Kies de juiste verwarming - Eandis

U gaat (ver)bouwen ?
Kies de juiste verwarming
Info en tips
voor een
budgetvriendelijke keuze

2 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming

Inhoud
Voorwoord .................................................................................................................................................................................................................................................... 4
Zuinig met energie ........................................................................................................................................................................................................................... 5
Zuinig en efficiënt verwarmen ....................................................................................................................................................................................... 5
Warmtewinsten en warmteverliezen ...................................................................................................................................................................... 6
Laat een warmteverliesberekening maken ..................................................................................................................................................... 7
Zuinig verwarmen met aardgas .................................................................................................................................................................................. 8
Centrale aardgasverwarming ..................................................................................................................................................................................... 10
Werking van een centrale verwarmingsinstallatie ............................................................................................................................... 10
Warmteproductie ..................................................................................................................................................................................................................... 11
Condensatieketel op aardgas: de beste keuze .................................................................................................................................................. 13
Hoogrendementsketel ........................................................................................................................................................................................................ 15
Warmtepomp ............................................................................................................................................................................................................................. 15
Microwarmtekrachtkoppeling ........................................................................................................................................................................................ 15
Warmteverdeling ...................................................................................................................................................................................................................... 16
Warmteafgifte .............................................................................................................................................................................................................................. 17
Temperatuurregeling ............................................................................................................................................................................................................ 21
Centrale aardgasverwarming in combinatie met sanitaire warmwaterproductie .............................................. 23
Decentrale aardgasverwarming ............................................................................................................................................................................. 25
Werking van de aardgaskachel ................................................................................................................................................................................ 25
Muur- of schoorsteenaansluiting ........................................................................................................................................................................... 25
Hoogrendementskachels ................................................................................................................................................................................................ 25
Onderhoud ............................................................................................................................................................................................................................................... 26
Aardgasketel ................................................................................................................................................................................................................................ 26
Schoorsteen .................................................................................................................................................................................................................................. 26
Slimme besparingstips ......................................................................................................................................................................................................... 27
Tips om uw verwarmingskosten te verlagen ............................................................................................................................................. 27
Tips voor een hoger rendement van uw verwarming ....................................................................................................................... 28
Nog geen aardgasinstallatie in uw woning ? ...................................................................................................................................... 29
Klantenkantoren .............................................................................................................................................................................................................................. 30
Nuttige contacten ......................................................................................................................................................................................................................... 32
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
3

Voorwoord
Bouwen of grondig verbouwen doet u misschien maar één keer in uw leven. Daarom is het uiterst belangrijk om u
voldoende te informeren. Ziet u door de bomen het bos niet meer, dan kan deze brochure u op weg helpen als het over
verwarming gaat.
Hoe comfortabel uw woning wordt, hangt af van een doordachte isolatie én een degelijk verwarmingssysteem.
Wist u dat ruim 65 % van uw energiebudget naar verwarming gaat? U hebt er dus alle belang bij om een energiezuinig
verwarmingssysteem te kiezen. In deze brochure vindt u een overzicht van de mogelijkheden en tal van interessante
weetjes.
Lees ook onze warm aanbevolen tips om uw verwarmingskosten te verlagen en het rendement van uw verwarming te
verhogen.
Succes met uw keuze!
4 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming

Zuinig met energie
Energiezuinig verwarmen maakt niet alleen een
verschil voor uw portemonnee. Ook het milieu vaart
er goed bij. Op welke manier bespaart u in uw
woning de meeste energie tegen de minste kost?
Stapsgewijs doet u dat zo:
Stap 1 - Voorkom energieverbruik
Zorg ervoor dat uw woning zo weinig mogelijk warmte
verliest. Isoleer daarom eerst uw dak en vervolgens
ramen, buitenmuren en vloeren.
Stap 2 - Kies voor energiezuinige
toepassingen
Als het over verwarming gaat, kies dan de meest
efficiënte verwarmingsinstallatie.
Zuinig en efficiënt verwarmen
66 % Verwarming
3 % Overige
4 % Koken
Het grootste deel van uw huishoudelijk energieverbruik
gaat naar de verwarming van uw woning.
Wist u dat zo’n 66 % van uw huishoudelijk energieverbruik
wordt opgeslokt door de verwarming? Elke investering om
te besparen op uw verwarmingsbudget, is dus een stap in
de goede richting.
Stap 3 - Spring zuinig om met uw
energietoepassingen
Met een kleine moeite spaart u op jaarbasis heel wat
euro’s uit. Zet bijvoorbeeld de thermostaat een graadje
lager. Was uw handen met koud in plaats van warm
water …
Hou bovendien uw energieverbruik in de gaten en laat
uw verwarmingstoestel regelmatig onderhouden en
afregelen.
Stap 4 - Gebruik hernieuwbare energie
Wilt u een extra inspanning leveren voor het milieu?
Kies dan ‘groene’ toepassingen die gebruik maken van
hernieuwbare energie.
13 % Warm water
5 % Verlichting
4 % Wassen en drogen
5 % Koelen en vriezen
Zuinig verwarmen betekent niet dat u kou moet lijden.
Integendeel! Met een moderne verwarmingsinstallatie
en enkele eenvoudige maatregelen, kunt u aanzienlijk
besparen, terwijl het toch behaaglijk warm blijft.
In deze brochure vindt u allerlei interessante weetjes en
nuttige tips die u, zonder grote inspanningen, aan een
lagere energiefactuur helpen.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
5

Warmtewinsten en
warmteverliezen
Elke woning kent zowel warmtewinsten als warmteverliezen.
Pas wanneer de verliezen groter zijn dan
de winsten, moet u verwarmen. Even kijken waar u
warmte kunt winnen en verliezen.
Warmtewinsten
U staat er misschien niet bij stil, maar in een huis waar
wordt geleefd, komt regelmatig warmte vrij. Denk maar
aan koken, strijken, douchen, enzovoort. Ook aanwezige
personen, verlichting en huishoudapparaten geven warmte
af. De zon zorgt nog eens voor extra
warmtewinst, wat mooi meegenomen
is tijdens de tussenseizoenen en de
winter. Kies daarom voor een zongerichte
oriëntatie van de leefruimte. Hou er
tenslotte rekening mee dat een degelijke
isolatie van uw woning noodzakelijk is om
elke warmtewinst binnen te houden.
Extreem energiezuinig en toch comfortabel bouwen?
Het kan en het hoeft niet veel duurder te zijn. Een
woning die zó goed is geïsoleerd en slim wordt
geventileerd dat er nauwelijks verwarming nodig is,
noemt men een ‘passiefhuis’.
Dankzij een compact ontwerp, doorgedreven isolatie,
luchtdichte afwerking, gebalanceerd ventilatiesysteem
met warmterecuperatie en een zongerichte oriëntatie,
heeft een passiefwoning zowel in de winter als in de
zomer een aangenaam binnenklimaat.
Het totale energieverbruik van een passiefhuis
is gemiddeld 75 % lager dan een traditionele
nieuwbouwwoning. Voor uw verwarming verbruikt u
nauwelijks 15 kWh/m² per jaar, wat overeenstemt met
1,5 m³ aardgas per m² vloeroppervlakte.
Meer informatie over het passiefhuisconcept vindt u
onder meer op www.passiefhuisplatform.be
6 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
Warmteverliezen
Passiefhuis: kampioen in warmtewinsten
Wanneer het buiten kouder is dan binnen, stroomt er
onvermijdelijk warmte naar buiten via ramen, muren, dak,
vloer en spreken we over warmteverliezen. Naarmate uw
woning compacter is gebouwd en beter is geïsoleerd, kunt
u die warmteverliezen beperken.
Compact bouwen betekent dat u de contactoppervlakte
met de buitenomgeving zoveel mogelijk beperkt. Hoe
minder raakvlakken met de buitenomgeving, hoe minder
warmteverliezen en hoe kleiner uw energieverbruik.
De tabel op pagina 7 geeft gemiddelde waarden weer.
Bij elk type van bebouwing bestaan nog onderlinge
verschillen, afhankelijk van de compactheid. Zo is een
kubusvormige woning (met één of twee
verdiepingen) energie-efficiënter dan een
balkvormige woning (bungalow zonder
verdiepingen).
Een gelijkaardig onderscheid is er voor
appartementen. Een dakappartement
(met vier buitenmuren) zal meer
warmteverliezen hebben dan een
appartement (met twee buitenmuren),
gelegen tussen het gelijkvloers en de
hoogste verdieping.
Bron: Passiefhuis Platform vzw

