Mynekomplas Maaseik - Agentschap voor Natuur en Bos

Visstandonderzoek en voorstellen
voor het visstandbeheer op de
Mynekomplas in Maaseik.
Eindrapport
Opdrachtgever: Agentschap voor Natuur en Bos
Koningin Astridlaan 50, 3500 Hasselt
10 februari 2010
Centrum voor Milieukunde (CMK)
Universiteit Hasselt | Campus Diepenbeek
Agoralaan, gebouw D | BE-3590 Diepenbeek
T +32 (0)11 26 83 34 | F +32 (0)11 26 83 01 | alain.devocht@uhasselt.be

Documenttitel Visstandonderzoek en voorstellen voor het
visstandbeheer op de Mynekomplas in
Maaseik.
Soort document Eindrapport
Projectnaam Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
Opdrachtgever Vlaamse overheid, Agentschap voor Natuur
en Bos
Financiering Vlaamse overheid, Agentschap voor Natuur
en Bos, Visserijfonds
Verantwoordelijke bij opdrachtgever Bart Denayer (ANB-Limburg)
Auteur De Vocht A
Adres auteurs Universiteit Hasselt
Centrum voor Milieukunde
Onderzoeksgroep Milieubiologie
Agoralaan, Gebouw D
3590 Diepenbeek
alain.devocht@uhasselt.be
Wijze van citeren De Vocht, A. 2010. Visstandonderzoek en
voorstellen voor het visstandbeheer op de
Mynekomplas in Maaseik. Studie uitgevoerd
in opdracht van het Agentschap voor Natuur
en Bos.

Inhoud
INHOUD......................................................................................................................................................... I!
LIJST VAN FIGUREN.................................................................................................................................. III!
LIJST VAN TABELLEN ..............................................................................................................................IV!
1! SITUERING EN DOELSTELLING ......................................................................................................... 1!
2! MATERIAAL EN METHODE.................................................................................................................. 3!
2.1! Ligging Mynekomplas in Maaseik .................................................................3!
2.2! Visstandbemonstering .................................................................................4!
2.2.1! Bemonstering .......................................................................................... 4!
2.3! Verwerking ..................................................................................................4!
2.4! Habitatmetingen ..........................................................................................5!
2.4.1! Waterkwaliteit.......................................................................................... 5!
2.4.2! Diepte..................................................................................................... 6!
2.5! Vegetatie .....................................................................................................6!
2.6! Streefbeeld vissoortenassociatie .................................................................6!
3! RESULTATEN...................................................................................................................................... 11!
3.1! Morfologie .................................................................................................11!
3.2! Waterkwaliteit ...........................................................................................15!
3.3! Vegetatie ...................................................................................................16!
3.4! Visbestand.................................................................................................19!
3.4.1! Vangstresultaten .................................................................................... 19!
3.4.2! Soortensamenstelling.............................................................................. 19!
3.4.3! Vangstefficiëntie en populatieschatting van de visgemeenschap in de
oeverzone........................................................................................................ 19!
3.4.4! Lengtefrequentieverdeling ....................................................................... 24!
3.4.5! Visindex ................................................................................................ 26!
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
i

4! TYPERING VISWATERTYPE .............................................................................................................. 27!
5! STREEFBEELD MYNEKOMPLAS ...................................................................................................... 29!
ii
5.1! Morfologie van de Mynekomplas ................................................................29!
5.2! Water- en oevervegetatie in de Mynekomplas ...........................................29!
5.2.1! Zonering van plantengordels .................................................................... 29!
5.2.2! Oeverbeschermende planten.................................................................... 31!
5.2.3! Planten als paaisubstraat......................................................................... 31!
5.3! Streefbeeld visgemeenschap in de Mynekomplas.......................................33!
6! INRICHTINGSVOORSTELLEN EN MAATREGELEN VOOR HET VISSTANDBEHEER.................. 34!
6.1.1! Waterkwaliteit........................................................................................ 34!
6.1.2! Oeverinrichting voor vissen...................................................................... 34!
6.1.3! Paaiplaatsen .......................................................................................... 34!
6.1.4! Visserijbeheer ........................................................................................ 35!
7! CONCLUSIES ...................................................................................................................................... 37!
8! LITERATUUR....................................................................................................................................... 38!
9! BIJLAGEN............................................................................................................................................ 39!
Bijlage 1: Kaarten ..............................................................................................40!
Bijlage 2. Waterkwaliteit gegevens ...................................................................44!
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

