NEgEN Jaar of laNgEr lEvEN mEt EEN EEtStoorNiS

Recommendations

Info

In haar koffie gaat een zoetje. En een beetje magere melk, zelf meegebracht van huis in een Spa-flesje. ‘Die koffiemelk hier is zó vet’, zegt Ellen (27) met een half-verontschuldigend lachje. Broodmager is ze, en dan is Ellen met haar 43 kilo nog niet eens de lichtste van het stel. Aleid (35) – die ook zoetjes gebruikt – wil haar gewicht niet vertellen, maar is zichtbaar magerder. De ogen hol, het truitje slobberend rond stakerige armen en een ingevallen buik. Een dik, wollen vest onder handbereik, want ook op deze zomerse dag heeft Aleid het voortdurend koud. Met hun kop koffie in de hand schuiven de vijf vrouwen, die allemaal lijden aan een langdurige eetstoornis, aan tafel voor het vragenrondje van vandaag. Ze maken elkaar complimentjes over haarkleur en kleding. En ze bespreken de voor- en nadelen van een relatie, die de meesten niet hebben. Een relatie op afstand is ideaal, vindt Marja (40), die het acht jaar met een Fransman hield. ‘Je ziet elkaar alleen in het weekend waardoor je lang verliefd blijft. En door de week kun je gewoon je vreetbuien hebben.’ Verpleegkundige Joke Tevel opent het rondje door aan Ellen te vragen hoe het gaat. ‘Ik heb me niet aan ons schema gehouden’, antwoordt zij mat. Joke en Ellen hebben vorige week samen een schema opgesteld om haar wat steun te geven in haar eetpatroon, dat volgens Ellen ‘weer eens een puinhoop’ was. ‘De tweede dag had ik geen eetbui, terwijl ik er wel één mocht. Maar op de derde dag ging het helemaal fout en toen dacht ik weer: zie je wel, ik kan me niet aan mijn afspraken houden. Ik heb wel nog drie dagen gewerkt, al was ik hartstikke moe.’ Marja reageert: ‘Een paar dagen geen eetbui, dat is toch heel mooi?’ Ellen zegt: ‘Twee dagen maar, hoor.’ Marja: ‘Nou, daar zou ik voor tekenen!’ Joke Tevel zegt tegen Ellen: ‘Ik hoor goede dingen, je hebt gewerkt, drie dagen nog wel. Maar jij kijkt naar de slechte dingen?’ Ellen, de blik naar beneden gericht: ‘Ja. Ik voel me dik en vet en blèh. Depri. Ik ben het gewoon beu allemaal. Ik wil die eetbuien het liefst helemaal niet.’ Marja, opbeurend: ‘Ik vind jouw e-mailtjes wel heel leuk hoor, die doen me echt goed!’ Ellen glimlacht naar haar: ‘Ik die van jou ook.’ eten hoeft niet Het is een lotgenotengroep, maar ook wel iets meer dan dat. De LES-deeltijdbehandeling van ggz-instelling Emergis in Zeeland richt zich op vrouwen met een langdurige eetstoornis (LES). Sinds maart dit jaar komen zij één keer in de week – momenteel met vijf deelneemsters – bij elkaar voor dit ‘eendaagse behandelprogramma ‘iK hEb DE hoop laNg- ZamErhaND opgEgEvEN’ gericht op een beter leven mét de eetstoornis’, aldus de folder. Op de foldertekst, zegt hoofdbehandelaar en psycholoog Thomas Smit, is lang geploeterd. Want het is niet de bedoeling om valse hoop te bieden aan vrouwen die al negen jaar of langer kampen met anorexia of boulimia nervosa. ‘Vrouwen die hiervoor in aanmerking komen hebben al zoveel teleurstellingen achter de rug; die zitten niet te wachten op nog meer beloftes.’ Maar het is nadrukkelijk geen programma voor patiëntes die ‘opgegeven’ zijn. Het gaat in de LES-groep, zegt Smit, om ‘kleine stapjes richting herstel. We zien de eetstoornis als een gegeven, maar we proberen het leven daaromheen wat prettiger te maken. Het belangrijkste verschil met intensieve behandelingen is, dat die gericht zijn op verandering. Daarbij worden doe- len opgesteld waaraan de cliënt moet werken en zich aan moet houden. Maar dat is waar deze patiëntes op afknappen: dat er van alles móet. Ze moeten ook al zoveel van zichzelf. In deze behandeling moeten ze niets.’ Sommige deelneemsters eten tussen de middag niet, en dat hoeft ook niet. Op tafel in de koffiekamer liggen lunchbonnen die eenieder kan pakken of laten liggen. ‘Hoe langer een eetstoornis duurt, hoe somberder de prognose wordt. Al weten we dat ook na vele jaren nog verbetering op kán treden’, zegt Smit. De nieuwe deeltijdbehandeling richt zich echter vooral op ‘het voorkomen van erger’, zoals ernstige terugval of opname in een ziekenhuis. Er is een tweewekelijks lichamelijk onderzoek; er kan medicatie worden voorgeschreven; klachten worden in de gaten gehouden – en waar mogelijk verzacht of gestabiliseerd. Vonkje hoop Uit onderzoek van anorexiadeskundige Greta Noordenbos onder patiënten met een langdurige eetstoornis bleek dat 75 procent wel een nieuwe behandeling wilde, maar slechts dertig procent niets moet De LES-deeltijdbehandeling van Emergis richt zich op mannen en vrouwen die negen jaar of langer een eetstoornis hebben. Maximaal tien patiënten kunnen maximaal een jaar de behandeling volgen. De groep komt een dag in de week bij elkaar. De deelnemers kunnen gebruikmaken van verschillende behandelvormen van Emergis, maar worden nergens toe verplicht. 28 nr 8 * psy * 2008 nr 8 * psy * 2008 29
‘voor EEN coNSult aaN EEN fqih bEtaal JE al gauw hoNDErD Euro’ daar nog in geloofde. ‘Dat vonkje hoop dat er nog is – daar proberen wij wat mee te doen’, zegt Smit. De LES-groep biedt contact, een kop koffie en een gesprek, bijvoorbeeld over thema’s als ‘wat is in jouw leven de moeite waard?’ Smit: ‘We bespreken dan of kleine veranderingen mogelijk zijn. Misschien kan iemand gestimuleerd worden om wat vrijwilligerswerk te gaan doen, en dat kan al leiden tot een iets betere stemming.’ Het contact, het ‘luisterend oor’ is heel belangrijk, vindt ook Joke Tevel. ‘Deze patiëntes twijfelen allemaal regelmatig over de zin van hun leven; daar hebben we het dan over. Dat kan gewoon besproken worden zonder dat wij zeggen: oh, wat erg – jij moet opgenomen worden. Ze kunnen alles vertellen zonder dat een psycholoog de gedachte gaat “uitdagen” of direct met een advies komt.’ ‘hEt iS fiJN Dat iK hiEr miJN vErhaal KwiJt KaN’ Als de vrouwen echter advies of intensievere hulp wíllen, kan dat snel geregeld worden. ‘Neem Ellen,’ zegt Tevel, ‘zij slaapt slecht door haar nachtelijke eetbuien, waar ze veel last van heeft. Ik heb haar gezegd: “Als je wilt, kan ik je daarbij helpen”. Samen hebben we toen een schema opgesteld. Zij wilde helemaal geen eetbuien meer, maar ik heb geadviseerd er eerst nog vier per week te houden, alleen op andere tijden zodat ze eerder naar bed kan. Vandaag is ze duidelijk fitter dan de afgelopen weken, toen ze nauwelijks haar ogen kon openhouden. Dat is nou zo’n klein stapje waarmee ik al heel blij ben.’ gewoon uitBehandeld In de koffiekamer vraagt Tevel aan de stille, uitgemergelde Mirjam (26) hoe het met haar gaat: ‘Je ziet er triest uit.’ Mirjam schokschoudert. Ze zit, op eigen verzoek, sinds anderhalve maand op de afdeling intensieve zorg, de IC, van Emergis. Om te proberen een paar kilo aan te komen. Dat is zo te zien niet gelukt – haar sleutelbeenderen steken schrijnend scherp uit de V-hals van haar T-shirt; haar ogen staan dof en depressief. Ze vindt de IC zwaar, zegt ze, heel zwaar. ‘Eigenlijk trek ik het voor geen meter.’ ‘Kunnen wij jou vandaag ergens mee helpen?’, vraagt Tevel. ‘Nee’, schudt Mirjam – om direct daar achteraan paniekerig te zeggen: ‘Ik houd vocht vast, moet je kijken!’ En ze wijst op haar dunne armpjes. ‘Ik ook’, beweert Ellen. ‘In het ziekenhuis waar ik werk hebben ze daar prima pillen voor. Ik moest me echt inhouden om ze niet mee te nemen.’ Ellen kreeg op haar vijftiende anorexia en leeft nu al twaalf jaar met haar eetstoornis. Ze liep onder meer bij de kinder- en jeugdpsychiatrie, bij de riagg, en is sinds 2005 cliënt van Emergis. Hier heeft ze opnames gehad en poliklinische behandelingen maar niets hielp, zegt ze gelaten. Waarom niet – dat weet ze eigenlijk niet goed. ‘Ik denk dat ik het niet kan loslaten. Die opnames heb ik nooit echt voor mezelf gedaan, maar omdat mijn familie het wilde. Ik heb ook geen doel om beter voor te worden, zoals een leuke baan of iets anders waarvoor ik wil leven.’ Ellen verwacht niet dat ze haar ziekte ooit de baas zal worden. Op vlakke toon: ‘Ik ben al vanaf mijn zestiende in therapie zonder dat het gelukt is ook maar een beetje verbetering te bereiken. Ik heb de hoop langzamerhand opgegeven.’ In de LES-groep voelt ze zich op haar gemak, maar nieuwe hoop ontleent ze er vooralsnog niet aan. ‘Het is wel fijn dat ik hier mijn verhaal kwijt kan. En ik heb nu tenminste één dag in de week met wat structuur, dat scheelt al. Anders heb ik een chaotisch dagen nachtritme omdat ik altijd ‘s avonds en ‘s nachts eetbuien heb.’ Het vertrouwen in behandelaars heeft zij niet verloren, zegt Ellen, wel in zichzelf. ‘Ik denk dat het voornamelijk aan mezelf ligt’, zegt ze dof. ‘Zolang ik niet echt meewerk...’ Ook Judith (37, en al 22 jaar boulimia) kan niet goed aangeven waarop haar talloze behandelingen zijn stukgelopen. Ook zij zoekt de schuld bij zichzelf: ‘Op zeker moment ben je gewoon uitbehandeld, denk ik. Ik heb er wel wat minder last van, maar meer verbetering zit er niet in. Als er iets vervelends gebeurt, ga ik toch altijd weer eten of lijnen, zoals een alcoholist naar de fles grijpt.’ Belonen en straffen Maar zijn patiënten als Judith en Ellen wel goed genoeg geholpen? Zijn de Lessers geen wandelende aanklacht tegen de hulpverlening bij eetstoornissen, zoals ook Emergis die biedt? Smit denkt van niet. ‘Uit het onderzoek van Noordenbos blijkt dat Lessers vooral ontevreden zijn over gedragstherapie. En over het systeem van belonen en straffen: ‘Als u niet vijf ons per week aankomt, mag u niet op weekend.’ Het móeten, de strakke 30 nr 8 * psy * 2008 nr 8 * psy * 2008 31
Page 1: eveline brandt redActie@psy.nl beel

NEgEN Jaar of laNgEr lEvEN mEt EEN EEtStoorNiS

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?