Groep 7 - Omdat elk kind telt in Zuidoost

drs. W.M.F. Beuker, training en begeleiding in onderwijs 

Hoofdstuk 1 Spelling 

Luister-woorden 

Weet-woorden 

Leen-woorden 

Regel-woorden 

Afkortingen 

Meervoudsvormen 

Verkleinwoorden 

Samenstellingen 

Trappen van vergelijking 

Werkwoordspelling 

Vergelijk-woorden 


Stadsdeel zuidoost 

2-10-2010 

1

Luisterwoorden 

Spellen door goed te ‘luisteren’. 

Voorbeeld: 

b-a-l-k-o-n 

balkon 

Er zijn lettercombinaties die anders worden geschreven dan dat je ze hoort. 

Deze moet je kennen. 

Weetwoorden 


In het Nederlands kun je sommige klanken op twee manieren 

schrijven: 

ei - ij Leiden lijden 

ou - au rouw rauw 

g - ch lag lach 

f - v Fin vin 

s - z kaarsen laarzen 

Wat betekenen de voorbeeldwoorden? 

• Tip: Aan het eind van een woord, schrijf je bijna nooit een v of z. 


2-10-2010 

2

Leenwoorden 

Woorden die ‘geleend’ zijn uit een andere taal. 

Uitspraak klanken afwijkend van Nederlands 

Meestal spreek je ze al goed uit, spelling is lastiger. 

Tip 

Engels: Frans: 

game mayonaise 

T-shirt aquarium 

buggy privé 

hockeystick frêle 

computer scène 



uitspraak: 

eau spreek je uit als oo cadeau kadoo 

é spreek je uit als ee privé prievee 

è spreek je uit als een korte e Helène Helène 

th spreek je uit als t thee tee 

qua spreek je uit als kwa aquarium aakwaarium 

que spreek je uit als k cheque sjek 

2-10-2010 

3

Regel-woorden 

Regelwoorden kun je foutloos spellen als je de regels toepast. 

- Eind d als t: 

Als je aan het eind van een zelfstandig naamwoord een t hoort. (Bedenk dan 

hoe het woord in het meervoud klinkt: honden. Hoor je een d, dan schrijf je 

hond ook met een d.) 

- Eind b als p: 

Als je aan het eind van een zelfstandig naamwoord een p hoort. (Bedenk dan 

hoe het woord in het meervoud klinkt: webben. Hoor je een b, dan schrijf je 

web ook met een b.) 

- Woorden met een ‘s aan het begin: 

De combinatie ‘s komt uit het Oudnederlands en betekent: des. Dat betekent: 

‘van de’ of ‘in de’. (‘s morgens: in de morgen) 

De combinatie ‘s wordt nooit in hoofdletters geschreven. Het woord erna krijgt 

pas de hoofdletter. (‘s Avonds wordt het vroeg donker.) 

Afkortingen 


Eén punt per afgekort woord: 

n.a.v. naar aanleiding van 

nl. namelijk 

d.m.v. door middel van 

Twee uitzonderingen: 

z.o.z. zie ommezijde (kijk aan de andere kant) 

Dhr. de heer 

Gebruik geen punten in afkortingen: 

- voor apparaten (tv of pc of cd-speler) en dingen die we heel vaak zeggen 

(wc). 

- voor maten en gewichten (cm, kg). 

- waarin hoofdletters voorkomen (BTW). 

- van een ding of bedrijf/instelling (NS, gsm, bh, havo). 


2-10-2010 

4

Meervoudsvormen 

Meervoud op –en 

de meeste woorden schrijf je in het meervoud met –en (mieren, banken, 

paarden). 

Meervoud met korte klank 

Enkelvoud eindigt op korte klank en medeklinker (bal, put, web, zit, top), 

meervoud dubbele medeklinker (ballen, putten, webben, zitten, toppen). 

Meervoud met lange klank 

Enkelvoud eindigt op dubbelklank en medeklinker (paal, been, pook, muur), 

meervoud met enkele klinker (palen, benen, poken, muren). 

Let op: 

Een woord dat in enkelvoud eindigt op een –s of –f, meervoud: -z of – v. 

roos – rozen, huis – huizen, neef – neven, staaf - staven 


Meervoud bij -a, -i, -o, -u 

Een woord dat in enkelvoud eindigt op -a, -i, -o, -u, schrijf je in meervoud met 

‘s (drama – drama’s, taxi – taxi’s, foto – foto’s, accu – accu’s) 

Meervoud bij –ee, -é, -e 

Een woord dat in enkelvoud eindigt op –ee, -é, -e, schrijf je in meervoud vaak 

met vaste s (dominee – dominees, coupé – coupés, horloge – horloges). 

Meervoud bij –y 

Bij een woord dat in enkelvoud eindigt op een –y, kijk je eerst welke letter voor 

de y staat. Is dat een klinker (a, e, i, o, u) dan schrijf je in het meervoud een 

vaste s, anders schrijf je ‘s (jockey – jockeys, baby – baby’s) 

Meervoud bij Franse uitgang 

Woorden uit het Frans die eindigen op een –eau, en –ui, schrijf je in het 

meervoud met een vaste s (bureau – bureaus, etui – etuis). 


