Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen - Taalunieversum

34
of te overspoelen met literair-wetenschappelijk jargon. Wel dient men in het onderwijs inspanningen te
leveren om gemotiveerde lezers te vormen die zich bewust zijn van hun leeservaring. Van leerlingen
wordt dan ook verwacht dat ze per schooljaar minimaal drie literaire werken lezen en dat ze in staat
zijn om op een intelligente manier over de gelezen werken te praten. In tegenstelling tot het leerplan
Nederlands van het VVKSO biedt het leerplan van het GO! weinig didactische suggesties over hoe die
doelstellingen in praktijk bereikt kunnen worden. Wel wordt aanbevolen om leerlingen hoofdzakelijk
jeugdliteratuur aan te bieden (zowel romans, gedichten, toneelteksten als hyperfictie) en om in het
onderwijs in te spelen op het feit dat ook audiovisuele bewerkingen van verhalen (stripverhalen, televisiereeksen,
films, muziek, videogames, etc.) tot de canon van de moderne lezer behoren. Bovendien
wordt heel expliciet aandacht besteed aan het belang om teksten te selecteren die aansluiten bij de
beginsituatie van de leerlingen. Immers, “wie zijn leerlingen in contact brengt met interessante (jeugd)
boeken die aansluiten bij het niveau van de klas vervult een belangrijke voorwaarde voor succesvol
fictieonderwijs” (leerplan Nederlands gemeenschapsonderwijs 1e graad – A-stroom, p. 36). Op toetsing
en evaluatie wordt in het leerplan niet dieper ingegaan.
In het leerplan Nederlands van het GO!, bestemd voor de B-stroom (leerjaar B en het beroepsvoorbereidend
leerjaar) wordt het opwekken van de leeslust bij de leerlingen als het primaire doel van lees- en
literatuuronderwijs gesteld (leerplan Nederlands, CW-a, p.24). Net zoals in het leerplan Nederlands van
het VVKSO, bestemd voor de B-stroom, is de inzet met betrekking tot literatuur vooral leesplezier stimuleren.
Opnieuw gaat het zowel om fictie (o.a. jeugdliteratuur, poëzie, stripverhalen, cartoon…) als
om non-fictie (advertenties, gebruiksaanwijzingen, reclamedrukwerk…). Wel wordt in het leerplan van
het GO! expliciet een andere status toegekend aan fictionele en niet-fictionele teksten: “De lectuur van
fictionele teksten als ontspanning is – in het latere leven – vaak een vrije keuze; het ontcijferen van de
informatieve inhoud van niet-fictionele teksten meestal een noodzaak” (leerplan Nederlands, CW-a, p.
25). Dat betekent echter niet dat het leerplan leerkrachten ontmoedigt om samen met leerlingen uit de
B-stroom fictie te lezen. Er wordt immers benadrukt dat het lezen van fictionele teksten net verrijkend
kan zijn voor de leerlingen en kan aanzetten om hen kritisch te leren denken. Wel wordt geadviseerd
om niet “ettelijke lesuren bezig te zijn met dezelfde tekst” en om eventuele opdrachten zo te formuleren
dat er aandacht is voor het verwerven van specifieke kennis en vaardigheden (leerplan Nederlands,
CW-a, p.25).
In het leerplan wordt bovendien benadrukt dat de taak van de leerkracht zich niet beperkt tot het aanbieden
van boeken. Hij/zij dient de leerlingen stimulerend te begeleiden bij het kiezen en lezen van
literaire werken. Hierbij wordt gesuggereerd om leerlingen onder andere mee te nemen naar de openbare
bibliotheek, om een auteur van jeugdboeken in de klas uit te nodigen, om leerlingen voor te lezen
uit een boek, om een leeshoek te voorzien in de klas, etc.
3.3.2.2 Tweede graad
Het leerplan Nederlands van het GO! voor de tweede graad is bestemd voor alle leerlingen die les
volgen in het aso, tso en kso. Hoewel het leerplan Nederlands van de tweede graad in de drie onderwijsvormen
ongeveer dezelfde doelstellingen vooropstelt, wordt – net zoals in het leerplan van het
VVKSO – rekening gehouden met verschillen tussen enerzijds studierichtingen (talenrichtingen of
niet-talenrichtingen) en anderzijds individuele leerlingen. Wat literatuur betreft, wordt de differentiatie
tussen aso, tso en kso vooral gerealiseerd via andere klemtonen met betrekking tot de didactiek en de
keuze van de teksten. In het leerplan treffen we, net zoals in het leerplan van het VVKSO, een tweedeling
aan tussen een luik ‘basis’ - een luik waarin omschreven wordt wat alle leerlingen uit het aso, kso
of tso, ongeacht specialisatie of interesse minimaal zouden moeten kennen en kunnen met betrekking
tot het taalvak Nederlands – en een luik ‘uitbreiding’ – een luik bestemd voor leerlingen die een studierichting
volgen waarin taal en literatuur een belangrijke rol spelen. In het leerplan van het GO! wordt,
in tegenstelling tot in het leerplan van het VVKSO, geen onderscheid gemaakt tussen a-richtingen en
b-richtingen.
Analoog aan het leerplan Nederlands voor de tweede graad van het VVKSO wordt ook in het leerplan
Nederlands van het GO! naast leesplezier en tekstbeleving ingezet op tekstbestuderend lezen. Hoe het
tekstbestuderend lezen concreet vormgegeven wordt, hangt af van de specifieke onderwijsvorm.
Zo wordt van leerlingen uit het aso verwacht dat ze tijdens het eerste en het tweede leerjaar van de
tweede graad een (beperkte) hoeveelheid (passieve) kennis verwerven over literatuur en het literaire
Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken