Volledig rapport Tendens - IrisZorg

Tendens 2004
Alcohol– en drugsgebruik bij
jongeren en jongvolwassenen in
Gelderland
A L E X R O O M E R • I R M G A R D P O E L M A N S
M . M . V . T O N N A B B E N E N D I R K J . K O R F
De Grift
Boulevard Heuvelink 2 • 6828 KP Arnhem
Tel. 026-3775599 • Fax 026-3775935
www.degrift.nl

Tendens 2004 is een uitgave van De Grift, Gelders Centrum voor Verslavingszorg
De Grift
Cluster Preventie en Monitoring
Boulevard Heuvelink 2
6828 KP Arnhem
Tel. 026-3775599
Fax 026-3775935
E-mail: preventie@degrift.nl
www.degrift.nl
(rond 1 september 2005 verhuist het cluster naar een nieuw nog te verwerven pand)
De Grift
Raad van Bestuur en Centrale Diensten
Weerdjesstraat 10
6811 JE Arnhem
Tel. 026- 3551414
Voor reacties op het onderzoek kunt u mailen naar: preventie@degrift.nl
Assen: Koninklijke Van Gorcum BV
ISBN: 90-808547-2-7/ NUR 740
© 2005, De Grift
2

Met dank aan…
Tendens 2004 zou niet mogelijk zijn geweest zonder de medewerking van de
verschillende panelleden. Zij hebben inzicht gegeven in de wereld die anders
voor ons en vele anderen gesloten zou blijven. Naast de panelleden zijn we aan
nog vele verschillende mensen onze dank schuldig. De volgende personen ver-
dienen een aparte vermelding:
• Peter Timmermans, preventiewerker bij het Cluster Preventie en Monito-
ring van De Grift.
• Marcel Rözer, journalist.
• Mathijs Bossong, werkzaam bij het Drugs Informatie- en Monitoringsys-
teem, onderdeel van het Trimbos instituut.
• Hascar van Rijn, straathoekwerker bij De Grift in Nijmegen.
• Ton Nabben, onderzoeker en (mede) auteur van Antenne.
3

Voorwoord
De wereld van drugsgebruik en drugsproblematiek is voortdurend in beweging.
Dit heeft gevolgen voor de zorgactiviteiten, maar evenzeer voor het preventie-
werk. Nieuwe drugs, veranderende gebruikspatronen en nieuwe risicogroepen
stellen aan de verslavingszorg en haar partners hoge eisen en vragen om een
flexibele aanpak. Inzicht in deze ontwikkelingen is noodzakelijk om adequaat te
kunnen reageren op een veranderende ‘markt’. Dit heeft er toe geleid dat De
Grift in 2003 gestart is met haar monitoringproject ‘Tendens’.
Voor u ligt inmiddels de tweede editie van ‘Tendens’. Voor ‘Tendens’ is wederom
samengewerkt met het Bonger Instituut, dat jaarlijks de Amsterdamse uit-
gaansmonitor Antenne verzorgt.
Ook in deze tweede editie wordt een systematische inzage gegeven in middelen-
gebruik en de daaraan gerelateerde problematiek. Het gaat in ‘Tendens 2004’
niet alleen over abstracte cijfers van gebruik. ‘Tendens 2004’ geeft juist een zo
realistisch mogelijk beeld van de praktijk. Het beschrijft middelengebruik in ver-
schillende settings. Daardoor is het mogelijk om beleid te ontwikkelen dat goed
aansluit bij deze praktijk.
Doordat we ‘Tendens 2004’ kunnen vergelijken met ‘Tendens 2003’ worden sig-
nalen en trends snel zichtbaar. Enkele trends in 2004 zijn het excessief alcohol
drinken, de groeiende populariteit van cocaïne en het gebruik van gekookte coke
door jongeren die geen deel uitmaken van de harddrugscene. Naast de panelstu-
die is er aandacht voor de regionale onderzoekgegevens en wordt er een over-
zicht gegeven van de uitslagen van door consumenten ter analyse aangeleverde
drugsmonsters.
Uit het onderzoek en de panelstudie komt verder naar voren dat een krachtige
inzet op het gebied van preventie, met name gericht op jongeren, meer dan ooit
noodzakelijk is. Die preventieve inzet zal zich vooral moeten richten op het ver-
minderen van het alcoholgebruik dat inmiddels op steeds jongere leeftijd plaats-
vindt.
‘Tendens’ is een jaarlijks terugkerend signaleringsinstrument. De Grift heeft de
ambitie om in haar werkgebied een expertisecentrum te zijn op het gebied van
verslaving en verslavingsgedrag en op het gebied van preventie en behandeling.
5

‘Tendens’ past in dit kader. Met de resultaten van deze ‘Tendens 2004’ gaat De
Grift aan de slag. Dit kunnen we echter niet alleen. Ik spreek hierbij de wens uit
dat beleidsmakers van gemeenten en instellingen gebruik zullen maken van de
informatie die wij met dit rapport voor hen toegankelijk hebben proberen te ma-
ken.
Drs. B.F.M. Kuijf, MSM
Voorzitter Raad van Bestuur
De Grift, Gelders centrum voor verslavingszorg
6

VOORWOORD
INHOUD
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
1.1 TENDENS
1.2 ACHTERGROND TENDENS
1.3 OPBOUW RAPPORT
HOOFDSTUK 2: REGIONALE GEGEVENS
INHOUD
2.1 KWANTITATIEVE ONDERZOEKEN 2004
2.1.1 Beschrijving onderzoeken
2.1.2 Resultaten Regionale Onderzoek
2.2 OVERIGE REGIONALE GEGEVENS
2.2.1 Gezondheidsverstoringen op danceparty’s
2.2.2 Inbeslagname Drugs
2.2.3 Rijden onder invloed van Alcohol
HOOFDSTUK 3: DE PANELSTUDIE
3.1 DE ONDERZOEKSMETHODE
3.2 UITGAANSCIRCUIT, STRAAT- EN PROBLEEMJONGEREN
3.2.1 Cluster uitgaanscircuit
3.2.2 Cluster Straatjongeren
3.2.3 Cluster Probleemjongeren
3.3 ALCOHOL EN DRUGS
3.3.1 Alcohol
3.3.2 Hasj en Wiet
3.3.3 Ecstasy
3.3.4 Speed
3.3.5 Ephedra
3.3.6 Cocaïne
3.3.7 Gekookte Coke
3.3.8 Narcosemiddelen (anaesthetica)
7

3.3.9 Tripmiddelen
3.3.10 Seksgerelateerde middelen
3.3.11 Heroïne
3.3.12 Gecombineerd gebruik
3.4 DRUGSGEBRUIK EN RISICO’S
3.4.1 Middelspecifieke risico’s
3.4.2 Overige risico’s
3.5 GERUCHTEN, SIGNALEN EN TRENDS
3.5.1 Geruchten
3.5.2 Signalen
3.5.3 Trends in middelengebruik 2004 (Conclusies)
HOOFDSTUK 4: DRUGS INFORMATIE EN MONITORING SYSTEEM
4.1 DRUGS INFORMATIE EN MONITORING SYSTEEM
4.2 RESULTATEN 2003
4.2.1 Totaal aangeboden drugsmonsters
4.3 PILLEN
4.3.1 Aantal pillen aangeboden als ecstasy of MDMA
4.3.2 Hoeveelheid MDMA in pillen van De Grift
4.4 POEDERS
4.4.1 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als speed
4.4.2 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als cocaïne
4.4.3 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als ecstasy of MDMA
4.5 LANDELIJKE WAARSCHUWINGSCAMPAGNE 2004
4.6 CONCLUSIES
HOOFDSTUK 5: CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
5.1 CONCLUSIES
5.2 AANBEVELINGEN
REFERENTIES
BIJLAGE A: HET ABC VAN DE DRUGS
BIJLAGE B: DE PANELLEDEN
BIJLAGE C: DRUGSGEBRUIK NETWERKEN
BIJLAGE D: PRIJZEN EN STRAATTAAL
8

1.1 Tendens
Hoofdstuk 1 Inleiding
In 2003 is De Grift 1 gestart met Tendens. Tendens beschrijft de regionale ont-
wikkelingen en trends in alcohol- en drugsgebruik bij Gelderse jongeren en jong-
volwassenen. Tendens 2004 is de tweede editie van Tendens.
Terugkerende onderdelen in Tendens zijn regionale gegevens over alcohol en
drugsgebruik, de panelstudie en de resultaten van het Drug Informatie en Moni-
toring Systeem. Een tweede editie betekent meer meetmomenten, daarom kun-
nen we dit jaar voor het eerst ook uitspraken doen over trends in het gebruik
van alcohol en drugs.
Het accent van Tendens ligt op jongeren en jongvolwassenen. De belangrijkste
reden om op deze doelgroep het accent te leggen ligt in het feit dat zich hier de
meeste nieuwe ontwikkelingen voordoen. Tevens vormen jongeren en jongvol-
wassenen de belangrijkste doelgroep voor preventie. Daarnaast is er extra aan-
dacht voor Nijmegen 2 .
1.2 Achtergrond Tendens
Goede zorg en preventie begint met actuele kennis over de wereld van alcohol,
drugs en gokken. Deze wereld is aan verandering onderhevig. Doeltreffende al-
cohol- en drugspreventie en adequate hulpverlening is daarom gebaat bij het
tijdig signaleren van nieuwe ontwikkelingen, motieven en gebruikspatronen.
Genotmiddelen komen en gaan, doelgroepen verschuiven en het gebruik kan
sterk per regio verschillen. Om meer inzicht te krijgen in de regionale ontwikke-
1 De Grift is de instelling voor verslavingzorg en –preventie in Zuid en Oost Gelderland. Het verzorgingsgebied
van De Grift beslaat, per 1 januari 2003, 57 gemeenten met in totaal 1.456.692 inwoners.
Het gebied bestrijkt de regio’s Arnhem, de Gelderse Vallei, Oost- Gelderland, Nijmegen en
Rivierenland.
De Grift heeft als doel om problematisch gebruik van alcohol en drugs en problematisch gokken te
voorkomen dan wel te behandelen. Hiervoor heeft De Grift zijn organisatie onderverdeeld in de
sectoren:
Zorg, hulpverlening en resocialisatie
• Justitiële zorg
• Consultatie, advies en beleidsadvisering
• Preventie en Monitoring
2 Ook in 2004 heeft de gemeente Nijmegen extra middelen ter beschikking gesteld om het alcohol-
en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen in haar gemeente te monitoren.
9

lingen op het gebied van alcohol, drugs en gokken is De Grift gestart met haar
monitor Tendens. Tendens heeft als doel om:
Het alcohol- en drugsgebruik in het verzorgingsgebied van De Grift op een
systematische en continue wijze in beeld te brengen.
Deze beeldvorming heeft meerdere doelen ten eerste om beleid, hulpverlening
en preventie vorm te geven. Ten tweede ziet De Grift het als haar taak om een
betrouwbare informatiebron te zijn op het gebied van middelengebruik. Zodat
eventueel optredende incidenten en mogelijke panieksignalen rondom alcohol-
en drugsgebruik op een juiste wijze beoordeeld kunnen worden.
1.3 Opbouw rapport
In hoofdstuk twee wordt een overzicht gegeven van Gelderse regionale alcohol-
en drugsonderzoeken die in 2004 zijn gepubliceerd. Het geeft een goed inzicht in
prevalentiecijfers: hoeveel jongeren hebben alcohol of drugs in de laatste maand
of jaar gebruikt. Deze prevalentiecijfers plaatsen het gebruik van alcohol en
drugs in een perspectief. Deze cijfers zeggen echter niets over de belevingswe-
reld van de gebruiker, de setting van gebruik en achterliggende motieven van
gebruik. Deze beweegredenen worden beschreven in hoofdstuk drie. Dit hoofd-
stuk beschrijft de panelstudie, een kwalitatief onderzoek naar het alcohol- en
drugsgebruik bij Gelderse jongeren en jongvolwassenen. Diverse middelen en
subculturen komen aan bod. Naast de plezierige kanten van de diverse middelen,
is er ook aandacht voor de waargenomen risico’s. Het hoofdstuk wordt afgesloten
met een overzicht van signalen en trends, die gedestilleerd zijn uit de panelstu-
die. Hoofdstuk vier geeft een overzicht van de regionale gegevens van het Drug
Informatie en Monitoringsysteem (DIMS). Deze data zijn een indicator voor het
aanbod en de zuiverheid van de regionale ecstasy markt.
Aan het rapport is een viertal bijlagen toegevoegd. Bijlage A bevat achtergrond
informatie over de verschillende drugs die in het rapport worden genoemd. Bijla-
ge B en C bevat informatie over de panelstudie en haar panelleden. Bijlage D
tenslotte geeft een overzicht van Gelderse prijzen en behandelt bovendien de
straattaal van de diverse drugsoorten.
10

Hoofdstuk 2
Regionale Gegevens
In dit hoofdstuk geven we eerst een overzicht van de in 2004 gepubliceerde re-
gionale kwantitatieve onderzoeken naar het gebruik van alcohol en drugs door
jongeren. Na dit overzicht bespreken we gegevens over gezondheidsverstoringen
op grote danceparty’s, over de inbeslagname van drugs in het politiedistrict Arn-
hem Veluwezoom en over rijden onder invloed van alcohol.
2.1 Kwantitatieve onderzoeken 2004
In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de in 2004 gepubliceerde
regionale onderzoeken naar alcohol- en drugsgebruik bij jongeren en jongvol-
wassen.
2.1.1 Beschrijving onderzoeken
In 2004 zijn de volgende kwantitatieve onderzoeken gepubliceerd:
• Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Oost Nederland;
• Jeugdmonitor 2003, gemeente Nijmegen;
• Jeugdmonitor Ede 2003.
Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Oost Nederland.
In Oost Nederland (de provincies Gelderland en Overijssel, met uitzondering van
de regio IJsselvecht) hebben zeven GGD-en het onderzoek Elektronische Monitor
en Voorlichting (E-MOVO) ontwikkelt en uitgevoerd op de middelbare scholen. In
totaal hebben 35.107 leerlingen uit klas twee en vier op school via internet vra-
gen beantwoord over gezondheid en leefstijl, waaronder roken, alcohol en drugs.
Enkele dagen later konden de leerlingen een persoonlijk gezondheidsprofiel be-
kijken met tips en adviezen (GGD-en Oost Nederland, 2004). De vier GGD-en 3 in
het verzorgingsgebied van De Grift hebben allen geparticipeerd in het project.
Naast een rapportage over geheel Oost Nederland, heeft elke GGD haar regiona-
le onderzoeksgegevens gepubliceerd.
3 In het verzorgingsgebied van De Grift zijn vier GGD-en werkzaam, dit zijn :GGD Regio Nijmegen,
GGD Rivierenland, GGD Gelre-IJssel en Hulpverlening Gelderland Midden.
11

Jeugdmonitor Nijmegen 2003
In navolging van de Jeugdmonitor 1999 (Manders en van der Star, 2000) heeft
de gemeente Nijmegen de Jeugdmonitor 2003 uitgevoerd (Onderzoek en Statis-
tiek Nijmegen, 2004). De Nijmeegse Jeugdmonitor is bedoeld om de leefsituatie
van tien tot achttienjarigen in beeld te brengen. Op 1 januari 2003 woonden in
Nijmegen 12.563 jongeren in deze leeftijdsgroep. Dertien procent van deze jon-
geren (1596) heeft een vragenlijst ingevuld, waarbij extra vragenlijsten zijn uit-
gezet in de aanpak- en attentiewijken 4 . De vragenlijsten zijn aselect uitgezet. In
de Jeugdmonitor Nijmegen zijn enkele vragen opgenomen over alcohol- en
drugsgebruik.
Jeugdmonitor Ede 2003
In 2000 is de Jeugdmonitor Ede van start gegaan (gemeente Ede, 2001). In
2004 is de tweede jeugdmonitor van deze gemeente verschenen. (gemeente
Ede, 2004) Met ruim 18.000 jongeren in de leeftijd van 12 tot 25 jaar is Ede de
derde stad in het verzorgingsgebied van De Grift. Een kleine tien procent van
deze jongeren (aselect gekozen) heeft meegedaan aan de jeugdmonitor. De on-
derwerpen alcohol, drugs en gokken komen in deze monitor terug.
2.1.2 Resultaten Regionale Onderzoek 5
De resultaten van het E-MOVO onderzoek van de GGD-en kunnen onderling goed
met elkaar vergeleken worden. Dit geldt niet voor de Jeugdmonitor van respec-
tievelijk Nijmegen en Ede. Deze onderzoeken verschillen met elkaar en van E-
MOVO voor wat betreft onderzoekspopulatie (andere leeftijdsgroep) en methode
van onderzoek. De respondenten van het E-MOVO zijn geworven via de school.
De respondenten van de Jeugdmonitor van Ede en Nijmegen hebben thuis een
vragenlijst gekregen. Tevens zijn er verschillen in het onderzoeksinstrument (de
vragenlijst). Ondanks deze verschillen is er toch een aantal bevindingen uit deze
onderzoeken op te maken.
4 Wijken waar verhoudingsgewijs de meeste problemen spelen, zoals sociaal- economische achterstand,
lagere kwaliteit van leefomgeving, lagere waardering van de leefbaarheid en veiligheid,
meer overlast e.d..
5 De cijfers in deze paragraaf zijn beschikbaar gesteld door de GGD Gelre IJssel, GGD regio Nijmegen,
GGD Rivierenland, Hulpverlening Gelderland Midden en de Gemeente Ede.
12

Alcohol
Gebruik Alcohol
Leeftijd
Risicovol gebruik
Leefstijl en gezondheid
van jongeren in de
regio Rivierenland
(Soeterbroek en Mureau
2004)
Leefstijl en gezondheid
van jongeren in de
regio Achterhoek
(GGD Achterhoek,
2004)
Gezondheid, welzijn
en leefwijze van jongeren
in de regio Nijmegen
(GGD regio
Nijmegen, 2004)
Gezondheid, welzijn
en leefwijze van jongeren
in de regio Gelderland
Midden
(Rexwinkel, 2004) 6
Ooit gebruik alcohol 7 70% 75% 73% 72% 70%
Actueel alcoholgebruik
10-11 jarigen 8
Actueel alcoholgebruik
12-17 jarigen
Wel eens dronken of
aangeschoten geweest
Gemiddelde leeftijd
van eerste gebruik
Gemiddelde leeftijd
van regelmatig gebruik
Gemiddeld leeftijd
eerste keer dronken/
aangeschoten
> 20 glazen alcohol
per week door 12-17
jarigen
≥ 3 x per week 5 of
meer glazen alcoholische
dranken
Weekend en doordeweeks
drinken
Tabel 2.1 Alcoholgebruik van Gelderse jongeren
Jeugdmonitor
Nijmegen
-- -- -- -- 6% --
-- -- -- -- 42% --
51% 53% 50% 64% -- --
12 jaar -- -- ? -- --
14 jaar 14 jaar 14 jaar -- -- --
12 jaar 14 jaar 14 jaar ? -- --
-- -- -- -- 1,5% --
-- -- -- -- -- 4%
16% 13% 16% ? -- --
Voor jongeren is alcohol het belangrijkste genotmiddel. Een groot deel van de
jongeren heeft ervaring met alcohol. In vergelijking met de andere onderzoeken
zijn er minder respondenten van de Jeugdmonitor Nijmegen die ervaring hebben
met alcohol. Dit is te verklaren door de jonge leeftijd van een deel van deze res-
pondenten. Over het algemeen geldt: hoe ouder de respondenten hoe meer er-
6 Op het moment van schrijven was slechts een beperkt aantal gegevens van het E-MOVO onderzoek
in de GGD regio van Hulpverlening Gelderland Midden beschikbaar.
7 Ooit gebruik betekent minstens eenmaal in het leven wel eens het middel gebruikt.
8 Actueel gebruik betekent in de laatste maand het betreffende middel gebruikt
Jeugdmonitor Ede
13

varing er is met alcohol. Ter vergelijking: van de Nijmeegse respondenten in de
leeftijd van tien tot twaalf jaar heeft dertien procent ervaring met alcohol, van
deze respondenten in de leeftijd van twaalf tot en met zeventien jaar heeft vie-
renvijftig procent ervaring met alcohol. Een ontwikkeling die goed gevolgd moet
worden is de stijging van het actuele alcoholgebruik van de jonge respondenten
van de Jeugdmonitor Nijmegen. Ten opzichte van de Jeugdmonitor in 1999 is het
actuele alcoholgebruik van jongeren in de leeftijdscategorie van tien tot twaalf
gestegen van tweeënhalf procent naar zes procent.
Uit het EMOVO onderzoek blijkt, dat meisjes voor Breezer als favoriete drank
kiezen. Voor jongens is dit Breezer en bier. Het drinken van alcohol blijft niet al-
tijd beperkt tot enkele glazen. Zo is meer dan vijftig procent van de responden-
ten van het E-MOVO onderzoek wel eens dronken geweest.
Cannabis
Actueel gebruik Leerlingen
klas 2
Actueel gebruik Leerlingen
klas 4
Actueel gebruik 12-17
jarigen
Leefstijl en gezondheid
van jongeren in
de regio Rivierenland
Leefstijl en gezondheid
van jongeren in
de regio Achterhoek
Gezondheid, welzijn
en leefwijze van jongeren
in de regio
Nijmegen
Gezondheid, welzijn
en leefwijze van jongeren
in de regio
Gelderland Midden
Jeugdmonitor
Nijmegen
3% 3% 5% 4% -- --
11% 12% 16% 12% -- --
-- -- -- -- 8% --
Gebruik in afgelopen jaar -- -- -- -- -- 9%
Gemiddelde leeftijd van
eerste gebruik
14 jaar 14 jaar 14 jaar ? -- --
Tabel 2.2 Cannabisgebruik van Gelderse jongeren
Na alcohol is hasj of wiet (cannabis) het meest gebruikte genotmiddel. In klas
twee heeft een klein deel van de leerlingen in de afgelopen maand hasj of wiet
gebruikt. In klas vier ligt dit aantal beduidend hoger.
Volgens de wet kunnen jongeren onder de achttien jaar in coffeeshop nog geen
hasj of wiet kopen. Jongeren moeten andere wegen vinden willen zij hasj of wiet
tot zich nemen. Dit blijkt ook uit het E-MOVO onderzoek. Jongeren die hasj of
wiet gebruiken geven aan vooral via vrienden aan de drug te komen. Toch blijkt
een aanzienlijk deel van de jongeren in Oost Nederland hun hasj of wiet in de
Jeugdmonitor Ede
14

coffeeshop te kopen (31% van de respondenten uit Oost Nederland die hasj of
wiet gebruiken). Het is onwaarschijnlijk dat al deze jongeren boven de achttien
jaar zijn.
Overige drugs
Leefstijl en gezondheid
van jongeren in
de regio Rivierenland
Leefstijl en gezondheid
van jongeren in
de regio Achterhoek
Gezondheid, welzijn
en leefwijze van jongeren
in de regio
Nijmegen
Gezondheid, welzijn
en leefwijze van jongeren
in de regio
Gelderland Midden
Ecstasy: ooit gebruik -- -- -- -- 1,5% 2,6%
Ecstasy: actueel gebruik 1,2% 0,8% 1,3% ? 0,1% 0,6%
Speed: ooit gebruik -- -- -- -- -- 1,6%
Speed:actueel gebruik 1,5% 0,6% 0,8% ? -- 0,2%
Cocaïne: ooit gebruik -- -- -- -- 1 % 1,6%
Cocaïne: actueel gebruik 1,2% 0,6% 1,1% ? 0,3% 0,2%
Paddo’s: ooit gebruik -- -- -- -- -- 3,1%
Paddo’s: actueel gebruik 1,2% 0,7% 1,4% ? -- 0,2%
Heroïne: ooit gebruik -- -- -- -- -- 0,3%
Heroïne: actueel gebruik 0,8% 0,3% 0,4% ? -- 0,1%
Gemiddelde leeftijd van 15 jaar ? 15 jaar ? -- --
eerste gebruik harddrugs
Tabel 2.3 Harddrugsgebruik van Gelderse jongeren
Een klein deel van de jongeren heeft ervaring met harddrugs 9 . De respondenten
van het Achterhoekse E-MOVO onderzoek scoren significant lager op harddrugs-
gebruik.
Ecstasy is, met uitzondering van de respondenten uit de regio Rivierenland en de
Jeugdmonitor Nijmegen, in de afgelopen maand de meest gebruikte stimulerende
9 In de Opiumwet wordt sinds 1976 voor wat betreft de strafbedreigingen onderscheid gemaakt
tussen drugs met een onaanvaardbaar risico (harddrugs) en middelen die minder risico's voor de
gezondheid opleveren (waaronder de softdrugs). Welke stoffen onder de Opiumwet vallen staat
vermeld op de bij de wet behorende lijsten. Lijst I bevat de harddrugs, lijst II de softdrugs.
(www.sidv.nl)
Jeugdmonitor
Nijmegen
Jeugdmonitor Ede
15

harddrug (cocaïne en speed zijn de andere stimulerende harddrugs). Voor wat
betreft de populariteit van ecstasy laten de Gelderse onderzoeken een vergelijk-
baar beeld zien als het landelijke scholierenonderzoek. ((Monshouwer, Dorsse-
laer, Gorter, Verdurmen en Vollebergh, 2004). De harddrug heroïne wordt niet
veel gebruikt door jongeren.
Hallucinogene paddestoelen kunnen niet zonder meer tot de harddrugs gerekend
worden. Paddestoelen die de werkzame stof psilocine of psilocybine bevatten en
op enigerlei wijze een bewerking hebben ondergaan, zoals drogen, stampen, ma-
len en verwerking in bijvoorbeeld etenswaren, worden volgens de wet aange-
merkt als harddrug. Verse paddestoelen vallen niet onder de noemer harddrug.
Net als met harddrugs zijn er relatief weinig jongeren die in de afgelopen maand
hallucinogene paddestoelen hebben gebruikt.
Gokken
In de zes onderzoeken heeft gokken geen of weinig aandacht gekregen. Landelijk
scholierenonderzoek (Monshouwer e.a., 2004) laat een dalende trend (zowel ooit
als actueel gebruik) zien als het gaat om het spelen op een gokkast of fruitauto-
maat. Dit zelfde geldt voor het kopen van een kraslot. Deze dalende trend is me-
de ingezet door een beleid waarin het voor minderjarigen steeds moeilijk werd
om op een gokkast te spelen. De Jeugdmonitor Ede 2003 laat in vergelijking met
de Edese Jeugdmonitor uit 1999 een zelfde ontwikkeling zien als het landelijke
scholierenonderzoek. Zeven procent van deze respondenten heeft in de maand
voorafgaande het laatste onderzoek geld in een gokkast of fruitautomaat ge-
gooid. In 1999 was dit nog twintig. De gokkers zijn veelal mannen tussen de 18
en 21 jaar.
2.2 Overige Regionale Gegevens
In deze paragraaf bespreken we cijfers over gezondheidsverstoringen op grote
danceparty’s, cijfers over inbeslagname drugs in het politiedistrict Arnhem Velu-
wezoom en gegevens over rijden onder invloed van alcohol.
2.2.1 Gezondheidsverstoringen op danceparty’s 10
In de Grift regio worden regelmatig danceparty’s georganiseerd. Feesten met
meer dan 15.000 bezoekers zijn in 2004 alleen in het Gelredome georganiseerd.
Tweemaal trad Tiësto op en één keer organiseerde Q-dance de jaarlijks terugke-
rende party Qlimax. Bij deze drie evenementen kwamen per keer 25.000 bezoe-
10 De cijfers in deze paragraaf zijn beschikbaar gesteld door Educare Groningen.
16

kers. De EHBO werd verzorgd door Educare. Educare is één van de grootste aan-
bieders van medical service op grote dansevenementen in Nederland. Sinds 1996
registreren zij de hulpvragen per danceparty. Zo zijn zij in staat om inzicht te
leveren in de aard en aantallen van de gezondheidsverstoringen. Uit deze lande-
lijke registratie blijkt, dat ongeveer 40% van de bezoekers van een door Educare
bemande EHBO post klachten heeft ten gevolge van alcohol- en/ of drugsge-
bruik. De meest voorkomende klachten die in relatie staan met alcohol- en/ of
drugsgebruik zijn achtereenvolgens ‘algehele malaise’, ‘misselijkheid’ en ‘duize-
ligheid’. (Pijlman,Krul en Niesink, 2003). Op de danceparty Qlimax bezochten
125 personen de EHBO (half procent van het totaal aantal bezoekers). Tweeën-
veertig procent van deze bezoekers hadden klachten door alcohol- en/of drugs-
gebruik. Bij het optreden van Tiësto kwamen op de twee avonden respectievelijk
69 en 90 personen terecht bij de EHBO. Bij het eerste optreden had 48% van de
EHBO bezoekers klachten ten gevolge van het alcohol- en/ of drugsgebruik. Bij
het tweede optreden was dit 42%. Niemand van de bezoekers van de drie party’s
in het Gelredome zijn door Educare doorgestuurd naar het ziekenhuis.
2.2.2 Inbeslagname Drugs
Gelderland is opgedeeld in drie politie korpsen. Elk korps is vervolgens weer on-
derverdeeld in districten. De korpsen zijn Gelderland Midden (district Arnhem
Veluwezoom, Rivierenland en West Veluwe/ Vallei), Gelderland Zuid (district de
Waarden, stad Nijmegen en Tweestromenland) korps Noord -en Oost Gelderland
(district Apeldoorn, Achterhoek, Noordwest Veluwe en IJsselstreek).
Het district Arnhem Veluwezoom (Arnhem, Doesburg, Rheden en Rozendaal) van
het korps Gelderland Midden heeft een afdeling drugs. Deze afdeling bestrijdt
drugscriminaliteit mede vanuit drugsoverlastproblematiek in Arnhem en omge-
ving. (Politie Gelderland-Midden, 2004). Inbeslagname van drugs, ‘oprollen’ van
hennepkwekerijen zijn enkele taken van deze afdeling. In 2004 werd in totaal
647,2 gram heroïne, 3180,6 gram cocaïne, 664.913 ecstasy pillen, 369,67 gram
amfetamine, 635 gram wiet en 4554 gram GHB door deze afdeling in beslag ge-
nomen. 108 hennepkwekerijen, met gezamenlijk 24.144 planten, werden ‘opge-
rold’. Daarnaast werden er 471 mensen aangehouden wegens het overtreden
van het bezit dan wel dealen van harddrugs.
2.2.3 Rijden onder invloed van Alcohol
De Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV) van het Ministerie van verkeer en Wa-
terstaat doet jaarlijks onderzoek naar rijden onder invloed in Nederland. Om ge-
gevens te verzamelen houdt de AVV in samenwerking met de politie een aantal
17

controles door het hele land. De alcoholcontroles betreffen een aselecte steek-
proef van automobilisten die in de nacht van vrijdag op zaterdag en van zaterdag
op zondag tussen 22.00 en 04.00 uur aan het verkeer deelnemen. Publicatie van
de onderzoeksresultaten van het voorafgaande jaar vindt plaats in de loop van
het daaropvolgende jaar. De cijfers in deze paragraaf hebben dan ook betrekking
op het voorkomen van rijden onder invloed in het jaar 2003. Een probleem bij
deze cijfers is dat de Adviesdienst Verkeer en Vervoer niet eenduidig is in zijn
rapportages. Ter illustratie: in het rapport van 2003 staat dat het aantal overtre-
ders 11 in 2002 in Gelderland Midden 2,9% procent bedraagt, terwijl in het rapport
van 2002 voor hetzelfde jaar 3,0% bedraagt. Het gaat echter om kleine verschil-
len, derhalve is er toch voor gekozen om deze cijfers hier op te nemen. De cijfers
zijn opgenomen in onderstaande tabel.
Regio 2002 2003
Landelijk 4,3% 3,9%
Gelderland (totaal) 2,8% 3,0%
Politieregio Noord- en Oost Gelderland 2,6% 3,0%
Politieregio Gelderland-Midden 2,9% 3,7%
Politieregio Gelderland-Zuid 2,9% 2,1%
Tabel 2.4: Percentage overtreders van de wettelijke alcohollimiet
In vergelijking met 2002 is het percentage overtreders van de wettelijke alcohol-
limiet in 2003 landelijk gedaald van 4,3 naar 3,9%. Het gaat hier bij niet om een
significante daling. Gelderland scoort met 3,0% gunstig ten opzichte van het lan-
delijk gemiddelde. De stijging ten opzichte van 2002 die in Gelderland heeft
plaatsgevonden is eveneens niet significant. Regionaal zijn er geen cijfers voor-
handen van de achtergrondkenmerken van de overtreders. Landelijk is bekend
dat in de leeftijdsgroep van 25-34 jaar de meeste overtreders voorkomen. Het
percentage mannelijke overtreders in de leeftijd van 18-24 jaar is gedaald (van
4,1% in 2002 naar 3,5% in 2003), terwijl het aandeel vrouwelijke overtreders in
dezelfde leeftijdscategorie is gestegen (van 0,5% in 2002 naar 0,8% in 2003)
(AVV, 2003).
11 Een persoon is in overtreding als bij de blaastest op het politiebureau de geldende alcohollimiet
(Bloedalcoholgehalte ≥ 0,5 ‰) overschreden wordt.
18