2-10-2010 

5

Verkleinwoorden 

Vaak: 

-je (huisje) -pje (achter-m: boompje) -tje (teentje) 

Soms verandert de spelling als je er een verkleinwoord van maakt: 

(koning - koninkje, souvenir - souveniertje, diner - dineetje) 

Let op: bij woorden die eindigen op een medeklinker plus –a, -é, -o, -u, moet je de klinker 

verdubbelen: 

opa - opaatje, café- cafeetje, auto - autootje, paraplu - parapluutje 

Bij verkleinwoorden die eindigen op een stomme –e, vervalt de –e in het verkleinwoord. 

parachute - parachuutje, machine - machientje. 

Let op: bij woorden die eindigen op een –ing (zonder klemtoon) valt de –g weg: 

woning - woninkje, ketting - kettinkje 

Bij de meeste woorden die eindigen op een korte klinker met –g, -r, -n, -l verdubbelt de 

eindletter, direct gevolgd door –etje: 

big - biggetje, kar - karretje, pen - pennetje 



Samenstelling: een woord dat bestaat uit meerdere 

zelfstandige naamwoorden die je ook los van elkaar 

kunt lezen. 

Aan elkaar: 

- zelfstandige naamwoorden: fietspomp 

- als ze uit een vreemde taal komen: parttime 

- als het eerste woord een naam is: Sinterklaasfeest 

- als het eerste en tweede woord bij elkaar horen: 

huisdeursleutel, fietspompslang 


2-10-2010 

6


Streepje: 

- heel lastig te lezen: jazz-zanger, auto-onderdeel 

- begint met een merk: Fanta-blikje 

- bevat een afkorting: tv-kijker, wc-bril 

- eindigt op een naam: kabinet-Balkenende 

- bevat gelijkwaardige delen: hink-stapsprong 

- bevat een vaste woordgroep: glas-in-loodraam 

- een niveau wordt aangegeven: assistent-arts 

- begint met: ex- (ex-roker), niet- (niet-roker), 

oud- (oud-voetballer), Sint- (Sint-Nicolaas) 


Trappen van vergelijking 

Stellende trap Vergrotende trap Overtreffende trap 

leuk leuker leukst 

mooi mooier mooist 

Maar: 

goed beter best 

weinig minder minst 

veel meer meest 

graag liever liefst 

Tip: 

verbaasd meer verbaasd meest verbaasd 


2-10-2010 

7

Werkwoordspelling 

Bij een werkwoord hoort altijd een onderwerp: 

- een persoon (enkelvoud): jij, de koning, u 

- meer personen (meervoud): de dames, wij 

- dingen, dieren, enz.: de koe, de meeste boeken 

De stam: 

Hele werkwoord min en 

Voorbeeld: krijgen min –en: krijg is de stam. 

Let op: dwalen min –en: dwal dwaal 

De stam eindigt nooit op een v of een z leven – leev - leef 


Schema werkwoordspelling 

Onderwerp Tegenwoordige tijd Verleden tijd 

enkelvoud 

Ik .. 

.. ik? Stam Stam + te / de of 

.. je/jij? klinkerwisseling 

Je/jij/u .. 

Hij/zij .. Stam + t Stam + te / de of 

Het .. klinkerwisseling 

Onderwerp 

meervoud 

Wij/we .. 

Jullie .. Hele werkwoord Stam + ten / den of 

Ze/zij .. klinkerwisseling 

drs. W.M.F. Beuker, training en begeleiding in 

onderwijs 

2-10-2010 

8


Hele werkwoord: eindigt altijd op –n en meestal op –en 

Tegenwoordige tijd, enkelvoud: 

Bij ik en als je / jij achter het werkwoord staat: de stam 

Ik loop, loop je 

Tegenwoordige tijd, enkelvoud: 

Bij elk ander onderwerp in het enkelvoud: stam + t 

Hij loopt, de wind waait 


onderwijs 


Tegenwoordige tijd, meervoud: 

Bij elk onderwerp in het meervoud: hele werkwoord 

Wij lopen, de kinderen lachen 

Verleden tijd, enkelvoud 

1. Stam + te 

2. Stam + de 

3. Het woord verandert (klinkerwisseling) 


2-10-2010 

9


Stam + te of stam + de? 

Om te weten of er –te of –de achter de stam komt, 

gebruik je het woord k o f s ch i p t a x ie tj e. 

Haal van het hele werkwoord ‘en’ af. Kijk naar de laatste 

letter. Staat die letter in kofschiptaxietje schrijf je: 

stam + te. 

Het woord verandert / klinkerwisseling 

Voor woorden met klinkerwisseling zoals lezen – las – lazen kun je 

kofschiptaxietje niet gebruiken. Deze werkwoorden moet je proberen te 

onthouden. 



