zoals hartkloppingen<br />
en verhoogde bloeddruk. Verder kan het leiden tot geestelijke afhankelijkheid, maar<br />
lichamelijke afhankelijkheid en tolerantie ontstaan niet.<br />
Guaraná is een vrucht die groeit in ondermeer Venezuela en het noordelijke deel van Brazilië.<br />
Guaraná bevat een hoog gehalte aan guaranine, een stof met dezelfde chemische samenstelling als<br />
cafeïne. In de smartshop is guaraná in pil- en poedervorm verkrijgbaar. Guaraná wordt gebruikt als<br />
eetlustremmer en als stimulerend middel.<br />
GHB staat voor GammaHydroxyButyraat/-Boterzuur, voor een aantal; jaren terug werd het ook<br />
wel eens ‘liquid ecstasy’ genoemd (onjuiste verwijzing). GHB wordt doorgaans als oplossing in flesjes<br />
verkocht en soms in poedervorm. De gebruiker mengt de oplossing vaak met frisdrank vanwege<br />
de zoute smaak. In kleine hoeveelheden werkt het ontremmend, waardoor de gebruiker zich<br />
euforisch voelt. Bij te hoge dosering kan de gebruiker in een vier uur durende coma raken. Het<br />
risico hierop is groot, omdat een overdosering nauwelijks hoger is dan de ideale dosis. Een ander<br />
belangrijk risico is de versterkende werking die de combinatie met alcohol kan uitlokken, hierdoor<br />
kan zelfs ademstilstand optreden. Psychische afhankelijkheid kan in sommige gevallen optreden.<br />
Ook kan er bij regelmatige gebruikers sprake zijn van tolerantieontwikkeling. De effecten van GHB<br />
worden dan iets minder gevoeld. Verder kunnen ontwenningsverschijnselen zoals slapeloosheid,<br />
angst en beven optreden<br />
Ketamine is een lastig te doseren narcosemiddel. Het is een dissociatief tripmiddel. Dit betekent<br />
dat de gebruiker een scheiding tussen lichaam en geest ervaart waarbij de trip wordt beleeft in een<br />
waanwereld. Kortstondige, hevige psychische storingen kunnen optreden, zoals desoriëntatie, levendige<br />
en vaak beangstigende dromen en hallucinaties. Ketamine kan geslikt, gesnoven of gespoten<br />
worden.<br />
Heroïne is een illegale opiaat, welke via morfine uit ruwe opium wordt bereid. Heroïne ziet eruit<br />
als een korrelig (wit, grijs of bruin) poeder. Deze korreltjes kunnen ‘gechineesd’ worden (roken via<br />
aluminiumfolie), of via een waterpijp worden gerookt. Na oplossing kan het ook gespoten worden.<br />
Snuiven is ook mogelijk. De verdovende werking veroorzaakt een pijnstillend en ademhalingsremmend<br />
effect en een gevoel van euforie. Het dempt negatieve gevoelens zoals pijn en verdriet.<br />
Naast een snel optredende tolerantie en lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid zijn de gevolgen<br />
van overdosering, zoals bewustzijnsverlies en ademhalingsstilstand, belangrijke risico’s. Door<br />
onzorgvuldig spuiten kunnen infectieziektes en spuitabcessen optreden. De verdovende werking<br />
draagt verder het risico, dat ziektes niet worden opgemerkt en kunnen verergeren.<br />
Ibogaïne is afkomstig uit de wortels van een Afrikaanse plant, de Tabernanthe Iboga. In lage dosis<br />
kan ibogaïne stimulerend werken. In hoge dosis heeft het en hallucinogene werking. Van ibogaine<br />
