Lees verder - Plots

'j:,i
it
t
Op de set is er geen tijd om te experimenteren
met de beste manier om spelers te regisseren.
Daarom organiseren NFTVM en de Dutch Direc-
tors Guild een workshop waarin regisseurs
een paar weekenden lang in de leer gaan bij
topacteurs. Dit weekend is Johanna ter Steege
hun gastdocent. "Het luistert heel nauw hoe
een regisseur zijn aanwijzingen formuleert."
& Femke Sleegers
Hidde sLaaL op van tafel. Hij tikl tegen een glas en
schraapt zrln keel. Ziln vilf tafelgenoten kijken vertwijfeld
naar hem op. Hidde proost. En begint aan zijn speech.
"Als vader in bad ging..." Ziln woorden komen uit zijn
mond alsof hij elk moment kan gaan kotsen. Hidde is
regisseur, maar nu even acteur. Hij is in de huid gekropen
van Christian Klingenfeldt, de zoon rret het inces[-
verleden uit Festen (Thomas Vtnterberg, 1999). Als Htdde
uitgespeecht is, krijqt hi1 applaus. Niet alleen van de
--+^r^-.+^^ ---" ^^r',,-n de lien reoissell"s die vanaf de
ldlel9O)Ltrl l, lllOOl VUN VorruL LrLl
zijlijn naar de scdne hebben gekeken. Zelf zit Hidde er wat
uitgeput bij Hij heeft alles gegeven. En het gaat niet eens
am zrin taloornrpct:tip li2nrlr:n L-l^l nm do r
--.*.,- .Jlludd9. |1eL 9ddL ^r:+ ollt ue feglsseur
die hem tot deze inspanning heeft uitgedaagd; Martijn
Hullegie. Hidde en Martijn zijn beide deelnemers aan de
workshop RegieAct.
RonioArl iq, oon intensipve cerie r,vorLshons over snelreo,e
Testien ionoe renissetrfs c - -^ Lii - -L+ ''- 'n de
r-,.r- , JAAr ptJ OL rL LUPOILSU|) |
r^^-. L^^ L--r i^ L^+ ^^-.e in een acteur naaf bOVen?
Itrtrt, rrug rrooL lq rcL uE)L
Da roni

-
;
z
J
a
z
Plastic
De regisseurs hebben al workshoPs
gevolgd van Edward Koldewijn, Helmert
Woudenberg, Jack Wouterse, Monic
Hendrickx, Ria Marks en Derek de Lint
als Johanna ter Steege hen een week-
end lang bijspijkert over spelregie. Alle
acteurs hebben tot nu toe zo hun elgen
Licht over hun vak laten schijnen. De
een zweert bij improvisatie, de ander
bij method acting en een derde heeft
de elementen vuur, water, aarde en
lucht nodig om een scene dtepte te
geven. Maar alle acteurs benadruk-
ken hoe kwetsbaar ze zijn, voor de
camera. Hoe onzeker ook. En hoe
dodelijk wat terloopse woorden kun-
nen zijn. Bijvoorbeeld een visagiste die
vlak voor een close-up moppert op de
slechte huid van een actrice: 'Je hebt de
make-up nodig voor een oudere vrouw'.
Maar ook minder lompe opmerkingen
kunnen de acteerprestatie ondermijnen.
"HeL luistert nauw hoe een regisseur
ziln aanwijzingen formuleert, " vertelt
Johanna ter Steege. "De woorden van
de regisseur mogen hem niet bewust
maken van zichzell. Of van het resultaat
van zijn acteren." Het gaat bijvoorbeeld
mis als de regisseur vraagt: 'Kan je die
dialoog iets grappiger maken?'. Dat is
geen 'speelbare' aanwijzingen. Want als
iets grappiger moet, gaat de acteur naar
zichzell kijken. Hij doet er een scheple
bovenop: misschien ben ik zo grappiger?
Vanaf dat moment is de acteur met het
resultaat bezig. En dat resultaat is van
plastic. "Resultaatregie komt de geloof-
waardigheid nooit ten goede", weet
Johanna. "De regisseur moet aangeven
wat het personage wil. Wat zijn intenties
zijn. De rest is aan het vakmanschap van
de acteu r. "
Dans
"Ji1 wilt Konstatin alleen van een afstandje
bekijken. Je wilt hem niet spreken."
RegieAct-deelnemer Marinus G roothof
Het luistert naww /toe een regisseur
zij n ddnwij zingen forrnu le ert
bereidt actrice Marlolein Ley voor op een
scdne uit De Meeuw, het toneelstuk van
Tsjechov. De deelnemers van RegieAct
hebben die ochtend een scdne uit een
film gekozen en voorbereid. Nu, na
de lunch, kunnen ze de Lessen van Ter
Steege op echte acteurs oefenen. "Dat is
de t;in", wijst Marinus. "De grote glazen
tuindeuren staan open. " Het is in de
MarciPanisstudio met glas-in-loodramen,
een open haard en hoge plafonds, niet
moeilijk om een oud landhuis voor de
geest te halen. Mariolein speelt Nina, het
oblet du desir van Konstatin. Marinus
richt zich tot Luc van Esch. "Jij wilt dat
zij van je gaat houden." En tegen Nina:
"lk zie Nina als iemand die de situatie wil
redden en er dan van al es uitflapt dat
het alleen maar erger maakt." Marinus
spreekt in termen van intenties. Maar ziln
het ook speelbare aanwijzingen?
De acteurs beginnen te spelen. Konstatin
betrapt Nina in zijn tuin en confronteert
haar: waarom blilft ze niet bij hem,
waarom kan ze niet van hem houden?
Marinus leunt tegen de muur van de
studio en bekijkt het tafereel. Hij wrijft
over zijn kin. Hij heeft zich ingeschreven
voor RegieAct omdat hij moeite had om
zijn aandacht tijdens de opnames over
twee acteurs te verdelen. Hij grijpt in
"lk wil dezelfde scene oPnieuw zien,
maar nu met meer strijd. Meer leven. Zie
het als een dans. Nina wil weg, Konstatin
probeert haar te stoppen. Ook met zijn
lichaam. De deur, de uitgang, is de inzet
van jullie dans. "
Ter Steege knikt goedkeurend als Marlo-
lein twee f linke schoudertassen onder
de lunchtafel vandaan grijpt. "Heel
goed, dit is fysiek acteren." Met de
zware tassen verbergt Nina zich achter
de denkbeeldige rododendrons. Zonder
tassen had haar sluipen iets lichts. Ze had
gemakkelilk ongezien kunnen blilven. Nu,
met de tassen, zit het acteren ook tn de
beweging. Ze is niet vri1. De tassen ver-
raden haar, en haar bezwaarde gemoed.
Kritiek
Dan is het woord aan twee deelnemers
uit het publiek. Zij beoordelen de
regie van Marinus en formuleren hun
commentaar op dezelfde manier als een
regisseur idealiter hoort te regisseren.
Zowel de regisseur als de beschouwer
moeten hun commentaar richten oP
handelingen. Nooit op zijn persoon.
Kritiek op persoonseigenschappen, of
andere dingen die onveranderlijk zijn, ts
zinloos. En het frustreert. Het commen-
taar moet bovendien kort en bondig zijn.
Net als op de set. Het Iiefsi in een werkwoord
Of een trefwoord. Een trefwoord
dat de stijl van regisseren kenmerkt.
Welk trefwoord past bil de regie van
De Meeuw? De ene zegt: de filosoof .
Dp :ndcr zeot de zoeker. Marinus weet
het zelf ook. "lk sprong van de hak
op de tak." Johanna knikt. "Je over-
donderde de acteurs met jouw gedachte-
stroom." Marinus knikt: "lk merkte dat
mijn aanwijzingen geen effect meer
hadden." "Het is te druk in 1e hoofd",
vindt Ter Steege. "Je gunt jezelf geen
tijd om te zien wat de spelers je geven "
Tot zo ver de 'aandachtspuntjes'. Wat
heel goed ging - want tegenover kritiek
moeten ook pluspunten staan - was de
aandacht die Marinus de acteurs gaf .
"Je nam ze apart. Je concentreerde Je op
berde acteurs, ook als de ene even een
ondergeschikte rol speelde. "
Fake-orgasme
Hoe belangrijk het is om ook de
'passieve' acteur in een scdne aandacht
te geven, blijkt als het volgende groepje
deelnemers een scdne uit When Harry
met Sally (Rob Reiner, 1989) repeteert.
De beroemdste scdne uit de film,
waarin de keurige Sally als antwoord
op Harry's seksuele pochpraat een
klaterend orgasme faket. Midden in het
drukke restaurant Katz' Deli. Dit is Sally's
moment, en regisseur Marijke longbloed
richt haar aandacht ook vooral op de