Verleden tijd, meervoud: 

1. Stam + ten 

2. Stam + den 

3. Klinkerwisseling meervoudsvorm: liepen, vonden 

Voltooid deelwoord: 

In de voltooide tijd staat er altijd een hulpwerkwoord in de zin (hebben, 

zijn, worden). Om te weten of een werkwoord zonder klinkerwisseling 

een t of een d op het eind krijgt, gebruik je opnieuw het woord 

kofschiptaxietje. 


2-10-2010 

10


Let op: 

- Je achter het werkwoord: stam 

loop je 

Maar: Loopt je vader. 

- Soms moet je in de stam van een werkwoord de e laten staan: 

racen – de stam wordt race 

- Eindigt de stam op een klinker, schrijf je altijd: stam + de(n) 

en het voltooid deelwoord schrijf je met een d: hockey - gehockeyd 


Vergelijkwoorden 

Van veel Nederlandse woorden weet je hoe je ze schrijft, door ze te 

vergelijken met soortgelijke woorden. 

Woorden eindigend op –lijk, -ig 

Spreek uit als: ‘uh’ 

Schrijf: ij en i: wonderlijk, grappig 

Woorden eindigend op –isch(e) 

Woorden die op –isch(e) eindigen geven vaak aan hoe iets of iemand is. 

Het woord is meestal afgeleid van een zelfstandig naamwoord: 

komisch (komiek), tactisch (tactiek), Aziatisch (Azië) 


2-10-2010 

11


- Woorden eindigend op –heid 

Geven een toestand aan; het voorafgaande deel is vaak een los te lezen 

bijwoord: openheid, aardigheid 

- Woorden eindigend op –iaal, -ieel, -ueel 

Liniaal – prieel – actueel 

Let op: als bijvoeglijk naamwoord schrijf je een e minder: actuele 

en de ie krijgt een trema: officiële 

- Woorden eindigend op -air 

Woorden komen uit het Frans. 

Spreek uit als: èr 

Schrijf: -air: populair 



Woorden eindigend op –tie 

Spreek uit als ‘sie’: vakantie 

Woorden eindigend op –age, -oge 

Spreek uit als ‘aazje’ en ‘oozje’: garage – horloge 

Let op: alleen deze uitspraak bij Franse woorden 

Woorden beginnend met be-, ge-, ver- 

Spreek uit als :‘uh’ 

Schrijf: e behangen, gelukt, verhuizen 

Woorden beginnend met ont- 

De letters ont- staan meestal voor een werkwoord: onthouden 


2-10-2010 

12

Hoofdstuk 2 Leestekens en hoofdletters 

Leestekens 

Hoofdletters 

Leestekens 


Leestekens zijn tekens die je in een zin zet om het lezen makkelijker te 

maken. 

Punt (.) 

Je gebruikt een punt: 

- Aan het eind van een zin. 

Ik wil er in dit geval geen punt van maken. 

Je gebruikt geen punt bij een vraag of uitroep. 

- Na afkortingen (z.o.z., a.u.b., V.V.V.) 

Kijk s.v.p. ook eens bij het hoofdstukje afkortingen. 


2-10-2010 

13

Dubbele punt (:) 

Je gebruikt een dubbele punt: 

- Vóór een opsomming. 

Men neme: een ei, 100 g suiker en 1 dl melk. 

- Vóór een verklaring (uitleg) 

De brommer start niet: de benzine is op. 

- Vóór een citaat (iemand zegt iets). 

Kas zei: ‘Ik wil geen beetje, ik wil het meest.’ 

Vraagteken (?) 

Je gebruikt een vraagteken: 

- Aan het eind van een vraagzin: 

Denk jij dat je er iets van snapt? 

• Uitroepteken (!) 

Je gebruikt een uitroepteken: 


- Aan het eind van een uitroep. Je roept dan iets met harde stem of zet 

iets met veel nadruk. 

Stop daar toch eens mee! Jakkes! 


2-10-2010 

14

Komma (,) 

Je gebruikt een komma: 

- Op die plek in de zin, waar je bij het lezen een rust hoort. 

Het is duidelijk, dat er door jullie te weinig wordt gelezen. 

- Tussen twee werkwoorden van verschillende deelzinnen. 

Als hij mij niet vraagt, bekijkt hij het maar. 

- Tussen de delen van een opsomming. 

Ik spreek Duits, Engels, Frans en een beetje Nederlands. 

- Tussen twee bijvoeglijke naamwoorden die iets zeggen van hetzelfde 

zelfstandige naamwoord. 

Het is een vieze, vette verweerde vaatdoek. 

- Voor of achter de naam van mensen die je aanspreekt. 

Lief bruidpaar, je mag nu zoenen. 

- Voor en achter een tussenzin. 

Feijenoord, dat weet iedereen, heeft de trouwste aanhang van alle 

voetbalclubs. 


Hoofdletters 

Je schrijft een hoofdletter: 

- aan het begin van een zin (1); 

- in namen (2); 

- bij het eerste woord van een directe rede (3). 