Hoofdstuk 3 De Panelstudie
3.1 De onderzoeksmethode
Inleiding
In 2003 is De Grift van start gegaan met een panelstudie in zijn verzorgingsge-
bied (Roomer en Poelmans, 2004). Deze studie is vormgegeven met medewer-
king van het Instituut ‘Bonger’, grondlegger van de Amsterdam Antenne (Korf,
Nabben en Benschop, 2002).
De panelstudie is een beschrijvend onderzoeksinstrument, waarin doorlopend
gegevens worden verzameld over drugs en drugsgebruik in netwerken van Gel-
derse jongeren en jongvolwassen. Deze onderzoeksmethode geeft geen harde
cijfers, maar schetst algemene ontwikkelingen. Ontwikkelingen die enerzijds iets
zeggen over trendsetters, die meer dan gemiddeld met alcohol en drugs experi-
menteren en vaak voortrekkers zijn van nieuwe bewegingen in het uitgaansle-
ven. En anderzijds iets vertellen over jongeren die vanwege hun riskante levens-
stijl eerder in de problemen komen, zoals zwerfjongeren of voor buitenstaanders
moeilijk toegankelijke straatjongeren. Men moet er voor waken om deze bevin-
dingen te generaliseren naar jongeren in het algemeen. De panelstudie gaat in
het algemeen niet over de ‘doorsneejongeren’. Wel kunnen nieuwe ontwikkelin-
gen een algemeen karakter krijgen door zich via trendsetters door te zetten naar
trendvolgers en die zich daarna bij een breder publiek manifesteren (Korf e.a.,
2002).
Panelleden
Centraal bij de panelstudie staan de panelleden. Zij worden halfjaarlijks onaf-
hankelijk van elkaar geïnterviewd. Hiermee wordt voorkomen dat er vertekenin-
gen optreden doordat panelleden elkaar onderling beïnvloeden of napraten. Pa-
nelleden worden niet geïnterviewd over hun eigen gebruik, maar over wat zij
waarnemen in hun sociaal netwerk. Iedereen die deel uitmaakt van het panel
vertegenwoordigt een netwerk of locatie waar alcohol en/ of drugs worden ge-
bruikt. Het selecteren en samenstellen van het panel is een zorgvuldige zaak.
Niet iedereen is geschikt als panellid. Een panellid moet voldoen aan de volgende
criteria
• Hij of zij moet voldoende inzicht hebben in trends in de drugswereld en
kennis hebben over drugs;
19

• Hij of zij moet een sleutelpositie innemen en serieus worden genomen
door het netwerk;
• Hij of zij bevindt zich in een netwerk met een zekere omvang of bevindt
zich in meerdere kleinere netwerken 12 ;
• Hij of zij heeft regelmatig contact met een netwerk van jongeren en jong-
volwassenen tot en met 28 jaar;
• Hij of zij moet een zekere reflectie en helikopterview kunnen aannemen;
• Hij of zij moet zich bevinden in een netwerk of locatie wat zich groten-
deels beweegt in het verzorgingsgebied van de Grift.
Bij de selectie van de panelleden is rekening gehouden met een zo groot moge-
lijke diversiteit aan netwerken en locaties. De panelleden worden onderverdeeld
in de clusters: 1. uitgaanscircuit; 2. straatjongeren en 3. probleemjongeren.
Gestreefd is naar een goede verdeling van de uitgaanders, straatjongeren en
probleemjongeren, waarbij de uitgaansnetwerken verhoudingsgewijs oververte-
genwoordigd zijn. De reden hiervoor is dat met name het uitgaansleven een dy-
namisch wereld is. Een wereld waarin hypes en trends op het gebied van mode,
muziek, maar ook van alcohol en drugs elkaar snel opvolgen.
Bij de selectie van de panelleden heeft ook de locatie of stad waar het netwerk
zich bevindt meegespeeld. Het verzorgingsgebied van De Grift is opgesplitst in
drie regio’s: Midden (Arnhem en Gelderse Vallei), Zuid (Rivierenland en Nijme-
gen) en Oost (Achterhoek en Liemers). In totaal zijn er 26 netwerken. Vijf van
de netwerken bevinden zich in de Regio Oost,veertien in de Regio Zuid (met na-
me in Nijmegen) en zeven in de Regio Midden.
Dat er verhoudingsgewijs veel netwerken uit Nijmegen zijn heeft te maken met
het feit dat de gemeente Nijmegen de panelstudie extra financiert.
Panelmutaties
Het streven is om tweemaal per jaar alle panelleden te interviewen. In een enkel
geval is het niet gelukt om twee keer per jaar een panellid te interviewen. Va-
kantie, drukte of beperkte bereikbaarheid kunnen hiervoor een reden zijn. Jaap
en Suus (7a), René (9a), Charly (12a) en Erik (13a) zijn om deze redenen één
keer geïnterviewd.
Het kan voorkomen dat panelleden om diverse redenen afhaken. Dit kan zijn,
omdat er zich veranderingen in het persoonlijk leven hebben voorgedaan, waar-
12 Het kleinste netwerk vertegenwoordigt tien jongeren en jongvolwassenen, het grootste netwerk
heeft een omvang van vijfhonderd jongeren en jongvolwassenen
20

door een panellid niet meer goed zicht heeft op een bepaald netwerk of locatie.
Het is dan zaak om naar nieuwe panelleden te zoeken, die eenzelfde netwerk of
locatie vertegenwoordigen. Omdat we nieuwe ontwikkelingen in kaart willen
brengen, is het soms noodzakelijk om het panel uit te breiden met leden die een
nieuw netwerk of locatie beschrijven.
De panelmutaties kunnen worden onderverdeeld in drie categorieën: uittredende
panelleden die niet kunnen worden vervangen, vervangen panelleden die worden
vervangen door anderen afkomstig uit hetzelfde of gelijksoortige netwerk en
nieuwe panelleden die een nieuwe locatie of netwerk vertegenwoordigen.
Uittredende panelleden
In totaal zijn er twee personen die uit het panel getreden zijn en die niet zijn
vervangen.
• Rosa, 2a, bezoeker van een kleinschalige club en danceparty’s, gaat nog
slechts af en toe uit en is niet meer voldoende op de hoogte van het
drugsgebruik in het netwerk. Het netwerk maakt na meting 2 geen deel
meer uit van het panel.
• Charly, 12b; is niet meer werkzaam als pedagogisch medewerker in een
residentiële jeugdinrichting voor jongeren met meervoudige problematiek.
Het netwerk maakt na meting 1 geen deel meer uit van het panel.
Vervangen panelleden
Een panellid heeft geen goed zicht meer op een locatie. Hij is vervangen door
een nieuw panellid die een betere kijk op deze locatie heeft.
• Raphaël, 4b, bezoeker van grootschalige discotheken in de Achterhoek
gaat sinds hij een nieuwe vriendin heeft veel minder vaak uit. Juriaan, 4b,
neemt zijn plaats in. Juriaan is stamgast van één van de grootschalige dis-
cotheken en bezoekt daarnaast veel Achterhoekse feesten als de kermis-
sen in de verschillende dorpen en de Zwarte Cross.
Nieuwe panelleden
Acht personen zijn nieuw in het panel. Zij zijn geworven na tips van het straat-
hoekwerk en op basis van eigen veldwerk op locaties.
• Billy (16a) liefhebber van de muzieksoort metal.
• Stuffan (17a) maakt deel uit van de teknoscene.
• Karin (18a) maakt onderdeel uit van de kraakscene en is tevens bezoeker
van teknoparty’s
• Wally (19a) heeft contact met een groep allochtone deviante jongeren in
Nijmegen.
21

• Wendy (20a) heeft samen met haar vrienden een voorkeur voor hardcore
house.
• Politieagent Doetinchem (21a) heeft als taakaccent de horeca van Doetin-
chem.
• Politieagent Nijmegen (22a), netwerker in de Nijmeegse binnenstad waar
veel horecagelegenheden gevestigd zijn.
• Politieagent Arnhem (23a), werkzaam in het uitgaanscentrum van Arn-
hem: de Korenmarkt.
Het huidige panel telt 24 panelleden, die zicht hebben op totaal 26 netwerken of
locaties. Twee Panelleden hebben zicht op meer dan één netwerk of locatie. In
bijlage B wordt een overzicht gegeven van de netwerken of locaties van de pa-
nelleden.
Werkwijze
Voor de interviews van de panelleden hebben we grotendeels gebruik gemaakt
van de semi-gestructureerde vragenlijst 13 van Antenne en de vragenlijst van het
onderzoek ‘Dörkumse Jongeluu veur wie zoepen en blowen te wiet gaot’ (Bou-
wens en de Rover, 2001).
De interviews zijn in het voorjaar en najaar van 2004 afgenomen. De tijdsduur
van de interviews varieerde van één tot drie uur. Nieuwe panelleden hebben
eerst een (telefonisch dan wel mondeling) voorgesprek gehad, waarin uitleg werd
gegeven en waarin de selectiecriteria werden doorgenomen. Vervolgens is een
afspraak gemaakt voor een interview. De interviews zijn respectievelijk in een
café, restaurant, bij De Grift, bij iemand thuis of op zijn of haar werk afgenomen.
Hierbij zijn er soms meerdere afspraken nodig geweest met eenzelfde persoon
om een interview af te nemen. Sommige interviews zijn opgenomen op een cas-
setterecorder. Vervolgens zijn alle interviews zo snel mogelijk uitgewerkt. Het
streven is hierbij geweest om dezelfde dag de interviews uit te werken. Om de
anonimiteit van de panelleden en uitgaansgelegenheden te waarborgen worden
zij gecodeerd weergegeven. Zo worden panelleden aangeduid met een nummer
en bij degenen die meer dan één netwerk bestrijken, met een toevoeging van de
letter a en b voor de afzonderlijke netwerken. Panelleden en horecagelegenhe-
den hebben een schuilnaam gekregen. Dorpen worden niet met naam genoemd,
maar krijgen een letter, als bijvoorbeeld dorp A. Anonimiteit is van belang om de
panelleden, dorpen en horecagelegenheden te beschermen tegen derden.
13 In een semi-gestructureerde vragenlijst liggen de vragen en antwoorden niet van tevoren vast,
maar de onderwerpen wel. (Baarda e.a., 1995)
22

Opbouw hoofdstuk panelstudie
In deze Tendens wordt verslag gedaan van de tweede (t2) en derde meting (t3).
De panelleden worden eerst geïntroduceerd. Hierbij wordt een onderscheid ge-
maakt tussen de clusters uitgaanscircuit, straatjongeren en probleemjongeren.
Na de introductie worden de resultaten naar middel weergegeven. Bij de be-
schrijving naar middel wordt er indien relevant een onderscheid gemaakt tussen
de clusters van de uitgaanders, straat- en probleemjongeren. Het hoofdstuk
wordt afgesloten met een paragraaf over geruchten, signalen en trends. Een
trend is het resultaat van een cumulatie van verschillende ontwikkelingen die al
langer aan de gang zijn. Dit betekent dat er nu na drie metingen voorzichtig uit-
spraken kunnen worden gedaan over trends.
3.2 Uitgaanscircuit, Straat- en Probleemjongeren
3.2.1 Cluster uitgaanscircuit
Diverse panelleden hebben zicht op het uitgaanscircuit. Enerzijds zijn dit profes-
sionals, als gastheren, clubmedewerkers en agenten. Zij kunnen een beschrijving
geven over ontwikkelingen en diversiteit van het Gelderse uitgaansleven. Ander-
zijds zijn er de panelleden, die onderdeel uitmaken van een bepaalde uit-
gaans(sub)cultuur. Deze panelleden kunnen dieper ingaan op aspecten als ritue-
len van gebruik, waardering middelen, de betekenis van een middel voor de sub-
cultuur en dergelijke. Diverse toonaangevende uitgaans(sub)culturen zijn verte-
genwoordigd in het panel. Nieuwe panelleden en de bijbehorende netwerken
worden hieronder geïntroduceerd, de bestaande panelleden worden nog eens
kort gememoreerd.
De professionals
Arnhem en Nijmegen zijn de grote steden in het werkgebied van De Grift. Beide
steden kennen een grote diversiteit in uitgaan. De Arnhemse Korenmarkt is met
ongeveer negentig horecabedrijven Nederlands derde uitgaansplein 14 . Bezoekers
van dit uitgaansplein typeren het uitgaansleven in Arnhem niet als bijzonder
trendy, maar wel divers. (Riper en Korf, 2000). Diverse panelleden hebben zicht
vanuit hun professie op de Arnhemse uitgaansgelegenheden. In het panel zit een
agent (23a), die zicht heeft op de Korenmarkt en de overige horecagelegenheden
in de Arnhemse binnenstad. Charly (12a) is werkzaam als gastheer in een Arn-
hemse bar-dancing en soms in enkele nachtgelegenheden. Dennis en Anna (11a)
werken als barmedewerkers in een Arnhemse club. Het uitgaansleven in Arnhem
14 www.arnhem.nl
23

eperkt zich niet alleen tot de reguliere horeca. Ook dit jaar organiseerde onder
andere het bedrijf ID&T in het Gelredome enkele party’s. Het eerst concert van
dj Tiësto was zo snel uitverkocht, dat de organisator besloot tot een extra party.
Niet alleen het Gelredome, maar ook in de Arnhemse Rijnhal en in de buitenlucht
werden verschillende party’s georganiseerd.
De uitgaansgelegenheden in Nijmegen liggen in vergelijking met Arnhem meer
verspreid over de gehele binnenstad.
“De Nijmeegse horeca wordt bezocht door studenten, gothic- 15 , metal-, jonge-,
alternatieve- en Marokkaanse jongeren, Turkse mannen, homoseksuelen, ouderen
en zo kan ik nog wel even doorgaan. Je ziet dat deze zich clusteren in bepaalde
uitgaansgebieden, clubs, cafés of discotheken. Housepubliek zie je minder in de
binnenstad, die gaan meer naar The Matrixx. Een paar keer per jaar wordt er in
de binnenstad een houseparty georganiseerd voor een duizendtal mensen, dan zie
je deze jongeren wel weer terug.” (Agent Nijmegen, 22a, t3)
In het panel zit een agent (22a) die goed zicht heeft op de Nijmeegse horecage-
legenheden en haar publiek. René (9a) is werkzaam als gastheer in een populai-
re Nijmeegse bar-dancing, dat zich vooral richt op een breed publiek (main-
stream).
De andere Gelderse (kleinere) steden en dorpen kennen een minder grote diver-
siteit aan uitgaansmogelijkheden. Ieder plaatsje heeft zijn eigen café of soms
een jongerencentrum. Raphaël (4a) is werkzaam in een van deze jongerencentra
in een klein Achterhoeks dorp.
Er is een aantal plaatsen die een regiofunctie heeft voor wat betreft uitgaan. Dit
zijn enerzijds plaatsen waar grote discotheken zijn gevestigd als bijvoorbeeld De
Rodenburg in Beesd, De Linde in Groesbeek, Radstake in Varsseveld, Happy
Dayz in Culemborg en de Achterhoek Arena in Dinxperlo. Anderzijds zijn dit klei-
nere steden die een uitgaanscentrum met een regiofunctie hebben, zoals Ede,
Tiel en Doetinchem. Deze centra trekken jongeren uit de omliggende regio. In
het panel zit een agent (21a) uit Doetinchem die zicht heeft op het uitgaanscen-
trum in Doetinchem.
15 Gothic subcultuur is ontstaan uit een fictieve literaire stijl in de 18e en 19e eeuw. De stijl vind z’n
wortels in boeken als bijvoorbeeld Frankenstein en het werk van Edgar Allen Poe. Deze boeken
kenmerken zich door een groteske, mysterieuze, desolate sfeer. Gothic heeft een eigen stijl qua
mode. Zwarte kleding, sieraden met symbolen uit de Keltische, Egyptische of christelijke cultuur,
witte huidskleur, witte foundation in de make-up, zwarte lipstick, gebleekt en gekleurd haar worden
meer dan eens aangetroffen.
24

Kommer en kwel in de horeca
De professionals constateren dat de horeca het moeilijk heeft. Nu is het soms
alleen op zaterdag druk in een horecagelegenheid, waar het vroeger meerdere
dagen per week druk was. Een aantal horecagelegenheden heeft zijn deuren
moeten sluiten en erg veel nieuwe clubs en cafés komen er niet bij. Er worden
diverse reden aangegeven waarom het minder goed gaat met de horeca: concur-
rentie van de grote party’s, hoge prijzen voor een consumpties en het beste-
dingspatroon van de consument.
Indrinken en prijsacties
Indrinken draagt er niet aan bij dat het beter gaat met de horeca. Het zijn met
name jonge jongeren van vijftien tot begin twintig jaar die groepsgewijs veel al-
cohol vóór het bezoek aan de horecagelegenheid consumeren. Ze verzamelen
zich thuis of soms op straat. Drank nemen ze van huis mee of uit de supermarkt.
Soms kopen ze de alcohol in de stad bij een broodjeszaak, die voor lage prijzen
tot vroeg in de morgen alcohol mag verkopen. Op deze manier kost het uitgaan
minder geld. Gevolg is wel dat een deel van de bezoekers aangeschoten de hore-
ca binnen komt en in de gelegenheid nog maar enkele consumpties gebruikt.
Een aantal horecaondernemingen probeert met prijsacties op de slechtere tijden
en het indrinken in te spelen.
“Je hebt het Swing gehad die met de actie ‘zuip je de pleuro voor elf euro’ is geko-
men. Bij Heartland kreeg je voor negentig eurocent een consumptie. Nog een andere
gelegenheid heeft op donderdag alle drankjes voor een euro aangeboden.” (Agent
Arnhem, 23a, t3)
Doetinchem heeft sinds kort Crazy Euro’s, die voor één euro een biertje aanbiedt
en twee euro voor een mix vraagt. Ook een aantal bruine cafés doen mee aan
deze prijsacties.
“Voor een gastheer zijn prijsacties niet prettig. Je hebt met veel meer dronken men-
sen te maken, zeker tien keer zoveel als normaal en dit vertaalt zich in meer agres-
sie.” (Charly, gastheer, t3)
De agenten uit het panel constateren, dat de slechtere tijden voor de horeca er
toe bijdragen dat fouilleren niet overal de hoogste prioriteit meer heeft.
25

“Dat het slecht loopt in de horeca is er ook debet aan dat portiers niemand fouille-
ren in de Doetinchemse horeca. Door fouilleren kunnen klanten zich minder wel-
kom voelen en niemand wil klanten weren. Dit betekent automatisch dat er zo erg
weinig drugs in beslag worden genomen”. (Agent Doetinchem, 21a, t3)
Leeftijdsgrens
Een ander aspect waar de horeca mee te maken heeft is de Drank- en horeca-
wet. Deze wet stelt dat jongeren onder de zestien jaar geen zwak alcoholhou-
dende drank 16 en jongeren onder de 18 jaar geen sterke drank 17 mogen kopen.
De Voedsel en Waren Autoriteit controleert hierop. Bij overtreding volgt een boe-
te. Deze wetgeving wordt als moeilijk na te leven ervaren. Want ook al wordt er
gevraagd naar legitimatie, soms blijkt dat er volgens de gastheren valse legiti-
maties in omloop zijn.
De populaire Nijmeegse bar-dancing waar René (9a) werkzaam is, heeft maatre-
gelen genomen naar aanleiding van de Drank- en Horecawet. De leeftijdgrens is
verhoogd van zestien naar achttien jaar. Er wordt op de zaterdagavond minder
house en meer klassieke rockmuziek gedraaid, als de Rolling Stones en Elvis
Presley. De muziek moet een ouder publiek aanspreken en er voor zorg dragen
dat jonge stappers naar andere gelegenheden gaan.
“We hebben dit jaar twee keer bezoek gehad van mensen die controleren op het
schenken aan minderjarigen en doorschenken. Na afloop maken deze mensen
veelal bekend dat zij geweest zijn. Een collega horeca instelling heeft door het
schenken aan minderjarigen een hoge boete gekregen. Dat wil je niet.” (René,
gastheer, 9a, t3)
De Uitgaans(sub)culturen
Er bestaat een grote diversiteit aan uitgaans(sub)culturen in Gelderland. Enkele
hiervan zijn in het panel vertegenwoordigd. De panelleden die zicht hebben op
de uitgaan(sub)culturen maken ook deel uit van deze en kunnen beter dan pro-
fessionals een beschrijving van binnenuit geven. Hieronder worden de diverse
uitgaans(sub)culturen en haar panelleden beschreven. De meeste van deze cul-
turen zijn niet gebonden aan één uitgaansgelegenheid. Ze zijn erg mobiel en be-
zoeken landelijke feesten of feesten elders in de regio.
16 Alcoholhoudende drank met minder dan vijftien procent alcohol
17 Alcoholhoudende drank met vijftien of meer procent alcohol
26

Dance (Trance en Techno)
Dance is een verzamelbegrip voor elektronische dansmuziek. Jaap en Suus (7a)
zijn liefhebbers van dance. Dit zelfde geldt voor Carolien (15a) en Rosa (2a).
Trance en techno heeft hun voorkeur. Trance is pompeuze house met dwingende
vierkwartsmaat, die wordt begeleidt door dromerige melodieën en psychedeli-
sche effecten en wordt afgewisseld met drumclimaxen. Techno is dance geken-
merkt door monotone ritmes en abstracte melodieën waarbij zang veelal ont-
breekt (Junte 2002). Techno heeft meer stevige beats dan trance. Om de lees-
baarheid te vergroten wordt in dit hoofdstuk van dance gesproken, waar mee
hier wordt bedoeld trance en techno.
Jaap en Suus (7a) zijn VIP gasten bij The Tube één van de meest toonaange-
vende clubs in Gelderland. Deze club staat bekend om zijn nationale en interna-
tionale dance dj’s, de goede sfeer en show. Naast The Tube bezoeken ze ook
landelijke danceparty’s, als Dancevalley of Innercity, waar veel techo en trance
wordt gedraaid. Hier kunnen ze ook Rosa (2a) tegen komen, die in een ‘hoogop-
geleid’, ‘hip’ en ‘trendy’ netwerk zit. Een verzamelplaats in Nijmegen waar Rosa
haar vrienden ontmoet is Lemon. Elkaar ontmoeten is in Lemon net zo belang-
rijk als de muziek. In het weekend draait er een DJ. Er wordt niet gedanst, maar
‘gesocialised’ op de comfortabele stoelen en banken. Carolien (15a) komt ook in
Lemon, zij bezoekt geen landelijke dancefestivals. Haar uitgaansleven concen-
treert zich vooral in Nijmegen. Lemon is voor haar belangrijk, maar niet belang-
rijker dan Nijmeegse housefeestjes als de ‘Extravaganza’ of dancefeestjes in een
Nijmeegs poppodium.
Hardhouse en hardcore
Hardhouse is stevige dance en sneller dan trance en techno. Hardhouse wordt
gekenmerkt door pompende muziek met veel ‘beats per minute (BPM)’. Bekende
dj’s zijn Paul Elstak, Korsakoff en Neophyte. Grote landelijke feesten zijn Masters
of Hardcore en Thunderdome. In de club waar Dennis en Anna (11b) werken
wordt hardhouse steeds meer geprogrammeerd. Deze avonden worden in tegen-
stelling tot de ‘trance avonden’ goed bezocht. Bij hardhouse komt een overwe-
gend Nederlands publiek, vaak gekleed in merken als Fred Perry of Lonsdale.
Ook zie je veel houthakkersblouses die tot aan de bovenste knoop zijn dicht ge-
maakt. Vrouwen hebben nog wel eens een schotse rok aan.
“Hardhouse loopt goed. De avonden beginnen vroeg. Rond elf uur is de club vol en
staat er zelfs een rij voor de deur. Uit het hele land komen mensen op deze fees-
ten af. Onderling is er altijd weinig trammelant en de sfeer is goed. De muziek
staat altijd keihard. Gepraat wordt er niet, het is stampen!” (Dennis en Anna,
clubmedewerkers, 11b, t3)
27

Wendy (20a) maakt onderdeel uit van een hardcore scene, die nog sneller is dan
hardhouse. De groep trekt door heel Gelderland. Weekenden zijn om met elkaar
samen te zijn en te feesten. Discotheken worden niet bezocht, party’s wel.
“Wij gaan niet uit, wij gaan feesten! Dat is een wezenlijk verschil. Feesten is
doorgaan en uitleven. Voor een feest gaan we altijd wel bij iemand zitten. Beetje
indrinken, een pilletje en soms komt er een spiegeltje langs voor de coke. Dan
gaan we naar het station met zijn allen. De meisjes hebben wat Breezers bij zich,
de jongens bier. Op het feest is het gaan en na afloop weer samen naar huis.
Thuis dan nog even afteren.” (Wendy, hardcore, 20a, t3)
Tekno en krakersscene
Veel van Stuffans (17a) vrienden zijn vroegtijdig opgehouden met school en
hebben veelal ongeschoold werk. Sommige ziet Stuffan dagelijks, anderen ont-
moet hij op de teknoparty’s. Tekno is een hardere en snellere variant van tech-
no. Tekno lijkt het meest op een kruising tussen acid en gabber, maar dan nog
rauwer. Tekno-aanhangers treffen elkaar in binnen –en buitenland op alternatie-
ve, niet commerciële en het liefst illegale teknoparty’s. (Nabben, 2000)
De organisatie weet de illegale feesten goed geheim te houden. De locatie ver-
schilt. Soms is het een oude fabriek, soms een tunnel of een stuk braakliggend
terrein. Niets is gefaciliteerd: EHBO noch wc. Er zijn soms kraampjes waar drank
wordt verkocht. Kort van tevoren wordt de locatie doorgebeld. De feesten zijn
voor een ‘incrowd’, een beperkte groep variërend van soms vijftig mensen tot
een paar honderd mensen. Op een teknoparty draaien verschillende dj’s (sound-
systems), soms vanuit draaitafels, die nog in de auto staan.
“Tekno is een bepaalde levenswijze. De liefhebbers vinden geld en materialistische
zaken onbelangrijk. Daarom wordt er ook nooit geld gevraagd voor het bezoeken
van een party. Drugs wordt op een party veel gebruikt. Het is niet dat het persé
moet, maar het gebeurt wel. De drugs op deze feesten zijn makkelijker verkrijg-
baar en goedkoper en worden vaak samen gedeeld.” (Stuffan, tekno, 17a, t2)
Een deel van de krakersscene waar Karin (18a) deel van uitmaakt, bezoekt naast
de kraakcafés ook de illegale teknoparty’s. Dit zijn met name de ‘feestkrakers’.
Deze groep onderscheidt zich van de ‘principiële krakers’. De principiële krakers
zijn veel bezig met woonrecht, leegstand en zijn sterk gemotiveerd om iets te
doen met een pand. Er worden bijvoorbeeld eetcafés opgezet of thema-avonden
georganiseerd. ‘Feestkrakers’ zijn hier minder mee bezig. Zij leven om te fees-
ten: een pand is slechts een plaats om tijdelijk te wonen.
28