Type bebouwing
Raakvlakken met buitenomgeving
(basis: geen kelder)
Gemiddeld
energieverbruik
per jaar
Open (vrijstaande woning) 4 buitenmuren + dak + vloer 23 690 kWh
Halfopen (tweewoonst) 3 buitenmuren + dak + vloer 20 807 kWh
Gesloten (rijwoning) 2 buitenmuren + dak + vloer 19 837 kWh
Appartement 1, 2, 3 of 4 buitenmuren
+ dak (voor de hoogste verdieping)
+ vloer (voor het gelijkvloers)
13 784 kWh
Bron: Bouwwijzer
Ook het gebruikte isolatiemateriaal en de luchtdichte
afwerking hebben een invloed op warmteverliezen. De
warmtedoorgangscoëfficiënt of U-waarde (uitgedrukt
in W/m²K) van de verschillende constructiedelen speelt
hierbij een belangrijke rol. Hoe lager de U-waarde van dak,
buitenmuren, ramen en vloer, hoe beter die de warmte
binnenhouden.
Laat een warmteverliesberekening
maken
Laat eerst een warmteverliesberekening maken vóór
u verwarmingstoestellen gaat kiezen. De berekening
gebeurt op basis van de oppervlakte van de buitenschil,
het aantal ramen, het globale isolatiepeil van de woning,
de U-waarden van dak, buitenmuren, ramen en vloer, de
oriëntatie van het gebouw, enzovoort.
Als het totale warmteverlies van uw woning gekend is,
kunt u een ketel kiezen met het juiste vermogen: net groot
genoeg om toch voldoende warmte af te geven.
Weetje
Waarlangs gaat de warmte in een
niet-geïsoleerde woning verloren?
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
7

Zuinig verwarmen met aardgas
Als kandidaat-bouwer of verbouwer vraagt u zich
natuurlijk af welke verwarmingsbron u een maximum
aan comfort en een minimum aan energieverbruik kan
bieden. Aardgas is hierbij een terechte keuze.
Waarom voor aardgas kiezen?
Kiezen voor aardgas heeft een waaier van voordelen. We
sommen ze voor u op:
Lekker warm comfort
Een aardgasvlam is zeer precies regelbaar. De ingebouwde
voelers van aardgastoestellen werken uiterst nauwkeurig.
Kamer per kamer bekomt u exact de gevraagde
temperatuur.
Zuinig, dus goedkoper
Moderne aardgastoestellen met hoog rendement
verbruiken minder. Daarnaast hebt u het voordeel van
gespreide betaling van uw energiekosten.
Makkelijk te plaatsen
Een aardgasketel kunt u gemakkelijk plaatsen op de
zolder, in de garage, in de berging … Voor gesloten ketels
volstaat zelfs een keukenkast. De toevoer van lucht en
de afvoer van verbrandingsgassen kunnen, afhankelijk
van het toestel, via een bestaande schoorsteen of via een
muurdoorvoer.
8 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
Weinig onderhoud
In Vlaanderen bent u wettelijk verplicht om uw
aardgasinstallatie om de twee jaar te laten nakijken.
Een goed onderhouden ketel verbruikt minder aardgas en
gaat langer mee.
Aardgas vormt bij de verbranding geen roet. Dat is niet
alleen belangrijk voor het onderhoud van uw schoorsteen,
maar ook voor uw gezondheid en voor het milieu.
Veilig
Met aardgas speelt u op veilig. Het is niet zelfontbrandend:
er is een hittebron nodig van meer dan 650 °C om het
te laten ontbranden. Aardgas is ook niet giftig. Een
bijkomende waarborg zijn de kwaliteitslabels HR+ of HR
TOP, die aangeven dat de ketel beantwoordt aan alle
reglementaire voorschriften die in België van toepassing
zijn.
Milieusparend
Aardgas stoot bij de verbranding minder CO 2 uit dan
andere fossiele brandstoffen. Dankzij het ondergronds
transport van aardgas is er geen vervuiling door het
vrachtverkeer. Ook het grondwater en de bodem blijven
schoon, want u hoeft aardgas niet op te slagen in een
opslagtank.
Nog geen aardgasaansluiting?
• Ga na of er een aardgasnet in uw buurt ligt
• Zoek een installateur en kies uw toestellen
• Contacteer Eandis voor uw aansluiting en kies een
aardgasleverancier. (zie ook pagina 29)
• Geniet vanaf dan van alle voordelen van aardgas

Verwarmingssystemen op aardgas
Verwarmen met aardgas kan op twee manieren: ofwel
met een centrale verwarmingsinstallatie ofwel decentraal
met aparte kachels. Voor beide systemen staat een hoog
rendement garant voor een forse energiebesparing.
Keurmerken en labels
Om u te helpen bij uw ketelkeuze, met garantie op
kwaliteit, rendement en veiligheid, zijn verschillende labels
in het leven geroepen.
Kwaliteitslabels
• HR + staat voor ‘hoog rendement’.
Hoogrendementsketels halen een rendement van
maximum 92 %. Dat wil zeggen dat er weinig van de
geproduceerde warmte verloren gaat. Ze zijn standaard
uitgerust met een pompschakeling, die ervoor zorgt dat
de restwarmte in de ketel naar de radiatoren gaat, ook
al is de brander uitgeschakeld.
• HR TOP wordt toegekend aan condensatieketels. Ze
zijn het meest energiezuinig en halen een rendement tot
109 %. Dat komt onder meer doordat ze ook warmte
terugwinnen die anders via de schoorsteen verloren
gaat.
Veiligheidslabels
• Het Europese CE-keurmerk heeft betrekking op de
veiligheid. Alle aardgasketels die in ons land worden
verkocht, moeten een CE-markering dragen.
• Het Belgische keurmerk BGV wordt toegekend
aan materiaal voor een gasinstallatie, zoals kranen
en leidingen. Het geeft aan dat de materialen
beantwoorden aan de technische normen en veilig zijn.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
9

Centrale aardgasverwarming
Steeds meer woningen beschikken over
centrale verwarming op aardgas. Zo’n
cv-installatie bestaat uit een ketel met
brander, een expansievat, een circulatiepomp,
regelapparatuur, leidingen en
verwarmingselementen. Of u nu voor
radiatoren, convectoren of vloerverwarming
kiest, centrale verwarming op
aardgas is een verantwoorde keuze.
Naast het grote comfort, krijgt u een
hoog warmterendement en bespaart u
flink wat energiekosten.
Werking van een centrale
verwarmingsinstallatie
Het principe is eenvoudig. De brander in de ketel (1) warmt
het water op en de circulatiepomp (2) stuwt het warm
water door de leidingen (3) naar de verwarmingselementen
(4). De elementen geven warmte af in de verschillende
woonruimten en het afgekoelde water stroomt terug naar
de ketel waar het opnieuw wordt opgewarmd.
Het expansievat (5) dient om het extra volume, dat
ontstaat door uitzetting van verwarmd water, op te vangen.
De regelapparatuur (6) ten slotte schakelt de brander tijdig
aan en uit.
Een centrale verwarmingsinstallatie kan, mits de nodige
uitrusting, perfect worden gecombineerd met de
verwarming van uw sanitair water (zie pagina 23).
➄
➀
10 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
➁
➂
➅
➃ ➃

Warmteproductie
Warmte voor uw woning kunt u onder
meer produceren met een ketel of met een
warmtepomp.
Is uw ketel al een dagje ouder? Dan doet u
er goed aan om die te vervangen. Maar welk
toestel kiest u het best?
Aandachtspunten bij de selectie van een
nieuwe ketel
Ga voor een hoog rendement
Wilt u fors besparen op uw energiefactuur, kies dan voor
een condensatieketel, dé prestatiekampioen. Hij behaalt
een rendement van meer dan 100 % op de calorische
onderwaarde van het aardgas. Zijn rendement ligt zo’n
11 % hoger dan bij een gewone hoogrendementsketel.
Op de website www.aardgas.be vindt u een opsomming
van aardgasketels met HR TOP- en HR + -label.
Het ketelrendement wordt in België uitgedrukt t.o.v. de
calorische onderwaarde.
In de brander van de ketel worden aardgas en lucht
omgezet in rookgassen. De warmte die daarbij vrijkomt,
noemt men de ‘calorische bovenwaarde’. Vóór de
jaren ‘80, toen er nog geen condensatieketels op
de markt waren, beschouwde men de warmte die
vrijkwam bij condensatie als ‘verloren’. Daarom heeft
men de ‘calorische bovenwaarde’ verminderd met de
condensatiewarmte en zo de ‘calorische onderwaarde’
gedefinieerd. Voor aardgas is de calorische onderwaarde
ongeveer 11 % lager dan de bovenwaarde.
Kies een ketel met modulerend vermogen
Oude ketels kunnen enkel aan- en uitschakelen. Efficiënter
zijn de tweetrapsketels, met twee vermogenstanden
(laag/hoog). Hedendaagse ketels hebben meestal een
modulerend vermogen. Dat wil zeggen dat ze zich
traploos aanpassen aan de warmtevraag. Is er weinig
verwarming nodig, dan werken ze op een laag pitje, tot
op 20 tot 30 % van hun totaalvermogen. Komt er meer
vraag naar warmte, dan steken ze automatisch een tandje
bij. Ze werken bijzonder zuinig in combinatie met een
weersafhankelijke regeling en thermostaatkranen.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
11