wordt beweerd dat het in staat is om een verslaving aan opiaten te onderbreken. Het zou de<br />
trek verminderen en onthoudingsverschijnselen tegengaan. Het is niet bekend in hoeverre ibogaïne<br />
een effectief afkickmiddel is.<br />
Lachgas: De werkzame stof in lachgas is stikstofmonoxyde (N 2O). Dit narcosemiddel heeft een<br />
kort sterk roeseffect en een nawerking die lang kan duren. Doorgaans wordt het in ballonnen op<br />
party’s aangeboden. Ook kan het in de vorm van gaspatronen gekocht worden. De gebruiker<br />
88
ademt het gas vanuit de ballon in. Bij inhalatie rechtsreeks vanuit het gaspatroon is het risico dat<br />
de gebruiker zijn longen bevriest vanwege de koude temperatuur van het gas. Nadelige bijwerkingen<br />
zijn misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn. Lichamelijke afhankelijkheid en tolerantie treden<br />
niet op, wel is geestelijke afhankelijkheid in theorie mogelijk.<br />
LSD is een chemisch eindproduct van een stof die in de moederkoornschimmel zit. Op de (illegale)<br />
markt wordt het meestal verkocht als kleurige papiertjes (papertrip), die met LSD zijn geïmpregneerd<br />
en soms als zeer kleine pilletjes (microdots). Na orale inname van de papertrip of pil beleeft<br />
de gebruiker sterke visuele hallucinaties. Nadelige effecten en risico’s zijn een ‘bad trip’ of flippen<br />
en eventuele flash-back. Bij een flash-back kan tot lange tijd na het gebruik het effect opnieuw<br />
optreden. Deelname aan het verkeer is onverstandig. LSD maakt niet lichamelijk afhankelijk. Geestelijke<br />
afhankelijkheid is theoretisch mogelijk.<br />
Paddo’s (hallucinogene paddestoeltjes) bevatten de stof psilocybine en/ of psilocine. Het gehalte<br />
aan werkzame stoffen verschilt van paddo tot paddo. Psilocybine en psilocine geven een tripeffect<br />
(hallucinaties) waarbij je de werkelijkheid anders beleeft. Deze hallucinaties zijn minder hevig dan<br />
bij LSD gebruik,maar de sterkte van een paddestoel is moeilijk te voorspellen. Lichamelijke en<br />
treedt niet op bij het gebruik van paddo’s. Het heeft ook geen zin om binnen enkele dagen na elkaar<br />
te gebruiken, omdat ze dan geen effect meer hebben. Geestelijke afhankelijkheid van paddo’s<br />
komt weinig voor.<br />
Poppers worden (illegaal) verkocht in flesjes of capsules. De vluchtige vloeistof, meestal amylnitriet<br />
of butylnitriet, met een indringende geur wordt op een zakdoek gedruppeld of rechtstreeks uit<br />
het flesje opgesnoven. Het gebruik van poppers geeft het gevoel high te zijn en meer energie te<br />
hebben. Ze worden vooral gebruikt bij seksueel contact. Poppers maken dat aanraken prettig -<br />
erotisch aanvoelt. Door het spierverslappende effect ontspant de anale kringspier. Dit vergemakkelijkt<br />
de penetratie.<br />
Salvia Divinorum is een oorspronkelijk uit Mexico afkomstige plant. De plant of een extract van<br />
deze plant wordt verkocht in de smartshop. De bladeren (of een extract hiervan) van de Salvia<br />
Divinorum worden gerookt of gekauwd. De werkzame stof in deze plant is Salvinorin A. Salvia Divinorum<br />