1. Ik ga niet naar de brugklas zonder rugtas. 

2. Mijn wiskundeleraar lijkt op George Bush. 

3. Ali zei: ‘Vergeet het man!’ 


2-10-2010 

15

Je gebruikt een hoofdletter ook: 

- in aardijkskundige namen en hun afleidingen. 

Spanje, Spaans, Rijn, Utrechtse, Nederlander 

- in titels van boeken, films, toneelstukken. 

De Griezels, Kruimeltje, Harry Potter en de vuurbreker. 

- in woorden die als heilig gelden. 

God, Allah, het is Zijn (Gods) wil. 

- in feestdagen. 

Koninginnedag, Pasen, Pinksteren 

Je gebruikt een hoofdletter ook: 


- in aardijkskundige namen en hun afleidingen. 

Spanje, Spaans, Rijn, Utrechtse, Nederlander 

- in titels van boeken, films, toneelstukken. 

De Griezels, Kruimeltje, Harry Potter en de vuurbreker. 

- in woorden die als heilig gelden. 

God, Allah, het is Zijn (Gods) wil. 

- in feestdagen. 

Koninginnedag, Pasen, Pinksteren 


2-10-2010 

16

Hoofdstuk 3 Taalkundig ontleden 

Het verdelen (ontleden) van zinnen in afzonderlijke woorden heet 

taalkundig ontleden of woordbenoemen. 

- Lidwoord: de, het, een 

Een lidwoord hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord. 

- Zelfstandig naamwoord 

Een zelfstandig naamwoord is een naam voor een mens, dier, plant of 

ding. Namen zijn ook zelfstandige naamwoorden. 

Voorbeeld: ruitenwissers, Bambi, koortsuitslag, liefde, Zaandam 


Werkwoord 

Een werkwoord geeft aan wat iemand of iets doet (huilen) of wat er 

gebeurt (sneeuwen). 

Werkwoorden die je minder snel herkent: zijn, hebben, worden, blijken, 

zullen, kunnen. 

- De vorm van een werkwoord verandert door: 

1. de tijd (nu: ik werk toen: ik werkte) 

2. het aantal (één: ik zie meer: wij zien) 

3. de persoon (ik: ik word hij: hij wordt) 

- Twee soorten werkwoorden: 

1. Zelfstandige werkwoorden 

2. Hulpwerkwoorden: kunnen niet alleen zin in een zin, met een ander 

(werk)woord wordt het pas een goede zin. 


2-10-2010 

17

Bijvoeglijk naamwoord 

Een bijvoeglijk naamwoord noemt een eigenschap van een zelfstandig 

naamwoord. 

Vaak staat het bijv. nw. voor het zelfstandig naamwoord: 

Voorbeeld: een griezelig verhaal, een rubberen handschoen 

Soms staat het bijv. nw. achter het zelfstandig naamwoord: 

Voorbeeld: de appel is rot, de meloen smaakte zoet 

- Stoffelijk bijvoeglijk naamwoord 

Laat zien waar het zelfstandig naamwoord van gemaakt is. 

Zij komen nooit achter het zelfstandig naamwoord. 

Voorbeeld: de koperen ketel, de gouden ring 

- Een voltooid deelwoord kan ook een bijvoeglijk naamwoord worden: 

Schrijf het bijvoeglijk naamwoord dan zo ‘zuinig’ mogelijk op! 

Voorbeeld: de vergrote kamer 


Voornaamwoord 

Een voornaamwoord is (heel vaak) een klein woord 

- dat de plaats kan innemen van een zelfstandig naamwoord 

- dat vòòr een zelfstandig naamwoord kan staan 

1. Persoonlijk voornaamwoord: ik, jij, je, u, hij, zij, het, wij, we, jullie, mij, me, jou, hem, 

haar, ons, hun, hen. 

Met deze woorden worden mensen bedoeld. 

2. Bezittelijk voornaamwoord: mijn, m’n, jouw, uw, zijn, z’n, haar, d’r, ons, onze, jullie, 

hun. 

Deze woorden laten zien dat iets van iemand is. 

3. Aanwijzend voornaamwoord: dit, dat, deze, die, zulke, zo’n. 

Deze woorden wijzen iets aan. 

De-woorden (de hond): die en deze. Het-woorden (het geld): dit en dat 

4. Vragend voornaamwoord: wie, wat, welke. 

Deze woorden vragen naar dingen. 

Woorden zoals: hoe, wanneer, waarom enz. zijn vragende bijwoorden. 


2-10-2010 

18

5. Onbepaald voornaamwoord: men, iemand, niemand, iets, niets, alles, wat (als je iets 

bedoelt), het (bij het regent enz.) 

Deze woorden wijzen naar mensen of dingen, maar ze vertellen weinig extra’s. 

Voorbeeld: iets klopt niet (je weet niet wat), men zegt dat het zo is (je weet niet wie het 

zegt) 

6. Betrekkelijk voornaamwoord: die, dat, wat, wie, hetgeen 

Deze woorden slaan terug op woorden die eerder in de zin gebruikt zijn. 