Let op het elektriciteitsverbruik van de
circulatiepomp
Bij de meeste
bestaande cv-ketels
(ouder dan vijf jaar)
werkt de
circulatiepomp dag
en nacht. Met een
verbruik van 300 tot
450 kWh per jaar, is ze
veruit de belangrijkste
‘verborgen’
stroomverbruiker. Laat daarom de circulatie-pomp sturen
door een thermostaat met pomp-schakelaar, zodat ze
enkel werkt wanneer het nodig is. Op die manier bespaart
u al gauw 200 tot 250 kWh per jaar.
Nog beter is een ‘hoogefficiënte pomp’, kortweg HEP
genoemd. Dankzij de specifieke constructie en regeling
verbruikt ze ruim 60 % minder elektriciteit dan een
standaard circulatiepomp (zie ook pagina 16).
Wand- of vloerketel
Afhankelijk van de beschikbare ruimte, kunt u kiezen voor
een vloermodel of een wandmodel.
• Een vloerketel plaatst u, zoals de naam het zegt, op de
grond. Hij neemt meer plaats in dan een wandketel en
heeft vaak ook een groter vermogen. Bij nieuwe ketels
zijn circulatiepomp en expansievat meestal ingebouwd.
12 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
• Een wandketel hangt u gewoon tegen een muur,
zoals een warmwatertoestel. Het expansievat en de
circulatiepomp zijn meestal ingebouwd. Hij is heel
wat compacter en kan vandaag al grotere vermogens
aan, voldoende voor een grote woning. De meeste
wandketels hebben niet noodzakelijk een schoorsteen
nodig. De afvoer van verbrandingsgassen kan soms ook
via een muurdoorvoer.
Met of zonder schoorsteen:
open of gesloten ketel
Vraag eerst advies aan uw aardgasinstallateur over de
mogelijkheden in uw woning.
Een open ketel heeft een schoorsteen nodig om de
verbrandingsgassen af te voeren. Elk open aardgastoestel
is voorzien van een afvoerbeveiliging om terugslag van
verbrandingsgassen te verhinderen. Voor een goede
werking van de ketel en voor de veiligheid, is in de stookruimte
een constante luchtaanvoer nodig. Zorg dus voor
luchtroosters die niet afsluitbaar en voldoende groot zijn.
Een gesloten ketel heeft geen klassieke schoorsteen
nodig. Een doorvoer door de gevel of het dak volstaat.
Bij nieuwbouw of renovaties met bouwvergunning is de
plaatsing ervan streng gereglementeerd, onder meer om
rookhinder voor buren te voorkomen.
De rookgasafvoer en de aanvoer van verse lucht gebeuren
langs hetzelfde kanaal (concentrisch = buis in buis). De
ruimte tussen binnen- en buitenbuis dient voor de aanvoer
van verse buitenlucht. De binnenbuis dient voor de afvoer
van de verbrandingsgassen.
Zo’n gesloten systeem is zuiniger en veiliger omdat een
optimale verbranding wordt verkregen.

Condensatieketel op aardgas: de beste keuze
Is uw oude ketel aan vervanging toe? Dan kunt u met
een condensatieketel op aardgas tot 40 % energie
besparen. Hij biedt een pasklare oplossing, zowel voor
nieuwbouw als voor bestaande woningen. Zijn rendement
ligt gemiddeld 11 % hoger dan dat van een conventionele
aardgasketel. U herkent een condensatieketel aan het label
HR TOP.
Welk type condensatieketel kiest u?
Win advies in bij uw aardgasinstallateur of surf naar
de ‘Ketelkiezer’ van www.aardgas.be. Die webmodule
begeleidt u bij uw keuze uit alle condensatieketels op
aardgas.
Hoe werkt een condensatieketel?
Bij de verbranding van aardgas komt waterdamp vrij, die
nog veel warmte bevat. Het is precies díe warmte, die
een condensatieketel recupereert en het hoge rendement
levert. In plaats van de nog warme verbrandingsgassen via
de schoorsteen te laten ontsnappen, worden ze afgekoeld
via een warmtewisselaar.
Door diezelfde warmtewisselaar stroomt immers het
retourwater van de radiatoren of de vloerverwarming,
waarvan de temperatuur lager is dan
58 °C.
Daardoor gaat de in de rookgassen
aanwezige waterdamp condenseren
en neerslaan in de warmtewisselaar
tot een vloeibare toestand. Bijgevolg
is de temperatuur van de rookgassen
aanzienlijk lager.
De teruggewonnen warmte kan op
haar beurt het retourwater van de
radiatoren voorverwarmen.
verbrandingsgassen
Vervang uw oude ketel door een condensatieketel
en bespaar tot 40 %.
warmtewisselaar
condensatieketel
uitstoot 2%
verwarming
radiatoren en convectors ...
recuperatie
11%
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
13

Hoe haalt u het hoogste rendement uit uw
condensatieketel?
We helpen u graag op weg met enkele tips waarmee u
zoveel mogelijk rendement haalt uit uw condensatieketel:
• Isoleer uw dak, buitenmuren, vloer en ramen, evenals
de cv-leidingen in niet-verwarmde ruimten.
• Kies het juiste ketelvermogen, afgestemd op
het volume van de te verwarmen ruimten en de
isolatiegraad van uw woning. Hou eventueel ook
rekening met uw warmwaterproductie. Hoe beter het
vermogen is afgestemd op uw specifieke situatie, hoe
efficiënter uw energiegebruik.
• Kies bij nieuwbouw of renovatie voor vloerverwarming
of voor LT- (Lage Temperatuur) radiatoren die evenwel
voldoende groot zijn zodat ze tijdens het stookseizoen
bij een permanente lage keteltemperatuur toch nog
voldoende warmte afgeven.
• Kies een modulerende condensatieketel met
weersafhankelijke regeling en/of met modulerende
thermostaat. Die past zijn vermogen traploos aan
volgens de vraag.
• Kies een slimme temperatuurregeling. Met een
programmeerbare kamerthermostaat en afzonderlijke
thermostaatkranen op uw radiatoren kunt u de
temperatuur in elke kamer optimaal regelen.
14 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
Extra technische tip
Om optimaal te condenseren, moet de retourwatertemperatuur
onder de 58 °C blijven. Dat kan met een
instelling van de keteltemperatuur van 65 °C of lager. Bij
een retourwatertemperatuur beneden 55 °C komt een
condensatieketel pas echt tot zijn recht.
Laat uw ketel dus afstellen op een zo laag mogelijke
keteltemperatuur. Ook door de circulatiepomp wat lager
af te stellen, krijgt het verwarmingswater meer tijd om
zijn warmte af te geven. Daardoor is het retourwater
kouder en neemt de kans op condenseren toe.
Installatie van een condensatieketel
Laat uw nieuwe ketel enkel door een specialist installeren.
Op www.lne.be vindt u een lijst van erkende technici,
gerangschikt volgens postnummer. Kiest u voor een
‘Cerga-installateur’ dan vindt u de lijst daarvan op
www.aardgas.be (zie ook pagina 26).
• Bij nieuwbouw stelt de plaatsing van een condensatieketel
geen probleem. In een bestaande woning bekijkt u
de mogelijkheden best eerst met een vakman.
• Voor de aan- en afvoerkanalen wordt de condensatieketel
verbonden met een speciale concentrische
dubbelwandige buis. De buitenste opening dient om
lucht aan te zuigen, de binnenste buis om rookgassen
af te voeren. Dat kan zowel via een bestaande schouw
als met een opening via dak of buitenmuur.
• Een condensatieketel vereist ook een afvoer voor het
condenswater. Dat mag via de gewone afvoerleiding
naar de riolering. Indien er geen riolering in de buurt is,
wordt een condensaatpomp geplaatst.