is een sterk tripmiddel. De effecten zijn als bij elk middel onder andere afhankelijk van de<br />
dosis en manier van gebruik en de persoon. Er worden effecten genoemd als coördinatieverlies,<br />
verlies van individueel bewustzijn, visioenen, het gevoel te worden tot een ding of het gevoel terug<br />
te reizen in de tijd. Ook kan het zo zijn dat de gebruiker tijdens de trip zich totaal niet meer bewust<br />
is van zijn omgeving.<br />
Slaap- en kalmeringsmiddelen zijn medicijnen die een dempende werking hebben op de hersenactiviteit<br />
en het centrale zenuwstelsel. Ze helpen bij onrust, angst en slaapproblemen. De middelen<br />
die het meest worden gebruikt, hebben als verzamelnaam ‘benzodiazepines’. Het grootste<br />
risico is dat van de afhankelijkheid. Andere drugs en alcohol laten de gebruiker vaak nog ruimte<br />
om te ontdekken dat hij met het onderdrukken van problemen bezig is. Bij slaap- en kalmeringsmiddelen<br />
is dat onderdrukken juist de bedoeling. En dat maakt het risico van geestelijke afhankelijkheid<br />
groot.<br />
Speed of Amfetamine zijn verkrijgbaar de vorm van pillen, poeders of capsules. De stimulerende<br />
werking van speed maakt de gebruiker drukker, minder vermoeid, euforisch en geeft zelfvertrouwen.<br />
De pupillen worden groter en de bloeddruk stijgt. Vaak is een malende kaakbeweging te zien<br />
door de motorische onrust die deze middelen veroorzaken. Nadelige bijwerkingen zijn hoofdpijn,<br />
hartkloppingen, agressie en oververmoeidheid. Omdat honger niet meer wordt gevoeld en de gebruiker<br />
lichamelijk actiever wordt, kan vermagering optreden. Bij dansen bestaat het risico op uitdroging<br />
en oververhitting. Hoewel tolerantie optreedt, veroorzaken deze middelen geen lichamelijk<br />
afhankelijkheid. Geestelijke afhankelijkheid treedt wel op en kan groot zijn.<br />
Viagra ziet er uit als blauwe ruitvormige tablet. Deze tablet bevat de werkzame stof Sildenafil.<br />
Viagra wordt in het medische circuit gebruikt bij de behandeling van erectiestoornissen. Viagra is<br />
geen geslachtsdrift prikkelend middel en heeft geen oppeppende werking. Viagra kan alleen werken<br />
als de man in een staat van seksuele opwinding verkeert. Het vereenvoudigt dan het krijgen<br />
en behouden van de erectie.<br />
89
Yohimbe is de naam van de gedroogde bast van een boom (Pausinystalia Yohimbe) die groeit in<br />
de tropische wouden van West-Afrika. De werking van Yohimbe wordt voornamelijk veroorzaakt<br />
door de stof Yohimbine. Yohimbe wordt in Kameroen gebruikt tegen impotentie als gevolg van hekserij.<br />
In de Westerse geneeskunde wordt Yohimbe gebruikt bij de behandeling van prostaatproblemen,<br />
frigiditeit en impotentie. Verder wordt het gebruikt als lokale verdovingsmiddel. Yohimbe<br />
werkt vaatverwijdend in de huid (o.a. in geslachtsorganen), bloeddrukverlagend en pupilverwijdend.<br />
Yohimbe wordt in smartshops verkocht als afrodisiacum en als potentie-verhogend middel.<br />
90
Bijlage B: De panelleden<br />
Panel Uitgaanders<br />
Nr. Panelnaam Setting N Leeftijd Sekse<br />
%<br />
2a Rosa Dance 15 25-32 jaar<br />