“We zijn echt helemaal gefixeerd op feesten. Niet alleen omdat het lang-leve-de-
lol is. Feesten is ook een manier om te ontsnappen aan de maatschappij waarin
we leven. Een maatschappij vol negativiteit. Je wordt er niet vrolijk van. Ook als
je kijkt hoe er met elkaar omgegaan wordt. Velen zijn erg teleurgesteld in alles en
iedereen. Sommige hebben al een hele hulpverleningscarrière erop zitten. Soms
lijkt het alsof ze in niemand meer enige verwachting hebben.” (Karin, kraker, 18a,
t3)
De jongeren zien eruit als punkers en lopen in gescheurde broeken, sweaters,
met een grote capuchon en hebben hanenkammen en piercings.
Metal
Billy (16a) woont in de regio Rivierenland. Vanaf donderdag tot en met zondag-
nacht is het voor haar en haar vrienden stappen en lol maken. De vriendengroep
bestaat uit een vaste groep van 25 personen, voornamelijk mannen. Dit komt
door de wilde manier van feesten. Een festival of concert bestaat uit pogoën,
stagediven, elkaar trappen en dan weer gezellig een biertje met elkaar drinken.
De muziek metal 18 is een bindende factor. Diverse concerten worden bezocht van
onder andere Machinehead, Sepultara en Soulfly. Metal staat bekend om zijn
‘dresscode’, maar daar doen Billy en haar vrienden niet aan mee.
“Je moet doen wat je wilt en dus ook niet gaan vasthouden aan dresscodes.
Dreads, afgescheurde broeken, slippers alles kan en mag, zolang het je eigen
keuze is. Ook zitten er wel punkelementen in als buttons, leren armbanden en
grote ringen. We combineren verschillende stijlen tot een eigen unieke stijl.”
(Billy, metal, 16a, t2)
Is er geen concert, dan zijn Billy en haar vrienden te vinden in lokale uitgaansge-
legenheden, een enkele keer op een houseparty, maar vooral op festivals, als
Pinkpop, Paaspop en Lowlands.
“De voorbereidingen voor een meerdaags festival beginnen weken van tevoren.
Bier, drugs, tenten en muziek worden ruim van tevoren geregeld. Een deel ver-
trekt vroeg naar een festival, zodat ze dicht bij het hek staan om op dezelfde plek
te gaan staan als voorgaande jaren. De legertent wordt opgezet, soundsystems
worden geplaatst en de rest van de tenten worden er omheen gezet. Zo ontstaat
er een klein dorp op het festivalterrein. Overdag gaan de meeste naar het festival
en ’s avonds is het feest in de legertent. Eén uit de groep is dj en draait de hele
18 Metal is een popmuziekstijl die is ontstaan in de Verenigde Staten. De oorsprong van metal ligt
in de jaren zeventig. Een metal band bestaat vrijwel altijd uit een drums, basgitaar en leadgitaar.
Metal is er in verschillende soorten. Heavy metal is de bekendste van de metal-genres. Heavy Metal
wordt gekenmerkt door agressieve ritmes, zwaar versterkte elektrische gitaargeluiden en duistere
tonen.
29

Urban
nacht door. Niet alleen punk en metal, maar alle soorten muziek, als het maar
dansbaar is. Alles draait namelijk om de lol.” (Billy, metal, 16a, t2)
Het afgelopen jaar zijn er nog nooit zoveel feesten in Gelderland en de rest van
Nederland georganiseerd waarin het woord urban in voorkomt. Urban is een ver-
zamelnaam voor ‘zwarte’ muziek, variërend van dancehall, hiphop tot R&B, maar
er kunnen ook housebeats door de muziek heen klinken. Vroeger werden urban
avonden hiphop- of R&B avonden genoemd. De huidige urban feesten lijken het
meest op de vroegere R&B feesten, met als verschil dat er meer muzieksoorten
worden gedraaid dan alleen R&B. Urban is ‘hot’. In het panel zit geen panellid dat
onderdeel uitmaakt van een ‘urbannetwerk’. Wel hebben Dennis en Anna (11a)
goed zicht op de urbannights in Royal. Urban en hardhouse zijn de best lopende
avonden in de Arnhemse Royal. Ook The Tube heeft inmiddels avonden waar
Urban wordt gedraaid.
‘Høkers’
“De bezoekers van de urbannights besteden veel aandacht aan ‘de looks’. Ze zijn
het meest stijlvol gekleed van iedereen. Een verzorgd uiterlijk en kleding van dure
merken zijn typerend. Bezoekers hebben een diverse culturele achtergrond. Ma-
rokkaanse- en Antilliaanse mannen en Nederlandse vrouwen zijn de grootste
groep.” (Dennis en Anna, clubmedewerkers, 11a, t2)
De Achterhoekse formatie Normaal heeft de term ‘høken’ geïntroduceerd. Høken
slaat nu niet alleen meer op Normaal. Høkers zijn Achterhoekers die van gezel-
ligheid , drank en feesten houden.
“Wij spreken niet van boeren. Je wordt daarmee teveel in een hoek geplaatst. Wij
houden ook van dance. We zijn Achterhoekers die van feesten houden. Achter-
hoekers doen niet moeilijk, maken met iedereen contact en houden van gezellig-
heid. Uitgaan is drinken, feesten, hossen, springen en dansen.” (Juriaan, høker,
4b, t3)
Het uitgaan van Juriaan (4b) en zijn vrienden speelt zich grotendeels in de Ach-
terhoek af. Heaven, een discotheek die plaats biedt aan een paar duizend men-
sen, is erg populair. Bij Heaven wordt er naast rock, ‘top 40 house’ en Neder-
landse muziek gedraaid. Behalve naar Heaven gaat Juriaan naar alle kermissen
in de Achterhoek. Het belangrijkste van de kermis is de biertent waar iedereen
zich verzamelt. Jaarlijks is er de Zwarte Cross in Halle, georganiseerd door de
Achterhoekse formatie ‘Jovink en The Voederbietels’. De Zwarte Cross werd dit
jaar bezocht door veertigduizend mensen.
30

“Met tenten en omgebouwde caravans gaan we naar de Zwarte Cross. De Zwarte
Cross is muziek en motorcross. Super gezellig! Lekker bier drinken, ontspannen
en met iedereen praten. Gewoon jezelf zijn en niet moeilijk doen. Kleding? Volle-
dig onbelangrijk. Dat wordt zo smerig en vies, dat je het na afloop kan weggooi-
en.” (Juriaan, høker, 4b, t3)
3.2.2 Cluster Straatjongeren
De groep straatjongeren wordt vertegenwoordigd door professionals die uit hoof-
de van hun functie frequent contact hebben met rondhangende 19 jongeren. Een
uitzondering is Erik (13a), die als supporter onderdeel uitmaakt van de harde
kern van een Gelderse betaalde voetbalclub.
Een deel van de straatjongeren is ook uitgaander. Een groot verschil tussen de
uitgaanders en de straatjongeren is dat het accent bij de straatjongeren meer
ligt op het alledaagse leven in de eigen woonomgeving.
In totaal worden er vier netwerken van straatjongeren in deze Tendens beschre-
ven.
Straatjongeren in de Achterhoek
Jerry (1a) kent een groep jongeren uit een dorp in de Achterhoek. De groep
kwam tot voor kort regelmatig samen in het jongerencentrum. Na een aantal
incidenten mogen ze hier niet meer komen. Nu wordt er op straat of op overdek-
te plaatsen verzameld. Incidenteel gaan de jongens naar een hardhouse party.
Overdag gaan de meesten via het leerlingwezen naar school.
Het dorp zal volgens Jerry waarschijnlijk altijd de plaats blijven waar ze blijven
wonen. Studeren in de stad is voor deze jongeren niet weggelegd. Meiden zijn in
de minderheid, veelal zijn ze de vriendin van één van de jongens. Over het
drugsgebruik van meiden zijn de jongens stellig:
“Jongens gebruiken drugs, vrouwen niet. Dat ziet er niet uit, je doet dat gewoon
niet als vrouw en zeker niet als vriendin zijnde van één van ons. Drank is voor de
meiden akkoord, maar niet in te grote hoeveelheden en geen bier.”
(Citaat jongere, Jerry 1a, veldwerker, t3)
19 Rondhanggedrag wordt veelal als een arme vrijetijdsbesteding en als opmaat voor meer problemen
gezien. Vaak wordt het in verband gebracht met jeugdbendes en criminaliteit. Deze kijk op
rondhangen is eenzijdig en dus beperkt. Rondhangen vervult voor veel jongeren een belangrijke
functie, die los staat van criminaliteit of ander problematisch gedrag. Rondhangen betekent het
toe-eigenen van een ruimte om samen met gelijkgezinde jongeren onder elkaar en buiten het bereik
van volwassenen te zijn. (Junger, Vinken, van der Laan, Diepstraten en van den Akker 1998).
31

Naast de groep jongeren in dorp A (1a) heeft Jerry (1b) ook contact met een
groep jongeren in een nabijgelegen dorp (dorp B). Deze jongeren zijn jonger en
minder extreem in het gebruik van drugs dan de jongeren uit dorp A. Het zijn
schoolgaande, thuiswonende jongeren die graag samenscholen op straat. Daar
praten ze met elkaar en soms drinken ze wat of blowen ze stiekem. Op zijn tijd
worden ze, waar ze rondhangen, door de politie weggestuurd. In het weekend
gaan ze naar het jongerencentrum. De oudere jongeren bezoeken soms ook een
regionale discotheek.
Straatjongeren in de stad
Stefano (6a) is veldwerker in Arnhem, waar hij contact heeft met een groep jon-
gens. De dagbesteding van de jongeren bestaat uit werken, of naar school gaan
en vervolgens de rest van de dag, in weer en wind, buiten samen ‘hangen’. Het
samen blowen, relaxen en ‘chillen’ geeft ze rust. Ze voelen een grote druk om te
presteren voor een goede maatschappelijke toekomst. In het weekend is het
‘partytime’. In de zomer verzamelen ze bij het water om te vissen en drugs te
gebruiken. Steeds vaker wordt er een party bezocht (eens in de twee maanden),
liefst hardstyle 20 . Bij een party en tijdens het vissen zijn alleen mannen aanwe-
zig.
“Meiden moeten een zekere afstand houden. Zij moeten zich bewust zijn van hun
positie. Geen grote mond geven, want dan worden ze afgebrand. Meiden komen
wel bij de groep, maar blowen niet of veel minder. Op één uitzondering na dan.
Een meisje blowt veel en neemt geregeld een lijntje. Dit vinden de jongens wreed,
omdat het niet past in het beeld van een vrouw. Ze willen niet dat hun vriendin dit
ook doet, want dat vinden ze voor een vrouw te junkerig.” (Stefano, veldwerker,
6a, t2)
De harde kern
De harde kern van een Gelderse betaalde voetbalclub waar Erik (13a) deel van
uitmaakt wijkt af van de groep straatjongeren. De leden van de harde kern zijn
ouder en hebben een gevarieerdere achtergrond. Erik kent een groot deel van de
harde kern. Regelmatig valt er door een stadionverbod tijdelijk iemand af. Na het
stadionverbod komen ze weer terug, want voetbal is alles voor deze supporters.
De harde kern staat niet goed bekend en dat vinden ze positief. Recentelijk zijn
diverse leden opgepakt in verband met een actie tegen andere supporters. Deze
mannen krijgen hierdoor veel respect van de andere leden. De leden zijn trots op
deze incidenten. Een stadionverbod is vervelend, maar geeft wel status.
20 Een mix van techno en gabber, gekenmerkt door harde en snelle basdreunen.
32

In hun kledingkeuze zijn ze conservatief. De meeste jongens dragen bomber-
jacks, een strakke spijkerbroek en sportschoenen. T-shirtjes van de club zijn uit
den boze. Soms draagt iemand een club-sjaaltje. Leden van de groep zijn het
liefst onherkenbaar als fan, ze willen niet als zodanig opvallen bij de politie of
tegenstander.
Tijdens het uitgaan komt Erik regelmatig ook andere jongens tegen. Ze dragen
dan wel trendy kleding. Er is een soort van ‘voetbaloutfit’ en ‘uitgaansoutfit’. Een
deel van de groep is afkomstig uit de dancescene. Op sommige houseparty’s
komt het wel eens tot een confrontatie met andere supportersgroepen.
3.2.3 Cluster Probleemjongeren
Het derde en laatste cluster zijn de probleemjongeren. De scheiding tussen
straatjongeren en probleemjongeren is soms arbitrair. Sommige straatjongeren
kunnen zich tot probleemjongeren ontwikkelen of zitten hier dicht tegenaan. Uit
de literatuur blijkt dat er geen eenduidige definitie van probleemjongeren bestaat
(Groot en Kunst, 2004). Terugkerende elementen bij definities rondom pro-
bleemjongeren zijn problemen op de leefgebieden school, werk, gezin, psychoso-
ciale problematiek, vrije tijd, middelengebruik en criminaliteit (o.a. Bieleman
e.a., 2002 ). De vier netwerken van probleemjongeren worden vertegenwoordigd
door een welzijnswerker, twee veldwerkers en een winkelier 21 , die vanuit hun
professie vrijwel dagelijks contact hebben met deze jongeren.
Deviante jongens
Wally (19a), die nieuw is in het panel, heeft vanuit zijn functie als welzijnswerker
contact met een groep deviante jongens. De groep herbergt verschillende etnici-
teiten: Antillianen, Surinamers, Marokkanen, Nederlanders en Egyptenaren. Wal-
ly heeft de jongens zien opgroeien en beschrijft de groep als een ‘kleine bende’.
Iedereen is bekend bij de politie. Een groot deel houdt zich met diefstal bezig.
Sommigen hebben hiervoor ook vast gezeten. De Antilliaanse jongens zijn ge-
specialiseerd in dealen, zij zeggen ook ‘als school en werk mislukt, dan is er altijd
nog de coke’. Veel jongeren komen uit eenoudergezinnen, waarbij verslavings-
problematiek binnen het gezin speelt of ze hebben ouders met criminele activitei-
ten. Ouders sluiten soms de ogen voor het gebruik van zoonlief of interesseren
zich niet in hetgeen hun zoon doet en gebruikt.
21 In Tendens 2003 werd de term ‘buurtkenner’ gebruikt. Aangezien de omschrijving buurtkenner
onduidelijkheid opriep, is er voor gekozen om deze term te vervangen door winkelier.
33

De school wordt op een uitzondering na niet bezocht. Werken is er ook niet bij.
Muziek speelt een belangrijke rol, vooral gangstarap 22 en urban zijn populair.
Dagelijks verzamelen de jongens zich ’s avonds op straat of bij iemand thuis om
te ‘chillen’. In het weekend wordt er incidenteel een uitgaansgelegenheid be-
zocht.
Jongeren uit een achterstandswijk
Fred (8a) is winkelier en heeft veel contacten met een groep jongeren in een
achterstandswijk in Nijmegen. Veel van deze jongeren zijn zonen van zijn vrien-
den. Vroeger was het voor deze jongens altijd hangen en niks doen. Totdat op
een zeker moment één van de jongens een baantje vond en met geld kon hij
doen wat hij wilde (veel ‘zuipen’ en cocaïne bekostigen). Dat vonden de andere
jongens prachtig en een groot deel ging eveneens werken. Voor veel van hen
was werken zwaar en te vermoeiend, het werd niet vol gehouden. Nu zijn de
jongens weer terug bij af en een illusie armer. De straat is ingeruild voor het huis
van één van de ouders, die praktisch nooit thuis is. Soms gebeurt het dat ze op
vrijdagmiddag dronken op de bank zitten als de betreffende ouder thuis komt.
De rest van de dag is het rondrijden op de scooter met een flinke joint op de lip.
De jongens komen regelmatig in het buurtcafé waar de ouders ook zijn. In dit
café kunnen ze lekker ‘meezuipen’ met pa. De vaders laten zich hier vol lopen en
zijn regelmatig op de wc te vinden om cocaïne te snuiven. Sommigen krijgen van
hun vader wel eens wat coke toegestopt.
“De ouders vinden het lastig om met hun kinderen om te gaan. Er wordt erg wei-
nig naar de kinderen omgekeken. Soms weten ze niet wat ze moeten doen. Zeg-
gen dat ze geen drugs mogen gebruiken helpt niet, want dat doen ze zelf in nog
grotere mate. Een deel zal zijn vader achterna gaan en terecht komen in de crimi-
naliteit.” (Fred, winkelier, 8a, t3)
Zwerfjongeren
Wil (10a) heeft als veldwerker contact met een vijftigtal zwerfjongeren 23 . In de
winter ontmoet ze deze jongeren voornamelijk in een coffeeshop en zomers ook
in parken. Zwarte kleren, piercings, tatoeages, ‘dreads’ of wild haar met veel gel
22 Gangstarap is een onderdeel van de muziekstroming rap, afkomstig uit de getto's van grote
Amerikaanse steden. De teksten zijn vaak seksistisch en gewelddadig en gaan over de moeilijke
leefomstandigheden in de getto's, het leven in bendes, geweld en drugs. Binnen de Gangsta-rap
zijn drie richtingen: de Westcoast, Eastcoast en Dirty South. Deze namen refereren naar de oorsprong
van de stromingen.
23 Zwerfjongeren zijn jongeren tot 25 jaar met meervoudige problemen, die dakloos zijn op zonder
ouders in een opvang verblijven (definitie Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). In de
provincie Gelderland zijn er naar schatting drie- tot vierhonderd zwerf- en thuisloze jongeren. De
meeste van deze jongeren zijn te vinden in Arnhem en Nijmegen (Algemene Rekenkamer, 2004).
34

zijn kenmerkend. Soms verliest ze een paar jongeren uit het oog, maar altijd is
er weer nieuwe aanwas. Deze aanwas lijkt steeds jonger te worden, de proble-
matiek blijft echter onveranderd. Ze hebben financiële problemen, schulden en
veelal een problematisch verleden.
“De doorstroming naar andere hulpverleningsinstellingen verloopt moeizaam. De
instellingen zitten niet te wachten op deze zwerfjongeren. Ze hebben een grote
kans op terugval en een dermate complexe problematiek. De instellingen werken
liever met cliënten waar hoop is op ‘herstel’. Daar kun je mee scoren, want elke
instelling wordt tegenwoordig afgerekend op scoren.” (Wil, veldwerker, 10a, t2)
Jongeren met meervoudige problematiek
In een middelgrote stad in Gelderland werkt Adriaan (3a) als veldwerker. Een
deel van de jongeren waar hij mee werkt is qua problematiek enigszins verge-
lijkbaar met de zwerfjongeren, waar Wil (10a) meewerkt. Een aantal volgt on-
derwijs (ROC) of werkt als productiemedewerker. De samenstelling van de groep
jongeren wisselt sterk. Om de twee jaar heeft Adriaan te maken met een nieuwe
groep jongeren. Sommige jongeren vallen uit het traject onder andere door
hechtenis of excessief middelengebruik. Anderen zijn meer succesvol en starten
een opleiding, vinden een huis en werk. Uitgaan doen deze jongeren weinig, ze
komen wel in een coffeeshop.
3.3 Alcohol en drugs
In deze paragraaf worden de resultaten van de panelstudie naar middel beschre-
ven.
3.3.1 Alcohol
Uitgaanscircuit
“Met een vriendengroep van 25, voornamelijk jongens, bezoeken we bijna alle
punk- en popfestivals in Nederland. Lowlands en Pinkpop zijn de bekendste. We-
ken van tevoren beginnen we al met de voorbereiding. Daar hoort ook het inslaan
van bier bij. Vijfentwintig man betekent zeshonderd blikjes bier en dan wordt er
op het festivalterrein ook nog bier gekocht. Want zonder bier is het geen feest. ‘s
Ochtends op het festival wordt er nog wel een bakje koffie gedronken, maar daar-
na is het bier en nog eens bier. Dertig glazen per dag per persoon is nog een in-
schatting aan de lage kant en is het geen bier, dan is het whisky of wodka. Alco-
hol neemt de remmingen weg en je krijgt er goede ideeën van. Je gaat gek doen
en dus lol maken.” (Billy, metal, 16a, t2)
35

Aan alcohol worden nog al wat positieve verwachtingen gekoppeld. Het zou het
samenzijn leuker maken en de sfeer en gezelligheid verhogen. Mogelijk dat om
deze redenen alcohol het meest populaire middel is. Drinken is veelal gekoppeld
aan uitgaan.
“Op doordeweekse dagen is het hard werken en wordt er bijna geen alcohol ge-
dronken. In het weekend kunnen we ontspannen. Alcohol hoort daarbij. Zonder
alcohol komen we niet in de stemming en is het minder gezellig. Drink je niet dan
is de hele avond verloren, dat is zonde. We kennen veel mensen en maken met
iedereen een praatje. Daar hoort een biertje (30 glazen per avond!) bij.” (Juriaan,
høker, 4b, t3)
Als er gedronken wordt dan is dit veelal een forse hoeveelheid per keer. Tien tot
dertig glazen op een avond zijn in veel netwerken geen uitzonderingen. ‘Zuipen’
gebeurt vooral in de kroeg of op een (illegaal) festival. Op danceparty’s wordt
overwegend minder gedronken. Alcohol maakt sloom en met alcohol alleen is het
moeilijk om de hele nacht vol te houden. Het gebruik van ecstasy is een andere
reden waarom er minder alcohol wordt geconsumeerd. Als er speed of cocaïne
wordt gebruikt, dan wordt er juist weer meer alcohol gedronken.
Een hoge alcoholconsumptie betekent niet meteen dat iedereen aan het eind van
de nacht ‘kotsend en wankelend’ de horecagelegenheid verlaat. Uitzondering op
deze regel zijn de høkers: zij laten zich regelmatig vollopen tot kotsen toe.
De alcoholkeuze verschilt wel eens per avond, maar bier blijft de meest populaire
drank. Bier wordt vooral gedronken in høkers-, metal- en hardcore netwerken.
Breezers worden vooral door een jong publiek geconsumeerd. Door een tegen-
vallende verkoop zijn de Breezers in diverse gelegenheden uit het assortiment
gehaald. Smirnoff ice en mixjes als bacardi-cola, malibu-cola en wodka-Red Bull
zijn nu populair. Verassend is de populariteit van Coeberg bessen, een drankje
dat jaren een stoffig imago had in de meeste gelegenheden. Op urban avonden
doen de dure sterke dranken het erg goed bij allochtone jongeren.
“Op urban avonden in verschillende discotheken komen veel Antilliaanse en Afrikaan-
se jongeren. Deze jongeren zijn meer gericht op vrouwen versieren en dansen en
minder op zuipen. Bier wordt bijna niet gedronken op een urban avond. Wat je wel
ziet is dat groepjes stappers een fles whisky koopt. Stijlvol en relaxt overkomen is
belangrijk. Whisky geeft meer status dan bier.” (Agent Arnhem, 23a, t3)
36

In twee netwerken (tekno en metal) wordt op bescheiden schaal geëxperimen-
teerd met Absint 24 .
Straatjongeren en probleemjongeren
Het alcoholgebruik van deze jongeren is net als de uitgaanders vooral geconcen-
treerd rond het weekend. Ze drinken niet dagelijks, want daarvoor is alcohol te
duur. Veel jongens hebben weinig geld en als ze drinken dan willen ze ook
meteen ‘zuipen’. Hierin verschillen deze jongeren niet van de uitgaandersnetwer-
ken, uitgezonderd de dancenetwerken waar stimulantia wordt gebruikt.
Ze drinken bij het vissen, op een party of in het jongerencentrum. Op straat
wordt, volgens de veldwerkers, incidenteel alcohol gedronken.
De voetbalsupporters onderscheiden zich van de andere straatjongeren. Zij zijn
ouder, hebben meer geld te besteden en drinken ook meer door de week.
3.3.2 Hasj en Wiet
Uitgaanscircuit
In elk netwerk wordt hasj of wiet gerookt. We onderscheiden drie gebruikerspa-
tronen: diegene die experimenteert, de gelegenheidsblower en de frequente blo-
wer.
In het netwerk van Juriaan (4b) blijft het gebruik van hasj of wiet beperkt tot
experimenteren. Een keer uitproberen en daar moet het dan ook echt bij blijven.
“Niemand blowt regelmatig. Een keer hebben we het uitgeprobeerd. Niet in Hea-
ven natuurlijk, want dan word je er meteen uitgezet. Frequent blowen past niet
binnen de cultuur van de Achterhoek. Bij ons is alcohol het sociale smeermiddel.”
(Juriaan, høker, 4b, t3)
In dancenetwerken komt het tweede gebruikspatroon (gelegenheidsblower) vaak
voor, met uitzondering van een enkeling die dagelijks voor het slapen gaan blo-
wen. Blowen doe je hoofdzakelijk met vrienden samen. Redenen, die ze hiervoor
geven zijn onder andere: sfeer, gezelligheid of als downer na het gebruik van
stimulerende middelen.
24 Het drinken van absint beleefde rond 1900, met name in Frankrijk, zijn hoogtepunt. In Nederland
werd onder grote druk van de drankbestrijders in 1909 de absintwet aangenomen. De productie
en verkoop van absint werd vanwege de risico's verboden (Louter, 1996). In juli 2004 is na een
proces van twee slijters door de Amsterdamse rechtbank de Absintwet buiten toepassing gesteld
voor producten die voldoen aan de norm die is vastgelegd in de Europese regelgeving en de Nederlandse
Warenwet. Dit betekent dat als de drank minder thujon (werkzame stof) bevat dan de voor
een bitter (als absint) toegestane hoeveelheid (35 mg/ kg) er geen sprake is van een strafbaar feit
(Uitspraak Rechtbank Amsterdam op 23 juli 2004 in de Zaaknummer:13/086066-03)
37

“Op zaterdag zitten we vaak eerst bij iemand thuis. Gezellig samen drinken en
blowen, want blowen is een sociaal gebeuren. Het maakt het samen zijn meer bij-
zonder en iedereen wordt er wat vager en meliger van.” (Rosa, dance, 2a, t2)
Het derde gebruikspatroon (frequent blowen) komt voor in metal, tekno en
hardhouse netwerken. Er wordt dagelijks tot bijna dagelijks hasj of wiet gebruikt.
Om te ontspannen, te slapen of het wordt als downer na stimulerende middelen
gebruikt. In tegenstelling tot diegene die experimenteert is het blowen hier inge-
bed in het dagelijkse leven.
Blowen gebeurt, door de frequente blower, ook tijdens het uitgaan. Uitgaan is
voor deze groep het bezoeken van party’s of festivals. In tegenstelling tot de re-
guliere horeca wordt hier geen probleem gemaakt van het blowen. Feitelijk wordt
het dagelijkse gebruikspatroon tijdens het uitgaan voortgezet.
“Er is altijd en overal wiet. We blowen de hele dag door van ’s ochtends tot ’s
avonds. Een duidelijk reden om te blowen hebben we niet, het is een gewoonte
geworden. Blowen is erg relaxt: onder invloed, maar niet de weg kwijt.” (Stuf-
fan,tekno, 17a, t3)
In de club of in het café wordt weinig hasj of wiet gebruikt, omdat in veel Gel-
derse uitgaansgelegenheden blowen niet toegestaan is, wordt er minimaal ge-
blowd. Er zijn echter gelegenheden waar niks gezegd wordt als er binnen wordt
geblowd, mits het niet te opvallend gebeurt. Met name tijdens de urban nights in
Royal (11a) wordt er nog wel eens een oogje dicht geknepen. Ondanks het ver-
bod constateren politieagenten en de gastheren René (9a) en Charly (12a) dat
cannabis het meest in beslag wordt genomen bij de deur.
Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de coffeeshop eerder sluit dan de hore-
cagelegenheid. Bezoekers die wat gekocht hebben voor het weekend lopen dan
ook kans dat het in beslag genomen wordt.
Straatjongeren
Ook de straatjongeren blowen frequent (derde gebruikspatroon). Wiet wordt
meer dan hasj gerookt en is zeer populair bij deze jongeren. Wiet maakt meer
stoned, hasj meer high. Al zijn niet alle panelleden deze mening toegedaan.
Daarnaast is wiet over het algemeen goedkoper dan hasj. Met name de oudere
straatjongeren blowen veel. De straatjongeren onder de achttien jaar uit het
dorp B doen het rustiger aan. Als zij willen blowen, zijn ze aangewezen op oude-
re jongeren die voor hen in de coffeeshop wiet willen meenemen.
Rond het blowen hangt bij de groep uit dorp B nog wat stiekems.
38