Hoogrendementsketel
Wanneer een condensatieketel niet in aanmerking komt,
bijvoorbeeld in sommige appartementen of wanneer
bestaande radiatoren onvoldoende groot zijn, dan kiest u
best voor een aardgasketel met het kwaliteitslabel HR + .
HR staat voor hoog rendement, hoewel dit aanzienlijk lager
ligt dan bij een condensatieketel. Het betekent dat in zo’n
ketel relatief weinig energie verloren gaat: hoogstens 14 %
van de geproduceerde warmte.
Hoe werkt een HR-ketel?
Een hoogrendementsketel onderscheidt zich van een
gewone aardgasketel door extra isolatie en door speciale
regelsystemen die de brander en de circulatiepomp sturen.
Hij werkt met een variabele watertemperatuur die wordt
geregeld in functie van de buitentemperatuur. Bovendien
produceert een hoogrendementsketel enkel warmte
op het moment dat door de kamerthermostaat warmte
wordt gevraagd. De circulatiepomp zorgt ervoor dat de
restwarmte in de ketel nog wordt doorgestuurd naar de
radiatoren als de brander al is uitgeschakeld.
Warmtepomp
Hebt u bouwplannen en zoekt u een zuinig en milieuvriendelijk
alternatief voor een verwarmingsketel? Of is een
aardgasaansluiting in uw straat (nog) niet mogelijk? Dan is
een warmtepomp misschien iets voor u.
Warmtepompen halen gratis warmte uit grondwater,
bodem of lucht. Ze werken op elektriciteit of op aardgas,
maar springen daar heel zuinig mee om. Sommige
elektrische warmtepompen produceren tot vijfmaal meer
warmte dan ze stroom verbruiken. En het rendement van
gasgestookte warmtepompen ligt tot 30 % hoger dan
de beste HR-ketels. Hoe lager de temperatuur die de
warmtepomp moet afgeven, hoe hoger het rendement.
Daarom werkt een warmtepomp het best in combinatie
met Lage Temperatuur Verwarming, zoals vloer- of
muurverwarming, of met voldoende gedimensioneerde
radiatoren.
Hoe werkt een warmtepomp?
Het werkingsprincipe van een warmtepomp kunt u het
best vergelijken met dat van een koelkast. Een warmtepomp
gebruikt hernieuwbare energie uit de omgeving van
uw woning. Om warmte uit de natuur te onttrekken en in
de woning af te geven, wordt een koudemiddel gebruikt
dat warmte kan transporteren. Meer informatie over de
werking en de verschillende soorten warmtepompen leest
u in onze brochure ’De warmtepomp’.
Microwarmtekrachtkoppeling
Warmtekrachtkoppeling (WKK) is een slimme manier om
gelijktijdig warmte en elektriciteit te produceren en wordt
nu reeds toegepast in bedrijven.
Past men WKK toe in woningen, dan spreekt men
over microwarmtekrachtkoppeling (M-WKK) of microcogeneratie.
Daarvoor werden speciale verwarmingsketels
ontworpen met de bedoeling om brandstof niet alleen te
gebruiken voor het verwarmen van de woning en eventueel
het verwarmen van sanitair water, maar om tegelijkertijd
elektriciteit op te wekken. Daardoor zal een woning
minder elektriciteit moeten afnemen van het net. Om een
maximale hoeveelheid elektriciteit aan te leveren, moet de
M-WKK-installatie zo veel mogelijk draaien. Dat betekent
dat de warmtebehoefte vrij hoog moet zijn. Het systeem
wordt dan ook aanbevolen bij renovaties. De warmtevraag
ligt daar immers doorgaans hoger dan bij nieuwbouw. In
lage-energiewoningen heeft de installatie weinig zin.
Hoe werkt een micro-WKK?
De micro-WKK is een ketel met ingebouwde Stirlingmotor.
Mechanische energie wordt omgezet in elektriciteit.
De warmte die bij die transformatie vrijkomt, wordt
gerecupereerd en benut voor de verwarming van de
woning en het sanitair warm water.
Een warmtepomp werkt het best in combinatie met vloerverwarming.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
15

Warmteverdeling
Bij centrale verwarming vormen de ketel en de
verwarmingselementen een gesloten systeem. Ze zijn
met elkaar verbonden door leidingen. Een elektrisch
aangedreven circulatiepomp zorgt ervoor dat het
water door heel het systeem circuleert.
Circulatiepomp
Een circulatiepomp pompt het warme ketelwater via de
leidingen naar de radiatoren en het afgekoelde retourwater
terug naar de ketel. Bij standaard circulatiepompen zonder
regeling, gebeurt dat aan een vast toerental. Ook wanneer
radiatorkranen worden gesloten, blijft de circulatiepomp op
volle toeren draaien, met als gevolg een overtollige druk in
de leidingen en nutteloos energieverbruik.
Kies daarom voor een hoogefficiënte circulatiepomp,
ook HEP of Energy+ pomp genoemd. Door de traploze
elektronische regeling worden drukregelaars overbodig
en kunt u fors besparen op het energieverbruik. Vanaf
2013 zijn frequentiegestuurde circulatiepompen trouwens
verplicht, ingevolge een Europese richtlijn.
De tabel hieronder toont het verschil. Na een levensduur
van 15 jaar bespaart u met een hoogefficiënte
circulatiepomp tot 360 euro ten opzichte van een
circulatiepomp zonder pompregeling.
Type
circulatiepomp
16 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
Klassieke
pomp zonder
regeling
Hoogefficiënte
pomp
(Energy+)
Kostprijs
aankoop
150 € 300 €
Aantal draaiuren 5 500 u 5 500 u
kWh-prijs
Gemiddeld
0,20 € 0,20 €
afgenomen
vermogen
60 W 20 W
Elektrisch verbruik
per jaar
330 kWh 110 kWh
Energiekost per jaar 66 € 22 €
Totaal kosten na 15 j. 990 € 630 €
Verwarmingsleidingen
De cv-leidingen verbinden de ketel met alle radiatoren.
Voor de aanleg ervan bestaan diverse mogelijkheden:
• Een tweepijpsysteem wordt het meest toegepast en
bestaat uit een aanvoerleiding en een retourleiding. Elke
radiator wordt op beide leidingen aangesloten. Later
kan er makkelijk nog een radiator worden bijgeplaatst.
Bij nieuwbouw worden de radiatoren vaak aangesloten
op een meervoudige verdeler (collector). Iedere radiator
heeft dan een eigen aanvoer- en retourleiding. Daardoor
is de temperatuur van het aangevoerde water voor elke
radiator ongeveer gelijk.
• Bij een éénpijpsysteem worden de radiatoren in serie
geschakeld op één ringleiding waarop zowel de
aanvoer als de retour van elke radiator is aangesloten.
Bijgevolg ontvangt de laatste radiator water dat in de
vorige radiatoren reeds een deel van de warmte heeft
afgegeven. Hij geeft bijgevolg minder warmte af dan
de eerste radiator en moet dus groter zijn om dezelfde
temperatuur te bereiken. Het is moeilijker om later een
radiator bij te plaatsen.
Warmteverliezen tijdens de distributie kunt u tot een
minimum herleiden door:
• de lengte van de cv-leidingen zo kort mogelijk te
houden
• alle cv-leidingen, kranen en pompen in onverwarmde
ruimten goed te isoleren.

Warmteafgifte
Een efficiënte warmteafgifte in uw woning is mogelijk
door warmtestraling, door convectie of via warmeluchtcirculatie.
Verkiest u radiatoren of convectoren?
Of liever vloerverwarming of luchtverwarming? We
geven u een overzicht van de mogelijkheden, samen
met hun voor- en nadelen.
Stralingswarmte
Iedereen kent de weldoende warmte van zonnestralen.
Ze verwarmen het voorwerp, de massa waarop ze vallen,
dus ook ons lichaam, en die stralen op hun beurt de
warmte verder uit. In uw woning geven radiatoren en
vloerverwarming, net zoals de zon, stralingswarmte af.
Radiatoren
Radiatoren zijn nog steeds de populairste verwarmingselementen.
Een klassieke radiator geeft zijn warmte af door
straling én convectie. Een goede verhouding hiervan geeft
net dat comfortabel gevoel en de mogelijkheid om kamers
snel op te warmen.
Radiatoren bestaan uit één of meer panelen. Vaak
zijn tussen de panelen nog ribben aangebracht om
de warmteafgifte te verhogen. Een radiatortype 21
bijvoorbeeld is uitgerust met twee panelen waartussen
één geribde laag. Het eerste cijfer verwijst naar het aantal
panelen, het tweede cijfer duidt het aantal geribde lagen
aan.
De behaaglijke stralingswarmte van een radiator wordt
afgegeven door de met warm water gevulde panelen. Een
‘Low H 2O-radiator’ bevat minder water en is gemaakt van
speciale materialen, waardoor hij sneller opwarmt en de
warmte nog beter afgeeft.
Voordelen radiatoren
• groot warmtecomfort
• zelfs na het uitschakelen van de kamerthermostaat,
blijven radiatoren nog lang warmte afgeven
• via thermostaatkranen is de temperatuur in elke kamer
afzonderlijk regelbaar
• perfect combineerbaar met een condensatieketel, op
voorwaarde dat de radiatoren voldoende groot zijn
• keuze uit verschillende materialen (plaatstaal, aluminium,
gietijzer), kleuren en design.
Nadelen radiatoren
• nemen plaats in; beperken de meubelinrichting.
TIP !
Haal het maximum uit uw radiatoren
• Ontlucht regelmatig uw radiatoren
• Plaats er geen meubels voor en vermijd
overgordijnen tot op de grond
• Ontstof ze regelmatig
• Leg nooit linnen te drogen op een radiator
• Plaats geen radiator voor een glasoppervlak
• Breng achter de radiator aluminiumfolie aan,
vooral op niet-geïsoleerde buitenmuren.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
17