Lijst van figuren
Figuur 2.1. Ligging van de Mynekomplas (omcirkeld) in Maaseik (bron: Google maps). .. 3!
Figuur 3.1 Zonering van hogere waterplanten, natte oeverzone (1), zone met
drijfbladplanten (2) en ondergedoken waterplanten (3). ..................................... 11!
Figuur 3.2 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector A (kaart 2). .................................................. 12!
Figuur 3.3 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector A (kaart 2). .................................................. 12!
Figuur 3.4 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector A (kaart 2). .................................................. 13!
Figuur 3.5 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector B (kaart 2). .................................................. 13!
Figuur 3.6 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector B (kaart 2). .................................................. 13!
Figuur 3.7 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector B (kaart 2). .................................................. 13!
Figuur 3.8 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector C (kaart 2). .................................................. 13!
Figuur 3.9 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector C (kaart 2). .................................................. 13!
Figuur 3.10 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector C (kaart 2). ................................................ 13!
Figuur 3.11 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector D (kaart 2). ................................................ 13!
Figuur 3.12 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector D (kaart 2). ................................................ 14!
Figuur 3.13 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector D (kaart 2). ................................................ 14!
Figuur 3.14 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector E (kaart 2). ................................................ 14!
Figuur 3.15 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector E (kaart 2). ................................................ 14!
Figuur 3.16 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector E (kaart 2). ................................................ 14!
Figuur 3.17 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector F (kaart 2). ................................................ 14!
Figuur 3.18 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector F (kaart 2). ................................................ 14!
Figuur 3.19 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector F (kaart 2). ................................................ 14!
Figuur 3.20. Westelijke oever (traject A)................................................................ 16!
Figuur 3.21. Zuidwestelijke oever (traject B). ......................................................... 16!
Figuur 3.22. Zuidelijke oever (traject C). ............................................................... 17!
Figuur 3.23. Oostelijke oever aan de zijde van de Bosbeek (traject D). ...................... 17!
Figuur 3.24. Oostelijke oever met paaiinhammen (traject E). ................................... 17!
Figuur 3.25. Paaiplaats aan de oostelijke zijde van de Mynekomplas (traject E)........... 17!
Figuur 3.26. Noordoostelijke oever (traject F)......................................................... 17!
Figuur 3.27. Eilandje (traject G) ........................................................................... 17!
Figuur 3.28 Lengtefrequentieverdeling van brasem in de Mynekomplas in Maaseik in
2009 ........................................................................................................... 25!
Figuur 3.29 Lengtefrequentieverdeling van snoek in de Mynekomplas in Maaseik in 2009
.................................................................................................................. 25!
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
iii