“Je ziet niemand van deze jongeren in het openbaar met een joint. Ze weten dat de
oudere bewoners uit het dorp geen onderscheid maken tussen een joint op de lip of
een spuit in de arm. In beide gevallen ben je de junk van het dorp. Dit willen ze niet,
omdat ze waarschijnlijk ook de rest van hun leven in het dorp blijven wonen.” (Jerry,
veldwerker, 1b, t3)
Het gebruik van wiet is bij een deel van de oudere straatjongeren extreem. Ze-
ker bij de jongens die problemen hebben (geen werk, geen opleiding en/ of pro-
blemen thuis). Wiet is altijd en overal aanwezig. Het gebruik heeft soms een dui-
delijke functie om te ontspannen en te ontsnappen aan het dagelijks gebeuren.
“Een deel is veel meer gaan blowen. ’s Avonds en in het weekend zijn ze stoned.
De toename van het gebruik komt door de onvrede die er is. Ze hebben geen ei-
gen plek thuis, niet op school en ook niet in de maatschappij. Sommigen hebben
problemen met justitie. Als ze onder elkaar zijn voelen ze zich op hun gemak en
geeft wiet hen nog even dat extra zetje van het speciale.” (Stefano, veldwerker,
6a, t3)
Maar speciaal of niet, blowen is uiteindelijk niet de oplossing. Degene die werk
hebben gevonden, merken dan pas hoe duf ze kunnen worden van meerdere
joints per dag.
Probleemjongeren
Wiet is ook voor de probleemjongeren het belangrijkste middel. Er wordt dage-
lijks geblowd, het liefst de hele dag door. Wiet is de dagelijkse gangmaker, onder
het mom: ’een blow in de morgen is een dag zonder zorgen’.
“Ze hebben het middel nodig om relaxed te worden, maar sommige gebruiken zo-
veel dat ze niet zien dat ze door het vele gebruik angstig en depressief kunnen
worden. Goed inzicht in de risico’s van het vele blowen hebben ze niet.” (Wil,
veldwerker, 10a, t2)
Fred (8a) constateert dat werk een positieve invloed heeft op het gebruikspa-
troon. Sommige jongens die een baan kregen, moesten vroeg opstaan en merk-
ten dat veel blowen en werken niet goed samen gaan. In die periode werd er
aanzienlijk minder wiet gebruikt. Helaas was het maar tijdelijk werk en zijn ze
weer terug bij het oude gebruik.
39

3.3.3 Ecstasy
Het uitgaanscircuit
In elk netwerk, met uitzondering van de høkers (4b), wordt ecstasy gebruikt. Het
is een breed gebruikt middel, dat niet in elk netwerk dezelfde prominente plaats
in neemt. In dance netwerken is ecstasy erg populair. Het ‘feel good’ gevoel, één
worden met de muziek en de stimulerende werking spelen hierbij een belangrijke
rol. Ecstasy is in deze netwerken altijd gekoppeld aan housemuziek. Bij het be-
zoeken van een club of party wordt niet zelden een pilletje geslikt. Ook bij de
hardere housevarianten, zoals tekno en hardhouse, is ecstasy een belangrijk
middel. Alleen hier wordt de ‘serotonine kick’ (bewustzijnsveranderende effect)
niet door iedereen gewaardeerd. Speed voert hier de boventoon.
De panelleden constateren dat ecstasy niet altijd per definitie gelijk staat aan
pillen. MDMA poeder (ecstasy in poedervorm) is in bijna elk netwerk verkrijg-
baar. Duurder dan pillen 25 , maar het wordt meer gewaardeerd. Rosa (2a) legt uit
waarom:
“Een van onze vrienden heeft uit Amsterdam MDMA poeder meegenomen. Dat
was echt super! Poeder geeft niet zoveel rushes als pillen. Het is minder speedy.
De roes is gelijkmatiger en daarmee prettiger.” (Rosa, dance, 2a, t2)
In het netwerk van Billy (16a) is ecstasy zelfs in kristalvorm beschikbaar. MDMA
kristallen staat in aanzien hoger dan MDMA poeder.
Straat- en probleemjongeren
Ook bij de straat- en probleemjongeren is het gebruik van ecstasy vooral gerela-
teerd aan house en uitgaan, maar er zijn uitzonderingen. Een paar jongens ge-
bruikt ecstasy niet alleen met uitgaan, maar ook doordeweeks. Ze hebben geen
werk en geen andere verplichtingen. Met ecstasy kunnen zij dan ontspannen en
alle zorgen tijdelijk op zij zetten.
Van alle harddrugs is ecstasy vaak de eerste drug waarmee geëxperimenteerd
wordt. De eenvoudige verkrijgbaarheid, lage prijs en het positieve imago speelt
hierbij een rol.
“De jongeren hanteren een drugsschaal. Alcohol is het minst erg. Dan volgt wiet,
paddo’s en vervolgens ecstasy. Ecstasy heeft een relatief onschuldig imago, ze
zien het middel niet als een harddrug.” (Jerry, veldwerker, 1b, t3)
25 Zie bijlage D: ‘Prijzen en Straattaal’
40

Cocaïne heeft een hogere status, maar het middel is te duur om het regulier te
nemen. Ecstasy lijkt dan meer binnen handbereik.
De verschillende verschijningsvormen van ecstasy zijn niet alleen voorbehouden
aan de netwerken van het uitgaanscircuit. Ook in enkele netwerken van straat-
jongeren is MDMA poeder in omloop.
3.3.4 Speed
Het Uitgaanscircuit
Speed is niet zo populair als ecstasy. Het komt in minder netwerken voor. In
netwerken waar cocaïne een belangrijke rol speelt (urban en dance), is speed
niet populair. Speed wordt in deze netwerken vaak geassocieerd met slapeloos-
heid en negatieve effecten als tandenknarsen. Ook wordt het middel in verband
gebracht met hardhouse. Dit wordt bevestigd door het gebruik van speed in twee
hardhouse netwerken waar speed de belangrijkste drug is. Hetzelfde geldt voor
de metal en tekno scenes. Speed is populair, omdat het goedkoop is (vier tot
vijftien euro per gram), een lange werkingsduur heeft en sterk stimulerend
werkt. Speed geeft een adrenalinekick, zoals geen enkele andere drug heeft.
“Een festival is slopend, zeker met zoveel alcohol. Na een snuif kan je er weer
goed tegen aan. Speed geeft ook een kick. Vergelijkbaar met een achtbaanrit die
tien keer harder gaat dan de python in de Efteling.” (Billy, metal, 16a, t2)
Speed snuiven verdient meestal de voorkeur boven slikken, omdat de effecten
bij snuiven korter duren. Het nadeel van slikken is namelijk dat je nog ‘strak kan
staan’, terwijl het feest al over is. Bij snuiven begint de speed sneller te werken
en is het eerder uitgewerkt. Panelleden geven aan dat het gebruik zo beter con-
troleerbaar is.
De snuivers gebruiken per gelegenheid veel speed. Er wordt gesproken van een
halve gram tot meerdere grammen per weekend.
Speed is synoniem aan poeder. Echter in een netwerk (metal) zijn speedkristal-
len opgedoken. De kristallen zijn wit, doorzichtig en keihard. Volgens het panellid
hebben de kristallen de werking van kwalitatief goed speed in poedervorm.
Straatjongeren
Alleen bij de jongeren uit dorp A (1a) is speed populair. Het gebruik van speed
beperkt zich bij deze groep tot het weekend. De jongens vinden speed veiliger
dan cocaïne. Zij zeggen dat speed, in tegenstelling tot cocaïne, een natuurlijke
begrenzing heeft, omdat je er op een gegeven moment genoeg van hebt. Speed
41

is ook betaalbaar. In een weekend worden er één tot twee lijntjes gesnoven. Op
een party daarentegen wordt er gesnoven tot de speed op is.
“Speed hoort bij een party. Is het middel uitgewerkt dan is de avond minder leuk.
Je voelt je dan slap en moe. Daarom neem je nog een lijn. Er wordt wel rekening
gehouden met de werkingsduur, want ze moeten ook nog naar huis en niet alle
ouders weten dat ze speed gebruiken.” (Jerry, 1a, veldwerker, t3)
In de andere netwerken van straatjongeren is het gebruik van speed zeer be-
perkt. Speed wordt gebruikt door de Arnhemse straatjongeren (6a), maar cocaï-
ne heeft de voorkeur. Hetzelfde geldt voor de voetbalsupporters (13a).
“Het is één en al cocaïne wat de klok slaat. Speed vinden ze troep en is ook bijna
niet te krijgen.Van speed weten ze dat ze niet kunnen slapen. Ieder moet wel
weer werken als het maandag is.” (Erik, supporter, 13a, t2)
Probleemjongeren
Bij de probleemjongeren is speed alleen populair bij de jongeren waar Adriaan
(3a) mee werkt. Een deel van deze jongeren probeert het gebruik tot het week-
end te beperken, maar dit lukt meestal niet. Ze kunnen moeilijk weerstand bie-
den zodra het aanwezig is.
3.3.5 Ephedra
Energizers nemen in geen enkel netwerk een centrale rol in. De middelen worden
voornamelijk gebruikt als ‘gezond’ alternatief voor harddrugs of om de werkdag
na een lang weekend door te komen. De tot voor kort bij de smartshop verkrijg-
bare ephedra was het meest populair. Samen met de hallucinogenen paddestoe-
len zorgt ephedra voor de grootste omzet.
In april 2004 werd echter besloten om de verkoop van producten waar ephedra
(of ephedra extract) in zit te verbieden 26 . Het product is nu (officieel) alleen nog
te koop op doktersrecept bij de apotheek. Dit betekent een gevoelige financiële
klap voor de smartshop branche.
“Financieel heeft dit grote gevolgen. De smartbranche wendt alle creativiteit aan om
de inkomstenderving goed te maken. Een voorbeeld hiervan is de Super Cap Extre-
me. Deze heeft nagenoeg hetzelfde uiterlijk als de populaire Ephedra Super Cap. Het
verschil is dat er nu geen ephedra, maar cafeïne inzit.” (Michael, smartshop, 5a, t3)
26 Sinds 6 april 2004 geldt in Nederland een verbod om producten die ephedra bevatten vrij te
verkopen. In eerste instantie zou het verbod pas gaan gelden vanaf juli 2006. Minister Hoogervorst
van Volksgezondheid heeft mede door internationale druk de overgangstermijn om ephedra uit de
smartshop te halen sterk verkort.
42

Ondanks het verbod wordt er in sommige netwerken toch nog ephedra gebruikt.
Zij kopen de ephedra illegaal via internet of bij vitamineshops 27 . De eigenaar van
de smartshop (5a) verkoopt geen ephedra meer. Zijn assortiment wordt mini-
maal één keer per jaar doorgelicht door de Keuringsdienst van Waren. Om de
klap op te vangen heeft hij zijn assortiment verbreed. Gebruiksartikelen als pijp-
jes, sealtjes 28 , weegschalen en versnijdingmiddelen vormen een steeds groter
deel van de omzet.
3.3.6 Cocaïne
Uitgaanscircuit
De populariteit van cocaïne blijft onverminderd groot. Diverse panelleden zien
zelfs een toenemend gebruik van cocaïne in zijn of haar netwerk. Met name rond
de zomerperiode, en rond kerst en nieuwjaarsdag wordt er meer cocaïne ge-
bruikt.
“Eind december is het topdrukte. Mensen willen van deze feestdagen wat bijzon-
ders maken en hebben hier extra geld voor over. Ook in de zomer heb ik het
drukker. Zomers zijn de dagen langer en wordt er meer alcohol gedronken. Men-
sen zitten vaker op een terras. Alcohol doet de zin naar coke stijgen, dus bellen ze
mij.” (Jeffrey, dealer, 14a, t3)
Ook de gastheren (9a en 12a) treffen de laatste jaren steeds vaker cocaïne aan
bij bezoekers. De politie in Nijmegen neemt bij het in bezit hebben van sealtjes,
leeg of niet, de betreffende persoon mee naar het bureau. Tevens wordt er een
melding van gemaakt. Wordt men nog een keer betrapt met cocaïne dan volgt
een sanctie. Hiermee geeft de Nijmeegse politie aan de gebruiker een signaal af,
dat het gebruik van cocaïne geen normaal verschijnsel is.
Sommige horecaondernemingen proberen door middel van het treffen van voor-
zieningen het cocaïnegebruik in de horecagelegenheden terug te dringen.
"Om het cocaïnegebruik binnen onze bar-dancing zoveel mogelijk tegen te gaan
hebben we verschillende maatregelen getroffen. Overal hangen camera’s en op de
wc hebben we twee ventilatiesystemen geplaatst. Ook zijn er zijn in de buurt van
de toiletten blacklights opgehangen. Restjes van cocaïne op het lichaam zijn in dit
licht goed zichtbaar.” (René, gastheer, 9a, t3)
27 Sinds april 2004 ephedra illegaal is geworden, is bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum
(NVIC) nog geen afname van het aantal blootstellingen aan ephedra te meten; in het eerste
half jaar van 2004 werd bij het NVIC meer dan 60 keer informatie gevraagd over ephedra. In 2003
werd het NIVC meer dan 100 keer gebeld door artsen die werden geconfronteerd met een patiënt
die gezondheidsklachten ontwikkeld had door gebruik van ephedra. Dit lijkt er op te duiden dat
ondanks het verbod, ephedra nog steeds verkrijgbaar is (www.rivm.nl, 2004).
28 Wikkeltjes waar cocaïne in verpakt kan worden.
43

Het gebruik van cocaïne concentreert zich vooral in cafés, clubs en thuis en min-
der op danceparty’s.
Na een inventarisatie uit de netwerken blijkt, dat cocaïne om de volgende rede-
nen te worden genomen:
• “Cocaïnegebruik is makkelijker te verbergen tijdens het uitgaan. Je raakt niet van
het padje, je blijft redelijk nuchter en het geeft weinig uiterlijke kenmerken van
gebruik.”
• “Met cocaïne kan je goed socialiseren. Cocaïne geeft ontspanning, maakt praat-
ziek of is soms meer filosofisch. Er vinden diepgaande gesprekken plaats onder
invloed van cocaïne.”
• “Door de stimulerende werking van cocaïne is een lange stapavond makkelijk vol
te houden.”
• “Cocaïne geeft een zelfverzekerend gevoel, een gevoel dat je de hele wereld aan-
kunt.”
• “Cocaïne zorgt voor net dat beetje extra, dat de dag of avond bijzonder maakt.”
• “Cocaïne doet de zin naar seks toenemen. Cocaïne zorgt voor ontremmend gedrag
wat zich kan vertalen in een behoefte naar vrijere seks.”
• “Langdurig cocaïnegebruik maakt niet emotioneel labiel. Dit in tegenstelling tot
ecstasy. Daarom zijn er diverse mensen overgestapt van ecstasy naar cocaïne.”
• “Wie eenmaal de combinatie alcohol en cocaïne is gewend, wil bij zijn biertje zijn
lijntje hebben.”
In een paar netwerken speelt cocaïne een marginale rol. Dit is bijvoorbeeld het
geval in het netwerk van Juriaan (4b) die samen met vrienden de plattelandsdis-
cotheek bezoekt. Overmatig alcoholgebruik gaat hier niet gepaard met snuiven.
Bovendien verkeert hij in kringen waar helemaal geen cocaïne wordt gebruikt.
Dat cocaïne een marginale rol speelt kan ook komen door het imago van het
middel. Met name in het tekno-, metal- en krakersnetwerk wordt cocaïne op één
lijn gesteld met paranoia gedrag, grootheidswaanzin, claimend en egocentrisch
gedrag. ‘Coke is voor de patsers’. Het past niet binnen de cultuur van alles met
elkaar delen. Tenslotte geven diverse panelleden aan dat het middel lastig te
hanteren is. Je hebt er als het ware nooit genoeg van.
“Uit zelfbescherming wordt er nooit cocaïne voor het stappen geregeld. Hebben
we coke dan moet het ook meteen op. Heeft iemand zin in coke, dan wordt er pas
in het café wat geregeld. Consequentie van deze handelwijze is dat we het moe-
ten doen met wat we krijgen. De kwaliteit is dus niet altijd even goed.” (Carolien,
dance, 15a, t2)
44

Niet zo zuiver
De kwaliteit van de cocaïne is in het begin van dit jaar erg slecht geweest. Het was erg
moeilijk om aan goede cocaïne te komen. De strenge controle op Schiphol heeft hier mo-
gelijk mee te maken. De lijnen via de ‘bolletjesslikkers’, die ik ken liggen ook al een tijdje
plat. Ze durven het risico niet meer aan. De kans om gepakt te worden is te groot ge-
worden. Veel cocaïne komt gewoon via de haven ons land binnen. De hoeveelheid die
binnen komt is veel groter en het is minder risicovol. Krijg ik slechtere kwaliteit cocaïne
dan krijgt de klant dit automatisch ook, want ik moet het nog versnijden om mijn winst
te maken. (Vijfentwintig gram uitgekookte coke versnijdt Jeffrey met twintig gram ina-
dol). Nu is het zo dat zelfs de cocaïne uit het buitenland niet altijd meer zuiver wordt
aangeleverd. De ‘grote jongens’ versnijden de cocaïne en persen het vervolgens tot blok-
ken. Hierdoor lijkt het zuiver. Soms zetten ze het teken van de schorpioen op een blok
cocaïne. Dit teken staat voor de beste kwaliteit. Wij noemen dat ‘flex’. Maar dit is niet
meer te vertrouwen. Helemaal lastig is het als de cocaïne versneden is met zogenaamde
synthetische coke. Bij het uitkoken lijkt het de beste kwaliteit. Dit hoeft echter niet zo te
zijn. Om dit te ondervangen maak ik altijd gebruik van een stevige gebruiker, die de
kwaliteit eerst test. ‘Knalt’ de cocaïne niet goed, dan weet ik dat er synthetische coke is
gebruikt. (Jeffrey, dealer, 14a, t2)
Straat- en Probleemjongeren
De werking van cocaïne wordt sterk gewaardeerd. Het geeft een grote kick, ze-
ker in combinatie met alcohol zorgt het voor een verhoogd zelfvertrouwen en
geeft het een extra dimensie. Wie het kan betalen snuift cocaïne. Cocaïne heeft
status, omdat de meeste jongeren het niet kunnen betalen. Want aan één snuif
heb je niet genoeg, daarvoor werkt het middel te kort. Er wordt wel incidenteel
gebruikt, bijvoorbeeld bij het vissen in de zomer of als er een restje cocaïne
overblijft van een van de vaders. Op doordeweeks gebruik van cocaïne heerst
een taboe. Daarvoor kennen de jongeren de voorbeelden uit de eigen omgeving
te goed.
3.3.7 Gekookte Coke
Uitgaanscircuit
Gekookte coke, de rookbare variant van (bewerkte) cocaïne, komt praktisch niet
voor in het uitgaanscircuit. Gekookte coke wordt net als heroïne geassocieerd
met ‘junks’. Er is een vrij strikte scheiding tussen het uitgaanscircuit en de
‘harddrugsscene’. In het netwerk van Wendy (20a) is op kleine schaal geëxperi-
menteerd met gekookte coke. Het is bij experimenteren gebleven omdat de risi-
co’s groter waren dan de kick.
45

“We hebben met zijn vieren geëxperimenteerd met basen 29 . Zo hebben we een
keer voor een paar honderd euro coke weggerookt. Voor de andere vrienden uit
de groep hebben we dit verborgen gehouden. We zijn gestopt met basen, want
het maakt je veel te gulzig. Op een gegeven moment zit je de base bij een ander
weg te kijken en krijg je ruzie over de laatste restjes base.” (Wendy, hardcore,
20, t3)
Straatjongeren
Ook bij de straatjongeren komt het gebruik van gekookte coke weinig voor. De
(negatieve) beeldvorming van het middel is hier over het algemeen niet wezen-
lijk anders dan bij de uitgaanders.
Erik (13a) kent een paar leden van de harde kern die thuis wel eens gekookte
coke gebruiken. Ook Jerry (1a) kent een paar oudere jongens uit dorp A die co-
ke basen. Deze jongens gaan niet naar school en hebben geen werk. Deze jon-
gens hebben wat contacten met oudere gebruikers uit hetzelfde dorp. Dagelijks
gebruik is niet aan de orde, dat kunnen ze niet bekostigen. Maar als ze het ge-
bruiken is de rem weg, er wordt dan gebased tot het laatste bolletje coke op is.
Probleemjongeren
Het gebruik van gekookte coke komt in drie van de vier netwerken op beschei-
den schaal voor. Het taboe op gekookte coke is minder groot dan voor heroïne.
Al is gekookte coke een heel ander middel qua werking en effect dan snuifcocaï-
ne het blijft in hun ogen een bewerking van snuifcocaïne, een middel dat wordt
geassocieerd met de ‘happy few’. Heroïne wordt door een groot deel van de jon-
geren nog onterecht 30 geassocieerd met spuiten.
“Ik hoorde van vijf jongens dat ze de cocaïne als experiment ook wel eens geba-
sed hebben. Ze hebben het dan over base in plaats van sosa. Basen heeft iets
dubbels. Aan de ene kant is er een zekere mate van trots en willen ze graag ver-
tellen dat ze gebased hebben. Anderzijds wordt basen geassocieerd met een junk.
Als je daarin doorschiet, lig je eruit.” (Wally, welzijnswerker, 19a, t3)
29 Bij het 'basen' wordt de gekookte coke in een hasjpijpje of een waterpijp gerookt. Bij gebruik van
een pijpje wordt bij wijze van filter vaak een metal screen, sigaretten- of sigarenas gebruikt.
30 In de loop van de jaren zijn gebruikers van heroïne minder gaan injecteren. In 2001 stond twaalf
procent van alle heroïnecliënten van de Nederlandse ambulante verslavingszorg te boek als spuiter
en tweeënzeventig procent als roker. (Laar e.a., 2003). Landelijk is dat zo dat het aantal spuiters
daalt, maar in 1999 meldde de Grift in Arnhem, dat daar het aantal spuiters toe nam. Naast Arnhem
zijn er ook vanuit Heerlen en Utrecht meldingen dat het aantal spuiters daar toeneemt. Spuiten
heeft hier niet alleen betrekking op heroïne, maar ook op medicatie en cocaïne. (Selman, 2004)
46

Maar het blijft niet altijd bij experimenteren. Adriaan (3a) heeft te maken met
een groter wordende groep jongeren die gekookte coke gebruiken. Op gekookte
coke ga je harder, de kick is kort maar ontzettend heftig. Een deel van deze jon-
geren schiet door in hun gebruik.
3.3.8 Narcosemiddelen (anaesthetica)
GHB
Het doseren van GHB is een lastige aangelegenheid. De dosis voor een gewenst
of ongewenst effect ligt dicht bij elkaar. Alcohol versterkt het effect van GHB en
kan er zodoende toe bijdragen dat de werking onvoorspelbaar is. Alcohol blijft de
eerste keus in veel netwerken. Moet de keus gemaakt worden tussen veel alco-
hol drinken of GHB, dan verliest GHB. De horecamedewerkers hebben het idee,
dat de populariteit van GHB in café of discotheek tanende is. Incidenteel vinden
zij bij het opruimen nog wel eens een leeg GHB buisje, maar dat is minder dan
een tot anderhalf jaar geleden. Ook agenten en gastheren geven aan, dat er bij
de deur nog maar weinig GHB in beslag wordt genomen. Het blijft hooguit een
indicatie voor afnemen gebruik, want gebruikers kunnen ook nieuwe trucs heb-
ben om GHB naar binnen te smokkelen.
“We ruiken nog wel eens aan parfumflesjes of er GHB inzit. Maar voor het overige
is het niet te controleren. Door de vloeibare vorm van GHB kunnen mensen het
ook via hun lenzendoosje mee naar binnen smokkelen.” (René, gastheer, 9a, t3)
Toch zijn er een aan dance gerelateerde netwerken waar GHB een zekere popu-
lariteit heeft. In deze netwerken wordt minder alcohol geconsumeerd en het ge-
bruik is sterk gebonden aan een bepaalde setting. Het negatieve imago, dat GHB
gelijk staat aan ‘coma’, geldt niet voor hen. Zij weten welke dosis nodig is voor
het prettige effect. In deze netwerken speelt het gebruik van GHB zich af in een
thuis setting, een stedelijke nachtgelegenheid of op een afterparty. De ontrem-
mende werking werkt volgens sommige gebruikers erotiserend. Anderen roemen
GHB vanwege de ontspannende en sociale eigenschappen.
“Bij het afteren wordt er nog wel eens GHB gebruikt. Na een avond stappen, zit je
thuis nog even bij elkaar en van GHB word je dan meer relaxt en ontspannen.”
(Jaap en Suus, dance, 7a, t2)
GHB wordt weinig tot niet gebruikt in netwerken van de straat- en probleemjon-
geren. Onbekendheid met het middel is een belangrijke factor.
47

Ketamine
Ketamine is moeilijk verkrijgbaar en wordt op zeer beperkte schaal gebruikt. Het
middel geeft de gebruiker het gevoel zich in een andere dimensie te bewegen.
De oriëntatie wordt verstoord, praten en bewegen gaat langzamer. Deze eigen-
schappen zorgen er voor dat het geen alledaags middel is, dat in een willekeuri-
ge club of café gebruikt kan worden. Gezien de uitwerking van ketamine moet je
volledig op de omgeving kunnen vertrouwen. Dit kan alleen in een besloten set-
tings, zoals een teknoparty, waar een ‘incrowd’ op afkomt. Alleen hier wordt nog
wel eens ketamine gesnoven.
Lachgas
Een ander narcosemiddel dat recreatief gebruikt kan worden is lachgas. Lachgas
geeft een sterk, maar kortdurend gevoel van euforie. Het lijkt net alsof je even
dronken bent. Het gebruik van lachgas is zeer beperkt. In geen van de netwer-
ken wordt er echt moeite gedaan om aan het middel te komen. Is het aanwezig
dan is de kans groot dat er liefhebbers op afkomen. De laatste jaren is lachgas
volgens politie en gebruikers moeilijk te verkrijgen.
“Vroeger waren er op sommige houseparty’s in de binnenstad ballonnen gevuld met
lachgas te koop. We hebben in de vergunning opgenomen dat dit niet meer mag.” (Agent
Nijmegen, 22a, t3)
3.3.9 Tripmiddelen
Paddo’s
Uitgaanscircuit
Hallucinogene paddestoeltjes worden in een vijftal netwerken gebruikt. Het ge-
bruik is zeer verspreid over de uitgaanssubculturen, van dance tot metal. Padde-
stoelen worden niet tijdens het uitgaan gebruikt. De meeste gebruikers vinden
paddo’s niet geschikt voor feesten. Een paar keer per jaar worden er speciale
‘paddo avondjes’ georganiseerd (in het krakernetwerk vaker). Bij iemand thuis of
op een rustige plek paddo’s genomen.
De verkoop van paddo’s is een belangrijke inkomstenbron voor smartshops 31 . De
smartshopeigenaar (5a) heeft verschillende soorten paddo’s in zijn assortiment.
“De Psilocybe Cubensis en de Psilocybe Tampanenis, ook wel truffel genoemd,
worden goed verkocht. De Tampanenis wordt met name afgenomen door dertig
plussers. Misschien komt dit omdat de truffel een filosofische visuele trip geeft. De
Cubenis is meer een wilde trip, deze wordt vooral gekocht door jongeren.” (Mi-
chael, smartshop, 5a, t2)
31 De Nederlandse Smartshops halen de helft van hun omzet uit hallucinogene paddestoelen (Es-
sensie,2004)
48

Straat- en probleemjongeren
Ook in de netwerken van straat- en probleemjongeren komt het gebruik van
paddo’s voor. De wijze van gebruik verschilt niet van het uitgaanscircuit. Uitzon-
dering zijn de zwerfjongeren waar Wil (10a) mee werkt. Zij gebruiken eens in de
twee weken paddo’s. Dit gebeurt bij vrienden thuis of zomers in het park.
LSD
“LSD is een aparte drug en dat spreekt de teknoscene aan. LSD staat voor trippen
en trippen hoort bij tekno. LSD geeft een andere ‘state of mind’, een andere kijk
op de werkelijkheid. Tekno wordt zo intenser beleefd. LSD is dan ook redelijk
makkelijk verkrijgbaar op de feesten, al zijn er veel slappe trips op de markt.”
(Stuffan, tekno, 17a, t3)
LSD is geen gangbaar middel. Alleen in de illegale teknoscene en op privéfeest-
jes, van Billy (16a) en haar vrienden, komt regelmatig LSD gebruik voor. LSD is
moeilijk verkrijgbaar en de kwaliteit van de trips varieert sterk. De meeste trips
zijn te laag gedoseerd om het gewenste effect te bereiken. Het voordeel van LSD
ten opzichte van hallucinogene paddestoeltjes is dat de trip gelijkmatiger en
daardoor beter controleerbaar is. Ook geven Billy (16a) en Stuffan (17a) aan,
dat LSD minder paranoïde maakt. Het middel kan daarom, in tegenstelling tot
hallucinogene paddestoeltjes, gebruikt worden op een party waar veel mensen
komen. Een nadeel van LSD is dat het herstel na een trip enige tijd kost.
3.3.10 Seksgerelateerde middelen
Viagra
Viagra wordt op beperkte schaal gebruikt. In de horecagelegenheden wordt heel
weinig Viagra aangetroffen. Een enkele bezoeker heeft volgens de gastheren nog
wel eens een ‘blauw wybertje’ op zak. Gaat het om één of twee pilletjes dan mag
de bezoeker deze houden, omdat het niet als verboden wordt beschouwd.
In een enkel dancenetwerk experimenteren stelletjes met Viagra. Viagra komt
volgens sommige panelleden ook van pas na gebruik van cocaïne. Daar waar Vi-
agra wordt gebruikt lijkt het ook steeds normaler te worden.
“Steeds meer mannen proberen Viagra. Natuurlijk niet op zondag bij de voetbal-
wedstrijd, maar wel op een stapavond of samen met de partner. De beeldvorming
verandert ook. Je bent niet meer impotent als je Viagra bij je hebt, maar juist een
handige vent.” (Erik, supporter, 13a, t2)
Naast Viagra zijn er nog andere middelen in omloop die als doel hebben om de
seksuele prestaties te verbeteren. Charly (12a) signaleert naast Viagra van de
49

fabrikant Pfizer ook Kamagra of wel ‘Indische Viagra’. Kamagra wordt geprodu-
ceerd door een farmaceutisch bedrijf uit India dat de originele Viagra imiteert.
Kamagra zit in een zilverenstrip met daarin vier blauwe tabletten, die op het oog
enige gelijkenis vertonen met Viagra. Beiden zouden de zelfde werking moeten
hebben. Kamagra is echter goedkoper. Michael (9a) mag in zijn smartshop geen
Viagra verkopen, omdat dit valt onder de Wet op de Geneesmiddelenvoorzie-
ning 32 . Toch krijgt hij regelmatig vragen van met name dertig plussers, die niet
zozeer potentieproblemen hebben als wel op zoek zijn naar een andere seksuele
ervaring. Voor deze consumenten heeft hij het product Libido Forte (40 euro voor
5 capsules) of producten op basis van Yohimbe.
Poppers
Het gebruik van poppers is zeer beperkt. Is het aanwezig dan wil het flesje nog
wel eens rond gaan. Poppers worden in de netwerken niet gebruikt voor het sek-
suele effect, maar voor de korte ‘rush’ die het geeft.
“Sinds het verbod op de verkoop van poppers in 2001 is het flesje een stuk duur-
der geworden. Heel soms heeft iemand het gekocht in de seksshop. Dan is het al-
lemaal voor de gein snuiven, net zolang tot het flesje op is. Het maakt dan niet uit
waar we zijn: thuis, in het café of van mijn part op de bowlingbaan.” (Carolien,
dance, 15a, t2)
3.3.11 Heroïne
Het gebruik van heroïne wordt door geen enkel panellid van de uitgaandersnet-
werken gesignaleerd. Heroïne blijft taboe.
“Heroïne: nee! We doen raar maar, willen wel verantwoordelijk blijven. Van heroï-
ne raak je aan de grond. Daarmee wil je echt niet betrapt worden, want dan krijg
je een stempel opgeplakt.” (Billy, metal, 16a t2)
Ook in de kwetsbare netwerken van straat –en probleemjongeren geldt heroïne
als een gevaarlijke drug. Alleen Adriaan (3a) kent twee jongeren die heroïne ge-
bruiken. Hij verwacht, uit ervaring, dat ze op den duur naar de grote stad ver-
huizen. Ze hebben het dan verbruid in het stadje waar ze wonen. Bovendien zijn
in de stad de voorzieningen (nachtopvang) beter en de ‘dope’ is op meer plaat-
sen verkrijgbaar.
32 In de Wet op de geneesmiddelenvoorziening (WoG) is de registratie van geneesmiddelen en de
bereiding, distributie en kanalisering ervan geregeld. Het bereiden en afleveren van geneesmiddelen
is uitsluitend toegestaan aan apothekers, apotheekhoudende artsen en vergunninghouders
(fabrikanten en groothandelaren).
50

Heroïne, maar wie dan wel?
In panelnetwerken wordt niet of nauwelijks melding gemaakt van heroïnegebruik. Toch
blijkt uit regionaal onderzoek dat heroïnegebruik bij jongeren zeer beperkt voorkomt (zie
hoofdstuk twee). Om meer inzicht te krijgen in het heroïnegebruik bij jongeren hebben
we aan een drietal deskundigen gevraagd wat zij weten over het gebruik door jongeren
en jongvolwassenen tot en met dertig jaar.
Nijmegen: Bas (34 jaar), zelf heroïnegebruiker kent vijftien mannen onder de dertig
jaar die heroïne gebruiken. De jongste is zeventien, de oudste dertig jaar. In vergelijking
met een stad als Rotterdam valt het Bas op dat de jongste gebruikers van heroïne in
Nijmegen ouder zijn. Heroïne is voor niemand een hoofddrug. Het wordt gebruikt om de
trek van de gekookte coke te dempen. Heroïne werkt dan als een cooldown. Jongeren
kiezen volgens Bas eerder voor gekookte coke, dan voor heroïne.
Arnhem: ‘Slik’ (40 jaar), gebruikt heroïne en gekookte coke. Slik kent acht Arnhemse
jongens en vier Arnhemse meisjes onder de dertig jaar die heroïne gebruiken. De jongste
is achttien jaar, de oudste dertig jaar. Het gaat om Nederlanders, Antillianen, Turken en
Surinamers. Een aantal zit op school of werkt, maar voor de meesten zijn deze bezighe-
den niet te combineren met het gebruik. Heroïne is voor niemand van deze twaalf jonge-
ren een hoofdproduct. Gekookte coke daarentegen wel. Dit wordt dagelijks gebruikt. He-
roïne beperkt zich van minimaal één tot maximaal vier keer per week. Per keer wordt er
rond de kwart gram tot een gram gebruikt. Deze jongeren behoren (nog ) niet tot de
‘Arnhemse drugscene’, vandaar dat zij vaak veel betalen. Kost normaal gesproken een
bolletje (kwart gram) tien euro, voor hen kost het minimaal vijfentwintig euro. Heroïne
wordt gebruikt om rustiger te worden na de gekookte coke. De heroïne wordt hoofdzake-
lijk gechineesd. Sommige jonge vrouwen spuit heroïne. Ze hebben veelal contact met
een oudere gebruiker die zelf spuit.
Rivierenland: Annemarie kent als maatschappelijk werkster in de verslavingszorg een
vijftiental jongeren (drie zijn vrouw) uit de regio Rivierenland onder de dertig jaar die
dagelijks heroïne gebruiken. De jongste is negentien jaar, de oudste dertig jaar (gemid-
deld 25-26 jaar). Opvallend is dat de jongeren in kleine dorpen wonen. Voor de heroïne
trekken ze naar Den Bosch of Tiel. Ondanks dat iedereen dagelijks heroïne gebruikt, zijn
er diversen die thuiswonend zijn en/ of vast werk hebben in bijvoorbeeld de bouwsector.
Heroïne is het hoofdproduct, zonder heroïne worden ze ziek. Naast heroïne wordt door
een groot deel regelmatig gekookte coke gebruikt. Dit extraatje wordt aangeschaft als er
geld genoeg is. Alcohol en seresta’s genieten ook een zekere populariteit Redenen om
met heroïne te beginnen zijn divers. Zo is een groepje van vijf jongeren uit een klein
dorpje begonnen door contacten met een oudere groep gebruikers uit het dorp. Deze
jongens dachten, dat zij in tegenstelling tot de oudere, de heroïne wel ‘aankonden’
51

3.3.12 Gecombineerd gebruik
Uit gesprekken met panelleden blijkt dat genotmiddelen zelden afzonderlijk,
maar vaak in combinatie met andere genotmiddelen worden genomen. Combina-
tiegebruik gebeurt enerzijds bewust om een optimaal effect te bereiken van een
ontspannen gevoel, een roes of een kick. Of om het effect van een middel te re-
guleren door het toevoegen van een ander middel. (Van Gelder, Reinerie, Smitz,
Burger en Hendriks, 2004) Onbewust combinatiegebruik kan ook, bijvoorbeeld
omdat er altijd alcohol wordt gedronken tijdens het uitgaan of er dagelijks ge-
blowd wordt. Op het moment dat er dan een ander middel wordt gebruikt is dit
vaak in combinatie met alcohol, hasj of wiet. In dit overzicht wordt alleen een
beschrijving gegeven van de favoriete combinaties.
Uitgaanders
Met name in het uitgaanscircuit wordt veel gecombineerd. Niet elke combinatie
wordt als prettig ervaren. GHB met alcohol en ecstasy met alcohol worden als de
minst prettige combinatie beoordeeld. In onderstaand overzicht worden alle
combinaties opgesomd.
Combinatie Aantal Netwerken Netwerk
Alcohol + Cocaïne 4 Dance (2a) (15a)+ Bar / disco (12a)
+ Dealer (14a)
Cannabis + Ecstasy 3 Dance (2a) (7a) (15a)
Cannabis + Speed 2 Hardhouse (11b) en Metal (16a)
Ecstasy + Cocaïne 2 Dance (7a) + Bar/disco (12a)
Cannabis + Alcohol 2 Jongerencentrum (4a)+ Dance (15a)
Speed + Alcohol 2 Metal (16a) + Tekno/ kraak (18a)
Speed + Ecstasy 2 Metal (16a) + Hardhouse (20a)
Alcohol + Poppers 1 Metal (16a)
Alcohol + Ecstasy 1 Dance (15a)
Guarana + Speed 1 Metal (17a)
Ecstasy + Red Bull 1 Hardhouse (11b)
Viagra + Cocaïne 1 Bar/ disco (12a)
Speed + Cocaïne (plofje) 1 Metal (17a)
Tabel 3.1 Combinaties van genotmiddelen in de netwerken van uitgaanders
Alcohol en Cocaïne
De meest genoemde combinatie is alcohol met cocaïne. Ook in andere onderzoe-
ken wordt dit als meest favoriete of meest waargenomen combinatie gezien (o.a.
Nabben en Korf, 2000; Roomer en Poelmans, 2003; Van Gelder et al. 2004). De
combinatie scoort hoog, omdat er meer en langer kan worden gedronken als er
bij gesnoven wordt. Het stimulerende effect van de cocaïne heft gevoelsmatig
52

het verdovende effect van alcohol op. De combinatie geeft volgens gebruikers
een prettige roes. De cocaïneroes wordt meer afgevlakt, waardoor de roes min-
der ‘snel’ en meer ‘relaxt’ is.
Cannabis en ecstasy/ speed
Hasj of wiet na stimulerende middelen (ecstasy of speed) is populair. Vaak is er
ook nog alcohol in het spel. Vooral het gebruik van hasj of wiet aan het eind van
de avond of nacht wordt gewaardeerd. Stimulerende middelen geven een ener-
giekick en hasj of wiet zorgt ervoor dat het lichaam weer enigszins tot rust komt.
Billy (17a) noemt nog een andere reden waarom blowen met stimulerende mid-
delen wordt gecombineerd: “Van speed en cannabis wordt je lekker wazig. Het
lichaam wordt rustiger en het hoofd chaotischer.”
Ecstasy en Cocaïne
De combinatie ecstasy en cocaïne wordt niet gebruikt om een optimale roes te
bereiken. Het gebruik is vooral regulerend. Ecstasy kan erg bewustzijnsverande-
rend werken, zozeer zelfs dat iemand tijdelijk de kluts kwijt raakt. Een snuif co-
caïne zwakt de bewustzijnsveranderende werking van ecstasy af, waardoor er
een gevoel van ‘nuchterheid’ ontstaat.
Cannabis en Alcohol
Het gebruik van deze twee middelen gebeurt veelal zonder duidelijke reden. Ca-
rolien (15a) en Raphaël (4a) zien dat het gecombineerd gebruik van alcohol en
blowen wel een functie heeft. Het wordt als een vrij onschuldige sfeerverhogende
combinatie beschouwd.
Speed en Alcohol
Speed met alcohol, zorgt ervoor dat het verdovende effect van de alcohol wordt
opgeheven. De motieven voor speedgebruikers lijken erg op die van cocaïnege-
bruikers, die zich ‘nuchter’ snuiven tijdens het drinken.
Speed en Ecstasy
Carolien (15a) geeft aan dat speed een flinke dosis energie geeft, maar dat het
‘warme verliefdheidsgevoel’ uitblijft zonder ecstasy. Het kan ook andersom, al-
leen ecstasy maakt ‘loom’ en ‘spacy’. Combineer je ecstasy met speed, dan zorgt
de speed ervoor dat je alert blijft. In het netwerk van Wendy (20a) wordt om
deze reden speed na ecstasy gebruikt.
Straatjongeren
Ook de straatjongeren gebruiken verschillende genotmiddelen door elkaar. Ver-
geleken met de uitgaanders combineren ze minder bewust. De middelen worden
bijna altijd gecombineerd met hasj, wiet of alcohol. Hasj en wiet, omdat blowen
53

voor velen is ingesleten in het dagelijks patroon. Alcohol, omdat drinken, net als
bij uitgaanders gekoppeld is aan stappen.
Combinatie Aantal Netwerk Netwerk
Cannabis + Alcohol 3 Dorp A (1a) Arnhem(6a) en Voetbal (13a)
Cannabis + Coke 2 Voetbal (13a) en Arnhem (6a)
Cannabis + Speed 1 Dorp A (1a)
Cocaïne + Alcohol 1 Voetbal (13a)
Speed + Alcohol 1 Dorp A (1a)
Tabel 3.2 Combinaties van genotmiddelen in de netwerken van straatjongeren
De motieven om deze middelen met elkaar te combineren wijken niet af van de
uitgaanders.
Probleemjongeren
Het bewust combineren van middelen gebeurt door de probleemjongeren nog
minder dan bij de straatjongeren. Fred (8a) is de enige die een bewuste combi-
natie waarneemt van cocaïne en alcohol.
3.4 Drugsgebruik en Risico’s
De risico’s die panelleden signaleren zijn verschillend van aard. Panelleden die
zicht hebben op het uitgaanscircuit nemen andere risico’s waar, dan panelleden
van straat- en probleemjongeren. Enerzijds worden er risico’s genoemd die wor-
den toegeschreven of toebehoren aan een specifiek middel. Anderzijds zijn er
risico’s die meer samenhangen met de achtergrond van gebruik en eerder mid-
deloverstijgend zijn.
3.4.1 Middelspecifieke risico’s
Alcohol
Het zijn met name de professionals die appelleren aan de keerzijde van het alco-
holgebruik. Zij maken zich zorgen over de grote hoeveelheden die er op een
avond gedronken worden, de alcoholincidenten en de grote maatschappelijke
acceptatie van alcohol.
‘Zuipen is feest’
Het komt vaak voor dat bezoekers van uitgaansgelegenheden beschonken zijn.
Indrinken en prijsacties werken dit in de hand. Een agent uit Doetinchem (21a)
schat dat rond twee uur ’s nachts negentig procent van de horecabezoekers aan-
54

geschoten is. Dit is niet verbazingwekkend gezien de hoeveelheden die panelle-
den opsommen.
• “Alcohol hoort op een feest, want een feest is zuipen en zuipen is feest.” (Stuffan,
tekno, 17a, t2)
• “Dertig glazen per dag per persoon is nog een inschatting aan de lage kant. Zon-
der bier is het geen feest.” (Billy, metal, 16a, t3)
• “In een heel weekend Zwarte cross gaan er per persoon zeker 100 glazen door.
Op een uitgaansavond in Heaven drinken we gemiddeld een glas of dertig.” (Juri-
aan, høker, 4b, t3)
• “Met name de studenten drinken veel. Er zijn er die tussen de 20 tot 30 glazen
bier op een avond drinken en dat meerdere avonden per week.” (Agent Nijmegen,
22a, t3)
Veel drinken lijkt de norm, landelijk onderzoek onder uitgaanders bevestigt dit
beeld. Bieleman, Maarsingh en Meijer (1998) stellen dat het drinken van vijf gla-
zen alcohol door jongeren tussen de vijftien en vijfentwintig jaar tijdens een uit-
gaansavond eerder regel dan uitzondering is. Een derde van deze zelfde jonge-
ren drinkt gemiddeld excessief (meer dan tien glazen) op een uitgaansavond. Uit
dit onderzoek komt naar voren dat het aantal excessieve drinkers hoger is op het
platteland dan in de stad. Het beeld van de høkers past hier goed in.
Ook panelleden die zicht hebben op straatjongeren en probleemjongeren zien dat
drinken veelal uit de hand loopt.
Alcoholincidenten
Alcohol al dan niet in combinatie met drugs zorgt voor de grootste onrust in het
uitgaansleven. De grote hoeveelheden die worden geconsumeerd kunnen leiden
tot opstootjes en agressie. Adriaan (3a) constateert dat zijn jongeren onder in-
vloed van alcohol hun eigen glazen nog wel eens willen ingooien.
“Ik ken er een paar, die echt de weg kwijt zijn als ze gedronken hebben. Dan ge-
beurt het dat ik op het politiebureau moet komen, omdat ze in een dronken bui
dingen vernielen of een inbraak plegen.” (Adriaan, veldwerker, 3a, t2)
Acceptatie
Vooral panelleden uit de Achterhoek noemen specifiek de grote acceptatie van
alcohol. Alcohol kent iedereen, zo wordt er geredeneerd, dus daar wordt minder
moeilijk over gedaan als het uit de hand loopt.
55

“Het is hier heel gebruikelijk om alcohol te drinken. Daar sta je eigenlijk niet bij
stil. Iemand haalt een meter bier en dat krijg je dan gewoon voorgeschoteld.”
(Raphaël, jongerencentrum, 4a, t2)
Hasj en wiet
Dagelijks blowen komt in behoorlijk wat netwerken voor. Meerdere joints per dag
is geen uitzondering. Niet alleen bij straat –en probleemjongeren, maar ook in
drie uitgaansnetwerken. Blowen heeft dan niks meer te maken met een speciaal
moment. Het is voor sommige een ‘must’ geworden. Een ‘must’ om te ontsnap-
pen aan het alledaagse, om de eigen rust te bewaren, om in slaap te komen, om
je nog goed te voelen of om negatieve gevoelens te onderdrukken.
“Wiet hebben ze nodig om relaxed te worden. Weg van de realiteit, even alles op-
zij zetten. Alleen gebruiken ze zoveel dat ze niet zien dat ze zo in een vicieuze cir-
kel terecht zijn gekomen.” (Wil, veldwerker, 10a, t3)
Volgens de door het Openbaar Ministerie in 1991 en in 1994 geformaliseerde in-
voering van de AHOJ-G criteria 33 mogen jongeren onder de achttien jaar geen
hasj of wiet kopen in een coffeeshop. (Bieleman, Goeree en Naayer, 2003).
Sommige oudere jongeren spelen hier op in door hasj of wiet te kopen, met als
doel om deze (met of zonder winst) door te verkopen.
“Veelal zie je dat een meerderjarige koopt en de wiet vervolgens weer aflevert
aan minderjarigen. Wij proberen hier als politie een vinger achter te krijgen en de
betrokkenen aan te houden in verband met dealgedrag.” (Agent Arnhem, 23a, t3)
Deze handelswijze leidt er toe, dat veldwerkers ook jongeren op straat zien lopen
die op jonge leeftijd al regelmatig blowen.
“Ik kom op straat jongeren van onder de 16 tegen, die meerder keren per week
blowen. Het gaat dus verder dan uitprobeergedrag. Ik schat dat het in ons stadje
om een groep van ongeveer 30 tot 40 jongeren gaat. Jonger dan twaalf ben ik ze
nog niet tegen gekomen.” (Adriaan, veldwerker, 3a, t2)
33 Op gedoogde coffeeshops zijn de AHOJG-criteria van toepassing. Dat betekent dat het verboden
is: te Afficheren, Harddrugs te verhandelen, Overlast te veroorzaken, Jeugdigen onder de 18 jaar
in de coffeeshop te laten of aan hen te verkopen en Grote hoeveelheden te verhandelen (niet meer
dan 5 gram per transactie) of op voorraad te hebben (niet meer dan 500 gram).
56

Ecstasy
Ecstasy wordt als de lichtste harddrug beschouwd. Er worden weinig risico’s aan
ecstasy gekoppeld en het verslavingsrisico wordt laag ingeschat. De ‘serotonine-
kick’, die ecstasy geeft is één van de belangrijkste redenen om dit middel te ge-
bruiken, maar ecstasy is niet alleen maar leuk. In het netwerk van Rosa (2a) en
Billy (16a) zijn meerdere mensen, die last krijgen van hun maag na ecstasy wat
soms ook lijdt tot overgeven. In sommige netwerken wordt gesproken over een
ecstasykater, die gekenmerkt wordt door een vermoeid en lusteloos gevoel. Na
veelvuldig ecstasygebruik wordt er zelfs gesproken over emotionele labiliteit.
“Van ecstasy krijg je op een gegeven moment het gevoel dat je naar de klote
gaat. Je krijgt een dip op de doordeweekse dagen. Meer emotioneel, meer depri
en meer labiel. Als de jongens geen gezin en werk hebben dan kan deze depri dip
nog eens extra versterkt worden. Het gebeurt dan dat ze spontaan begin te jan-
ken bij het zien van Lassie.” (Charly, gastheer, 12a, t2)
Als de Arnhemse straatjongeren een party bezoeken slikken ze een forse hoe-
veelheid pillen. Er zijn jongens die op een avond zes tot acht pillen consumeren.
Ook in de netwerken van het uitgaanscircuit en probleemjongeren zijn er gebrui-
kers die meer dan vier pillen in een weekend slikken.
Cocaïne
De meeste risico’s worden bij cocaïne waargenomen. Dit geldt voor zowel de uit-
gaanders, straatjongeren en probleemjongeren.
Verandering in gedrag en uiterlijk
Regelmatig gebruik van cocaïne kan tot gevolg hebben dat er paranoïde, in zich-
zelf gekeerd- en egoïstisch gedrag ontstaat. Het risico is dat sociaal gebruik kan
veranderen in geïsoleerd gebruik. Delen is er dan op een gegeven moment niet
meer bij. Stefano (6a) ziet bij een aantal straatjongeren dat het gebruik van co-
caïne zich vertaalt in het uiterlijk, zoals een ingevallen gezicht, uitpuilende ogen
en een sterke vermagering.
Grenzen trekken met cocaïne gaat niet iedereen gemakkelijk af. Als het aanwezig
is dan brandt het als het ware in de zak en moet het nog dezelfde avond op. Bij
doordeweeks doorsnuiven liggen cokeschulden op de loer.
“Er zijn jongens die doorschieten in het gebruik van cocaïne. Ze gaan leningen aan
om aan geld te komen, terugbetalen lukt niet. Een extreem voorbeeld is een jongen
die door zijn cokeverslaving een schuld heeft opgebouwd van dertigduizend euro.”
(Raphaël, jongerencentrum, 4a, t2)
57

Gekookte coke
Het gebruik van gekookte coke komt in de uitgaansnetwerken nauwelijks voor.
Wel is het zo dat er in sommige netwerken sporadisch een plofje 34 wordt gerookt
met snuifcocaïne. Of het roken van een plofje ook de drempel verlaagd naar het
roken van gekookte coke is onbekend 35
Gekookte coke komt op beperkte schaal voor bij de straat- en probleemjongeren.
Het riskante van dit middel is dat het een korte ‘flash’ geeft. De werking is dus
veel sneller en heftiger dan van snuifcocaïne. De ‘trek’ naar een nieuwe ‘flash’ is
groot. De jongeren waar Jerry (1a), Adriaan (3a) en Wally (19a) mee werken
geven aan dat ze de controle over hun gebruik verliezen. Ze basen tot het laatste
bolletje op is. Enkelen schieten zelfs helemaal door, zodanig dat dit ten koste
gaat van huisvesting, vriendschap of relaties. Het gebruik van gekookte coke
zorgt er voor dat het niet al te hoopvolle perspectief verder ondermijnd wordt.
Van der Poel, Hennik, Barendregt en van de Mheen (2004) bevestigen dit in hun
onderzoek. Zij concluderen dat het gebruik van rookbare cocaïne een belangrijke
rol speelt in het marginaliseringsproces 36 .
Overige middelen
Verandering in gedrag en uiterlijk wordt niet uitsluitend waargenomen bij cocaï-
negebruik. Ook bij speed zien panelleden (tekno en hardcore) veranderingen:
meer paranoïde gedrag en er slecht uitzien. Langdurig gebruikers worden gecon-
fronteerd met een slecht gebit, pokdalige huid, vermagering en lijken altijd moe.
De reden hiervan worden gezocht in de samenstelling van het middel zelf en de
uitwerking (de onderdrukking van de eetlust).
Voor tripmiddelen geldt dat de nasleep na gebruik nog al eens heftig kan zijn.
“De nasleep van LSD vind ik heftig. Het is best omslachtig. Je kop is in de war en
om goed bij te komen moet je ruim de tijd nemen. Eigenlijk moet je een paar da-
gen na gebruik vrij zijn.” (Billy, metal, 16a, t3)
De wijze waarop een deel van de zwerfjongeren (10a) met paddo’s omgaat
wijkt sterk af van de overige netwerken. Tweemaandelijks gebruik van paddo’s is
veel. Ondanks de soms tegenvallende effecten gaan ze door met het gebruik.
34 Benaming voor een sigaret of sjekkie met daarin cocaïne
35 Basen, dan wel chinezen is de gebruikelijke wijze om gekookte coke te gebruiken. Echter gekookte
coke kan ook als een plofje worden gerookt.
36 Proces waarbij een persoon steeds meer los komt te staan van reguliere maatschappelijke insti-
tuties als gezin, werk en gezondheidszorg.
58

3.4.2 Overige risico’s
Naast de meer middelenspecifieke risico’s zijn er ook risico’s die niet zozeer mid-
delgerelateerd zijn. Zo is er al eerder gesproken over de soms forse hoeveelhe-
den alcohol en drugs die op een avond worden gedronken, geslikt of gesnoven.
Combinatiegebruik
In bijna alle netwerken wordt gecombineerd met genotmiddelen. Cannabis en
stimulerende middelen, alcohol met cocaïne en alcohol met cannabis zijn de be-
langrijkste combinaties. Het gecombineerd gebruik van middelen brengt extra
risico’s met zich mee en soms ook meer onvoorspelbare effecten. Panelleden
rapporteren dat cocaïnegebruik vaak hand in hand gaat met fors alcoholgebruik.
Het verdovend effect van de alcohol wordt gevoelsmatig opgeheven door de sti-
mulerende cocaïne. Met cocaïne wordt er dus meer alcohol gedronken en lopen
de promillages met de daarbij behorende negatieve consequenties (zowel licha-
melijk als gedragsmatig) hoog op. Professionals die werkzaam zijn in het uit-
gaanscircuit zien dit vertaalt in de ruzies en vechtpartijen.
“Bij vechtpartijen is er minimaal altijd alcohol in het spel. De laatste jaren merken
we echter steeds meer van het combigebruik. Hebben mensen alleen alcohol ge-
dronken dan kun je ze nog enigszins onder controle houden. De pijnprikkel blijft
bij veel alcohol toch nog enigszins bestaan. Hebben ze naast de alcohol ook nog
wat gesnoven dan kunnen ze echt gek worden. Zelfs met strakke handboeien om
gaan sommige nog door. Normaal gesproken kan dat gewoon niet, zoveel pijn
doet dit. Maar kennelijk voelen ze door de combi niks meer.” (Agent Arnhem, 23a,
t3)
De combinatie werkt ook op een andere manier negatief door. Dit laatste wordt
met name genoemd voor de combinatie alcohol en cocaïne. Voor velen is dit een
twee-eenheid. Alcohol zorgt voor een ‘zucht’ naar cocaïne. Zo is er een aantal
leden van de harde kern (13a) die zich hebben voorgenomen om het rustiger aan
te doen met cocaïne. Dit voornemen gaat goed op, tot het moment dat ze alco-
hol drinken.
Slikken, niet testen
De bekendheid om drugs te laten testen is in de netwerken groot. Daarbij bete-
kent bekendheid met de ‘XTC-testservice’ niet automatisch dat hier ook gebruik
van wordt gemaakt. In een aantal netwerken zijn er mensen die zo hun eigen
manier hebben gevonden om te kijken of ze ‘goede’ drugs hebben. Bij deze ma-
nieren kunnen de nodige vraagtekens worden geplaatst.
59

“Pillen worden niet getest. Een van de vrienden koopt een grote hoeveelheid in,
probeert ze uit en vertelt de anderen hoe de pillen werken. Vervolgens kan ieder-
een de pillen gebruiken.” (Carolien, dance, 15a, t2)
“Als de speed erg nat en plakkerig is, dan is de speed goed. Als de speed erg
brokkelig is dan is de speed oud en van mindere kwaliteit. De kwaliteit kun je ook
soms meten aan hoe het in je neus brand. Met sterke speed brand je neus bijna
weg.” (Stuffan, tekno, 17a, t3)
“Speed moet wit zijn en te goedkoop kan niet. Dan zal het wel troep zijn. Om de
kwaliteit van de speed te controleren wordt er eerst gekeken of er geen glasvezels
in zitten. Vervolgens ruiken ze aan de speed of het goed is. Zo denken ze te we-
ten of ze goede kwaliteit hebben en op basis van deze bevindingen passen ze de
dosis aan.” (Jerry, veldwerker, 1a, t3)
Onder invloed onderweg
Grote discotheken of clubs hebben een aantrekkingskracht die verder reikt dan
de eigen omgeving. Dit zelfde geldt voor festivals en party’s. Tegelijkertijd wordt
er gesproken over de grote hoeveelheden die geconsumeerd worden op een
avond of meerdere avonden. Dit met elkaar gecombineerd betekent dat er onder
invloed kan worden gereden, niet alleen van alcohol maar ook van andere drugs.
Daarom worden er in diverse netwerken afspraken gemaakt om niet onder in-
vloed te rijden. Er wordt een ‘BOB’ 37 geregeld of de trein wordt gepakt, maar bij
meerdaagse festivals of afgelegen party’s kan dit niet altijd.
“Bij een aantal festivals staan we meerdere dagen. Dan moet je zoveel spullen
meenemen dat je wel met de auto moet gaan. Tja, dan zal niet alles uit gewerkt
zijn op het moment dat we weer terug naar huis rijden.” (Billy, metal, 16a, t2)
Zonder niks meer aan
Drugs en feest zijn in sommige netwerken synoniem aan elkaar. Drugs horen bij
een feest en een feest zonder drugs betekent veel minder plezier. ‘Geen alcohol
tijdens het uitgaan: dan kan je net zo goed niet gaan’. ‘Geen speed op een hard-
coreavond: dan ben je te moe en is de sfeer minder’. Het middel heeft in deze
gevallen een duidelijke functie gekregen. Zo hoort Jeffrey (14a) ook van een
aantal van zijn klanten dat meerdere keren seks in combinatie met cocaïne ge-
bruik betekent dat ‘nuchtere’ seks opeens veel minder plezierig is.
37 BOB is de persoon die nuchter blijft en de medepassagiers veilig naar huis rijdt
60

Overig
“Cocaïne is een echte seksdrug, zowel voor de man als vrouw. Het geeft extra in-
spiratie. Je wordt er losser van en kan je meer laten gaan. Punt is dat als je daar-
na een partner hebt die geen cocaïne gebruikt, de seks toch wel stukken minder
wordt.” (Jeffrey, dealer, 14a, t3)
De panelleden die zicht hebben op de probleemjongeren vinden het kritiekloze
gebruik waarmee middelen worden gebruikt een belangrijk aandachtspunt. Bij
deze jongeren zijn er weinig grenzen rondom het gebruik van middelen. Voor de
meeste middelen geldt is het aanwezig dan moet het ook op. Naar hoeveelheid
en gevolgen op het functioneren wordt zelden of nooit gekeken. Een onevenredig
deel van het te besteden inkomen gaat zo ook op aan de middelen. Een ander
punt bij deze jongeren is dat het gebruik van middelen de veelal aanwezige pro-
blematiek zeker niet verbeterd.
3.5 Geruchten, signalen en trends
Alcohol en drugs zijn een geliefd onderwerp van discussie. Soms gaan de meest
wilde verhalen rond over een middel. Deze verhalen kunnen een eigen leven
gaan leiden, waardoor ze voor niemand meer te controleren zijn. Het is dan zaak
om feit van fictie te scheiden. Daarom wordt er een onderscheid gemaakt tussen
een gerucht, een signaal en een trend.
Gerucht, Signaal en Trend (Korf, Nabben en Benschop 2001)
Gerucht: verhaal, dat panelleden ter ore is gekomen en die moeilijk te traceren en
hierdoor ook niet te controleren is;
Signaal: duidelijk waarneembare ontwikkeling die panelleden is opgevallen, maar
waarbij (nog) niet gesproken kan worden van een trend;
Trend: resultaat van een cumulatie van verschillende ontwikkelingen die al langer
aan de gang zijn. Duidelijke verspreiding van het gebruik van een ‘nieuw’ middel of
van een ‘nieuwe’ toedieningswijze, dan wel een revival van ‘oude’ middelen of toedie-
ningswijzen over uiteenlopende netwerken.
3.5.1 Geruchten
Geruchten moeten niet allemaal als fictie bestempeld worden. Soms is er meer
aan de hand en kan een gerucht een deel van de werkelijkheid weerspiegelen.
Diverse panelleden hebben geruchten en verhalen opgevangen die in hun net-
werk circuleerden.
61

• Er zouden pillen met witte peper op de markt zijn. Deze zouden een ener-
gierush moeten geven, die je pas na 1 tot 2 uur zou moeten voelen. Het
risico van stapelen zou hierbij groot zijn. (Michael, smartshopeigenaar, 5a,
t2)
• Viagra is erg populair in parenclubs (Fred, winkelier, 8a, t3)
• Het verhaal doet zich de ronde, dat er een nieuwe pil is die de werking van
ecstasy en Viagra combineert. (Jeffrey, dealer, 14a, t3)
• In een netwerk praten ze over capsules die voor vijftig procent uit MDMA
bestaat en voor de andere vijftig procent uit speed. (Wally, wel-
zijnswerker, 19a, t3)
• Om een snellere en meer heftige rush te krijgen zouden ecstasy pillen
verpulverd worden tot poeder. Dit poeder zou vervolgens worden gesno-
ven als ware het MDMA poeder. (Erik, supporter, 15a, t2)
Niet alleen panelleden hebben geruchten en verhalen opgevangen die in Gelder-
land circuleren. Ook medewerkers van De Grift krijgen regelmatig verhalen te
horen, waarvan de oorsprong niet altijd duidelijk is. Een greep uit deze geruch-
ten.
• Er is een paar mensen uit de ‘harddrugscene’ die met behulp van ibogaïne
geprobeerd hebben om af te kicken (Preventiewerker Jongeren)
• In de regio Arnhem en Ede hebben huisartsen geconstateerd dat er een
aantal jongens van rond de 14 jaar zijn, die leverproblemen hebben door
alcohol. (Preventiewerker Onderwijs)
• Bij een aantal studentenverenigingen blijft het gebruik van drugs niet al-
leen beperkt tot alcohol, maar scoort cocaïne eveneens goed. (Preventie-
werker Onderwijs)
• Twee jongens uit Doetinchem zouden dagelijks aanstekergas snuiven om
zo een kick te krijgen. (Medewerker Regiokantoor Doetinchem)
• Het gerucht gaat dat er in april in het gebruikerscircuit cocaïne in omloop
zou zijn geweest die zwaar psychedelische effecten geeft. Het gebruik ging
gepaard met sterke visioenen. Met roken zouden er kleine witte balletjes
62

as over blijven in tegenstelling tot de grijze as van gekookte coke. (Mede-
werker Zorg en Opvang Midden)
3.5.2 Signalen
Signalen zijn in tegenstelling tot geruchten duidelijk waarneembare ontwikkelin-
gen die panelleden zijn opgevallen, maar waarbij nog niet gesproken kan worden
van een trend. Bij een signaal is (nog) geen sprake van een systematische waar-
neming in verschillende netwerken over langere tijd.
• Signalen in 2003, stand van zaken in 2004
Altijd alcohol tijdens het stappen
Alcohol is populair. Uitgaan en alcohol zijn bijna synoniem aan elkaar. De hoe-
veelheden die worden gedronken zijn soms fors. Alcohol is nog steeds het meest
populaire middel en de hoeveelheden zijn er niet minder op geworden.
Zie verder over Alcohol: Trends in middelengebruik 2004
Thuis indrinken vanwege hoge prijzen
De meeste horeca gelegenheden vragen hoge prijzen voor een alcoholconsump-
tie. Stappers kiezen er voor om eerste elders een aantal consumpties te nutti-
gen, het zogenaamde indrinken. Indrinken is een breed verschijnsel geworden.
Zie verder over Alcohol: Trends in middelengebruik 2004
Cannabis in uitgaansleven taboe
In Tendens 2003 maakten we melding van de marginale rol van hasj en wiet in
het uitgaansleven. In clubs en cafés wordt niet tot weinig geblowd, omdat blo-
wen in de meeste horecagelegenheden verboden is. In een beperkt aantal hore-
cagelegenheden wordt blowen oogluikend toegestaan. In tegenstelling tot de re-
guliere horeca is blowen op party’s en festivals waar tekno,hardhouse,urban of
metal wordt gedraaid veel meer ingeburgerd. In deze netwerken neemt hasj of
wiet een belangrijke plaats in.
Ecstasy onschuldig imago en partydrug nummer één
Ecstasy is in praktisch elk netwerk verkrijgbaar. Niet alleen in netwerken van het
uitgaanscircuit, maar ook in netwerken van straat- en probleemjongeren. Het
gebruik concentreert zich met name op dancegerelateerde aangelegenheden.
Gebruikers hebben tevens een lage risicoperceptie van ecstasy.
Zie verder over Ecstasy: Trends in middelengebruik 2004
63

Ecstasygebruik niet alleen op party’s
In één netwerk van straatjongeren slikken jongeren op doordeweekse dagen
ecstasy. Dit patroon komt nog steeds voor bij een paar jongens. Ecstasy is niet
gekoppeld aan muziekbeleving en uitgaan, maar is een uitstapje om de dag door
te komen.
Ecstasy als shooter
In twee Arnhemse netwerken dook in 2003 de ‘ecstasyshooter’ op. Een shooter is
MDMA poeder opgelost in een rode zoete vloeistof, verpakt in een GHB buisje.
Van deze shooter is in 2004 niks meer vernomen 38 .
Cocaïne wint aan populariteit
De panelleden van het uitgaanscircuit bespeuren een toenemende populariteit
van cocaïne in hun netwerk. Deze populariteit neemt niet af in 2004.
Zie verder over cocaïne: Trends in middelengebruik 2004
Viagra zonder recept
In Tendens 2003 wordt op kleine schaal melding gemaakt van het niet medisch
gebruik van Viagra. Volgens panelleden is de beeldvorming en de populariteit
aan verandering onderhevig.
Zie verder over Viagra: Trends in middelengebruik 2004
Ondanks verbod poppers nog steeds verkrijgbaar
Een rondgang langs diverse seksshops in 2003 leerde dat poppers nog steeds
verkocht worden. In 2004 zijn er geen meldingen gemaakt van de illegale ver-
koop van poppers.
Van speed naar ephedra
Ephedra was in 2003 nog vrij verkrijgbaar in de smartshop. Een groep Arnhemse
straatjongeren heeft destijds de keuze gemaakt om in plaats van speed ephedra
te gebruiken. Het verbod op de vrije verkoop van ephedra heeft ze in het vol-
houden van deze keuze bemoeilijkt. Ephedra wordt niet meer gebruikt, steeds
minder, maar cocaïne des te meer.
38 In 2005 is een shooter geanalyseerd bij de testservice. De betreffende shooter bestond voor twee
procent uit MDMA. Er werden geen andere bewustzijnsveranderende middelen in het monster aangetroffen.
64

Toenemende verspreiding GHB
Panelleden in het uitgaanscircuit signalen in 2003, dat GHB steeds bekender en
meer gebruikt wordt. Deze ontwikkeling lijkt zich niet door te zetten.
Zie verder over GHB: Trends in middelengebruik 2004
Gekookte coke
Een panellid signaleert dat een groep straatjongeren aan het experimenteren is
geslagen met gekookte coke. In 2004 wordt in meerdere netwerken melding
gemaakt van het gebruik van gekookte coke.
Zie verder over gekookte coke: Trends in middelengebruik 2004
Frequent paddogebruik door zwerfjongeren
Het gebruik van hallucinogene paddestoelen beperkt zich over het algemeen tot
experimenteren en incidenteel gebruik. Een groep zwerfjongeren vormen een
uitzondering op deze regel. In Tendens 2003 gebruikten zij meerdere keren per
week paddo’s. Meerdere keren per week is in 2004 veranderd in twee keer per
maand. Gezien de aard van dit middel kan dit omschreven worden excessief en
a-typisch gebruikt, omdat de snel optredende tolerantie (gewenning) een snel
herhaald gebruik ontmoedigt. Doorgaans wordt gesproken van een periode van
tenminste drie weken alvorens paddo’s opnieuw te gebruiken om de gewenste
effecten te bereiken. ( Coördinatiepunt Assessment en Monitoring nieuwe drugs,
2000)
Weinig grenzen rondom middelengebruik
In netwerken van probleemjongeren wordt melding gemaakt van het grenzeloze
gebruik van alcohol en drugs. Dit gebruik wordt met name gesignaleerd bij de
jongeren die geen dagbesteding hebben.
Zie verder over grenzen rondom middelengebruik: Trends in middelenge-
bruik 2004
• Nieuwe signalen in 2004
Mixjes hot, Breezer not
Het aanbod en de vraag naar alcohol in het uitgaanscircuit is gevarieerder dan
bier en wijn alleen. Met name in dance- en urbannetwerken is veel vraag naar
sterke dranken en mixjes. Smirnoff ice, whisky en wodka Red Bull zijn populair.
Breezer komt niet meer in dit rijtje voor. De bekende Breezer heeft in verschil-
lende uitgaansnetwerken zijn populariteit verloren. Door tegenvallende verkoop-
cijfers hebben diverse horecagelegenheden het drankje uit het assortiment ge-
haald. Breezer wordt vooral geassocieerd met een jong publiek. Een panellid om-
65

schrijft het als volgt: ‘Breezer is een drankje voor zestienjarigen, die uitgaan in
een jongerencentrum’. Straat- en probleemjongeren kiezen nog wel eens voor
een Breezer, omdat zij minder gericht zijn op trendgevoelige drankjes.
Absint op bescheiden schaal
In twee netwerken wordt soms Absint gedronken. Een hoge dosering absint kan
hallucinerend werken. Absint is onder bepaalde voorwaarden sinds 2004 weer
verkrijgbaar bij enkele slijterijen.
Moeilijke tijden Horeca en prijsacties
De professionals in het uitgaanscircuit constateren dat de horeca het moeilijk
heeft. Horecagelegenheden die te weinig omzet maken sluiten hun deuren. Er is
ook weinig aanwas van nieuwe horecaondernemingen. Dit signaal wordt niet al-
leen gerapporteerd door panelleden, maar ook het Centraal Bureau voor de Sta-
tistiek (CBS,2005) meldt dat er in 2004 ten opzichte van 2003 minder cafe’s in
Gelderland zijn 39 . Om het hoofd boven water te houden zijn diverse horecaon-
dernemingen daarom met acties gestart.
Speedgebruik sterk subcultureel bepaald
In de scenes van hardcore, metal en tekno is speed de meest populaire drug.
Speed wordt gewaardeerd om, zijn lange werkingsduur, sterke stimulerende ef-
fect en de prijs. Speed is goedkoop. Bij deze netwerken gaat de voorkeur voor
speed gepaard met een negatieve beeldvorming van cocaïne. Cocaïne hoort bij
een materialistisch ingestelde wereld, waar zij zich van distantiëren. In de ande-
re netwerken wordt weinig of geen speed gebruikt.
Methylone: een afgeleide van MDMA
Sinds november 2004 is in een Arnhemse smartshop Explosion te koop. Explosi-
on wordt verkocht in een kleine buisje met daarin een vloeistof die een sterke
vanillegeur verspreidt. Om het gewenste effect te bereiken dient de gebruiker de
inhoud van het buisje tot zich te nemen. Iets wat in een opschrift op het buisje
expliciet wordt afgeraden. De vanille geur komt van de vanille olie waarin het
werkzame bestanddeel opgelost is. Het actieve bestanddeel is Methylone. Methy-
lone lijkt chemisch gezien heel sterk op MDMA. Qua effecten lijkt er overeen-
komst te zijn, naast een stimulerend gevoel geeft Methylone ook een euforisch
gevoel.
39 In Gelderland registreerde het CBS op 1 januari 2003 per 100.000 inwoners 60 café’s. Een jaar
later op 1 januari 2004 werden er 57 café’s per 100.000 inwoners geregistreerd. Dit betekent een
daling van vier procent. In de periode van 1994 tot 2004 is er zelfs sprake van een afname van
negentien procent
66

Een concurrent voor Viagra
Op de Arnhemse Korenmarkt is naast Viagra, Kamagra, een vergelijkbaar middel
waargenomen. Kamagra vertoont qua werking en uiterlijk een grote gelijkenis
met de originele Viagra. Ook op internet wordt Kamagra te koop aangeboden.
Verbod verkoop ephedra in smartshop
De verkoop van ephedra in smartshops, voedingswinkels en kruidenwinkels is op
6 april 2004 aan banden gelegd. Het kabinet heeft hiertoe besloten, omdat het
middel schadelijk kan zijn. Het besluit heeft consequenties voor de omzet van de
smartshop. Een smartshop heeft om deze reden zijn assortiment uitgebreid met
cocaïnegerelateerde middelen als versnijdingmiddelen, bullits, pijpjes en derge-
lijke.
3.5.3 Trends in middelengebruik 2004 (Conclusies)
Een Trend is een cumulatie van verschillende ontwikkelingen die al langer aan de
gang zijn. Er is sprake van een duidelijke verspreiding van het gebruik van een
“nieuw”middel of van een ‘nieuwe’ toedieningswijze, dan wel een revival van ‘ou-
de’ middelen of toedieningswijze over uiteenlopende netwerken. Na drie metin-
gen kunnen we voorzichtig spreken over drugs- en uitgaanstrends in De Grift
regio.
Indrinken van alcohol
Het ‘indrinken’ ofwel thuis of op straat vast een bodem leggen alvorens naar het
café of de disco te gaan, is een breed fenomeen geworden. Het zijn met name
jongere jongeren van vijftien tot begin twintig jaar die alcohol drinken voor het
uitgaan. Op deze manier kost het uitgaan minder geld en zijn ze deels al aange-
schoten voordat ze nog maar één consumptie in de horecagelegenheid hebben
genuttigd. Horeca en politie wordt zo geconfronteerd met de negatieve effecten:
aangeschoten mensen, overlast en een minder grote omzet.
Excessief alcohol drinken bij uitgaan
Het uitgaansleven drijft op alcohol. Tijdens de uitgaansavonden worden er soms
flinke hoeveelheden geconsumeerd.Dit gegeven geldt voor bijna alle netwerken,
dus zowel voor de uitgaansnetwerken als voor netwerken van straat- en pro-
bleemjongeren. Meer dan tien glazen op een uitgaansavond zijn schattingen aan
de lage kant. Dertig glazen op een avond komt in een aantal netwerken zelfs
voor.
67

Wiet populair en excessief gebruikt door straat- en probleemjongeren
Wiet is de belangrijkste drug voor straat- en probleemjongeren. Het gebruikt
blijft veelal niet beperkt tot een blow in het weekend. Elke dag stoned is geen
uitzondering.
Ecstasygebruik meest verspreid
In elk netwerk, op één na ( høkers,4b), komt het gebruik van ecstasy voor.
Hiermee is ecstasy de wijdst verspreide harddrug. Het middel overstijgt de diver-
se jeugdculturen, van hardhouse, metal tot voetbalsupporters. Ecstasy is overal
(in meer of mindere mate) aanwezig. Dit gegeven betekent niet automatisch dat
het overal de meest gewaardeerde harddrug is. Echt populair is ecstasy bij de
dancenetwerken. De populariteit van housemuziek, de lage prijs, de makkelijke
verkrijgbaarheid en het onschuldige imago (weinig schadelijk en weinig versla-
vend) dragen bij aan de brede verspreiding van ecstasy.
Cocaïne één van de meest populaire harddrugs
Cocaïne komt in bijna elk netwerk voor. Een opmars die volgens panelleden al
langer aan de gang is en zich doorzet. Van hardhouse, dance tot metal komt het
gebruik van cocaïne voor. Het gebruik van cocaïne speelt zich minder af op par-
ty’s en festivals, maar meer in cafés, clubs en thuis.
De combinatie met alcohol is de meest genoemde combi. Ook in netwerken van
straat- en probleemjongeren is er veel belangstelling voor cocaïne. Niet altijd
wordt het gebruikt: het is een relatief dure drug. Ondanks het gebruik in bijna
elk netwerk wordt de keerzijde van (langdurig) cocaïnegebruik gezien.
Gekookte coke buiten harddrugscene.
Gekookte coke is een drug, die in Nederland hoofdzakelijk wordt aangetroffen
in de “harddrugscene”.De snelle, explosieve werking en craving naar het middel
zorgt voor een groot verslavingsrisico. In drie clusters (uitgaanscir-
cuit,straatjongeren en probleemjongeren) is een beperkte groep jongeren die
ervaring heeft met deze drug. Deze jongeren behoren (nog) niet tot de zoge-
naamde “harddrugscene”. Het gaat weliswaar om kleine groepjes, maar de ont-
wikkeling is zorgelijk.
Brede verspreiding GHB lijkt zich niet door te zetten
Het gebruik van GHB is slechts in twee netwerken toegenomen. In de andere
netwerken is het bij experimenteren gebleven. De redenen dat GHB in deze net-
werken niet heeft doorgezet zijn de populariteit van alcohol (GHB combineert
slecht met alcohol) en het negatieve imago van GHB. GHB wordt geassocieerd
met bewusteloosheid en coma. Dit negatieve imago heerst niet in netwerken
68

waar GHB een vaste plaats heet veroverd. Door een grote ervaring met GHB
worden incidenten tot een minimum beperkt. Professionals die werkzaam zijn in
het uitgaanscircuit rapporteren eveneens veel minder GHB incidenten.
Dat GHB geen breed verspreide drug is, wordt bevestigd door de onbekendheid
met het middel in de netwerken buiten het uitgaanscircuit.
Viagra beperkt gebruikt maar wel populairder
Het niet medisch gebruik van het erectiemiddel Viagra lijkt zich in een aantal
netwerken door te zetten. Het gebruikt blijft beperkt tot een kleine groep gebrui-
kers. De beeldvorming en de populariteit van het middel zijn aan verandering
onderhevig. Viagra is niet alleen meer voor impotente mannen. Het wordt minder
vreemd om Viagra te gebruiken. Farmaceutische producenten spelen hierop in
door middelen te introduceren die een vergelijkbare werking beogen: Kamagra
en Libido Forte zijn voorbeelden hiervan.
Drugscombinaties
Zoals in 2003 vermeld worden middelen dikwijls in combinatie met elkaar ge-
bruikt. Het is niet of blowen, of alcohol drinken of slikken. Combinatiegebruik
komt veel voor. Combinatiegebruik kan bewust en onbewust gebeuren. Bij het
bewust combineren wordt er gestreefd naar het bereiken van optimaal effect van
een ontspannen gevoel, een roes of een kick. Bewust combineren kan ook om
het effect van een middel te reguleren door het toevoegen van een ander middel.
De meest genoemde bewuste combinatie zijn cocaïne met alcohol en cannabis
met stimulerende middelen.
Zorgelijk gebruik bij met name straat- en probleemjongeren
In 2003 werd het signaal gerapporteerd, dat een deel van de straat- en pro-
bleemjongeren excessief drugs gebruikt. In 2004 is hier geen verandering in
gekomen. De hoeveelheden zijn soms extreem en wat aanwezig is gaat altijd op.
Uitzondering zijn heroïne en gekookte coke, deze twee middelen zijn voor de
meesten een stap te ver. Drugs worden door een deel dan niet zo zeer meer ge-
bruikt voor de prettige effecten,maar om negatieve gevoelens te onderdrukken.
69

Hoofdstuk 4
Drugs Informatie en Monitoring
Systeem
4.1 Drugs Informatie en Monitoring Systeem
In 1992 is het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS) opgericht.
DIMS is een door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
gesubsidieerd samenwerkingsverband tussen het Trimbos-instituut en een aantal
instellingen die werkzaam zijn op de terreinen van de drugshulpverlening en –
preventie, de zogenaamde DIMS-deelnemers. De Grift is, met een testservice in
Nijmegen en Arnhem, één van de zestien DIMS-deelnemers in Nederland. Op het
wekelijks spreekuur van de testservice kunnen gebruikers van uitgaansdrugs
gratis en anoniem hun pillen, poeders of vloeistoffen laten analyseren. Na analy-
se krijgt de gebruiker informatie terug over de samenstelling en risicovoorlichting
van de desbetreffende drug.
Uit onderzoek blijkt (Korf, Benschop en Brunt, 2003) dat gebruikers van de test-
service veelal actieve uitgaanders zijn met een gemiddelde leeftijd van 28 jaar.
De belangrijkste redenen waarom zij drugs laten analyseren: ‘willen weten wat
er in zit’, ‘bezorgd om de gezondheid’ en ‘nagaan of de dealer betrouwbaar is’.
DIMS heeft twee taken: monitoring en surveillance van de drugsmarkt. Monito-
ring heeft als doel om te weten wat er op de markt van illegale uitgaansdrugs
wordt aangeboden. Surveillance heeft als doel om gevaren voor de volksgezond-
heid te voorkomen.
DIMS doet dit door (voornamelijk) pillen te analyseren op samenstelling. Als
stoffen worden aangetroffen met een direct gevaar voor de volksgezondheid,
worden regionale of landelijke waarschuwingscampagnes opgezet (Trimbos-
instituut, 2004).
71

4.2 Resultaten 2003
De in dit hoofdstuk weergegeven resultaten zijn van het jaar 2003. Waar moge-
lijk wordt er een vergelijking gemaakt met voorgaande jaren. De resultaten zeg-
gen uitsluitend iets over de bij De Grift aangeboden drugsmonsters. De aange-
boden monsters geven dus niet zomaar een representatief beeld van de totale
drugsmarkt in het verzorgingsgebied van De Grift. Desalniettemin kunnen de re-
sultaten wel als een graadmeter voor ontwikkelingen van (met name de) regio-
nale ecstasymarkt gelden.
4.2.1 Totaal aangeboden drugsmonsters
Bij de ‘testservice’ van De Grift zijn in 2003 522 drugsmonsters aangeleverd. Dit
is een stijging van achttien procent ten opzichte van 2002. Zowel bij de testser-
vice in Arnhem als in Nijmegen is er, in tegenstelling tot de landelijke ontwikke-
ling, een stijging in aanbod waar te nemen (Arnhem: van 150 drugsmonsters
naar 172, Nijmegen: van 294 drugsmonsters naar 350).
2001
2002
2003
502
444
522
4358
3961
4975
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000
De Grift
Figuur 4.1: Aantal aangeboden drugsmonsters in De Grift in vergelijking met DIMS-
landelijk van 2001 t/m 2003
Overige Dimsdeelnemers
Van de 522 aangeleverde drugsmonsters bestond 67% (350) uit pillen, 29%
(153) uit poeders, de overige vier procent (19) waren capsules, vloeistoffen en
diversen 40 .
40 Twee monsters zijn gelabeld als divers. Beide monsters zijn gekocht als LSD
72

4.3 Pillen
Eenennegentig procent (318) van de aangeleverde pillen zijn als ecstasy of MD-
MA gekocht. De overige pillen zijn gekocht als medicijn, speed, Viagra of anders.
Gezien dit kleine aantal overige pillen wordt hier alleen ingegaan op de als ecsta-
sy of MDMA gekochte pillen.
4.3.1 Aantal pillen aangeboden als ecstasy of MDMA
Er zijn 318 pillen aangeleverd, waarvan de gebruiker meende dat dit ecstasy of
MDMA was. Van deze 318 pillen bevatte 96% (306 pillen) daadwerkelijk MDMA.
Vier procent bevatte geen MDMA, in tabel één wordt een overzicht gegeven van
de werkzame stoffen die in deze twaalf pillen zijn aangetroffen.
Aantal Stoffen
5 MDA
3 Amfetamine + cafeïne
1 Amfetamine + cafeïne + αMBMA 41
1 Paracetamol
2 Geen psychoactieve stof
Tabel 4.1: Aangetroffen stoffen in pillen aangekocht als ecstasy, die geen MDMA
bevatten
In een kleine tien procent van de gevallen werd in de MDMA-bevattende pillen,
naast MDMA andere werkzame stoffen aangetroffen. Het ging hier dan hoofdza-
kelijk om cafeïne of MDEA.
4.3.2 Hoeveelheid MDMA in pillen van De Grift
De pillen zijn onderzocht op dosering. Figuur 2 geeft de dosering MDMA van de
als ecstasy of MDMA aangeleverde pil weer. Duidelijk wordt dat de meeste pillen
wel MDMA bevatten, maar dat de dosering sterk kan verschillen. In figuur 2
wordt een vergelijking gemaakt tussen De Grift-pillen en DIMS-landelijke pillen.
Bij De Grift worden iets meer pillen met een gehalte van 71 - 105 mg MDMA
aangeleverd dan pillen met een gehalte van 36 - 70 mg MDMA.
41 αMBMA: Phenethylamine; Phenethylamine komt veel voor in speedmonsters, het heeft geen
farmacologische werking.
73

45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
0 mg 1-35 mg 36-70 mg 71-105 mg 106-140 mg >140mg
Overige DIMS-deelnemers
De Grift
Figuur 4.2: Hoeveelheid MDMA van de op de testservice aangeleverde pillen. 42
In figuur 3 wordt de hoeveelheid MDMA in De Grift-pillen vergeleken met 2002 43 .
Duidelijk is dat in er in 2003 meer hoger gedoceerde MDMA-pillen zijn aangebo-
den. Deze ontwikkeling ziet men ook landelijk terug.
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
0 mg 1-35 mg 36-70 mg 71-105 mg 106-140 mg >140mg
Figuur 4.3: Hoeveelheid MDMA in De Grift-pillen in vergelijking met 2002.
4.4 Poeders
Er zijn in totaal 153 poeders aangeleverd, waarvan er 95 zijn gekocht als speed,
37 als cocaïne en zeven als MDMA of ecstasy. De overige poeders zijn gekocht
als een andere stof of als onbekend.
4.4.1 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als speed
In 94% van de gevallen bevatte de als speed gekochte poeders de verwachte
werkzame stof amfetamine. Het gemiddelde gehalte amfetamine in deze poeders
was 24,3%.
42 In de cijfers van de overige DIMS-deelnemers zijn niet de gegevens opgenomen van de pillen die
uit de voorselectie zijn gehaald, bij de pillen van De Grift is dit wel het geval.
43 In de cijfers van 2002 zijn niet de gegevens opgenomen van de pillen die uit de voorselectie zijn
gehaald, in 2003 is dit wel het geval.
2002
2003
74