Vloerverwarming
De Romeinen wisten al dat vloerverwarming bijzonder
comfortabel was. Daarom lieten ze warme lucht of warm
water circuleren onder de vloeren van hun villa’s.
Vandaag wordt dit verwarmingssysteem nog steeds
toegepast, hoewel de techniek intussen is verfijnd. Bij
vloerverwarming op aardgas stroomt lauwwarm water
door een buizennet in de vloer. De hele vloer straalt
warmte uit. Omdat de watertemperatuur - door de grote
oppervlakte - lager is dan bij radiatoren, ligt het rendement
van de installatie hoger. Vloer- of muurverwarming werkt
het best in combinatie met een condensatieketel of een
warmtepomp.
De vloer zelf vergt natuurlijk een degelijke isolatie waardoor
de totale dikte groter is dan bij een gewone vloer.
Nat of droog systeem
• Bij een ‘nat systeem’ worden de buizen rechtstreeks in
de natte chapelaag gelegd. Een nat systeem is enkel
mogelijk als minstens 12 cm vloerhoogte is voorzien
om leidingen (elektriciteit, water), isolatie, uitvulchape,
vloerverwarming en vloerbedekking te plaatsen. In een
nieuwbouw kan dit makkelijker worden gerealiseerd.
• Bij een ‘droog systeem’ worden voorgevormde
isolatieplaten van geëxpandeerd polystyreen
(piepschuim) gebruikt. Daarin komen goten van
gegalvaniseerd metaal of aluminium waarin de
verwarmingsbuizen worden gelegd. Ten slotte zorgt
een warmtegeleidende afdekplaat voor een perfecte
warmteverdeling.
Dankzij de voordelen van de droge vloerverwarming,
wordt dit systeem meer een meer toegepast. Niet
alleen de opwarmingstijd is korter, ook de vereiste
hoogte van de vloeropbouw is kleiner. Dat maakt
droge vloerverwarming ook interessant voor sommige
renovatieprojecten.
18 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
Voordelen vloerverwarming
• dankzij de lagere watertemperatuur heeft vloerverwarming
het beste rendement en is perfect te
combineren met een condensatieketel op aardgas
• een aangename vloertemperatuur van 24 °C is ruim
voldoende, zeker in een goed geïsoleerde woning
• betere warmteverdeling in de leefruimten waardoor een
temperatuurverlaging met ± 2 °C mogelijk is zonder
comfortverlies
• vrijwel geen luchtverplaatsing en dus minder
stofverplaatsing
• meer inrichtingsmogelijkheden: meubelen vinden overal
een plaats; ramen kunnen tot op de grond komen.
Nadelen vloerverwarming
• hou rekening met een tragere opwarming: de ketel dient
’s morgens vroeger in werking te worden gesteld om het
warm te hebben bij het ontbijt
• op koude winterdagen kan bijverwarming met
radiatoren nodig zijn
• bij renovatieprojecten is een aangepaste isolatie
noodzakelijk om koudebruggen te vermijden.

Convectiewarmte
Convectie is gewoon een moeilijk woord voor het
fenomeen dat warme lucht stijgt en koude lucht daalt.
Convectie wordt het best gezien als een luchtstroming.
De warmte van een convector is niet rechtstreeks voelbaar
zoals de warmte van een radiator, maar bereikt ons
onrechtstreeks met de kamerlucht als transportmiddel.
Convectoren
Een convector heeft onderaan een koperen buis waar het
warme water van de centrale verwarming doorstroomt. Die
buis is omgeven door een warmtewisselaar van aluminium
lamellen.
Low-H 2O-convectoren zijn vervaardigd uit warmtegeleidende
materialen zoals aluminium en koper en
bevatten slechts één tiende van de waterinhoud. Ze
zorgen voor een snellere warmteafgifte, een betere
warmtespreiding en meer energiebesparing.
Hoe werkt een convector?
De omgevingslucht wordt langs onder aangezogen en via
de warmtewisselaar verwarmd. Door het convectieprincipe
ontstaat een sterk opstijgende stroom van hete lucht. Bij
sommige modellen zorgt een ingebouwde ventilator ervoor
dat de lucht nog sneller in de ruimte wordt verspreid.
Onderaan de convector ontstaat een onderdruk die nieuwe
koudere lucht aanzuigt om op haar beurt te worden
verwarmd.
De nieuwe generatie convectoren werkt eveneens in
combinatie met lage keteltemperaturen, dus ook met een
condensatieketel.
TIP !
Laat uw convectoren maximaal renderen
Een convector is omsloten door een mantel die de
‘schoorsteen’ vormt. Wordt het schoorsteeneffect
gehinderd, dan krijgt u rendementsverlies.
• Zorg voor een vrije ruimte onder het
verwarmingslichaam: daar wordt de lucht
aangezogen en opgewarmd.
• Bovenaan moet voldoende opening zijn om de
verwarmde lucht ongehinderd te laten circuleren.
Voordelen convectoren
• verwarmen sneller de ruimte dan radiatoren
• energiebesparend als u Low-H2O-convectoren kiest die
op lage watertemperatuur werken
• lichter en compacter dan radiatoren
• plint- en wandconvectoren passen discreet in elk
interieur.
Nadelen convectoren
• geen homogene warmteverdeling: bovenaan warmer
dan onderaan
• in vergelijking met vloerverwarming en radiatoren koelt
de ruimte na uitschakeling snel af en geniet u niet
van restwarmte. Geen restwarmte betekent wel een
voordeel als plots de zon schijnt: de leefruimte wordt
niet oververhit
• meer stof in huis door de luchtverplaatsing.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
19

Luchtverwarming
Luchtverwarming is verwarming en ventilatie in één.
Vooral in goed geïsoleerde woningen is dit centrale
verwarmingssysteem ideaal.
Hoe werkt het?
Luchtverwarming is gebaseerd op een constante
luchtcirculatie door het hele huis, waarbij lucht wordt
aangezogen, gefilterd, opgewarmd door een aardgasketel
en daarna via weggewerkte kanalen over de verschillende
kamers verspreid. De warmteafgifte gebeurt via roosters in
de muur, de vloer of het plafond.
Er zijn twee systemen:
• Bij een direct systeem wordt lucht rechtstreeks
opgewarmd in een daarvoor geschikte (condenserende)
aardgasketel. Dit is de snelste en meest gebruikte
techniek.
• Bij een indirect systeem zorgt warm water, op
temperatuur gebracht door de cv-ketel, voor de
opwarming van de lucht in een verwarmingsbatterij,
ingebouwd in het systeem.
Voordelen luchtverwarming
• korte opwarmtijd
• permanente ventilatie. Geen apart ventilatiesysteem
nodig, dus kostenbesparend
• steeds zuivere (gefilterde) lucht, goed voor mensen met
allergie- of astmaklachten
• energiezuinig dankzij condenserende (HR TOP)
luchtverwarmingsketel
• goed te combineren met warmteterugwinning: een
ingebouwde warmtewisselaar kan 90 tot 95 % van de
afgevoerde warmte recupereren om nieuwe lucht te
verwarmen
• geen storende leidingen en radiatoren, dus ruimtewinst
en grotere vrijheid van inrichten.
Nadelen luchtverwarming
• regelmatig onderhoud en vervanging van de filters
• enkel toe te passen bij nieuwbouw of volledige
renovatie: de luchtkanalen worden in de vloer en tussen
de wanden weggewerkt
• meer stof in huis door de luchtverplaatsing.
20 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming

Temperatuurregeling
Het brein achter een zuinige verwarmingsinstallatie
is een goed regelsysteem. Dat zorgt ervoor dat uw
ketel steeds voldoende, maar geen overtollige warmte
produceert. Kamerthermostaat, thermostaatkranen
en weersafhankelijk gestuurde ketelregelaar
slaan daarvoor de handen in elkaar. Een goede
temperatuurregeling betekent zowel een besparing in
energiekosten als een verbetering van uw comfort.
Een ideale temperatuur in elk
woonvertrek
Aanbevolen stand
thermostaatkraan
Leefruimte, keuken,
studeerkamer …
20 °C 3
Badkamer, douche 22-24 °C 3 / 3,5 / 4
Slaapkamers 16-18 °C 2 / 2,5
Werkplaats 16 °C 2
Gang, trap, WC …
Ruimten die u
16 °C 2
vorstvrij wilt houden
(bv. garage)
5 °C ✱
Kamerthermostaat
Een gewone kamerthermostaat staat in verbinding met uw
verwarmingsketel en reageert wanneer het binnen te warm
of te koud is. Bij een te lage temperatuur laat hij de ketel
opstarten, bij voldoende warmte legt hij de ketel stil. We
spreken dan over een aan/uit-regeling.
Meestal is de kamerthermostaat gekoppeld aan een klok,
waardoor u de gewenste dag- en nachttemperatuur kunt
programmeren. U kunt hem zó instellen dat hij ’s avonds,
een uurtje vóór u naar bed gaat, automatisch overschakelt
op nachttemperatuur en ’s ochtends, een half uur vóór u
opstaat, op dagtemperatuur.
Een modulerende kamerthermostaat is een stuk efficiënter.
Hij stuurt uw verwarmingsketel rechtstreeks en regelt de
temperatuur van het ketelwater. Optioneel kunt u ook een
buitenvoeler aansluiten, zodat u een weersafhankelijke
regeling krijgt.
Een modulerende thermostaat werkt enkel in combinatie
met een bijhorende modulerende ketel, zoals een
hoogrendementsketel of een condensatieketel. Die
combinatie zorgt ervoor dat de ketel zo zuinig mogelijk
presteert. Staat de temperatuur ingesteld op bijvoorbeeld
20 °C en duikt ze onder die grens, dan zorgt de
modulerende thermostaat voor de gewenste temperatuur
met een zo laag mogelijk ketelvermogen.
Een gewone thermostaat daarentegen zal ook de
gevraagde temperatuur bereiken, maar met een ketel die
op vol vermogen draait. U kunt dit best vergelijken met
autorijden in de stad (vaak stoppen en terug optrekken
= gewone thermostaat) of op de autosnelweg (continu
rijden en lichtjes versnellen of vertragen = modulerende
thermostaat).
Thermostaatkranen
Thermostaatkranen zijn onmisbaar voor een energiezuinige
verwarmingsinstallatie. Ze regelen de temperatuur
kamer per kamer. De werking ervan is zeer eenvoudig.
Dankzij een ingebouwd mechanisme of een inwendige
voeler, opent en sluit de kraan automatisch om een
stabiele temperatuur in de kamer te bewaren. Als er
bijvoorbeeld extra zonnewarmte binnenkomt, dan zal
de thermostaatkraan in die ruimte geheel of gedeeltelijk
sluiten.
Plaats geen thermostaatkranen in de leefruimte waar de
kamerthermostaat zich bevindt. Ze kunnen elkaar immers
tegenwerken. Wanneer de kamerthermostaat een hogere
temperatuur vraagt dan de thermostaatkraan, zal de kraan
zich dichtzetten en staat de ketel voor niets te draaien.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
21