Figuur 3.30 Lengtefrequentieverdeling van rivierdonderpad in de Mynekomplas in
Maaseik in 2009............................................................................................ 25!
Figuur 3.31 Lengtefrequentieverdeling van snoekbaars in de Mynekomplas in Maaseik in
2009 ........................................................................................................... 25!
Figuur 3.32 Lengtefrequentieverdeling van paling in de Mynekomplas in Maaseik in 2009
.................................................................................................................. 25!
Lijst van tabellen
Tabel 3.1. Waterkwaliteitsgegevens van de Mynekomplas op 5 juli 2009. .................. 15!
Tabel 3.2. Waargenomen plantensoorten op de droge oever rond de Mynekomplas in
Aldeneik (Maaseik). ....................................................................................... 18!
Tabel 3.3.Vangstresultaten per sector en vangstinspanning voor de oeverstroken die met
elektrovisserij werden bemonsterd (Gewicht in g, g < 1 = 0). ............................. 20!
Tabel 3.4. Resultaten van de fuikvangsten op de verschillende tijdstippen van lediging,
Fuik A, B en C; t1: eerste dag, t2: tweede dag, t3: derde dag............................ 21!
Tabel 3.5. Aantal en biomassa van alle gevangen vissen in de Mynekomplas in Maaseik in
2009 (bemonsterde afstand 700 m)................................................................. 23!
Tabel 3.6. Vangstefficiëntie in aantal en gewicht en populatieschatting van de
verschillende vissoorten en de totale visgemeenschap in de oeverzone van de
Mynekomplas in Maaseik in 2009 zowel in aantal, gewicht per kilometer en kg/ha. 23!
Tabel 3.7. IBI, beoordeling en EQR voor de zeven bemonsterde oeverzones in de
Mynekomplas in 2009. ................................................................................... 26!
Tabel 3.8 Beoordeling van de afzonderlijke metrices voor de berekening van de IBI voor
stilstaande wateren in Vlaanderen (MNSTOT: totaal aantal soorten, MANTOL:
gemiddelde tolerantiewaarde, MANTYP: type soorten, MANPIK: snoekrecrutering en
biomassa, MANTEN: Zeeltrecrutering en biomassa, MANBIO: totale biomassa,
MANEXO: gewicht (%) exoten, PISNON: gewichtsratio piscivoren/niet piscivoren). 26!
iv
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

1 Situering en doelstelling
Het hedendaagse visstandbeheer wordt onderbouwd door onderzoek en monitoring. Om
tot een planmatig visstandbeheer te komen zijn gegevens aangaande de visgemeenschap
en het aquatisch milieu onmisbaar. Een oordeelkundige voorstel voor inrichting en
bevissing van de Mynekomplas in Maaseik wordt daarom ook een onderzoek van de
aanwezige visfauna, diepte, waterkwaliteit en vegetatie gebaseerd.
De Mynekomplas in Maaseik is een hengelwater dat door de grindwinning is ontstaan en
in 2007 als openbaar hengelwater werd opengesteld. Deze plas is 3 ha groot en heeft
enkele kleine eilandjes. Bij het ontwerp werd rekening gehouden met mogelijkheden voor
de paai van vissen en de bevisbaarheid vanaf verschillende oevers. De Bosbeek werd
langs deze plas hermeanderend aangelegd zodat ze vrij opzwembaar is vanuit de
Grensmaas. Voordat de definitieve verbinding met de Grensmaas tot stand kwam,
mondde de Bosbeek geruime tijd uit in de Mynekomplas in Maaseik.
Om het vistandbeheer op dit hengelwater te organiseren, dient aan de hand van een
visstandonderzoek een streefbeeld en prioriteiten voor het visstandbeheer op deze
wateren te worden opgemaakt. Vanuit dit streefbeeld kunnen vervolgens maatregelen
genomen worden om een verantwoord en natuurbewust visstandbeheer te voeren.
Het onderzoek heeft tot doel om:
- Een beschrijving te geven van de huidige visgemeenschap;
- Een realistisch streefbeeld (viswatertypologie) op te stellen voor de visfauna;
- Maatregelen t.b.v. het visstandbeheer te formuleren;
- Inrichtingsmaatregelen voor te stellen.
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
1