Naast amfetamine werd in ongeveer driekwart van de monsters cafeïne aange-
troffen. Zes monsters die waren gekocht als speed bevatte alleen cafeïne en
geen amfetamine.
4.4.2 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als cocaïne
Van de 37 ingeleverde monsters, die zijn aangeleverd als cocaïne, bevatten 36
monsters daadwerkelijk cocaïne. Het gemiddelde gehalte cocaïne in deze poeders
bedroeg 56,8%. Het poeder wat geen cocaïne bevatte, bevatte cafeïne en lidoca-
ine. Naast cocaïne werd de pijnstiller fenacetine in acht poeders aangetroffen.
Fenacetine is sinds 1984 in Nederland verboden, omdat het middel bij sommige
gebruikers van deze pijnstiller ernstige nierproblemen veroorzaakte.
4.4.3 Aangetroffen stoffen in poeders verkocht als ecstasy
of MDMA
Van de zeven ingeleverde poeders die zijn gekocht als ecstasy of MDMA bevatten
zes poeders daadwerkelijk MDMA. Eén van de zes poeders bevatte naast MDMA
amfetamine. Het gemiddelde gehalte MDMA van de poeders was 58%. Het poe-
der dat geen MDMA bevatte, bevatte amfetamine.
4.5 Landelijke waarschuwingscampagne 2004
In dit hoofdstuk zijn de drugsmonsters beschreven die bij de testservice zijn in-
geleverd in het jaar 2003. In 2003 zijn er geen landelijke waarschuwingscam-
pagnes uitgezet. Een waarschuwingscampagne wordt uitgezet wanneer er stoffen
worden aangetroffen die een acuut risico voor de volksgezondheid inhouden. In
2004 is er één landelijke waarschuwingscampagne uitgezet. Het ging in dit geval
om cocaïne die verontreinigd was met atropine. Atropine is een stof die voorkomt
in plantensoorten als alruin, bilzekruid, doornappel en wolfkers. Atropine wordt
wel eens gebruikt om waarnemingsveranderingen of tripeffecten te krijgen. Van-
wege de vele en onaangename bijwerkingen komt gebruik slechts zelden voor.
Een overdosis atropine kan de volgende symptomen met zich meebrengen: ge-
zichts- en gehoorhallucinaties, rusteloosheid en gedaald bewustzijn. In uiterste
gevallen kan dit leiden tot een dodelijke afloop als gevolg van ademhalingstoor-
nissen en hartritmestoornissen. In Nederland, maar niet in Gelderland, zijn in
2004 circa twintig mensen acuut met vergiftigingsverschijnselen opgenomen.
Om het publiek te waarschuwen en de hulpverleningsdiensten op de hoogte te
stellen zijn flyers en posters met informatie uitgedeeld bij diverse uitgaansgele-
75

genheden in heel Gelderland. Ook de betrokken medische beroepsgroepen zijn
geïnformeerd.
4.6 Conclusies
• Beiden testservices van De Grift zijn in 2003 goed bezocht. In tegen-
stelling tot de landelijke ontwikkeling zijn er in Nijmegen en in Arnhem
meer drugsmonsters aangeleverd. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn
de verhuizing van de testservice in Arnhem naar een meer centrale lo-
catie En het goed functioneren van het straathoekwerk in Nijmegen.
• Wat de gebruiker gekocht denkt te hebben komt in hoge mate overeen
met wat er daadwerkelijk in de pillen of poeders zit. Een als ecstasy
gekochte pil is in de meeste gevallen ‘echte ecstasy’, dat wil zeggen
MDMA. Een zelfde conclusie kan getrokken worden voor de poeders.
Echter van een betrouwbare markt kan niet gesproken worden. De do-
sering MDMA per pil varieert sterk en in poeders wordt er naast de
verwachte stof vaak ook andere psychoactieve stoffen aangetroffen. In
de speedmonsters bijvoorbeeld is in 71% van de gevallen naast amfe-
tamine cafeïne aangetroffen.
• De hoeveelheid MDMA in pillen die worden aangeboden als ecstasy is in
2003 toegenomen ten opzichte van 2002. Een zorgelijke ontwikkeling
als dit in het licht wordt gezien van recent onderzoek naar de lange
termijn effecten van ecstasy (Pennings, Eilering en de Wolff, 2004). In
dit onderzoek wordt een voorlopige conclusie gemaakt dat serotoner-
ge 44 beschadigingen kunnen optreden bij doses vanaf circa 3 mg/ kg
(circa 210 mg voor een persoon van 70 kilogram) wanneer in een kort
tijdsbestek (circa 12-24 uur) wordt ingenomen.
44 Een serotonerge beschadiging wil dat zeggen dat er een beschadiging is ontstaan aan het serotonine
systeem. Serotonine is een stof in de hersenen die van invloed is op stemming. Ecstasy maakt
serotonine vrij en zorgt daarmee meestal voor een verbeterde stemming. Op het moment dat het
systeem beschadigt is, kan dit een negatief effect hebben op de stemming van een persoon. Pennings
heeft geen aanwijzingen dat de veranderingen in stemming en denken/geheugen blijvend
zijn
76

Hoofdstuk 5
Conclusies en aanbevelingen
5.1 Conclusies
In Tendens 2004, de door De Grift uitgevoerde Gelderse monitor over alcohol en
drugs, staan de belangrijkste ontwikkelingen met betrekking tot het gebruik van
alcohol en drugs onder jongeren en jongvolwassenen in Gelderland beschreven.
Met Tendens wil De Grift het alcohol– en drugsgebruik in zijn verzorgingsgebied
op een systematische en continue wijze in beeld brengen. Met de resultaten van
deze monitor kunnen gemeenten en De Grift beleid, hulpverlening en preventie
meer en beter vorm geven
Naast Kwantitatieve gegevens over het gebruik door scholieren, het rijden onder
invloed in Gelderland, gezondheidsverstoringen op grote Gelderse danceparty’s
en de gegevens van het Drugs Informatie en Monitoringsysteem vormt de panel-
studie een belangrijk onderdeel van Tendens 2004.
De panelstudie is met medewerking van het Bonger instituut, dat in Amsterdam
de jaarlijkse Antenne verzorgt, vorm gegeven en uitgevoerd. In 2004 zijn twee
interviewrondes gehouden onder vierentwintig Gelderse panelleden die in totaal
zicht hebben op zesentwintig netwerken. Een netwerk varieert in grote van 13
tot 300 jongeren. Onafhankelijk van elkaar zijn alle panelleden één of twee keer
geïnterviewd. Een groot deel van de panelleden heeft zicht op de uitgaanswereld.
Dit zijn of panelleden, die zelf onderdeel uitmaken van een bepaalde (uit-
gaans)subcultuur, of panelleden die vanuit hun professie goed zicht hebben op
een (segment) van het uitgaanscircuit. Naast deze panelleden uit het uitgaans-
circuit zijn er panelleden die zicht hebben op straat- of probleemjongeren.
Hieronder worden de belangrijkste bevindingen uit Tendens 2004 beschreven
naar middel.
Alcohol
Bijna driekwart van de Gelderse scholieren heeft ervaring met alcohol. Meer dan
vijftig procent van de Gelderse scholieren is wel eens dronken of aangeschoten
77

geweest. Meiden hebben een voorkeur voor Breezer, jongens kiezen voor Bree-
zer en bier. Een opvallende en zorgelijke ontwikkeling, die uit kwantitatief onder-
zoek van de gemeente Nijmegen naar voren komt is de stijging van het alcohol-
gebruik door jongeren in de leeftijd van tien tot twaalf jaar.
In het uitgaanscircuit is alcohol het belangrijkste genotmiddel, zo blijkt uit de
panelstudie. Drinken van alcohol betekent veelal fors drinken. Meer dan tien gla-
zen op een uitgaansavond zijn schattingen aan de lage kant. Niet alleen bier is
populair, Smirnoff ice, Bacardi cola, wodka-Red Bull verkopen eveneens goed. Bij
het trendy uitgaanspubliek heeft, in tegenstelling tot bij de scholieren, de Bacardi
Breezer aan populariteit verloren. De alcoholische drankjes worden niet per defi-
nitie in de uitgaansgelegenheid genuttigd. Thuis of op straat indrinken is een
breed fenomeen geworden, waar de horeca financieel onder te lijden heeft.
Hasj en wiet
In vergelijking met alcohol hebben aanzienlijk minder scholieren ervaring met
hasj of wiet. Van de Gelderse leerlingen uit klas twee heeft minder dan vijf pro-
cent in de afgelopen maand hasj of wiet gebruikt. Voor leerlingen uit klas vier ligt
dit percentage boven de tien procent.
Uit de panelstudie blijkt dat hasj en wiet met name populair is onder straat- en
probleemjongeren. Veel van deze jongeren gebruiken meerdere joints per dag.
Blowen is in vergelijking met alcohol minder gerelateerd aan het stappen. In de
meeste horecagelegenheden wordt blowen niet toegestaan.
Stimulerende middelen
Het gebruik van ecstasy en andere harddrugs is voorbehouden aan een kleine
groep jongeren. Ter illustratie: ongeveer een op de veertig jongeren in de leeftijd
van twaalf tot vijfentwintig jaar uit de gemeente Ede heeft minimaal één keer in
zijn of haar leven ecstasy gebruikt. Ecstasy is samen met cocaïne en speed de
meest gebruikte harddrug.
Ecstasy komt in bijna elk netwerk van de panelstudie voor. Ecstasy is hiermee de
meest verspreide harddrug. Ecstasy is met name gekoppeld aan dance. Het ge-
bruik speelt zich met name af op een danceparty of in de club en minder in een
café. Steeds meer constateren panelleden dat ecstasy niet per definitie gelijk
staat aan een pil. MDMA poeder duikt in meerdere netwerken regelmatig op, zo-
wel in netwerken van het uitgaanscircuit als bij netwerken van straat- en pro-
bleemjongeren.
78

Ecstasy wordt het meest aangeleverd bij de testservice van De Grift in Nijmegen
en Arnhem. Meer dan zestig procent van deze ingeleverde drugsmonsters zijn
aangekocht als ecstasy. Hoofdzakelijk gaat het om pillen. Van de als ecstasy
aangekochte pillen bevatte in 2003 96% daadwerkelijk de werkzame stof MDMA.
De dosering MDMA per ecstasy pil varieert daarentegen sterk.
Uit de panelstudie blijkt dat cocaïne bezig is aan een opmars. Een opmars, die
volgens panelleden al enige jaren aan de gang is. Cocaïne wordt vrijwel altijd
gecombineerd met alcohol. Meer dan ecstasy is cocaïne een drug voor thuis of in
het café. Cocaïne heeft niet het imago een partydrug te zijn waar lang op gefeest
kan worden. Cocaïne maakt zelfverzekerd, geeft energie en is een sociaal
smeermiddel. Cocaïne heeft niet alleen maar positieve kanten: grootheidswaan-
zin, doorsnuiven, claimend en paranoia gedrag worden eveneens gesignaleerd.
Gekookte coke, de rookbare variant van (bewerkte) snuifcocaïne wordt prak-
tisch niet gesignaleerd in het uitgaanscircuit. Het gebruik is in alle netwerken
zeer beperkt. Het komt in een aantal netwerken van straat- en probleemjonge-
ren voor.
Het gebruik van speed is minder wijd verspreid dan het gebruik van cocaïne of
ecstasy. Speed is met name populair bij de netwerken waar een sterke voorkeur
is voor hardhouse, metal of tekno.
Speed wordt na ecstasy het meest aangeleverd bij de testservice in Arnhem en
Nijmegen. In totaal zijn er in 2003 vijfennegentig speedmonsters geanalyseerd.
Vierennegentig procent van deze monsters bevatte de verwachte werkzame stof
amfetamine. Naast amfetamine werd in ongeveer driekwart van deze monsters
cafeïne aangetroffen.
Ephedra de tot 6 april 2004 in onder andere de smartshop legaal verkrijgbare
‘natuurlijke speed’ neemt in geen enkel netwerk van de panelstudie een centrale
rol in. Het besluit om de verkoop van ephedra in smartshops te verbieden heeft
consequenties voor de omzet van deze winkels. Het assortiment van de smart-
shops kan hierdoor gaan veranderen. Harddrugsgerelateerde middelen als bij-
voorbeeld versnijdingmiddelen, weegschalen en bullits kunnen een meer belang-
rijke plaats in gaan nemen.
Narcosemiddelen
GHB is het bekendste narcosemiddel. Het gebruik van GHB en andere narcose-
middelen als lachgas en ketamine is niet onderzocht in de Gelderse kwantitatieve
79

jongeren- en scholieren onderzoeken. In de panelstudie wordt wel stil gestaan bij
deze middelen. Uit de panelstudie blijkt, dat de populariteit van GHB te lijden
heeft onder de populariteit van alcohol. GHB combineert volgens panelleden niet
prettig met alcohol. Daarnaast heerst er ten opzichte van GHB, met name onder
niet gebruikers, een zekere angst wat niet uitnodigt tot gebruik van het middel.
Het gebruik van GHB blijft dan ook met name beperkt tot de aan dance gelieerde
netwerken. Er lijkt dan ook geen sprake te zijn van een brede verspreiding van
GHB. Het gebruik van ketamine en lachgas gebeurt op zeer beperkte schaal.
Beide middelen zijn relatief moeilijk verkrijgbaar.
Tripmiddelen
Net als met harddrugs zijn er relatief weinig scholieren die in de afgelopen
maand hallucinogene paddestoelen hebben gebruikt. Dit percentage schom-
melt rond de een procent.
Het gebruik speelt zich niet zozeer af in een uitgaansgelegenheid, maar eerder
op een rustige meer besloten locatie, zoals bijvoorbeeld bij iemand thuis, zo
blijkt uit de panelstudie. Nijmeegse zwerfjongeren springen er uit voor wat be-
treft het gebruik van paddo’s. Een deel van deze jongeren gebruikt meerdere
keren per maand paddo’s. In de andere netwerken waar paddo’s gebruikt worden
wordt gesproken van een frequentie van een paar keer per jaar.
LSD is geen gangbaar middel. LSD is moeilijk verkrijgbaar en de kwaliteit van de
trips varieert sterk. Het gebruik speelt zich af in besloten circuits.
Overige middelen
Viagra, poppers en heroïne hebben niet de interesse van een groot publiek.
Onbekendheid, associatie en hevige werking zijn hier debet aan.
Wel lijkt het niet medisch gebruik van het erectiemiddel Viagra aan populariteit
te winnen, zij het op bescheiden schaal.
Combinatiegebruik
De Gelderse scholieren- en jongerenonderzoeken geven geen cijfers over ge-
combineerd middelengebruik. Uit de panelstudie blijkt echter dat middelen
dikwijls in combinatie met elkaar worden gebruikt. Worden alcohol en drugs be-
wust met elkaar gecombineerd, dan gebeurt dit omdat er gestreefd wordt naar
het bereiken van optimaal effect van een ontspannen gevoel, een roes of een
kick. Bewust combineren kan ook om het effect van een middel te reguleren door
het toevoegen van een ander middel. Alcohol en cocaïne is de combinatie die het
meest voorkomt, gevolgd door cannabis met stimulerende middelen.
80

Risico’s van gebruik
In de panelstudie wordt naast de positieve effecten van genotmiddelen stil ge-
staan bij de risico’s van gebruik. Panelleden zien het grootste risico van middelen
in hoeveelheid en frequentie van gebruik. Voorbeelden hiervan zijn dertig glazen
bier op een avond, dagelijks blowen of zes ecstasy pillen op een party. Hoeveel-
heid en frequentie zijn mede oorzaak voor negatieve consequenties die aan een
middel worden toegeschreven. Voorbeelden van negatieve consequenties zijn
opstootjes of een slechte gemoedstoestand.
Naast hoeveelheid en frequentie van gebruik worden er risico’s waargenomen in
het rijden onder invloed na het gebruik van drank of drugs, combinatiegebruik,
kritiekloos gebruik en het gebruik van middelen zonder dat bekend is wat de do-
sering en werkzame stof zijn.
Op de drie grote danceparty’s die in het Arnhemse Gelredome zijn georganiseerd
zijn er relatief weinig mensen die hinder ondervonden hebben van alcohol en
drugsgebruik, zo blijkt uit cijfers van Educare Groningen. Op deze party’s be-
zocht minder dan een half procent de EHBO voorziening van Educare. Van de
mensen die van de EHBO voorziening gebruik hebben gemaakt had minder dan
de helft klachten ten gevolge van het gebruik van alcohol en/of drugs. De klach-
ten waren niet van dien aard dat een directe doorverwijzing naar het ziekenhuis
nodig was. Klachten ten gevolge van alcohol- en/of drugsgebruik zijn vooral al-
gehele malaise, misselijkheid en duizeligheid.
5.2 Aanbevelingen
Tendens brengt signalen en trends in het alcohol en drugsgebruik in beeld. Het
geeft daarmee een aanzet tot verdere beleidsvorming en projecten die gericht
zijn op het reduceren van risicovol alcohol- en drugsgebruik. Op basis van de
gesignaleerde trends en ontwikkelingen zal De Grift waar nodig projecten aan-
passen of ontwikkelen. De Grift gaat hard aan de slag met de resultaten van
Tendens. Echter we kunnen dit niet alleen. We hopen dat beleidsmakers van ge-
meenten en instellingen gebruik zullen maken van de informatie die wij met dit
rapport voor hen toegankelijk hebben gemaakt en zich geroepen voelen om ac-
tief samen met De Grift met onderstaande aanbevelingen aan de slag te gaan.
Aandacht voor alcoholmatiging
Indrinken, prijsacties, maatschappelijke acceptatie van alcohol, veel drinken als
norm en alcoholincidenten zijn enkele voorbeelden die pleiten voor extra aan-
dacht voor alcoholmatiging en alcohol. Aandacht voor alcohol behelst zowel het
81

uitvoeren van onderzoek naar risicofactoren en risicogroepen t.a.v. riskant alco-
holgebruik als wel het verder ontwikkelen van effectieve preventieve interven-
ties.
De Grift is in samenwerking met het NIGZ een alcoholvoorlichtingsproject voor
en door jongeren gestart. Barvrijwilligers uit het sociaal cultureel werk en van
studentenverenigingen worden getraind in het verantwoord alcoholschenken.
Voorlichtingsprojecten in het voortgezet onderwijs worden verfijnd en uitge-
voerd. Dit zijn slechts enkele aspecten die een bijdrage leveren aan alcoholmati-
ging. Alleen educatie is echter niet voldoende. Uit onderzoek is gebleken dat een
effectief alcoholmatigingsbeleid bestaat uit een mix van uiteenlopende beleids-
maatregelen, die elkaar ondersteunen en aanvullen: een integraal alcoholbeleid.
Bij een effectief, integraal alcoholbeleid voeren maatregelen als accijnsheffing,
goede controle op naleving van de wetgeving en een verbod op het stunten met
prijzen de boventoon en wordt voorlichting ondersteunend ingezet (Stichting Al-
coholpreventie, 2003). Het alcoholmatigingsbeleid dat de gemeenten in de Ach-
terhoek in samenwerking met de GGD Gelre-IJssel en De Grift zijn gestart is een
goed voorbeeld van een integrale aanpak. Deze werkwijze biedt kansen en mo-
gelijkheden voor andere regio’s in Gelderland. Immers alcoholmatigingsbeleid is
een gedeelde verantwoordelijkheid van zowel De Grift, gemeenten en andere
instellingen.
Activiteiten in het uitgaanscircuit
In samenwerking met het Trimbos instituut gaat de Grift van start met het pro-
ject ‘Uitgaan en drugs’. Een project gericht op het terugdringen van riskant mid-
delengebruik in het uitgaanscircuit. Het combineren van verschillende middelen
is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Op diverse kleinschalige party’s zal De
Grift activiteiten gaan ontplooien, die gericht zijn op het bevorderen van een ver-
antwoord gebruik van uitgaansdrugs. Hierbij wordt de samenwerking gezocht
met de organisatie van party’s en betreffende gemeenten.
De testservice past ook in dit kader van het bevorderen van een meer verant-
woord gebruik van uitgaansdrugs. Het testen op kantoor zal worden voortgezet
en verder onder de aandacht van gebruikers worden gebracht. Daarnaast blijft
De Grift pleiten voor het aanbieden van de mogelijkheid tot het testen op fees-
ten. Het testen biedt een uitstekende mogelijkheid om gebruikers te kunnen
voorlichten en hen te wijzen op de risico’s van gebruik.
Rijden onder invloed van alcohol en drugs dient eveneens verdere aandacht te
krijgen. Om jonge (aanstaande) uitgaanders bewust te maken van de risico’s van
82

onder invloed deel te nemen aan het verkeer bestaat het project ‘Onder invloed
onderweg’ bedoeld voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Verder is
en zal er in samenwerking met het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelder-
land nieuw materiaal gericht op rijden onder invloed van drugs worden ontwik-
keld.
Aandacht voor cannabisgebruik.
Excesssief blowen door met name straat- en probleemjongeren en op jonge leef-
tijd blowen verdienen de aandacht. Naast het uitvoeren van schoolgerichte inter-
venties, gezinsgerichte interventies (bijvoorbeeld oudercursus) en interventies in
het jeugd- en jongerenwerk waarbij nadrukkelijke aandacht is voor cannabisge-
bruik neemt de Grift deel aan een regionale en landelijke cannabiscampagne.
Daarnaast zal de samenwerking met coffeeshops worden voortgezet. Tevens
heeft De Grift een laagdrempelige interventie ontwikkeld, die zich richt op over-
matig blowen. Hier moet het niet bij blijven. Een gedegen aanpak van excessief
blowen vraagt ook van instellingen, zoals scholen en jeugdhulpverleningsinstel-
lingen, structurele aandacht waarbij niet alleen sprake is van regelgeving, maar
ook van educatie en beleid.
Cocaïnegebruik en nieuwe preventieve interventies
De opmars van cocaïne lijkt nog niet te zijn gestopt. Behandeling van probleem-
gebruik van cocaïne staat nadrukkelijk in de aandacht. Preventieve interventies
specifiek gericht op het terugdringen van cocaïnegebruik blijven momenteel nog
achter. Het ontwikkelen van specifieke preventieve interventiemethodes gericht
op het terugdringen van (excessief) cocaïnegebruik is noodzaak.
Risicojongeren verdienen de aandacht
Vroegtijdig aanpakken van en ondersteunen bij problemen is essentieel. Het is
zaak om preventief te werken en niet pas te handelen als problemen de over-
hand krijgen. Laagdrempelig outreachend werken, zoals veldwerkers en straat-
hoekwerkers dit doen, leent zich hier uitstekend voor. Veldwerkers zoeken jonge-
ren op en maken contact met ze. Vanuit dit contact worden jongeren onder-
steund om hun gebruik en problemen niet te laten escaleren.
Er kan echter geconstateerd worden dat er op dit moment (te) weinig veldwer-
kers in De Grift regio zijn. Zorgelijk is dat gemeentelijke bezuinigingen juist ook
het laagdrempelige werken treffen, zowel van De Grift als van collega instellin-
gen. Bezuinigingen op deze werkers raakt het welzijn van de risicojongeren en
daarmee van de gehele maatschappij.
83

Onderzoek aard en omvang gekookte coke
Het gesignaleerde gebruik van gekookte coke door jongeren baart zorgen. We
moeten waken voor paniekreacties. Het is van groot belang om de omvang en de
aard verder uit te diepen. De Grift wil het gebruik van gekookte coke door jonge-
ren verder onderzoeken. Om dit te laten plaats vinden zijn er extra middelen no-
dig. We zullen dan ook trachten om extra fondsen of middelen te verwerven.
84

Referenties
Algemene Rekenkamer (2004), opvang zwerfjongeren 2004.
AVV (2003) Rijden onder invloed in Nederland in 2003, ontwikkelingen van het alcoholgebruik van
automobilisten in weekendnachten. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Adviesdienst Verkeer en
Vervoer, Heerlen/ Rotterdam
Baarda, D., Goede de, M., Teunissen, J. (1995) Kwalitatief onderzoek, praktische handleiding voor
het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Houten: Educatieve partners Nederland bv.
Bieleman, B., Biesma, S., Griesheimer, Jetzes. M., Jong de, A., Kruize, A. en Snippe J. (2002) Risicojeugd
in de stad: aard, omvang en aanpak van risicojongeren in de stad Groningen. Groningen:
Intraval.
Bieleman, B., Goeree P., en Naayer, H. (2003) Coffeeshops in Nederland 2002, aantallen, gemeentelijk
beleid en handhaving AHOJ-G criteria. Groningen: Intraval
Bieleman, B., Maarsingh, H. en Meijer, G. (1998) Aangeschoten wild, onderzoek naar jongeren,
alcohol, drugs en agressie tijdens het uitgaan. Groningen: Intraval
Bouwens, J., Rover de, C. (2001) Dörkumse jongeluu veur wie zoepen en blowen te wiet gaot, een
kwalitatief onderzoek naar genotmiddelengebruik door (risico)jongeren in Doetinchem, GGD Regio
Achterhoek en De Grift: 2001.
Centraal Bureau voor de Statistiek (2005) Cafés en cafetaria’s per 100.000 inwoners. www.cbs.nl
Coördinatiepunt Assessment en Monitoring nieuwe drugs (2000) Risicoschattingsrapport betreffende
paddo’s (psilocine en psilocybine); CAM: Den Haag
Essensie (2004), nummer 84 (jaargang 8), juni 2004, blz. 37:
Gelder, van. P., Reinerie, P., Smitz, M., Burger, I. en Hendriks, V. (2004) Uit (je dak) in Den Haag,
2003, Uitgaande jongeren en genotmiddelengebruik. Leiden: Drukkerij Groen.
Gemeente Ede (2004) Jeugdmonitor Ede 2003. Gemeente Ede: 2004
GGD Achterhoek (2004) Jeugd Gezondheid, welzijn en leefstijl. Verslag van een onderzoek onder
jeugd in de Achterhoek 2004. GGD Achterhoek: 2004
GGD-en Oost Nederland (2004) Jeugd Gezondheid, welzijn en leefstijl; verslag van een onderzoek
onder jeugd in de regio Oost Nederland 2004
GGD regio Nijmegen (2004) Gezondheid, welzijn en leefwijze van jongeren in de regio Nijmegen,
verslag van een onderzoek onder jeugd 2003. GGD regio Nijmegen 2004
Groot de ,S. en Kunst, M. (2004): Signaal: Probleemjongeren waar hebben we het nu over? Onderzoek
en Integrale Vraagstukken, nr. 2, jaargang 2004
Junte, J. en Driel, van A. (2002) Exclusief voor de massa. Volkskrant: 27 juni 2002
Junger, M., Vinken, H., Laan van der, D., Diepstraten, I. en Akker van den, P. (1998) Jongeren en
risicogedrag: definities, trends en factoren. Leiden/ Tilburg: NSCR/ IVA
Korf, D., Benschop, A. en Brunt, T (2003) Pillen testen in Nederland; een onderzoek naar versterking
van de monitor uitgaansdrugs. Amsterdam: Rozenberg Publishers
Korf, D., Nabben, T. en Benschop, A. (2001), Antenne 2000, Trends in alcohol, tabak, drugs en
gokken bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Rozenberg Publishers.
Korf, D., Nabben, T. en Benschop, A. (2002), Antenne 2001, Trends in alcohol, tabak, drugs en
gokken bij jonge Amsterdammers. Amsterdam: Rozenberg Publishers.
85