Hoe warm waar?
Gebruik thermostaatkranen op een doordachte manier
door het cijfer correct in te stellen. In slaapkamers, hal en
gang is stand 2 voldoende, terwijl in de leefruimten stand 3
ideaal is. Welke temperatuur komt overeen met welk cijfer
op de kraan? Onderstaande tabel toont een richtlijn, die
kan afwijken afhankelijk van het merk.
… geeft volgende
Cijfer op de kraan …
temperatuur in °C (*)
✱ 7
1 12
2 16
3 20
4 24
5 open kraan
(*) afhankelijk van het merk
Buitenvoeler
Bij een klassieke warmteregeling wordt uw ketel
aangestuurd door de kamerthermostaat. De verwarming
voor de hele woning hangt dus af van de temperatuur in
de woonkamer.
Veel ketels bieden de mogelijkheid om een buitenvoeler
aan te sluiten. De buitenvoeler is een klein doosje dat best
in de schaduw tegen de noord- of noordwestgevel wordt
geplaatst (onder de dakgoot bijvoorbeeld). Hiermee wordt
de buitentemperatuur permanent gemeten en uw ketel
zodanig gestuurd dat hij onder alle klimaatsvoorwaarden
op de laagst mogelijke watertemperatuur werkt.
Bij een weersafhankelijke regeling horen ook
thermostaatkranen op de radiatoren. Ze maken het
mogelijk maximaal te profiteren van gratis zonnewarmte en
sluiten de radiator af, van zodra de gewenste temperatuur
is bereikt.
22 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
TIPS !
• Hang geen gordijnen of kledingstukken over een
thermostaatkraan. Ze ontregelen de ingebouwde
warmtevoeler.
• Zet de kraan nooit op stand 5 om het sneller warm
te krijgen. Met stand 3 gaat het even snel en u
verspilt geen overtollige energie.
• Zet tijdens de zomermaanden uw thermostaatkranen
op stand 5. Zo verhindert u dat ze bij het begin van
het stookseizoen kunnen blokkeren.

Centrale aardgasverwarming
in combinatie met sanitaire
warmwaterproductie
In vele woningen levert de centrale verwarmingsketel
ook het sanitair warm water. Een aardgasketel die
zowel instaat voor verwarming als voor warm water is
een combiketel.
Neemt u vaak een bad, dan is het debiet belangrijk, terwijl
bij douches de temperatuur constant moet blijven. In
de keuken hebt u dan weer kleine hoeveelheden warm
water op hogere temperatuur nodig. Afhankelijk van de
warmwaterbehoeften en het gewenste comfort kunt u
kiezen voor een toestel met geïntegreerde doorstromer
en/of ingebouwde voorraadboiler.
Verwarmt u reeds met aardgas, dan is de productie van
sanitair warm water met aardgas voordeliger dan met
elektriciteit. Voor een gemiddeld warmwaterverbruik
van 3 000 kWh per jaar betaalt u met aardgas 180 euro
en met elektriciteit 570 euro. Een cv-gekoppelde boiler
opwarmen duurt 15 tot 20 minuten, terwijl een elektrische
voorraadboiler opwarmen meerdere uren vergt.
Doorstromer
Doorstromers zijn het zuinigst. Een doorstromer
verwarmt pas water als u het nodig hebt. Het debiet,
m.a.w. de hoeveelheid warm water die per minuut wordt
aangemaakt, hangt af van het vermogen. Als u op
verschillende aftappunten tegelijk warm water wenst, kiest
u beter voor een krachtiger doorstromer met een hoger
warmwaterdebiet.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
23

Voorraadboiler
Grotere boilers met een inhoud van 150 tot 200 liter
zorgen voor een groot debiet en een maximaal comfort.
Bij dit systeem stroomt het warme ketelwater door een
ingebouwde boilerspiraal en warmt het water op. Wanneer
de temperatuur in de boiler te laag wordt, slaat de ketel
aan en wordt de hele watervoorraad weer opgewarmd tot
de gewenste temperatuur.
Combinatie doorstromer en kleine
voorraadboiler
Dankzij een combiketel met ingebouwde compacte boiler
van ongeveer 50 liter, tapt u bij een grotere vraag zowel
warm water van de doorstromer als van de boiler. Is de
boiler leeg, dan tapt u met een kleiner debiet, maar valt u
niet zonder warm water.
24 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
Zonneboiler
Een aardgasketel in combinatie met een zonneboiler?
Het kan!
Zonnecollectoren zetten zonlicht om in warmte, waardoor
u gemiddeld tot 1 500 kWh per jaar bespaart. Een correct
afgestelde zonneboiler levert tot 50 % gratis energie voor
uw sanitair warm water. Als de opwarming door de zon
onvoldoende is, zorgt uw aardgasketel voor de nodige
bijverwarming.
Voor een doorsnee gezin van vier personen is een
collectoroppervlakte nodig van ongeveer 4,2 m 2.

Decentrale aardgasverwarming
In woningen waar geen centrale verwarming aanwezig
is, zijn aardgaskachels een uitstekend alternatief,
vooral in kleine huizen en appartementen. Elke kamer
kan er afzonderlijk en snel mee worden verwarmd.
Maar ook in woningen met centrale verwarming,
kunnen ze uitstekende diensten bewijzen. Als bijverwarming
in de tussenseizoenen bijvoorbeeld. Of als
inbouwhaard met een hoog rendement die verwarming
en vlammenspel combineert.
Werking van de aardgaskachel
Een gaskachel of gashaard produceert zelf warmte
en heeft dus geen cv-ketel nodig. Met één druk op de
knop schakelt u het toestel aan of uit. Warmte geven ze
af door convectie en/of door straling. De ingebouwde
thermostaat zorgt ervoor dat het toestel zichzelf uitschakelt
als de ruimte voldoende warm is. Voorziet u in meerdere
kamers een aardgaskachel, dan kunt u via een centrale
stuureenheid de temperatuur ook kamer per kamer
regelen.
Kachels met waakvlam hebben een ingebouwde veiligheid
die de gastoevoer automatisch onderbreekt als de
waakvlam per ongeluk zou doven. Andere gaskachels
werken met elektronische ontsteking.
Vaak worden kachels of inbouwhaarden uitgerust met
een ventilator. Die zorgt ervoor dat de opgewekte warmte
sneller in de ruimte wordt verspreid en het dus sneller
warm aanvoelt.
Muur- of schoorsteenaansluiting
Een eerste keuze die u kunt maken is die tussen een open
of gesloten systeem. Beide systemen zijn verkrijgbaar in
vrijstaande of ingebouwde uitvoering.
Aardgaskachels met een schoorsteenaansluiting zijn van
het open type. Een open kachel (of toestel type B) haalt
zijn zuurstof uit de ruimte waar het is opgesteld en stuurt
zijn verbrandingsgassen langs de schoorsteen naar buiten.
Zorg steeds voor voldoende aanvoer van verse lucht (bv.
via roosters in de deur). Sinds 1996 zijn open gaskachels
uitgerust met een thermische terugstroombeveiliging (ttb)
die mogelijke terugslag van rookgassen verhindert.
Met een gesloten kachel (of toestel type C) hebt u
veel minder energieverlies. Deze toestellen hebben een
gesloten verbrandingscircuit en halen hun zuurstof uit de
buitenlucht. Voor deze toestellen hebt u geen schoorsteen
nodig. Een muurdoorvoer volstaat. Gesloten kachels
kunnen probleemloos worden opgesteld in elke ruimte
met een vrije buitenmuur, behalve in slaapkamers of
badkamer. Ze zijn altijd aangesloten op een concentrische
buis, waarvan het binnenste deel zorgt voor de afvoer van
rookgassen en het buitenste voor de aanvoer van verse
lucht, die op die manier een beetje wordt voorverwarmd.
Hoogrendementskachels
Kies voor aardgaskachels met hoog rendement die het
HR+ label dragen. Ze zijn voorzien van een
thermostatische temperatuurregeling en hebben een
rendement van minstens 85 %. Dat lijkt weinig in
vergelijking met nieuwe cv-ketels, maar de vrijgekomen
energie wordt volledig gebruikt voor het opwarmen
van de ruimte. Bij aardgaskachels hoeft u immers geen
rekening te houden met stilstand- en leidingverliezen,
energieverbruik van pompen, enz.
Kachels met een zichtbare vlam blijven populair, maar ook
andere modellen leveren een aangename, energiezuinige
warmte. U vindt ongetwijfeld een toestel dat in uw interieur
past.
Bent u op zoek naar een geschikte hoogrendementskachel,
die past in uw interieur? Neem alvast een kijkje op
www.aardgas.be. Via de knop ‘Toestelkiezer’ selecteert
u ‘individuele verwarming’ en kunt u meteen een toestel
kiezen.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
25