Voorbeeld: De jongen die… Het kind dat... Dat is iets wat… 

Voegwoord 

Een voegwoord verbindt twee zinnen. 

Ik haast me nooit, zodat ik wel eens te laat kom. 

Een voegwoord kan ook tussen twee woorden staan. 

De mooiste sporten vind ik wielrennen en waterpolo. 

Sommige voegwoorden verbinden zinnen met dezelfde woordvolgorde. 

Als je het voegwoord weg haalt, hou je twee goede zinnen over. 

want, en, noch, maar, doch, of 

Voorbeeld: Ik kan nu niet rekenen, want mijn rekenmachine is kapot. 


Er zijn ook voegwoorden die zinnen verbinden met een verschillende woordvolgorde. 

Als je het voegwoord weghaalt, zie je dat de zinnen die overblijven verschillen. 

omdat, zodat, als, terwijl, zoals, toen, nadat, voordat, hoewel, ofschoon, mits, zoals 

Voorbeeld: Ik wil waterskiën, omdat ik van actie houd. 

Voorzetsel 

Een voorzetsel is meestal een kort woord. 

Voorzetsels helpen bij het aangeven van: 

1. tijd: tijdens, gedurende, omstreeks, onder, in, sinds 

Voorbeeld: Wij mochten omstreeks drie uur pas vertrekken. 

2. plaats: op, bij, in, uit, voor, achter, naast, onder , boven, beneden, tussen, aan, om, langs, 

tegen, binnen, buiten 

Voorbeeld: Alleen de lieverdjes zaten naast meester Willem. 

Andere voorzetsels: met, zonder, na, naar, over, per, te, tegen, tot, vanaf, via, volgens, wegens, 

door. 

Een voorzetsel hoort altijd bij één of meer andere woorden. 

Tip: voorzetsels die helpen bij het aangeven van een plaats herken je eenvoudig. Als je er het 

huis of de huizen achter kunt zetten, is het een voorzetsel. 


2-10-2010 

19

Telwoord 

Een telwoord laat zien: 

hoeveel er van iets is wat de rangorde is 

Hoofdtelwoorden: Rangtelwoorden: 

- bepaald hoofdtelwoord - bepaald rangtelwoord 

je weet precies hoeveel je weet precies welke plek iets 

of iemand heeft 

alle getallen: 3, acht, 1001, 2 ½ eerste, tweede, duizendste 

- onbepaald hoofdtelwoord - onbepaald rangtelwoord 

je weet niet precies hoeveel je weet niet precies welke plek iets 

of iemand heeft 

veel, weinig, enkel(e), verscheidene, middelste, laatste, hoeveelste, zoveelste 

verschillende, wat (een paar), enig(e), 

ettelijke 


Hoofdstuk 4 Redekundig ontleden 

Redekundig ontleden of zinsontleden: het verdelen van zinnen in 

zinsdelen. 

Zinsdeel 

Elke zin in de Nederlandse taal kun je in stukken verdelen. 

Deze stukken heten zinsdelen: soms maar één woord, vaker een groepje 

woorden. 

Eerst moet je de persoonsvorm in de zin vinden, daarna kun je bepalen uit 

hoeveel zinsdelen de zin bestaat. 

Persoonsvorm 

De persoonsvorm is altijd een werkwoord. 

Twee manieren om de persoonsvorm te vinden: 

1. Zet de zin in een andere tijd 

2. Maak de zin vragend 


2-10-2010 

20

Persoonsvorm vinden: 

1. Zet de zin in een andere tijd 

Tegenwoordige tijd wordt verleden tijd. 

Verleden tijd wordt tegenwoordige tijd. 

Het woord dat verandert is de persoonsvorm. 

Voorbeeld: Ik word soms zo moe van leren. (tegenwoordige tijd) 

Ik werd soms zo moe van leren. (verleden tijd) 

‘word’ verandert in ‘werd’ en is dus de persoonsvorm. 

2. Maak de zin vragend 

Maak een vraag die je met ja of nee kunt beantwoorden. 

Het woord dat vooraan komt te staan is de persoonsvorm. 

Voorbeeld: Lola is helemaal niet zenuwachtig voor de Cito-toets. 

Is Lola helemaal niet zenuwachtig voor de Cito-toets? 

‘Is’ komt vooraan en is dus de persoonsvorm. 

Tip: Gebruik beide manieren om de persoonsvorm te vinden naast elkaar! 


Werkwoordelijk gezegde 

Dit zinsdeel bestaat uit: 

de persoonsvorm en alle andere vormen van een werkwoord in de zin. 

- Er zijn werkwoorden die je kunt splitsen: 

meegaan – gaan mee, nadoen – doen na, aankijken – kijken aan 

Die werkwoordstukjes (mee, na, aan) horen ook bij het w.w. gezegde. 

- Als ‘te’ en ‘aan het’ bij het werkwoord horen, horen ze ook bij het w.w. gezegde. 

Voorbeeld: Ik wil in de brugklas hard werken. 