;:,
>-:
*,:
E,:
F{oe beter
4rtrry sp((lt,
'iEs te I'la€€r Sally
j:1Ln schitte'€7e.
Er {rcoet eerc
zii rc
v €?aLU ic h t
.i'':!_
actrice. De scene bl lft wat t auwtles
Johanna grrlpt in Hoe reageert Harry op
deze onverrr,rachl pitt ge karrt van SaLly?
Heeft gene de overhand? Of vindt hij
het stiekem weL euk? Johanna "Hoe
beter Harry speelt, des te meer Sa LY
kan schitteren Er moet eetr evenwicht
z1n " Marilke geeft Narry het werklvoord
'opscheppen' mee. De scene s al lleter
Maar hoeveel m6e i'schwung goede
spelreg e een scdne karr geven, demon-
streren Doesjka van f'loogda em en
C nta Forger Ook deze Req eAct-dee -
neTneTS kozen voor de orgasme-scene
n When Harry met Sal y. Kunner 2.1
de bekendste scene-a er-ttlCen ets
€
verrassends meegeven? N ei a een voor
het publlek in MarciPan s maar ook
voor de acteurs? Om nieuwe lagen in
het spe aan te boren, vraagt Doesjka
de acteurs om de orgasmescene in een
andere omgev ng te speLen. Niet in
Katz DeLi, maar aan een eestafeL tr een
blb otheek Een drukbezochte, maar
dooclstjl e b bllotheek De n euwe setting
geeft de d a oog een extra lad ng Harry
provoceert Sal y, daagt haar u t, maar hil
doet het f ujsterend. En Saly l

:
-
a
z
Haantje
De volgerde 'tal.e' zet Doesjka de
acteurs toch weer in Katz' Deli neer,
De dcteurs suggereren: "Waarom spelen
we de scene niet aan de bar, in plaats
var dan een tafeltje? HeL werkte goed
om naasr elkaar te zitten." Doeschka
vindt het een prima idee. Het extraatje in
deze seI up is dat Harry en Sally rekening
houden met de denkbeeldige barman,
d e af en toe langs loopt, Doesjka praat
in op Harry. "Ji1 bent heL haantje en je
blr,ft het haantje. Je houdt je rug recht,
ook als Sally je ernstig in verlegenheid
hronnt l-lo crano ,- hliif+