2 Materiaal en methode
2.1 Ligging Mynekomplas in Maaseik
Het onderzoek werd uitgevoerd op de Mynekomplas in Maaseik. De Mynekomplas is
gelegen ten noordoosten van de gemeente Maaseik in het gehucht Aldeneik en bevindt
zich vlak langs de grensmaas (Figuur 2.1). De Mynekomplas in Maaseik is een
hengelwater dat door de herinrichting van dit voormalig grindwinningsgebied is ontstaan
en in 2007 als openbaar hengelwater werd opengesteld. De plas heeft een totale
oppervlakte van 3 ha. Bij de aanleg werd rekening gehouden met zowel de
bevisbaarheid als naar voortplantingsmogelijkheden van de aanwezige visgemeenschap.
Zo werden langs de noordoostelijke en de zuidwestelijke zijde ondiepe paaiplaatsen
aangelegd. Tussen de Mynekomplas en Heerenlaak is de benedenloop van de Bosbeek
meanderd heraangelegd waardoor de monding in de Maas geen migratiebarrière meer
vormt.
Figuur 2.1. Ligging van de Mynekomplas (omcirkeld) in Maaseik (bron: Google
maps).
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
3

2.2 Visstandbemonstering
2.2.1 Bemonstering
In het onderzoek werd de visfauna van de Mynekomplas bemonsterd met elektrovisserij
in de oeverzone en met behulp van schietfuiken in het open water (Kaart 3). De
bemonsteringen werd uitgevoerd op 3, 4 en 5 juni 2009.
- 7 oeverstroken van telkens 100 m lang en 2 m breed afgevist (successieve (2X)
afvissingen met 1 elektrode)
4
o 2 stroken langs de westoever
o 2 stroken langs de oostoever
o 2 stroken langs de zuidoever
o 1 strook langs het eilandje
- 3 dubbele schietfuiken met hoepeldiameter van 0,8 meter en kuillengte van 4 m
worden verspreid langs de oevers (west-, zuid- en oostoever) geplaatst gedurende 3
dagen en om de 24 uur geledigd..
De elektrovisserij werd uitgevoerd van op een boot of wadend met een elektrovistoestel,
type DEKA 7000 met één anode en één kathode. Er werd gevist met 220-350 V en 4 à 5
A. Om de vangstefficiëntie te bepalen werd van elk traject een tweede afvissing gedaan
voor de eerste gevangen vissen opnieuw werden vrijgelaten.
2.3 Verwerking
Op basis van de bestandopname wordt een overzicht bekomen van de
soortensamenstelling van de visgemeenschap in de Mynekomplas. Na determinatie wordt
de soortensamenstelling bepaald. Per soort en locatie werden de aantallen geteld en alle
vissen gemeten. Van minstens 50 exemplaren per soort werd de lengte en het
individuele gewicht (tot op 1 g) bepaald, zodat de groei (G=aL b ) en conditie (K) kan
worden berekend per vissoort die in voldoende aantallen aanwezig is. Na verwerking
werden de vissen terug vrij gelaten op dezelfde locatie.
De populatieschatting en vangstefficiëntie worden berekend uit de tweevangsten
methode (methode Leslie-Delury). Naast de soortensamenstelling wordt ook per soort de
aanwezige biomassa berekend. De lengtefrequentiedistributie geven aan welke
grootteklasses aanwezig zijn en of natuurlijke rekrutering aanwezig is.
De populatieschatting en vangstefficiëntie worden berekend uit de tweevangsten
methode. Waarbij de populatieschatting wordt berekend als volgt :
N = C1 2 /C1–C2
De vangstefficiëntie wordt berekend uit:
P = C1–C2/C1
C1 en C2 : aantal gevangen vissen tijdens de eerste en tweede bevissing;
N : populatieschatting
p : vangstefficiëntie
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

De opbouw van een populatie van een vissoort kan het eenvoudigst weergegeven worden
door de verdeling van de lengtes van de vis (lengtefrequentiedistributie). Vaak kan men
verschillende jaarklassen herkennen. Het ontbreken van de jongste jaarklassen geeft
aan dat de rekrutering onvoldoende of afwezig is. In andere gevallen kan het ontbreken
van grote exemplaren een indicatie zijn voor ofwel slechte groeicondities of een hoge
sterfte.
Door individuele gegevens over lengte en bijbehorend gewicht te verzamelen kan per
vissoort een lengte-gewichtsrelatie opgesteld worden die aan een standaardgroeinorm
kan worden getoetst (Klein Breteler en de Laak 2003). Hieruit kan de individuele
conditiefactor berekend worden. Een standaardgroeinorm voor pos is niet beschikbaar.
De conditiefactor K’ wordt berekend met de formule (Bagenal 1978):
K’=100*G/L b
Waarbij :
G = gewicht in gram
L = de totale lengte in cm
B = regressiefactor uit de lengte-gewichtrelatie
De relatieve conditiefactor (K”) wordt berekend door het gewicht van de vis te delen door
het verwachte gewicht uit de standaard lengte-gewichtrelatie (normgewicht). Hieruit kan
makkelijk afgeleid worden of de conditie van de vissen in de populatie beantwoordt aan
de norm of niet. Voor de berekening van het normgewicht werd gebruik gemaakt van de
gewone lineaire regressie (Klein Breteler en de Laak 2003).
Op basis van de vangstgevens wordt de visindex of Index van Biotische integriteit (IBI)
berekend. Deze index werd door het INBO ontwikkeld en geoptimaliseerd voor de
Vlaamse binnenwateren. Met de IBI wordt een geïntegreerd beeld verkregen van de
ecologische kwaliteitstoestand van de Mynekomplas. Bij de bepaling van de visindex,
wordt gebruik gemaakt van een adaptatie van de visindex voor de brasemzone,
ontwikkeld door het INBO en de K.U.Leuven (Belpaire et al. 2000).
2.4 Habitatmetingen
2.4.1 Waterkwaliteit
Voor het handhaven van een normale en gezonde visstand is een goede waterkwaliteit
van essentieel belang. De resultaten van de fysico-chemische kwaliteitsbepaling laten toe
uitspraak te doen over de waterkwaliteit. De waterkwaliteit is een zeer complex gegeven
aagenzien een groot aantal parameters een rol speelt.
De volgende variabelen werden tijdens de visstandbemonstering gemeten:
watertemperatuur, pH, geleidbaarheid, zuurstofconcentratie en –verzadiging en het
doorzicht (op Secchi-schijf). Verder werd een waterstaal voor analyse meegenomen. In
dit staal worden ammonium, nitraat, nitriet, orthofosfaat, ijzer en totale hardheid
bepaald. De beschikbare gegevens aangaande de waterkwaliteit (pH, geleidbaarheid,
zuurstofconcentratie, temperatuur) worden verzameld (VMM, PVC, Gemeente).
De resultaten van de fysico-chemische analyse wordt getoetst aan de parameters van de
waterkwaliteitsindex om zo een beter beeld te krijgen van de waterkwaliteit van de
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
5