Laar van M., Cruts, A., Verdurmen, J., Meijer, E., Panhuis, P. en Ooyen van, M. (2003) Nationale
Drugmonitor, jaarbericht 2003. Utrecht: Trimbos-instituut.
Louter, M. (1996). Absint, het grote gevaar. De Groene Amsterdammer: 24 juli 1996
Manders, A. en Star, van der M. (2000) Jeugdmonitor 1999. Onderzoek en Statistiek gemeente
Nijmegen: 2000
Monshouwer, K., Dorsselaer, van S., Gorter, A., Verdurmen, J. en Vollebergh, W. (2004) Jeugd en
riskant gedrag, kerngegevens uit het peilstationonderzoek 2003. Utrecht: Trimbos instituut
Nabben, T. en Korf D. (2000) De Combiroes, gecombineerd gebruik van alcohol met cannabis, cocaïne,
xtc en amfetamine. Amsterdam: Thela Thesis
Nabben, T. en Korf D. (2000) Ketamine Amsterdam: Thela Thesis
Onderzoek en Statistiek Nijmegen (2004) Jeugdmonitor 2003. Gemeente Nijmegen: juni 2004
Pennings, E., Eilering, J. en Wolff de , F. (2004) Langetermijneffecten van XTC. Leiden: Leids Universitair
Medisch Centrum
Pijlman, F., Krul, J. Niesink, R. (2003) Uitgaan en veiligheid, feiten en fictie over alcohol, drugs en
gezondheidsverstoringen. Utrecht: Pascal
Poel van der, A., Hennik, M., Barendregt C. en Mheen van de, D. (2004) Jongeren & Basecoke,
leidt gebruik van basecoke tot marginalisering? IVO Bulletin: nr 1, jaargang 7
Politie Gelderland Midden (2004) Jaarverslag 2003
Rexwinkel, H. (2004) Jeugd Gezondheid, welzijn en leefstijl van jongeren in de regio Gelderland
Midden. Hulpverlening Gelderland Midden/ GGD: april 2004
Riper, H. en Korf, D. (2000) Quick Scan Arnhem. Uitgaansdrugs en Preventie. Criminologisch Instituut
Bonger Amsterdam: 2000
Roomer, A. en Poelmans, I. (2004) Tendens 2003 alcohol- en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen
in De Grift-regio. Rijswijk: Quantes
Selman, A. (2004) Interne notitie spuitomruil voor wat hoort wat. De Grift
Sietinga, J. en Vermeulen, H. (2001) Jeugdmonitor Ede 2000. Gemeente Ede: maart 2001
Soeterbroek, S. en Mureau, J. (2004) Leefstijl en gezondheid van jongeren in de regio Rivierenland
2004, resultaten van het E-MOVO onderzoek naar gezondheid, welzijn en leefstijl onder leerlingen
van de tweede en vierde klas. GGD Rivierenland: juni 2004.
Stichting Alcoholpreventie (2003) Factsheet Nederlands alcoholbeleid, De huidige situatie van het
Nederlandse alcoholbeleid en waar we naartoe willen.
Trimbos-instituut (2004) Jaarbericht 2003 DIMS. Utrecht: Trimbos-instituut
86

Bijlage A: Het ABC van de Drugs
In de tekst wordt gesproken over diverse soorten middelen. In deze bijlage staat een korte omschrijving
van het middel weergegeven. De middelen worden in alfabetisch volgorde weergegeven
Absint is een sterk alcoholische drank (60-80% alcohol), met een heldergroene kleur gemaakt van
alcoholische extracten van onder meer de absinth-alsem. De Absinth-alsem is een struik van ongeveer
1 meter hoog, die onder andere in Zwitserland groeit. De plant bevat een vluchtige olie die
rijk is aan thujon. Thujon heeft een soortgelijke farmacologische werking als de bekendste werkzame
stof in hasj en wiet de THC. Vanwege deze bittere smaak wordt absint zelden puur gedronken.
Om deze smaak te verzachten wordt aan absint anijs of pepermuntblad, koriander en andere
kruiden toegevoegd. Omdat het dan nog erg bitter smaakt wordt er tenslotte suikerwater aan toegevoegd.
Hoge doseringen absint kunnen hallucinerend werken. Chronisch gebruik van absint veroorzaakt
ernstige hersenbeschadiging gekenmerkt door psychose, hallucinaties en intellectuele
aftakeling. Deze ziekte werd in de 19de eeuw absinthisme genoemd.
Alcohol (ethanol) is een vloeistof die in verschillende percentages in dranken kan voorkomen. Het
ontstaat door de gisting van bijvoorbeeld gerst (bier) of druiven (wijn). Alcohol wordt via de maag
en dunne darm opgenomen in ons bloed, waarin het langs alle organen in het lichaam komt. De
lever breekt de alcohol af. De werking van alcohol berust op een verdoving van het centrale zenuwstelsel,
waardoor tijdelijk de remmingen van het gedrag wegvallen. Ook het reactievermogen
en de motoriek verminderen hierdoor. Alcohol kent een groot risico op lichamelijke- en geestelijke
afhankelijkheid en tolerantie. Risico’s van overmatig alcoholgebruik zijn met name de al dan niet
herstelbare schade aan de hersenen, lever, alvleesklier en nieren, verminderde potentie en sociale
problemen.
Blauwe winde (morning glory): De actieve bestanddelen in de zaden van de sierplant blauwe
winde zijn minstens zes stoffen die men lysergische zuren noemt, ook wel lysergic acid amides
(LSA) noemt. Deze zijn verwant aan LSD en hebben een gelijksoortige hallucinogene werking
Cafeïne is een stimulerende stof die de concentratie verhoogt en de vermoeidheid onderdrukt. Het
is te vinden in koffie, thee en cola. In sommige energydrinks zit ook cafeïne. Het is een wit poeder
met een bittere smaak. Soms wordt het wel eens in pilvorm verkocht of aan andere drugs (o.a.
speed) toegevoegd.
Cannabis (hasj en wiet) De belangrijkste werkzame stoffen in cannabis zijn THC, CBD en CB. Hasj
is de tot blokken geperste hars van de bloemen van de plant Cannabis Sativa. Wiet is de gedroogde
bloemtoppen van de vrouwelijke plant. Hasj en wiet zijn softdrugs. Hasjolie is een harddrug.
Deze olie is een tinctuur van de THC bevattende delen van de plant. Hasj en wiet kunnen gerookt
(blowen) worden in een pijpje, sigaret (joint) of waterpijp, gegeten (spacecake) of gedronken
(thee) worden. De stoffen CB en CBD zorgen voor een verdovend effect, de THC voor een hallucinogeen
effect. Hasj en wiet versterken de stemming en geven de gebruiker een verhoogde fantasie,
zin in eten, een lacherig gevoel en een tijdelijke stoornis van het korte termijngeheugen. Verder
wekt het slaap op. Medische toepassingen zijn o.a. bij chemotherapie om misselijkheid tegen te
gaan. Bij iemand, die niet goed in zijn vel zit, kan het verkeerd vallen. Een te hoge dosis kan heftige
angstgevoelend of neerslachtigheid veroorzaken. Lange termijn risico’s bij roken is schade aan
de longen en longkanker. Mensen die veel en vaak cannabis gebruiken kunnen geremd worden in
hun ontwikkeling. Tevens zijn er aanwijzingen dat er een relatie is tussen cannabisgebruik en het
ontstaan van psychische stoornissen zoals depressie, schizofrenie en angst. Hasj en wiet geven
geen lichamelijke afhankelijkheid of tolerantie. Wel kan geestelijke afhankelijkheid ontstaan.
Cocaïne is verkrijgbaar als wit poeder of als harde, witte of bruingele brokken (crack, gekookte
coke). Cocaïne kan gesnoven en gespoten worden en eventueel gerookt. Wordt de cocaïne gesnoven
dan beginnen de effecten na een paar minuten. Deze effecten houden ongeveer een half uur
aan. Het roken van cocaïne is niet efficiënt, omdat een groot deel reeds verbrand is voordat het in
de longen komt. Wanneer de cocaïne door een chemisch proces wordt bewerkt tot gekookte coke
dan geeft het roken ervan wel een optimaal effect. De werking van gekookte coke is in vergelijking
met de snuifcocaïne sneller en explosiever. Binnen dertig seconden wordt de piek bereikt. Het heftig
oppeppend effect duurt ' slechts een paar minuten en verandert al snel in een 'crash': opgefokte
neerslachtigheid. De stimulerende werking van cocaïne geeft de gebruiker een euforisch gevoel van
alles aan te kunnen. Honger en vermoeidheid verdwijnen en het zelfvertrouwen neemt toe. De
lichaamstemperatuur en de hartslagfrequentie stijgen en de pupillen worden groter. Risico’s voor
de gezondheid zijn vergelijkbaar met die van speed. Het roken van gekookte coke kan longschade
87

opleveren. Cocaïne en gekookte coke veroorzaken geen tolerantie en lichamelijke afhankelijkheid,
maar wel een (grote) geestelijke lichamelijke afhankelijkheid.
Ecstasy of MDMA, is een aan amfetamine verwante stof. Het wordt meestal verkocht als pil en
eventueel als poeder, kristal of capsule. Ecstasy is een illegale drug met een dubbele werking: aan
de ene kant geeft het een prettig, ontspannen, knuffelig gevoel dat wordt veroorzaakt door het
vrijkomen van extra serotonine in het bloed (entactogene werking). Aan de andere kant pept het
op en krijgt de gebruiker het idee dat langer door gegaan kan worden met bijvoorbeeld feesten. De
risico’s bij gebruik zijn oververmoeidheid, verhoogde bloeddruk, hartkloppingen, uitdroging en
oververhitting. De lange termijn risico’s zijn nog weinig onderzocht, wel is bekend dat Ecstasy depressies
en psychoses kan versterken. Lichamelijke afhankelijkheid niet, wel kan Ecstasy de gebruiker
geestelijk afhankelijk maken. Aan Ecstasy verwante stoffen zijn o.a. MDA, MDEA en MDBD.
MDA heeft een sterker entactogeen effect en werkt langer, tot wel 12 uur. MDEA heeft een sterker
oppeppend effect en duurt korter, tussen de 3 en 5 uur. MBDB heeft geen stimulerende werking
en een mildere entactogene werking.
Ephedra was onder andere verkrijgbaar in de smartshops onder namen als herbal ecstasy, ephedra
en herbal speed. Ephedrahoudende producten peppen de gebruiker op en onderdrukken de
vermoeidheid. Risico’s treden in het bijzonder op bij personen met hart- en vaatziekten, zoals hartkloppingen
en verhoogde bloeddruk. Verder kan het leiden tot geestelijke afhankelijkheid, maar
lichamelijke afhankelijkheid en tolerantie ontstaan niet.
Guaraná is een vrucht die groeit in ondermeer Venezuela en het noordelijke deel van Brazilië.
Guaraná bevat een hoog gehalte aan guaranine, een stof met dezelfde chemische samenstelling als
cafeïne. In de smartshop is guaraná in pil- en poedervorm verkrijgbaar. Guaraná wordt gebruikt als
eetlustremmer en als stimulerend middel.
GHB staat voor GammaHydroxyButyraat/-Boterzuur, voor een aantal; jaren terug werd het ook
wel eens ‘liquid ecstasy’ genoemd (onjuiste verwijzing). GHB wordt doorgaans als oplossing in flesjes
verkocht en soms in poedervorm. De gebruiker mengt de oplossing vaak met frisdrank vanwege
de zoute smaak. In kleine hoeveelheden werkt het ontremmend, waardoor de gebruiker zich
euforisch voelt. Bij te hoge dosering kan de gebruiker in een vier uur durende coma raken. Het
risico hierop is groot, omdat een overdosering nauwelijks hoger is dan de ideale dosis. Een ander
belangrijk risico is de versterkende werking die de combinatie met alcohol kan uitlokken, hierdoor
kan zelfs ademstilstand optreden. Psychische afhankelijkheid kan in sommige gevallen optreden.
Ook kan er bij regelmatige gebruikers sprake zijn van tolerantieontwikkeling. De effecten van GHB
worden dan iets minder gevoeld. Verder kunnen ontwenningsverschijnselen zoals slapeloosheid,
angst en beven optreden
Ketamine is een lastig te doseren narcosemiddel. Het is een dissociatief tripmiddel. Dit betekent
dat de gebruiker een scheiding tussen lichaam en geest ervaart waarbij de trip wordt beleeft in een
waanwereld. Kortstondige, hevige psychische storingen kunnen optreden, zoals desoriëntatie, levendige
en vaak beangstigende dromen en hallucinaties. Ketamine kan geslikt, gesnoven of gespoten
worden.
Heroïne is een illegale opiaat, welke via morfine uit ruwe opium wordt bereid. Heroïne ziet eruit
als een korrelig (wit, grijs of bruin) poeder. Deze korreltjes kunnen ‘gechineesd’ worden (roken via
aluminiumfolie), of via een waterpijp worden gerookt. Na oplossing kan het ook gespoten worden.
Snuiven is ook mogelijk. De verdovende werking veroorzaakt een pijnstillend en ademhalingsremmend
effect en een gevoel van euforie. Het dempt negatieve gevoelens zoals pijn en verdriet.
Naast een snel optredende tolerantie en lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid zijn de gevolgen
van overdosering, zoals bewustzijnsverlies en ademhalingsstilstand, belangrijke risico’s. Door
onzorgvuldig spuiten kunnen infectieziektes en spuitabcessen optreden. De verdovende werking
draagt verder het risico, dat ziektes niet worden opgemerkt en kunnen verergeren.
Ibogaïne is afkomstig uit de wortels van een Afrikaanse plant, de Tabernanthe Iboga. In lage dosis
kan ibogaïne stimulerend werken. In hoge dosis heeft het en hallucinogene werking. Van ibogaine
wordt beweerd dat het in staat is om een verslaving aan opiaten te onderbreken. Het zou de
trek verminderen en onthoudingsverschijnselen tegengaan. Het is niet bekend in hoeverre ibogaïne
een effectief afkickmiddel is.
Lachgas: De werkzame stof in lachgas is stikstofmonoxyde (N 2O). Dit narcosemiddel heeft een
kort sterk roeseffect en een nawerking die lang kan duren. Doorgaans wordt het in ballonnen op
party’s aangeboden. Ook kan het in de vorm van gaspatronen gekocht worden. De gebruiker
88

ademt het gas vanuit de ballon in. Bij inhalatie rechtsreeks vanuit het gaspatroon is het risico dat
de gebruiker zijn longen bevriest vanwege de koude temperatuur van het gas. Nadelige bijwerkingen
zijn misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn. Lichamelijke afhankelijkheid en tolerantie treden
niet op, wel is geestelijke afhankelijkheid in theorie mogelijk.
LSD is een chemisch eindproduct van een stof die in de moederkoornschimmel zit. Op de (illegale)
markt wordt het meestal verkocht als kleurige papiertjes (papertrip), die met LSD zijn geïmpregneerd
en soms als zeer kleine pilletjes (microdots). Na orale inname van de papertrip of pil beleeft
de gebruiker sterke visuele hallucinaties. Nadelige effecten en risico’s zijn een ‘bad trip’ of flippen
en eventuele flash-back. Bij een flash-back kan tot lange tijd na het gebruik het effect opnieuw
optreden. Deelname aan het verkeer is onverstandig. LSD maakt niet lichamelijk afhankelijk. Geestelijke
afhankelijkheid is theoretisch mogelijk.
Paddo’s (hallucinogene paddestoeltjes) bevatten de stof psilocybine en/ of psilocine. Het gehalte
aan werkzame stoffen verschilt van paddo tot paddo. Psilocybine en psilocine geven een tripeffect
(hallucinaties) waarbij je de werkelijkheid anders beleeft. Deze hallucinaties zijn minder hevig dan
bij LSD gebruik,maar de sterkte van een paddestoel is moeilijk te voorspellen. Lichamelijke en
treedt niet op bij het gebruik van paddo’s. Het heeft ook geen zin om binnen enkele dagen na elkaar
te gebruiken, omdat ze dan geen effect meer hebben. Geestelijke afhankelijkheid van paddo’s
komt weinig voor.
Poppers worden (illegaal) verkocht in flesjes of capsules. De vluchtige vloeistof, meestal amylnitriet
of butylnitriet, met een indringende geur wordt op een zakdoek gedruppeld of rechtstreeks uit
het flesje opgesnoven. Het gebruik van poppers geeft het gevoel high te zijn en meer energie te
hebben. Ze worden vooral gebruikt bij seksueel contact. Poppers maken dat aanraken prettig -
erotisch aanvoelt. Door het spierverslappende effect ontspant de anale kringspier. Dit vergemakkelijkt
de penetratie.
Salvia Divinorum is een oorspronkelijk uit Mexico afkomstige plant. De plant of een extract van
deze plant wordt verkocht in de smartshop. De bladeren (of een extract hiervan) van de Salvia
Divinorum worden gerookt of gekauwd. De werkzame stof in deze plant is Salvinorin A. Salvia Divinorum
is een sterk tripmiddel. De effecten zijn als bij elk middel onder andere afhankelijk van de
dosis en manier van gebruik en de persoon. Er worden effecten genoemd als coördinatieverlies,
verlies van individueel bewustzijn, visioenen, het gevoel te worden tot een ding of het gevoel terug
te reizen in de tijd. Ook kan het zo zijn dat de gebruiker tijdens de trip zich totaal niet meer bewust
is van zijn omgeving.
Slaap- en kalmeringsmiddelen zijn medicijnen die een dempende werking hebben op de hersenactiviteit
en het centrale zenuwstelsel. Ze helpen bij onrust, angst en slaapproblemen. De middelen
die het meest worden gebruikt, hebben als verzamelnaam ‘benzodiazepines’. Het grootste
risico is dat van de afhankelijkheid. Andere drugs en alcohol laten de gebruiker vaak nog ruimte
om te ontdekken dat hij met het onderdrukken van problemen bezig is. Bij slaap- en kalmeringsmiddelen
is dat onderdrukken juist de bedoeling. En dat maakt het risico van geestelijke afhankelijkheid
groot.
Speed of Amfetamine zijn verkrijgbaar de vorm van pillen, poeders of capsules. De stimulerende
werking van speed maakt de gebruiker drukker, minder vermoeid, euforisch en geeft zelfvertrouwen.
De pupillen worden groter en de bloeddruk stijgt. Vaak is een malende kaakbeweging te zien
door de motorische onrust die deze middelen veroorzaken. Nadelige bijwerkingen zijn hoofdpijn,
hartkloppingen, agressie en oververmoeidheid. Omdat honger niet meer wordt gevoeld en de gebruiker
lichamelijk actiever wordt, kan vermagering optreden. Bij dansen bestaat het risico op uitdroging
en oververhitting. Hoewel tolerantie optreedt, veroorzaken deze middelen geen lichamelijk
afhankelijkheid. Geestelijke afhankelijkheid treedt wel op en kan groot zijn.
Viagra ziet er uit als blauwe ruitvormige tablet. Deze tablet bevat de werkzame stof Sildenafil.
Viagra wordt in het medische circuit gebruikt bij de behandeling van erectiestoornissen. Viagra is
geen geslachtsdrift prikkelend middel en heeft geen oppeppende werking. Viagra kan alleen werken
als de man in een staat van seksuele opwinding verkeert. Het vereenvoudigt dan het krijgen
en behouden van de erectie.
89

Yohimbe is de naam van de gedroogde bast van een boom (Pausinystalia Yohimbe) die groeit in
de tropische wouden van West-Afrika. De werking van Yohimbe wordt voornamelijk veroorzaakt
door de stof Yohimbine. Yohimbe wordt in Kameroen gebruikt tegen impotentie als gevolg van hekserij.
In de Westerse geneeskunde wordt Yohimbe gebruikt bij de behandeling van prostaatproblemen,
frigiditeit en impotentie. Verder wordt het gebruikt als lokale verdovingsmiddel. Yohimbe
werkt vaatverwijdend in de huid (o.a. in geslachtsorganen), bloeddrukverlagend en pupilverwijdend.
Yohimbe wordt in smartshops verkocht als afrodisiacum en als potentie-verhogend middel.
90

Bijlage B: De panelleden
Panel Uitgaanders
Nr. Panelnaam Setting N Leeftijd Sekse
%
2a Rosa Dance 15 25-32 jaar
(28 j)
4a Raphaël Jongerencentrum 140 12-23 jaar
(16 j)
4b Juriaan Høker 30 16-30 jaar
(19 j)
5a Micheal Smartshop 150 18-50 jaar
(28 j)
7a Jaap en Suus Dance 50 20-40 jaar
(27 j)
9a René Bar disco 500 16-35 jaar
(21 j)
11a Dennis en Anna Urban 300 16-30 jaar
(18 j)
11b Dennis en Anna Hardhouse 300 16-30 jaar
(19 j)
12a Charly Bar disco 100 15-25 jaar
(19 j)
14a Jeffrey Dealer 100 21-60 jaar
(25 j)
15a Carolien Dance 15 25-40 jaar
(27 j)
16a Billy Metal 25 19-39 jaar
(27 j)
17a Stuffan Tekno 40 15-35 jaar
(20 j)
Etniciteit
vrouwen
45 De
Grift
Regio
50% 100% NL. Zuid
50% 99% NL 1%
MA.
Oost
50% 97% NL 3%
TU
Oost
50% 75% NL
15% DU
10% EU
Midden
40% 80% NL
10% EU
5% MA
5% AN
Zuid
40% 75% NL
10 % EU
5% AN
5% TU
5% MA
Zuid
50% 20% MA
20% AN
20% SU
15% TU
15% NL
10% SO
Midden
30% 100% NL Midden
40% 90% NL
5% MA
5% AN
Midden
30% 80% NL
7% EU
5% MA
5% TU
3% AN
Zuid
60% 100% NL Zuid
10% 95% NL
5% TU
50% 95% NL
5 % FR
18a Karin Tekno/ kraak 15 14-27 jaar
(22 j)
20% 100% NL Zuid
20a Wendy Hardhouse 15 20-27 jaar
(23 j)
20% 100% NL Midden
21a Agent Doetinchem Horeca: uitgaanszone -- -- -- -- Oost
22a Agent Nijmegen Horeca: uitgaanszone -- -- -- -- Zuid
23a Agent Arnhem Horeca: uitgaanszone -- -- -- -- Midden
45 AN = Antilliaans; DU = Duits; EU = overig Europees; FR = Frans; IR = Irakees; NL = Nederlands;
MA = Marokkaans; NA = Overig Noordafrikaans; SO = Somalisch; SU = Surinaams en TU =
Turks
91
Zuid
Zuid

Panel Straatjongeren
Nr. Panelnaam Setting N Leeftijd Sekse
%
vrouwen
1a Jerry Dorp Achterhoek 30 14-20 jaar
(17 j)
1b Jerry Dorp Achterhoek 25 14-20 jaar
(16 j)
6a Stefano Wijk Arnhem 15 17-22 jaar
(19 j)
13a Erik Harde Kern voetbalsupporters
Panel Probleemjongeren
50 19-28 jaar
(23 jaar)
Nr. Panelnaam Setting N Leeftijd Sekse
%
vrouwen
3a Adriaan Jongeren met meervoudige
problematiek
50 13-23 jaar
(18 j)
8a Fred Wijk Nijmegen 13 13-19 jaar
(17 j)
10a Wil Zwerfjongeren 50 17-25 jaar
(20 j)
19a Wally Deviante Jongeren 20 16-22 jaar
(20 jaar)
Etniciteit De
Grift
Regio
20 % 100% NL. Oost
20 % 96% NL
4% IR.
Oost
0 % 100% NL Midden
0 % 100% NL
92
Regio 46
Etniciteit De
Grift
Regio
20 % 86% NL
10% MA
2% TU.
2% AN
Zuid
0 % 100 % NL Zuid
20 % 90 % NL
5 % SU
5 % AN
0 % 30% SU
30% AN
25 %MA
10% NL
5% NA
46 In verband met de anonimiteit wordt hier geen regio weergegeven, immers elke regio kent zijn
eigen betaalde voetbalorganisatie: Midden (Vitesse), Zuid (NEC) en Oost (Graafschap)
Zuid
Zuid

Bijlage C: Drugsgebruik Netwerken
Uitgaanscircuit: professionals
Mobiliteit
Paddo’s
LSD
Ecotrips 48
Poppers
Viagra
Lachgas
Ketamine
GHB
Heroïne
Gekookte coke
Cocaïne
Energizers 47
Speed
Ecstasy
Cannabis
Alcohol
Nationaal
Regio
Stad
Uitgaan en Subculturen
Functie
Panelleden
Nummer
-
=
=
•
+
•••
+
-
•••
+
-
=
4a Raphaël Dj/ barman Jongeren
X ••••• •• • • - •
centrum
= + = = =
5a Michael Eigenaar Smartshop- X X
Bezoekers
-
9a René Gastheer Bar disco X ••••• ••• •
••
= + - - - +
12a Charly Gastheer Bar disco X ••••• ••••• •••
•••
= + -
+
14a Jeffrey, Dealer Cocaïne- X •••••
Dealer
Gebruikers
+
21a Agent Doet- Agent Horeca/ Uit- X
inchemgaanszone
=
22a Agent Nij- Agent Horeca/ uit- X
megengaanszone
=
+
23a Agent Agent Horeca/ uit- X
Arnhem
gaanszone
=
-
•: 1-10%; ••: 11-25%; •••: 26-50%; ••••: 51-75%; •••••: 76-100%.
Afname (-); Gelijk niveau (=); Toename (+)
47 Ephedra, guarana, e.d.
48 Cactus, salvia, blauwe winde e.d
93

Uitgaanscircuit: subculturen
Mobiliteit
Paddo’s
LSD
Ecotrips 50
Poppers
Viagra
Lachgas
Ketamine
GHB
Heroïne
Gekookte coke
Cocaïne
Energizers 49
Speed
Ecstasy
Cannabis
Alcohol
Nationaal
Regio
Stad
Uitgaan en
Subculturen
Panelleden
Nummer
-
-
-
-
•• •••
+
2a Rosa Dance X X ••••• •• •••
-
•
+
4b Juriaan Høkers X •••••
=
• ••••• ••••
•
7a Jaap en Suus Dance X X ••••• ••• ••••• ••
-
••••
•
=
•
=
-
11a Dennis en Anna Urban X ••••• ••• • ••• •
11b Dennis en Anna Hardhouse X ••• ••• ••• ••••
15a Carolien Dance X ••••• ••••• ••••• •• ••• •••••
= = = + = =
-
•••
+
••••• ••• ••• •• •
•
= + = + -
-
- -
+
••• ••• •••• ••• ••
••• •
•••
= - + = =
+ =
+
X X ••••• ••••• ••••• ••••• •• ••• • ••
16a Billy Metal X X •••••
=
17a Stuffan Tekno X X •••••
=
X X X ••••• •••• •••• •••• • • •
18a Karin Tekno/
kraak
20a Wendy Hardcore
House
•: 1-10%; ••: 11-25%; •••: 26-50%; ••••: 51-75%; •••••: 76-100%.
Afname (-); Gelijk niveau (=); Toename (+)
49 Ephedra, guarana, e.d.
50 Cactus, salvia, blauwe winde e.d
94

Straatjongeren
Mobiliteit
Paddo’s
LSD
Ecotrips 52
Poppers
Viagra
Lachgas
Ketamine
GHB
Heroïne
Gekookte coke
Cocaïne
Energizers 51
Speed
Ecstasy
Cannabis
Alcohol
Nationaal
Regio
Stad
Publiek domein
Panelleden
Nummer
•
-
•
=
•••
+
••••
-
•••••
+
1a Jerry Dorp Achterhoek X •••••
=
•
+
••
-
•
=
••••
+
1b Jerry Dorp Achterhoek X •••••
+
••••
+
-
••
-
••••
•
+
•••••
+
6a Stefano Wijk Arnhem X ••••
=
••
• •• ••
+
• ••••
•
X ••••• ••• ••••
•
13a Erik Harde Kern voetbalsupporters
•: 1-10%; ••: 11-25%; •••: 26-50%; ••••: 51-75%; •••••: 76-100%.
Afname (-); Gelijk niveau (=); Toename (+)
51 Ephedra, guarana, e.d.
52 Cactus, salvia, blauwe winde e.d
95

Probleemjongeren
Slaap- en kalmeringsmiddelen
Mobiliteit
Paddo’s
LSD
Ecotrips 54
Poppers
Viagra
Lachgas
Ketamine
GHB
Heroïne
Gekookte coke
Coke
Energizers 53
Speed
Ecstasy
Cannabis
Alcohol
Nationaal
Regio
Stad
Publiek domein
Panelleden
Nummer
3a Adriaan Meervoudige X ••••• ••••• •• •••• • •• •• •
••
problematiek
+
+ + + +
-
8a Fred Achterstands X ••••• •••• •••
••••
wijk
+ +
-
10a Wil Zwerf X ••••• ••••• ••••• ••••• ••••• •
•
••••• •••
-
-
-
-
19a Wally Deviant X •••• ••••• ••• ••• •••• •• •• •• ••
•: 1-10%; ••: 11-25%; •••: 26-50%; ••••: 51-75%; •••••: 76-100%.
Afname (-); Gelijk niveau (=); Toename (+)
53 Ephedra, guarana, e.d.
54 Cactus, salvia, blauwe winde e.d
96

Bijlage D: Prijzen en Straattaal
Overzicht Prijzen
Drug Eenheid Genoemde prijzen
Ecstasy 1 Pil €3,- tot € 8,-
100 Pillen € 1,- per pil
1 gram poeder € 20,- tot € 50,-
Kristal € 25,-
Cocaïne 1 gram € 30,- tot € 50,-
1 kilo € 28.000,-
Speed 1 gram € 5,- tot € 15,-
30 gram € 4,- per gram
GHB 1 buisje 5 ml € 5,- tot €10,-
½ liter € 100,-
Poppers flesje € 10,-
LSD papertrip € 5,-
Ketamine 1 gram poeder € 40,-
Viagra 1 pil € 5,-
Heroïne Bolletje (0,1 tot 0,25 gram) € 10,-
Gekookte coke Bolletje (0,1 tot 0,25 gram) € 10,-
Overzicht straattaal 55
Woord Straattaal
Cocaïne Chabba; Coke; Pakje; Pakketje; Punt; Snatsje; Snuifje;
Sos; Sosa; Tuutje; Wit
Ecstasy Cd’tjes, Kloenkertje; Illy’s; Pillen; Pilletje; Tablet, Tikkels;
Schijfjes; Snoepjes.
Speed Snel; Pep
LSD Acid.
Ketamine K; Special K; Vitamine K
Heroïne Bolletje bruin; Dope; Horse; Chocolate; Bruin.
Gekookte coke Wittie; Bolletje wit; base
55 Karakteristieke uitdrukkingen gebruikt door leden van een sociale groep.
97