Onderhoud
Het onderhoud van uw cv-ketel is een wettelijke
verplichting waar u zelf alle baat bij hebt. Niet alleen
bespaart u energie, u zorgt er ook voor dat uw woning
steeds comfortabel warm blijft, zonder risico’s voor uw
veiligheid of gezondheid. Daarnaast draagt u bij aan
een beter leefmilieu.
Aardgasketel
Regelmatig nazicht en onderhoud van uw aardgasketel
staan garant voor een jarenlang hoog rendement. Die
kleine investering verlaagt uw energieverbruik met 3 tot
5 % en verlengt de levensduur van uw ketel.
Wanneer een onderhoudsbeurt?
Verwarmingsinstallaties op stookolie en vaste brandstof
vereisen een jaarlijkse onderhoudsbeurt. Aardgasketels
moet u slechts tweejaarlijks laten nakijken. De meest
geschikte periode voor dit onderhoud is het voorjaar en
de zomer. Zo komt u op een koude winterdag nooit voor
verrassingen te staan.
Wie mag uw ketel onderhouden?
Laat uw ketel enkel onderhouden door een erkend
technicus. Hij doet dat onder optimale voorwaarden
van vakmanschap en veiligheid. Op de website van de
Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en
Energie (www.lne.be) vindt u een lijst van erkende technici,
gerangschikt volgens postnummer en bedrijf. Kiest u voor
een ‘Cerga-installateur’, dan vindt u de lijst daarvan op
www.aardgas.be.
Wat houdt zo’n onderhoud in?
De technicus voert onder meer een rookgasanalyse
uit met rendementsmeting, zorgt voor ontstoffing en
reiniging van de luchtaanzuigopeningen, branderbedden
en warmtewisselaar. Hij zal ook de druk checken en
de trekkracht van de schoorsteen controleren bij open
toestellen.
Het onderhoud van een cv-ketel valt ten laste van de
gebruiker. Bij huurwoningen is dat de huurder.
Vraag steeds attesten en factuur
Na elke onderhoudsbeurt zal de technicus u een
reinigingsattest afleveren en een verbrandingsattest met de
gemeten parameters van de rookgassen.
Als huurder bezorgt u daarvan een kopie aan de eigenaar.
Bewaar steeds de laatste twee attesten.
26 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
Schoorsteen
Aardgas is de meest schone fossiele brandstof. De
rookgassen zijn zuiverder dan die van andere brandstoffen
en bij normale verbranding ontstaat geen roet. Enkel
open aardgasketels en open aardgaskachels hebben een
schoorsteen nodig.
Waarop letten?
Wanneer u een nieuwe schoorsteen laat bouwen, hou dan
rekening met een aangepaste doorsnede in functie van het
aantal aan te sluiten aardgastoestellen en hun vermogen.
De binnenkant van de schoorsteen wordt afgewerkt in
onbrandbaar materiaal. Voor een condensatieketel is een
speciale concentrische dubbelwandige buis vereist.
Een schoorsteen moet ook hoog genoeg zijn. Hij steekt
boven de dakhelling uit en boven andere hindernissen in
de buurt, om terugslag van rookgassen te voorkomen.
Let op: een dampkap of een open haard mag u nooit
aansluiten op het afvoerkanaal van een aardgastoestel.
Periodiek onderhoud
In Vlaanderen bent u verplicht om de schoorsteen te laten
vegen bij het tweejaarlijks onderhoud van uw aardgasketel.
Voor dit periodiek onderhoud schakelt u een erkend
schoorsteenveger in.
Ook wanneer u overschakelt van stookolie op aardgas,
laat u eerst uw schoorsteen grondig reinigen.

Slimme besparingstips
Hoe bespaart u op uw verwarmingsbudget, zonder
comfort in te leveren? We zetten u graag op weg met
enkele nuttige tips. Sommige tips zijn zonder veel
moeite te realiseren en geven onmiddellijk resultaat.
Andere tips zorgen ervoor dat u ook op langere termijn
energie bespaart.
Tips om uw verwarmingskosten te
verlagen
• Isoleer uw dak.
Warme lucht stijgt, ook in uw woning. Isoleer dus in de
eerste plaats het dak of de zoldervloer.
• Kies voor superisolerende beglazing.
Hoogrendementsglas isoleert vijf tot zes maal beter
dan enkel glas en twee tot drie keer beter dan gewoon
dubbel glas.
• Vermijd vochtigheid.
In een vochtig huis moet u meer stoken! Zorg voor
voldoende ventilatie, zodat vochtige lucht wordt
afgevoerd.
• Sluit ramen en deuren als de verwarming werkt.
Laat tijdens het stookseizoen geen deuren openstaan,
ook geen binnendeuren. Zet liever de verwarming lager
dan een raam te openen.
• Stel de thermostaat overdag in op 20 ° i.p.v. 21 °C.
U bespaart gemiddeld 7 % brandstof voor verwarming,
of zo’n 40 euro per jaar.
• Zet ’s avonds de verwarming op nachtstand,
een uurtje voor u naar bed gaat. Het huis koelt immers
niet meteen af.
• Zet de verwarming lager bij afwezigheid.
Gaat u het huis uit, zet de verwarming wat lager. Bij
lange afwezigheid kunt u de thermostaat op 6 °C
zetten. Het huis blijft dan vorstvrij.
• Stook niet of nauwelijks in weinig gebruikte ruimtes.
Zet de thermostaatkraan op de laagste stand (✱). Zo
houdt u de kamer vorstvrij en bespaart u tot 20 euro per
jaar.
• Dek radiatoren en convectoren nooit af.
Het belemmert de warmteafgifte en u verspilt u energie.
Plaats ook geen kast of zetel voor een radiator.
• Hou convectoren stofvrij.
Reinig regelmatig uw convectoren met een stofzuiger,
want stof vermindert de warmteafgifte.
• Gebruik tochtstrips.
Maak kieren en spleten onder deuren dicht met
tochtstrips. Eén meter tochtstrip zorgt voor een
besparing van ongeveer 10 euro per jaar.
• Plaats isolatiefolie tussen buitenmuur en radiator.
Breng radiatorfolie aan met de spiegelende zijde naar
de radiator toe. Die folie kan het rendement van de
radiator met 5 tot 10 % verhogen. Per m2 folie bespaart
u ± 7 euro per jaar.
• Vermijd elektrische bijverwarming.
Elektrische vuurtjes zijn energieverslinders.
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
27