Mynekomplas. Een 'zeer goede' of 'goede' waterkwaliteit is nodig voor een goed
ontwikkeld visbestand maar dit wil nog niet zeggen het optimaal gewaarborgd is
aangezien andere parameters zoals paaiplaatsen en voedsel ook een rol spelen. De
waterkwaliteitsindex geeft aanwijzingen of de waterkwaliteit voldoende is om visleven toe
te laten. Een 'goede' viswaterkwaliteitsindex betekent dat alle gemeten parameters van
een water, waarden vertonen die gunstig zijn voor het visleven. Bovendien worden de
geanalyseerde parameters ook getoetst aan de basismilieukwaliteitsnormen voor
oppervlaktewater van VLAREM II
2.4.2 Diepte
Van elk onderzocht traject wordt het oeverprofiel op 3 plaatsen opgemeten, de vegetatie
gekarteerd en het substraat bepaald. Met behulp van een echosounder (Aegle Ultra
Classic) wordt de diepte over de volledige plas opgemeten.
2.5 Vegetatie
Op 6 juli werden de verschillen in oevertype en vegetatie opgenomen. De belangrijkste
plantensoorten op de oevers in het water werden genoteerd.
2.6 Streefbeeld vissoortenassociatie
Levensgemeenschappen kunnen op verschillende manieren worden getypeerd, zoals door
de diversiteit aan soorten. Levensgemeenschappen zijn niet discreet maar veranderen in
tijd en plaats onder invloed van veranderende milieuomstandigheden. Populaties (die
levensgemeenschappen vormen) veranderen in functie van de veranderende
milieuomstandigheden. Ondanks deze continue verandering kunnen
levensgemeenschappen worden getypeerd en geclassificeerd. Deze typering en
classificatie is noodzakelijk om werkbaar te zijn maar is geen beschrijving van de
fundamentele structuur van de natuur.
De diversiteit of soortenrijkdom in aquatische ecosystemen is sterk afhankelijk van de
biologische karakteristieken van het biotoop en de menselijke beïnvloeding.
Visserijbiologisch worden verschillende watertypen onderscheiden naargelang van de
dominantie van de specifieke visassociaties. Recent worden vijf verschillende
viswatertypen of visgemeenschappen in ondiepe wateren herkent (Zoetemeyer en Lucas
2001). Voor sterk vervuilde wateren kan een zesde type worden toegevoegd.
Op basis van de omgevingsvariabelen en de resultaten van het onderzoek wordt de
vissoortenassociatie bepaald. De volgende viswatertypes worden in stilstaande wateren
in Vlaanderen en Nederland herkend:
- Baars-blankvoorn viswatertype
De wateren die tot dit type behoren zijn voedselarme wateren met een voedselarme
bodem. Dit type wordt in de alluviale vlakte van de Maas niet verwacht maar jonge,
recent gevormde wateren kunnen een visgemeenschap van dit type bezitten. De initiële
visgemeenschap van de diepere wateren in het winterbed sluit meestal nauw aan bij dit
type van gemeenschap.
6
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

- Rietvoorn-snoek viswatertype
Dit type kwam in Vlaanderen tot het midden van deze eeuw het meest voor. Het zijn
ondiepe, heldere wateren met rijke plantenzones en waarbij ondergedoken waterplanten
een aanzienlijk deel van het bodemoppervlak bedekken (doorzicht 1 m). Het zijn matig
voedselrijke tot voedselrijke wateren.
Deze wateren bevatten een soortenrijk visbestand, gekenmerkt door een natuurlijke
aanwas bij alle soorten. De sleutelsoorten zijn aangepast aan deze vegetatierijke
wateren. Naast rietvoorn, die veel insektenlarven en -poppen van het wateroppervlak en
de waterplanten eet, komt meestal ook zeelt voor, die voor een groot deel hun voedsel
uit de zachte onderwaterbodem halen. Naast deze soorten komen ook meestal
blankvoorn, kroeskarper, vetje, bittervoorn, driedoornige en tiendoornige stekelbaars,
jonge karper en paling voor. De draagkracht kan tot 350 kg/ha bedragen, de snoekstand
is vrij hoog (tot 50 kg/ha). In de riviervalleien zijn het de paleopotamon of de
hoefijzermeren (afgesneden meanders die ver van het eupotamon of de hoofdstroom
liggen) die deze visgemeenschap herbergen.
- Snoek-blankvoorn viswatertype
Dit zijn wateren met nog tamelijk heldere wateren met een vrij rijke oevervegetatie,
maar door het verminderde doorzicht (40-70 cm) zijn de drijfbladplanten schaars en de
onderwaterplanten veel minder abundant. Er is meer ‘open water’ aanwezig maar nog
20 tot 60% is begroeid. In dit type komt meer plantaardig en dierlijk plankton voor.
Deze visgemeenschap komt vaak voor in polderwateren, in afgesloten rivierarmen en
stadsvijvers.
Door de afwisseling van plantenrijke zones en open water komt een zeer gevarieerde
visgemeenschap voor. Vaak is in dit type water de biodiversiteit naar vissoorten het
hoogst. In de ondiepe, begroeide oeverzones komen de plantenminnende vissoorten uit
het Rietvoorn-snoek type voor. In het open water komen soorten uit het Blankvoornbrasem
of Brasem-snoekbaars type voor zoals brasem en pos. Dit type wateren
bevatten een goede visstand met natuurlijke aanwas. Sleutelsoorten zijn blankvoorn,
baars, blei en snoek als roofvis. Door de beperktere schuilmogelijkheden voor jonge
snoek treedt meer kannibalisme op bij snoek en is de predatie op de juveniele
blankvoorn beperkter. Dit geeft samen met een hoger aanbod aan dierlijk plankton
aanleiding tot een grotere populatie aan jonge witvis. De zichtdiepte laat toe dat de
aanwezige soorten op zich plankton bejagen en de grove kieuwzeef laat het uitfilteren
van muggenlarven uit de bodem toe. De bezetting is meestal lager dan 500 kg/ha, doch
naast snoek (max. 50 kg/ha) is ook de snoekbaars reeds aanwezig (max. 10 kg/ha).
Deze wateren vormen een overgangstype naar het volgende watertype.
- Blankvoorn-brasem viswatertype
Dit viswatertype wordt gekenmerkt door troebeler water met een doorzicht dat tussen
april en oktober ligt tussen 40 en 60 cm. In dit watertype komt maar een matige groei
van waterplanten voor. Emergente planten en drijfbladplanten beslaan 10 tot 20 % van
het wateroppervlak. In de zomerperiode kan een massale ontwikkeling van plantaardig
plankton (groenwieren) optreden. Door de aanwezigheid van een lemige of kleiige
ondergrond en slib komen door opwerveling door wind en bodemwoelende vissoorten
meer nutriënten in de waterkolom in de zomerperiode, wat de algenontwikkeling
bevordert. Deze viswatergemeenschap wordt vaak aangetroffen in wateren waar een
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
7