Persoonsvorm wil w.w. gezegde wil werken 

Tip: Als er geen andere werkwoorden in de zin staan, is de persoonsvorm het 

werkwoordelijk gezegde. 


2-10-2010 

21

Onderwerp 

Het onderwerp in een zin geeft vaak aan wie (of wat) iets doet. 

Het onderwerp hoort direct bij de persoonsvorm. 

Twee manieren om het onderwerp te vinden: 

1. De vraagmanier 

2. De aantalmanier 

1. De vraagmanier 

Je vraagt: wie of wat + het werkwoordelijk gezegde 

Voorbeeld: Tijdens Franse les droomde Mees van zijn vakantie. 

Persoonsvorm droomde w.w. gezegde droomde 

Vraag: wie droomde? Antwoord: Mees onderwerp 


2. De aantalmanier 

Je zoekt de persoonsvorm en verandert deze: 

- van enkelvoud naar meervoud 

- van meervoud naar enkelvoud 

Het woord dat moet mee veranderen (samen met de woorden die erbij horen) is het 

onderwerp. 

Voorbeeld: Liz droomt over haar wiskundetoets. 

Persoonsvorm droomt 

droomt (enkelvoud) wordt dromen (meervoud) 

Liz dromen over haar wiskundetoets. 

Liz moet mee veranderen. Liz onderwerp 


2-10-2010 

22

Lijdend voorwerp 

Het lijdend voorwerp in een zin vind je door het beantwoorden van de vraag: 

wat (of wie) + werkwoordelijk gezegde + onderwerp? 

Voorbeeld: De ochtend voor de Cito-toets eet ik zeker zes broodjes. 

w.w. gezegde eet onderwerp ik 

Vraag: wat eet ik? Antwoord: zes broodjes 

zes broodjes is het lijdend voorwerp in de zin. 

Let op: niet elke zin heeft een lijdend voorwerp. 

Een lijdend voorwerp begint nooit met een voorzetsel. 

Meewerkend voorwerp 

Het meewerkend voorwerp in een zin vind je meestal door het beantwoorden van 

de vraag: 

aan (voor) wie + w.w. gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp? 

Controle: 

Controleer hierna of je het woordje ‘aan’ of ‘voor’ kunt weglaten of toevoegen. 


onderwijs 

Voorbeeld meewerkend voorwerp vinden: 

Henrik stuurt zijn jarige meester een grappig smsje. 

w.w. gezegde stuurt onderwerp Henrik lijdend voorwerp een grappig smsje 

- Vraag: aan wie stuurt Henrik een grappig smsje? 

Antwoord: aan zijn jarige meester 

zijn jarige meester is het meewerkend voorwerp 

- Controle: Kan ik het woordje ‘aan’ of ‘voor’ in de zin toevoegen? 

Ja: Henrik stuurt aan zijn jarige meester een grappig smsje. 

De zin blijft een goede zin. 


onderwijs 

2-10-2010 

23

Hoofdstuk 5 Tekst schrijven en begrijpen 

Soorten teksten: 

1. Fictie: verzonnen tekst 

2. Non-fictie: de tekst gaat over iets wat echt gebeurd is. Non = niet 

3. (Auto)biografie: een boek over het levensverhaal van iemand die echt heeft geleefd, of 

nog leeft. Een autobiografie is door de hoofdpersoon zelf geschreven. 

4. Artikel: een kort verhaal over een bepaald onderwerp. Artikelen vind je vaak in 

tijdschriften en kranten. 

5. Column: een kort stukje tekst in een krant of tijdschrift, waarin de auteur (= schrijver) 

zijn mening geeft over gebeurtenissen die hij meemaakt. Meestal regelmatig (iedere dag 

of iedere week). Vaak zie je bij de column een foto van de auteur. 

Tip: Als je een tekst snel en goed wil begrijpen, zoek dan eerst uit om wat voor soort tekst 

het gaat! 


Alinea 

Een tekst is opgebouwd uit alinea’s. Je kunt een alinea herkennen aan de 

laatste zin: vaak stopt die halverwege een regel. 

…………………………………………………………………………………………………………………. 

…………………………………………………………………………………………………………………. 

……………………………………………………………. 

Een alinea gaat over een bepaald onderwerp. Zodra de tekst over een ander onderwerp gaat, 

komt er een nieuwe alinea. 

Een alinea heeft dus altijd een eigen onderwerp, oftewel een eigen: titel of kernwoord. 

Kernwoord 

Kernwoorden zijn de belangrijke woorden in een tekst. Ze kunnen niet 

weggelaten worden. Vaak zijn het zelfstandig naamwoorden of werkwoorden. 


2-10-2010 

24

Kernzin 

Een kernzin is een belangrijke zin in een tekst. 

In een alinea staat meestal een kernzin. 

Een tekst met meerdere alinea’s heeft meerdere kernzinnen. 

Samenvatting 

Een samenvatting is een verkorte versie van de tekst. 

Je krijgt een goed beeld van wat er in de tekst verteld wordt. 

Alle kernzinnen en kernwoorden worden in verhaalvorm opgeschreven. 

Tip: Als je een lange tekst moet leren, onderstreep dan de kernwoorden en de 

kernzinnen. In iedere alinea staat wel een kernwoord of kernzin. 

Schrijf ze op en teken er eventueel iets bij! 


Titel 

Elke tekst heeft een titel. Een titel is de naam van de tekst. 

Kop 

Een kop vertelt je waar het volgende stukje (alinea) over gaat. 

titel 

kop / tussentitel 


2-10-2010 

25

Voorwoord en inleiding 


onderwijs 

Voorwoord: 

Een persoonlijk bericht van 

de schrijver voordat het 

boek begint. 

Inleiding: 

Het eerste stuk van een 

tekst; daarin lees je waar 

de tekst over zal gaan. 

Hoofdzaak 

Elk verhaal heeft een hoofdzaak. Dat is waar het om draait. De hoofdzaak is 

belangrijk. Het is de kern van het verhaal. Het is de rode draad van de tekst. 

Bijzaak 

Bijzaken zijn stukjes tekst die minder belangrijk zijn. Bijzaken 

verduidelijken te tekst of maken het plezierig om te lezen. 

Tip: Om de hoofdzaak van een tekst te vinden, moet je de kernwoorden en 

kernzinnen zoeken. 

Het citaat 

Een stuk tekst waarin een uitspraak van iemand wordt aangehaald. Een citaat 

staat tussen aanhalingstekens of het is schuin gedrukt. 


onderwijs 

2-10-2010 

26

Zoek het citaat in de tekst: 

Robert Vos maakte zijn winnende foto tijdens de 

Olympische Spelen in China. Je ziet het moment vlak 

nadat bekend is geworden dat de Nederlandse zwemmer 

Maarten van der Weijden eerste is geworden op de tien 

kilometer zwemmen in open water. Zijn ploeggenoot 

Pieter van den Hoogenband, die ook het emotionele 

commentaar deed bij de wedstrijd (“Maarten! Je hebt 

'm!“), vangt hem op. 

De foto won in de categorie sport en werd uit 

achtduizend inzendingen ook gekozen tot beste 

nieuwsfoto. Robert Vos werkt als fotograaf voor het ANP. 

Er zijn ook prijzen uitgereikt voor beste portretfoto, 

fotojournalist van het jaar en binnenlands documentair. 

Je kunt de foto's bekijken in het Fotomuseum in Den 

Haag. 


Feit 

Een feit is iets dat vast staat. Je kunt het controleren. Het is zo. 

Een volwassen giraf kan een hoogte van 5 meter bereiken. 

Mening: 

Een giraf is een mooi dier. 


2-10-2010 

27

Objectief – subjectief 

Objectief: je kijkt zonder vooroordelen. Je bekijkt iets van alle kanten. 

Subjectief: je hebt vooroordelen. Je denkt in eerste instantie aan je eigen mening 

en gevoel. 


Voorbeeld 

Een voorbeeld maakt duidelijk wat er bedoeld wordt. 

Signaalwoorden: bijvoorbeeld, zoals, neem nou, ter illustratie, ter verduidelijking, zo 

Conclusie 

Een conclusie zegt wat je van een (deel van) een tekst kunt leren. Een conclusie stelt iets 

vast. 

Signaalwoorden: dus, daarom, dat houdt in, concluderend, slotsom 

Vergelijking 

Een vergelijking laat verschillen of overeenkomsten zien. 

Signaalwoorden: net als, net zoals, evenals, vergeleken met, beide(n) 

Tegenstelling 

Een tegenstelling laat een duidelijk verschil zien. 

Signaalwoorden: maar, echter, toch, desondanks. 


onderwijs 

2-10-2010 

28

Letterlijk en figuurlijk 

- Letterlijk: Wat je leest is echt. Je kunt het zien, horen, ruiken, voelen 

en proeven. 

- Figuurlijk: Met een zin of een woord wordt iets anders bedoeld. 

Voorbeeld: Kas zit in de put. 

In de Nederlandse taal worden veel woorden en zinnen figuurlijk 

gebruikt. 

- Spreekwoord: Een vaste zin met een figuurlijke betekenis. 

- Uitdrukking/gezegde: Een vaste groep woorden met een figuurlijke 

betekenis. 

Verwijswoord 


Een verwijswoord is een woord dat terugwijst naar woorden die eerder in de tekst gebruikt 

zijn. Verwijswoorden staan bijna in elke tekst! 

Als verwijswoord gebruik je vaak: 

1. Persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden 

Vrouwelijke woorden verwijswoorden: zij, ze, haar 

Mannelijke woorden verwijswoorden: hij, hem, zijn 

Onzijdige woorden verwijswoorden: het, zijn 

2. Betrekkelijke voornaamwoorden 

De-woord verwijswoord: die 

Het-woord verwijswoord: dat 

Meervoud verwijswoord: die 

Tip: Soms verwijst een woord naar woorden die nog komen. 

Een verwijswoord kan ook op een grotere groep woorden of zelfs een hele zin slaan. 


