Behandelwijzer Borstkanker [109kb] - Tergooi

Patiënteninformatie
Behandelwijzer
Borstkanker
Behandelwijzer met informatie over
mogelijke behandelingen bij borstkanker

Behandelwijzer
Borstkanker
Behandelwijzer met informatie over mogelijke
behandelingen bij borstkanker
Deze informatie is bedoeld als aanvulling op het gesprek met uw
behandelend arts en de mammacareverpleegkundige. U kunt dit thuis
met uw naasten nog eens rustig nalezen. De behandelwijzer bestaat
uit een algemeen deel, aangevuld met informatie die voor u en uw
situatie van toepassing zijn; de zogenoemde ‘supplementen’.
Algemene informatie
Voor algemene informatie over borstkanker verwijzen wij u naar de
folder ‘Borstkanker’ van KWF Kankerbestrijding, verkrijgbaar bij de
mammacare en/of oncologieverpleegkundigen.
Soorten borstkanker
Bij borstkanker gaat het meestal om een zogenoemd ductaalcarcinoom.
Een ductaalcarcinoom ontstaat in de melkgangen van de borst. Soms is er
sprake van een lobulair carcinoom. Een lobulair carcinoom begint in de
melkkliertjes en groeit meestal verspreid door de borst.
Voorstadium
Borstkanker wordt soms zo vroegtijdig ontdekt (bijvoorbeeld bij het
bevolkingsonderzoek) dat de tumor zich beperkt tot de melkgangen
(Ductaal Carcinoma In Situ, afgekort DCIS). De borstkankercellen zijn dan
nog niet ingegroeid in het omliggende borstweefsel, waarin zich bloeden
lymfevaatjes bevinden. In het geval van DCIS is meestal geen tumor
voelbaar in de borst, maar zijn er op een röntgenfoto van de borsten
zogenoemde kalkspatjes ofwel microcalcificaties zichtbaar.
3

Aanvullend onderzoek
Soms is het nodig om, nadat is vastgesteld dat u borstkanker heeft, nog
aanvullend onderzoek te doen. Bijvoorbeeld om bepaalde kenmerken van
de tumor te bepalen of om de precieze grootte van de tumor te bepalen.
De volgende onderzoeken kunnen voorkomen:
Echogeleid dikke naald biopt
Bij een echogeleide dikke naald biopt wordt met behulp van echografie de
afwijking gelokaliseerd en met een dikke naald een klein stukje weefsel
afgenomen. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving. Dit onderzoek kan
ondanks de verdoving pijnlijk zijn.
Stereotactisch dikke naald biopt
Een stereotactisch dikke naald biopt is een soortgelijk onderzoek,
waarbij de afwijking met röntgenfoto’s in beeld wordt gebracht, terwijl
de patiënte op haar buik op een speciale tafel ligt. Het afgenomen weefsel
wordt in het pathologisch laboratorium onderzocht. Dit onderzoek wordt
alleen uitgevoerd op locatie Hilversum.
MRI
MRI (Magnetic Resonance Imaging) is een onderzoeksmethode waarbij
afbeeldingen van organen en weefsels in het lichaam worden gemaakt.
Dit gebeurt met een sterk magneetveld en radiogolven. Een MRI van de
borsten duurt ongeveer een half uur, waarbij de patiënte op haar buik
ligt.
Wanneer bij het stellen van de diagnose borstkanker de kans aanwezig
is dat er uitzaaiingen zijn, is aanvullend onderzoek nodig om de juiste
behandeling te kunnen kiezen. De onderstaande onderzoeken zijn hierbij
gebruikelijk:
- röntgenfoto van de longen;
- echografie van de lever;
- botscan.
4

Als er vervolgonderzoeken moeten plaatsvinden, dan krijgt u de
betreffende folders omtrent bovenstaande onderzoeken aangeboden.
De behandeling van borstkanker
De behandeling van borstkanker zal in veel gevallen uit meerdere
onderdelen bestaan, zoals een operatie (chirurgische behandeling),
bestraling (radiotherapie), chemotherapie, immunotherapie en hormonale
therapie. De behandeling wordt zoveel mogelijk op uw persoonlijke
situatie afgestemd.
Bij de beoordeling van de behandelkeuze spelen diverse factoren een rol:
de leeftijd van de patiënt, of zij voor of na de overgang is, de grootte van
de tumor, de specifieke kenmerken van de tumor (zoals onder meer de
hormoongevoeligheid) en of er uitzaaiingen in de lymfeklieren zijn.
U krijgt daarbij te maken met meerdere specialisten. Een radioloog
voor de diagnostiek, een chirurg voor de chirurgische behandeling, een
radiotherapeut voor de bestraling, een internist-oncoloog voor de chemo-,
immuno- en/of hormoontherapie en een mammacareverpleegkundige en
oncologieverpleegkundige voor de voorlichting en begeleiding.
De behandeling van borstkanker is meestal gericht op genezing. Als de
borstkanker is uitgezaaid (bijvoorbeeld naar longen, lever, botten) is
genezing niet meer mogelijk. De behandeling is er dan op gericht om zo
lang mogelijk met de ziekte te kunnen leven.
De behandeling van kanker is vaak intensief. Veel mensen kunnen dit met
hulp van hun naasten goed doorstaan. Soms is steun bij de verwerking
van lichamelijke en psychische klachten als gevolg van diagnose en
behandeling gewenst. U kunt dit bespreken met uw behandelend arts,
verpleegkundig specialist mammacare, mammacareverpleegkundige of
oncologieverpleegkundige. Zij kunnen u informatie en advies geven en u
zonodig doorverwijzen.
5

Achterin deze behandelwijzer vind u ook enkele (internet) adressen van
hulpverlenende organisaties.
Chirurgie
Bij borstkanker kunnen de volgende operaties voorkomen:
Borstsparende operatie
Een borstsparende behandeling bestaat uit een borstsparende operatie
gevolgd door een aantal weken bestraling (radiotherapie). Deze
twee behandelingen zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Om in
aanmerking te komen voor een borstsparende behandeling spelen,
naast de grootte van de tumor, verschillende andere factoren een rol;
bijvoorbeeld de plaats van de tumor, de grootte van de tumor ten opzichte
van de grootte van de borst en de algemene conditie van de patiënt.
Borstamputatie
Bij een borstamputatie wordt de hele borst weggenomen. Een amputatie
is nodig als bijvoorbeeld de tumor te groot is voor een sparende
behandeling of wanneer er meerdere tumoren in de borst zitten.
Schildwachtklierprocedure
Vaak zal de borstoperatie worden gecombineerd met de schildwachtklierprocedure.
Daarbij wordt de eerste lymfeklier in de oksel opgezocht,
verwijderd en onderzocht op tumorcellen. Soms is het nodig alle
okselklieren te verwijderen (okselklierdissectie).
In de verschillende supplementen worden deze operaties verder
besproken.
Vervolgbehandeling
Oncologieoverleg
In het algemeen zal de verdere behandeling worden besproken in het
zogenoemde ‘oncologieoverleg’. Dit is een wekelijks overleg waarbij
chirurgen, internisten (oncologen), radiotherapeuten, radiologen en
6

pathologen van Tergooiziekenhuizen en de consulenten van het Antoni
van Leeuwenhoek ziekenhuis aanwezig zijn. In dit overleg wordt het
definitieve advies over de verdere behandeling gegeven. Het kan zijn dat
uw chirurg niet vooruitloopt op de uitslag van deze bespreking, maar
eerst de uitkomst van het overleg wil afwachten.
Bestraling (radiotherapie)
Als u moet worden nabehandeld met radiotherapie, dan verwijst de
chirurg u door naar de radiotherapeut.
Bestraling of radiotherapie is een lokale behandeling, dat wil zeggen
dat de bestraling specifiek gericht is op de borst, het operatiegebied en/
of de lymfeklieren. Iedere bestraling duurt slechts enkele minuten. De
bestraling start binnen ongeveer vier tot zes weken na de operatie en
duurt enkele weken (iedere werkdag). De bestralingen vinden plaats in
het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis (AVL) in Amsterdam. De eerste
afspraak bij de radiotherapeut vindt plaats in Tergooiziekenhuizen, de
vervolgafspraken en de bestraling zelf in het AVL.
U kunt contact opnemen met u ziektekostenverzekering met betrekking
tot het taxivervoer en de vergoeding hiervan.
In het AVL krijgt u verdere mondelinge en schriftelijke informatie over de
radiotherapie.
Chemotherapie
Chemotherapie is een behandeling met medicijnen (cytostatica).
Chemotherapie wordt meestal per infuus toegediend en gegeven op de
afdeling Dagbehandeling van Tergooiziekenhuizen.
Er zijn verschillende momenten en manieren om chemotherapie te geven:
- adjuvante chemotherapie wordt na een operatie en/of bestraling
gegeven, om de kans op terugkeer van de ziekte te verkleinen;
7