(28 j)<br />
4a Raphaël Jongerencentrum 140 12-23 jaar<br />
(16 j)<br />
4b Juriaan Høker 30 16-30 jaar<br />
(19 j)<br />
5a Micheal Smartshop 150 18-50 jaar<br />
(28 j)<br />
7a Jaap en Suus Dance 50 20-40 jaar<br />
(27 j)<br />
9a René Bar disco 500 16-35 jaar<br />
(21 j)<br />
11a Dennis en Anna Urban 300 16-30 jaar<br />
(18 j)<br />
11b Dennis en Anna Hardhouse 300 16-30 jaar<br />
(19 j)<br />
12a Charly Bar disco 100 15-25 jaar<br />
(19 j)<br />
14a Jeffrey Dealer 100 21-60 jaar<br />
(25 j)<br />
15a Carolien Dance 15 25-40 jaar<br />
(27 j)<br />
16a Billy Metal 25 19-39 jaar<br />
(27 j)<br />
17a Stuffan Tekno 40 15-35 jaar<br />
(20 j)<br />
Etniciteit<br />
vrouwen<br />
45 De<br />
Grift<br />
Regio<br />
50% 100% NL. Zuid<br />
50% 99% NL 1%<br />
MA.<br />
Oost<br />
50% 97% NL 3%<br />
TU<br />
Oost<br />
50% 75% NL<br />
15% DU<br />
10% EU<br />
Midden<br />
40% 80% NL<br />
10% EU<br />
5% MA<br />
5% AN<br />
Zuid<br />
40% 75% NL<br />
10 % EU<br />
5% AN<br />
5% TU<br />
5% MA<br />
Zuid<br />
50% 20% MA<br />
20% AN<br />
20% SU<br />
15% TU<br />
15% NL<br />
10% SO<br />
Midden<br />
30% 100% NL Midden<br />
40% 90% NL<br />
5% MA<br />
5% AN<br />
Midden<br />
30% 80% NL<br />
7% EU<br />
5% MA<br />
5% TU<br />
3% AN<br />
Zuid<br />
60% 100% NL Zuid<br />
10% 95% NL<br />
5% TU<br />
50% 95% NL<br />
5 % FR<br />
18a Karin Tekno/ kraak 15 14-27 jaar<br />
(22 j)<br />
20% 100% NL Zuid<br />
20a Wendy Hardhouse 15 20-27 jaar<br />
(23 j)<br />
20% 100% NL Midden<br />
21a Agent Doetinchem Horeca: uitgaanszone -- -- -- -- Oost<br />
22a Agent Nijmegen Horeca: uitgaanszone -- -- -- -- Zuid<br />
23a Agent Arnhem Horeca: uitgaanszone -- -- -- -- Midden<br />
45 AN = Antilliaans; DU = Duits; EU = overig Europees; FR = Frans; IR = Irakees; NL = Nederlands;<br />
MA = Marokkaans; NA = Overig Noordafrikaans; SO = Somalisch; SU = Surinaams en TU =<br />
Turks<br />
91<br />
Zuid<br />
Zuid
Panel Straatjongeren<br />
Nr. Panelnaam Setting N Leeftijd Sekse<br />
%<br />
vrouwen<br />
1a Jerry Dorp Achterhoek 30 14-20 jaar<br />
(17 j)<br />
1b Jerry Dorp Achterhoek 25 14-20 jaar<br />
(16 j)<br />
6a Stefano Wijk Arnhem 15 17-22 jaar<br />
(19 j)<br />
13a Erik Harde Kern voetbalsupporters<br />
Panel Probleemjongeren<br />
50 19-28 jaar<br />
(23 jaar)<br />
Nr. Panelnaam Setting N Leeftijd Sekse<br />
%<br />
vrouwen<br />
3a Adriaan Jongeren met meervoudige<br />
problematiek<br />
50 13-23 jaar<br />
(18 j)<br />
8a Fred Wijk Nijmegen 13 13-19 jaar<br />
(17 j)<br />
10a Wil Zwerfjongeren 50 17-25 jaar<br />
(20 j)<br />
19a Wally Deviante Jongeren 20 16-22 jaar<br />
(20 jaar)<br />
Etniciteit De<br />
Grift<br />
Regio<br />
20 % 100% NL. Oost<br />
20 % 96% NL<br />
4% IR.<br />
Oost<br />
0 % 100% NL Midden<br />
0 % 100% NL<br />
92<br />
Regio 46<br />
Etniciteit De<br />
Grift<br />
Regio<br />
20 % 86% NL<br />
10% MA<br />
2% TU.<br />
2% AN<br />
Zuid<br />
0 % 100 % NL Zuid<br />
20 % 90 % NL<br />
5 % SU<br />
5 % AN<br />
0 % 30% SU<br />
30% AN<br />
25 %MA<br />
10% NL<br />
5% NA<br />