Tips voor een hoger rendement
van uw verwarming
• Vervang uw oude ketel door een HR TOP ketel.
Met een condensatieketel (HR TOP) verdient u uw
investering na relatief korte tijd terug.
• Kies het juiste ketelvermogen.
Een verwarmingsketel met een te groot vermogen is
duurder in aankoop en heeft een hoger energieverbruik.
Voor de verwarming van een doorsnee nieuwe woning
moet een ketel van 10 kW kunnen volstaan (sanitair
warm water niet inbegrepen).
• Installeer een modulerende kamerthermostaat.
Hij kan het ketelvermogen optimaal aanpassen aan de
warmtevraag.
De watertemperatuur van uw aardgasketel wordt dan
hoger of lager in functie van de warmtebehoefte. Dat
noemt men glijdende of modulerende ketelsturing.
• Let op het energielabel van de circulatiepomp.
Kies voor een hoogefficiënte circulatiepomp met
Energy+-label. Door de elektronische regeling verbruikt
ze tot 60 % minder energie dan een standaard pomp.
• Doof de waakvlam tijdens de zomer.
Hebt u nog een ketel met waakvlam? Schakel het
toestel dan uit in de zomer of wanneer u langere tijd
afwezig bent en draai de gaskraan dicht.
• Vermijd bij een condensatieketel zoveel mogelijk
mengpunten.
Om de rookgassen te laten condenseren, hebt u
immers water met een lage retourtemperatuur nodig.
Mengpunten tussen vertrekkend water en retourwater
drijven de temperatuur juist op.
• Beperk de lengte van uw cv-leidingen.
Hou bij (ver)bouwplannen rekening met een doordacht
leidingschema voor uw centrale verwarming. Hoe korter
het leidingcircuit, hoe minder warmteverliezen.
• Isoleer leidingen in niet-verwarmde ruimten.
Buisisolatie zorgt ervoor dat de leidingen van uw
centrale verwarming en warm water bijna 80 % minder
warmte verliezen. Ze is goedkoop en makkelijk zelf aan
te brengen. Eén lopende meter buisisolatie van 24 mm,
doet uw jaarlijkse aardgasfactuur met 8,50 euro slinken.
• Installeer thermostaatkranen.
Vervang de kranen van uw radiatoren door
thermostaatkranen. Zo kunt u de temperatuur kamer
per kamer regelen. Ze laten u toe rekening te houden
met bijvoorbeeld gratis zonnewarmte.
Opgelet: installeer geen thermostaatkranen in de ruimte
waar uw kamerthermostaat werd geplaatst.
28 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
• Beperk het temperatuurverschil tussen dag- en
nachtstand.
Programmeer uw kamerthermostaat overdag
bijvoorbeeld op 20 °C en ’s nachts op 16 °C. Als u uw
huis ’s nachts te sterk laat afkoelen, is er ‘s morgens
veel meer energie nodig om het weer warm te krijgen.
• Ontlucht regelmatig uw radiatoren.
Na zekere tijd kunnen uw radiatoren lucht bevatten en
worden ze niet volledig warm. Daarom ontlucht u ze
best bij het begin van het stookseizoen. Zo verhoogt u
het rendement en bespaart u energie.
- Schakel eerst de kamerthermostaat uit zodat de ketel
niet in werking kan treden.
- Wacht minstens een uurtje om de luchtbellen naar
boven te laten trekken. Begin met de radiatoren die
zich op de laagste verdieping bevinden (ongeacht
waar de ketel staat) en eindig met de radiatoren op
de bovenverdieping.
- Draai met een ontluchtingssleutel het kraantje open
dat zich bovenaan elke radiator bevindt. Sluit het
kraantje wanneer er water uitstroomt.
- Vul eventueel water bij als de druk daalt. Overschrijd
nooit de maximumdruk die op de drukmeter in het
rood staat vermeld.
Moet u te vaak ontluchten, laat dan de oorzaak
opsporen.

Nog geen aardgasinstallatie in uw woning ?
Hebt u nog geen aardgas in huis? Geen
nood, alle informatie over een nieuwe
aansluiting vindt u op onze website.
Samengevat gaat u als volgt te werk:
Ga na of er een aardgasnet in uw buurt ligt
Als u niet zeker bent of er aardgas ligt in uw straat, neem dan contact met Eandis via
078 35 35 34, of loop even binnen in één van de klantenkantoren (adressen en openingsuren
op bladzijde 31). Nog makkelijker: op www.eandis.be > Klant > Aansluitingen > Aansluitbaarheid
vindt u een overzicht per gemeente, straat en huisnummer van de woningen of percelen die langs
het aardgasnet liggen.
Zoek een installateur en kies uw toestellen
Voor de binneninstallatie vindt u vast een aardgasinstallateur in uw buurt. Hij kan u ook adviseren
welke toestellen en apparaten het meest geschikt zijn voor uw woning. Niet alleen voor de
verwarming, maar ook voor andere toepassingen, bijvoorbeeld voor warm water, koken of een
linnendroger op aardgas.
Contacteer Eandis voor uw aansluiting en kies een
aardgasleverancier
Terwijl uw installateur de binneninstallatie voorziet, vraagt u de gasaansluiting aan bij Eandis.
Wij zorgen voor uw aansluiting op het aardgasnetwerk en zullen uw meter openen. Aardgas
aankopen doet u bij de leverancier van uw keuze. Meer informatie vindt u in onze brochure
‘Aansluiting op het distributienet aardgas lage druk’. U kunt ze aanvragen op ons algemeen
nummer of downloaden van onze website.
Geniet vanaf dan van alle voordelen van aardgas
Aardgas staat garant voor comfort en is een voordelige en milieusparende brandstof. Kiezen voor
aardgas is daarom een terechte keuze én een keuze voor de toekomst.
Veel succes!
U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
29

Klantenkantoren
30 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
Dit zijn de adressen van onze klantenkantoren, gerangschikt naar postcode:
• 1500 Halle, Louis Vanbeverenstraat 27
• 1800 Vilvoorde, Toekomststraat 38
• 2018 Antwerpen, Appelmansstraat 12-14
• 2100 Antwerpen (Deurne), Merksemsesteenweg 233
• 2220 Heist-op-den-Berg, Boudewijnlaan 20
• 2300 Turnhout, Koningin Elisabethlei 38
• 2440 Geel, Dokter Van de Perrestraat 218
• 2500 Lier, Kantstraat 6
• 2800 Mechelen, Elektriciteitstraat 70
• 2960 Brecht, Lessiusstraat 18
• 3012 Leuven (Wilsele), Aarschotsesteenweg 58
• 8000 Brugge, Scheepsdalelaan 56
• 8400 Oostende, Hendrik Serruyslaan 66 - 68
• 8500 Kortrijk, Meensestraat 91
(Vanaf 19 april 2012: President Kennedypark 12, 8500 Kortrijk)
• 8630 Veurne, Ieperse Steenweg 1
• 8800 Roeselare, Meensesteenweg 5
• 8900 Ieper, Stationsstraat 39
• 9000 Gent, Sint-Pietersnieuwstraat 62
• 9100 Sint-Niklaas, Heistraat 88
• 9160 Lokeren, Oud-Strijderslaan 3
• 9300 Aalst, Dendermondsesteenweg 75A
(Vanaf midden 2012: Industrielaan 2, 9320 Erembodegem)
• 9500 Geraardsbergen, Kaai 15
• 9600 Ronse, Zonnestraat 55
• 9800 Deinze, Gentpoortstraat 20
• 9900 Eeklo, Molenstraat 58
Openingsuren
Maandag: van 8.30 tot 12 uur en van 12.30 tot 16 uur.
Dinsdag: van 14 tot 18 uur.
Woensdag: van 8.30 tot 12 uur.
Donderdag: van 8.30 tot 12 uur en van 12.30 tot 16 uur.
Vrijdag: van 8.30 tot 12 uur en van 12.30 tot 16 uur.
Voor meer info, surf naar www.eandis.be.

U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
31

9010088 - Februari 2012 - v.u. : Luc Desomer, Communicatie en Public affairs Eandis - Brusselsesteenweg 199, 9090 Melle - Gedrukt op milieuvriendelijk papier
32 U gaat (ver)bouwen? Kies de juiste verwarming
• Algemeen nummer 078 35 35 34
Op dit nummer kunt u terecht voor :
- vragen over nieuwe aansluitingen
- verzwaren van aansluitingen, verplaatsen en
vervangen van meters
- vragen over de opneming van meterstanden
- vragen over rationeel energiegebruik
- vragen over budgetmeters en de dienstverlening
van de sociale leverancier.
- melden van klachten
(bij voorkeur via www.eandis.be > Over Eandis >
Opmerkingen of klachten melden)
Het nummer is iedere werkdag bereikbaar van
8 uur tot 20 uur en op zaterdag van 9 uur tot 13 uur.
• Gasreuk
Dit nummer om een gasreuk te melden is altijd bereikbaar.
Oproepen worden prioritair behandeld.
0800 65 0 65
• Storingen en defecten
Op dit nummer kunt u terecht om storingen of
defecten op het elektriciteits- of aardgasnet te melden.
Het nummer is altijd bereikbaar.
078 35 35 00
• Doven en slechthorenden
Doven en slechthorenden kunnen gasreuk, storingen
en defecten melden via sms-codebericht naar
Meer info op www.eandis.be
0477 77 70 80
• Defecte straatlampen - www.straatlampen.be
Een defecte straatlamp ? Geef de adresgegevens
van de paal door (via telefoon of website)
en het defect wordt zo snel mogelijk hersteld.
0800 6 35 35
• Ombudsdienst
De Ombudsdienst is iedere werkdag bereikbaar
van 8 uur tot 20 uur en op zaterdag van 9 uur tot 13 uur.
U kunt ook schrijven of mailen via de website:
- Ombudsdienst Eandis, Postbus 60, 9090 Melle
- www.eandis.be > Over Eandis > Ombudsdienst Eandis
0800 6 00 01
• Website
www.eandis.be
Nuttige contacten