2-10-2010 

29

Synoniem 

Een synoniem is een woord met (bijna) dezelfde betekenis als een ander woord. 

Voorbeeld: Stuk is een synoniem voor kapot. 

Antoniem of tegenstelling 

Een antoniem of tegenstelling is een woord met de tegenovergestelde betekenis van een 

ander woord. 

Voorbeeld: open is het antoniem/tegenstelde van gesloten. 

Homoniem 

Een homoniem is een woord met meer dan één betekenis. 

Voorbeeld: bon: - papier in ruil waarvoor je iets kunt krijgen 

- bekeuring 

- papiertje waarop staat hoeveel iets kost 

Spreekbeurt/presentatie 


1. Onderwerp kiezen 

2. Informatie zoeken 

Zorg ook voor ondersteunend materiaal (voorwerpen, foto’s, enz.). 

3. Informatie lezen en ordenen 

Lees de informatie zorgvuldig, maak hoofdstukken en zet ze in de goede volgorde. 

4. Schrijven 

- Inleiding: een pakkende inleiding. Vertel kort iets over het onderwerp. Trek de aandacht. 

- Middenstuk: schrijf de hoofdstukken van het middenstuk in duidelijke, niet te moeilijke 

taal. Gebruik voorbeelden. 

- Slot: een duidelijk slot. Dat kan een korte samenvatting zijn. 

5. Controleren en steunbriefje voorbereiden 

Lees de tekst aandachtig. Maak een steunbriefje of powerpointpresentatie met trefwoorden 

(titels van je hoofdstukken). 

6. Oefenen 

Oefen de presentatie een paar keer hardop. Probeer je powerpointpresentatie uit. 


2-10-2010 

30

Bronnen 

Een bron is de plaats waar je informatie zoekt. 

Voorbeeld: een persoon of bedrijf, de overheid, een boek/tijdschrift/krant, cd-rom’s/dvd’s, het 

internet. 

De twee grootste informatiebronnen zijn het internet en de bibliotheek. 

Tip: Bij het verzamelen van informatie is het verstandig om van meerdere bronnen uit te 

gaan. Je controleert op die manier of jouw informatie betrouwbaar is. 


onderwijs 

In bronnen zoals een woordenboek, een encyclopedie of een telefoongids staat de 

informatie in alfabetische volgorde. 

Als de eerste letter gelijk is, kijk je naar de tweede letter. 

Voorbeeld: aai, abdij, accent, adder. 

Als de tweede letters gelijk zijn, kijk je naar de derde letter. 

Voorbeeld: pias, pierement, pikeur, pioen. 

Als de derde letters gelijk zijn, kijk je naar de vierde letter, enz. 

Voorbeeld: klaagzang, kladblok, klamboe, klaroen. 

Tip: De letter ij telt in het woordenboek als twee losse letters: de i en de j. De ij is een andere 

letter dan de y (de Griekse y of ypsilon). Het woord ijver zoek je bij de letter i. 


2-10-2010 

31

Het woordenboek 

Achter en zelfs in woorden in een woordenboek tref je verschillende tekens aan: 

Voorbeeld: 

accep’teren [aksep’teren] 

- De komma tussen de p en de t geeft de klemtoon aan. 

- Tussen de rechte haakjes staat de uitspraak. 

- Tussen de iemand die drukwerk maakt. 

- De komma voor de d van drukker geeft de klemtoon aan. 

- Het woordje de geeft aan dat het een mannelijk woord is (de-woord). 

- Het ~ teken staat voor het vetgedrukte woord (drukker) 

- De m. tussen haakjes staat voor mannelijk. 

Tip: Als je in een woordenboek een spreekwoord zoekt, kijk je bij het trefwoord. Dat is het 

belangrijkste woord. 

Linksboven op de linkerpagina staat het eerste woord van de pagina. 

Rechtsboven op de rechterpagina staat het laatste woord van de pagina. 


Hoofdstuk 6 

Een encyclopedie is een boek of reeks boeken met tekst en illustraties. Hierin vind je 

informatie over mensen, dieren, voorwerpen, gebeurtenissen, enz. 

In een encyclopedie staan feitjes en weetjes over verschillende onderwerpen. 


2-10-2010 

32

De gids 

De telefoongids 

De telefoongids is een nationale gids met meer dan 6,1 miljoen telefoonnummers. 

De gids voor de eigen regio (omgeving) wordt gratis thuisbezorgd. 

In de telefoongids worden ook 06-nummers, faxnummers, e-mailadressen, adressen en 

postcodes vermeld. Bovenaan de pagina’s staan de woonplaats en het bijbehorende 

kengetal. 


onderwijs 

De tv-gids De natuurgids 


onderwijs 

2-10-2010 

33

De roman 

Een roman is een leesboek. Een boek met een verhaal. 

Het verhaal kan fictie of non-fictie zijn. 

Het nieuwsbericht 


De instructietekst/gebruiksaanwijzing 


onderwijs 

2-10-2010 

34

Groep 7 - Omdat elk kind telt in Zuidoost

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?