46 In verband met de anonimiteit wordt hier geen regio weergegeven, immers elke regio kent zijn<br />
eigen betaalde voetbalorganisatie: Midden (Vitesse), Zuid (NEC) en Oost (Graafschap)<br />
Zuid<br />
Zuid
Bijlage C: Drugsgebruik Netwerken<br />
Uitgaanscircuit: professionals<br />
Mobiliteit<br />
Paddo’s<br />
LSD<br />
Ecotrips 48<br />
Poppers<br />
Viagra<br />
Lachgas<br />
Ketamine<br />
GHB<br />
Heroïne<br />
Gekookte coke<br />
Cocaïne<br />
Energizers 47<br />
Speed<br />
Ecstasy<br />
Cannabis<br />
Alcohol<br />
Nationaal<br />
Regio<br />
Stad<br />
Uitgaan en Subculturen<br />
Functie<br />
Panelleden<br />
Nummer<br />
-<br />
=<br />
=<br />
•<br />
+<br />
•••<br />
+<br />
-<br />
•••<br />
+<br />
-<br />
=<br />
4a Raphaël Dj/ barman Jongeren<br />
X ••••• •• • • - •<br />
centrum<br />
= + = = =<br />
5a Michael Eigenaar Smartshop- X X<br />
Bezoekers<br />
-<br />
9a René Gastheer Bar disco X ••••• ••• •<br />
••<br />
= + - - - +<br />
12a Charly Gastheer Bar disco X ••••• ••••• •••<br />
•••<br />
= + -<br />
+<br />
14a Jeffrey, Dealer Cocaïne- X •••••<br />
Dealer<br />
Gebruikers<br />
+<br />
21a Agent Doet- Agent Horeca/ Uit- X<br />
inchemgaanszone<br />
=<br />
22a Agent Nij- Agent Horeca/ uit- X<br />
megengaanszone<br />
=<br />
+<br />
23a Agent Agent Horeca/ uit- X<br />
Arnhem<br />
gaanszone<br />
=<br />
-<br />
•: 1-10%; ••: 11-25%; •••: 26-50%; ••••: 51-75%; •••••: 76-100%.<br />
Afname (-); Gelijk niveau (=); Toename (+)<br />
47 Ephedra, guarana, e.d.<br />
48 Cactus, salvia, blauwe winde e.d<br />
93
Uitgaanscircuit: subculturen<br />
Mobiliteit<br />
Paddo’s<br />
LSD<br />
Ecotrips 50<br />
Poppers<br />
Viagra<br />
Lachgas<br />
Ketamine<br />
GHB<br />
Heroïne<br />
Gekookte coke<br />
Cocaïne<br />
Energizers 49<br />
Speed<br />
Ecstasy<br />
Cannabis<br />
Alcohol<br />
Nationaal<br />
Regio<br />
Stad<br />
Uitgaan en<br />
Subculturen<br />
Panelleden<br />
Nummer<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
•• •••<br />
+<br />
2a Rosa Dance X X ••••• •• •••<br />
-<br />
•<br />
+<br />
4b Juriaan Høkers X •••••<br />
=<br />
• ••••• ••••<br />
•<br />
7a Jaap en Suus Dance X X ••••• ••• ••••• ••<br />
-<br />
••••<br />
•<br />
=<br />
•<br />
=<br />
-<br />
11a Dennis en Anna Urban X ••••• ••• • ••• •<br />
11b Dennis en Anna Hardhouse X ••• ••• ••• ••••<br />
15a Carolien Dance X ••••• ••••• ••••• •• ••• •••••<br />
= = = + = =<br />
-<br />
•••<br />
+<br />
••••• ••• ••• •• •<br />
•<br />
= + = + -<br />
-<br />
- -<br />
+<br />
••• ••• •••• ••• ••<br />
••• •<br />
•••<br />
= - + = =<br />
+ =<br />
+<br />
X X ••••• ••••• ••••• ••••• •• ••• • ••<br />
16a Billy Metal X X •••••<br />
=<br />
17a Stuffan Tekno X X •••••<br />
=<br />
X X X ••••• •••• •••• •••• • • •<br />
18a Karin Tekno/<br />
kraak<br />
20a Wendy Hardcore<br />
House<br />
•: 1-10%; ••: 11-25%; •••: 26-50%; ••••: 51-75%; •••••: 76-100%.<br />
Afname (-); Gelijk niveau (=); Toename (+)<br />
49 Ephedra, guarana, e.d.<br />
50 Cactus, salvia, blauwe winde e.d<br />
94
Straatjongeren<br />
Mobiliteit<br />
Paddo’s<br />
LSD<br />
Ecotrips 52<br />
Poppers<br />