- neo-adjuvante chemotherapie wordt voorafgaand aan de operatie
gegeven om de tumor te verkleinen;
- palliatieve chemotherapie wordt gegeven als er uitzaaiingen zijn,
bijvoorbeeld in de lever, longen of botten. Het doel is het verkleinen van
de tumor of uitzaaiing, het vertragen of stoppen van de groei en het
verminderen van eventuele klachten.
Omdat chemotherapie door het hele lichaam gaat, tast het behalve
kankercellen ook de gezonde cellen aan. Chemotherapie gaat daardoor
altijd gepaard met bijwerkingen.
Als u wordt behandeld met chemotherapie, dan verwijst de chirurg u
door naar de internist-oncoloog. Vóór de start van de chemotherapie
krijgt u voorlichting van de oncologieverpleegkundige. U krijgt dan ook
schriftelijke informatie over de chemokuur.
Immunotherapie
Bij immunotherapie herkent het medicijn een bepaald type kankercel,
bindt zich hieraan en schakelt deze uit. Deze therapie wordt ook wel
doelgerichte of wel targeted therapie genoemd. Immunotherapie wordt
meestal per infuus gegeven en gecombineerd met chemotherapie.
Trastuzumab (Herceptin ® ) is een medicijn dat veel gebruikt wordt bij
borstkanker.
Hormoontherapie
Hormoontherapie kan aanvullend of palliatief worden gegeven.
Hormoontherapie is alleen effectief bij een hormoongevoelige tumor,
dat wil zeggen een tumor die groeit onder invloed van hormonen. Door
weefselonderzoek van de tumor (of een biopt) kan worden bepaald of
een tumor hormoongevoelig is. Hormoontherapie duurt enkele jaren
(minimaal vijf jaar) en wordt gegeven in tabletvorm, soms aangevuld met
injecties.
8

Beschikbare supplementen
Afhankelijk van uw behandeling krijgt u van de chirurg, de mammacareverpleegkundige
of oncologieverpleegkundige aanvullende informatie die
voor u van toepassing is.
Informatie en adressen
Borstkanker Vereniging Nederland (BVN)
Patiëntenvereniging borstkanker
Postbus 8065 3503 RB Utrecht
T (030) 291 72 22, ma. t/m vr. 09.00-13.00 en 14.00-15.30 uur
E-mail: info@borstkankervereniging.nl
www.borstkanker.nl
Lotgenotencontact-telefoon, T (030) 291 72 20, ma. t/m vr. 10.00-13.00 uur
Stichting Amazones
Een stichting van en voor jonge vrouwen met borstkanker
E-mail: deamazones@atlas-i-media.nl.
www.de-amazones.nl
Pink Ribbon
www.pinkribbon.nl
‘Het Borstkankerboek’
Geschreven door dr. Oldenburg, dr. Vrancken-Peeters en mw. Van
Bohemen.
ISBN 978 90 72219 16 9
KWF Kankerbestrijding
Informatie, T (0800) 022 66 22
www.kwfkankerbestrijding.nl
Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties
www.nfk.nl
9

Psychosociale begeleiding
Helen Dowling Instituut, Utrecht
www.hdi.nl
Ingeborg Douwes Centrum, Amsterdam
www.ingeborgdouwescentrum.nl
Informatie over/voor kinderen
Folder KWF ‘Kanker...en hoe moet het nu met mijn kinderen?
www.kankerspoken.nl
Voor overige en/of specifieke adressen kunt u contact opnemen met de
mammacare- en/of oncologieverpleegkundige.
Tot Slot
U kunt het Mammacentrum en de mammacareverpleegkundige bereiken
tijdens kantooruren. Het adres is:
- Tergooiziekenhuizen locatie Hilversum, routenummer 51
- T 088 753 16 40
Bij acute problemen buiten kantoortijden kunt u contact opnemen met de
afdeling Spoedeisende Hulp locatie Hilversum, T 088 753 15 60.
Tergooiziekenhuizen
Blaricum – Hilversum – Weesp
T 088 753 17 53
www.tergooiziekenhuizen.nl
© Tergooiziekenhuizen
226547 25092012

www.tergooiziekenhuizen.nl