Viagra<br />
Lachgas<br />
Ketamine<br />
GHB<br />
Heroïne<br />
Gekookte coke<br />
Cocaïne<br />
Energizers 51<br />
Speed<br />
Ecstasy<br />
Cannabis<br />
Alcohol<br />
Nationaal<br />
Regio<br />
Stad<br />
Publiek domein<br />
Panelleden<br />
Nummer<br />
•<br />
-<br />
•<br />
=<br />
•••<br />
+<br />
••••<br />
-<br />
•••••<br />
+<br />
1a Jerry Dorp Achterhoek X •••••<br />
=<br />
•<br />
+<br />
••<br />
-<br />
•<br />
=<br />
••••<br />
+<br />
1b Jerry Dorp Achterhoek X •••••<br />
+<br />
••••<br />
+<br />
-<br />
••<br />
-<br />
••••<br />
•<br />
+<br />
•••••<br />
+<br />
6a Stefano Wijk Arnhem X ••••<br />
=<br />
••<br />
• •• ••<br />
+<br />
• ••••<br />
•<br />
X ••••• ••• ••••<br />
•<br />
13a Erik Harde Kern voetbalsupporters<br />
•: 1-10%; ••: 11-25%; •••: 26-50%; ••••: 51-75%; •••••: 76-100%.<br />
Afname (-); Gelijk niveau (=); Toename (+)<br />
51 Ephedra, guarana, e.d.<br />
52 Cactus, salvia, blauwe winde e.d<br />
95
Probleemjongeren<br />
Slaap- en kalmeringsmiddelen<br />
Mobiliteit<br />
Paddo’s<br />
LSD<br />
Ecotrips 54<br />
Poppers<br />
Viagra<br />
Lachgas<br />
Ketamine<br />
GHB<br />
Heroïne<br />
Gekookte coke<br />
Coke<br />
Energizers 53<br />
Speed<br />
Ecstasy<br />
Cannabis<br />
Alcohol<br />
Nationaal<br />
Regio<br />
Stad<br />
Publiek domein<br />
Panelleden<br />
Nummer<br />
3a Adriaan Meervoudige X ••••• ••••• •• •••• • •• •• •<br />
••<br />
problematiek<br />
+<br />
+ + + +<br />
-<br />
8a Fred Achterstands X ••••• •••• •••<br />
••••<br />
wijk<br />
+ +<br />
-<br />
10a Wil Zwerf X ••••• ••••• ••••• ••••• ••••• •<br />
•<br />
••••• •••<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-<br />
19a Wally Deviant X •••• ••••• ••• ••• •••• •• •• •• ••<br />
•: 1-10%; ••: 11-25%; •••: 26-50%; ••••: 51-75%; •••••: 76-100%.<br />
Afname (-); Gelijk niveau (=); Toename (+)<br />
53 Ephedra, guarana, e.d.<br />
54 Cactus, salvia, blauwe winde e.d<br />
96
Bijlage D: Prijzen en Straattaal<br />
Overzicht Prijzen<br />
Drug Eenheid Genoemde prijzen<br />
Ecstasy 1 Pil €3,- tot € 8,-<br />
100 Pillen € 1,- per pil<br />
1 gram poeder € 20,- tot € 50,-<br />
Kristal € 25,-<br />
Cocaïne 1 gram € 30,- tot € 50,-<br />
1 kilo € 28.000,-<br />
Speed 1 gram € 5,- tot € 15,-<br />
30 gram € 4,- per gram<br />
GHB 1 buisje 5 ml € 5,- tot €10,-<br />
½ liter € 100,-<br />
Poppers flesje € 10,-<br />
LSD papertrip € 5,-<br />
Ketamine 1 gram poeder € 40,-<br />
Viagra 1 pil € 5,-<br />
Heroïne Bolletje (0,1 tot 0,25 gram) € 10,-<br />
Gekookte coke Bolletje (0,1 tot 0,25 gram) € 10,-<br />
Overzicht straattaal 55<br />
Woord Straattaal<br />
Cocaïne Chabba; Coke; Pakje; Pakketje; Punt; Snatsje; Snuifje;<br />
Sos; Sosa; Tuutje; Wit<br />
Ecstasy Cd’tjes, Kloenkertje; Illy’s; Pillen; Pilletje; Tablet, Tikkels;<br />
Schijfjes; Snoepjes.<br />
Speed Snel; Pep<br />
LSD Acid.<br />
Ketamine K; Special K; Vitamine K<br />
Heroïne Bolletje bruin; Dope; Horse; Chocolate; Bruin.<br />
Gekookte coke Wittie; Bolletje wit; base<br />
55 Karakteristieke uitdrukkingen gebruikt door leden van een sociale groep.<br />
97