dichtere begroeiing met waterplanten door diverse redenen niet tot stand kan komen.
Vanuit de oeverzone kan de vegetatie zich onvoldoende ontwikkelen.
De visgemeenschap wordt gekenmerkt door de soorten, zoals brasem, blankvoorn en
snoekbaars, die ook in het Brasem-snoekbaars viswatertype voorkomen. Fytofiele
soorten komen nog steeds in beperkte mate voor.
8
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

- Brasem-snoekbaars viswatertype
Dit zijn wateren, gekenmerkt door algenbloei en een schaarse oevervegetatie (doorzicht
10-30 cm). Maximaal 10 % is bedekt met oeverplanten. Door de hoge voedselrijkheid
domineert het plantaardig plankton en permanent of tijdelijk in de zomer kan bloei van
groen- en blauwwieren optreden. De onderwaterbodem levert het gehele jaar door
voedingsstoffen aan de waterkolom. Dit type is kenmerkend voor vele kanalen maar ook
voedselrijke wateren en wateren die effluenten ontvangen of onder invloed staan van
een diffuse aanrijking met nutriënten van omliggende landbouwgebieden.
De visstand wordt overwegend gedomineerd door brasem, terwijl snoekbaars (en soms
pos) de dominerende roofvis is geworden. De soortendiversiteit is in dit type het minst
hoog. Brasem is met zijn fijne kieuwzeef goed aangepast aan dit watertype en kan
efficiënter dan andere soorten plankton of muggenlarven filteren uit het water en de
bodem. Het bodemsubstraat moet in tegenstelling tot het Rietvoorn-snoek viswatertype
uit zeer fijn materiaal bestaan. Brasem en snoekbaars zijn beiden voor hun
voortplanting niet afhankelijk van waterplanten. Snoekbaars is in tegenstelling tot snoek
nog een efficiënte jager in de lichtarme omstandigheden. Door de predatie van
snoekbaars staat de aanwezige blankvoornpopulatie bovendien sterk onder druk. De
biomassahoeveelheid kan varieren tussen 450 en 800 kg/ha.
- Stekelbaars-paling viswatertype
Het zijn hypertrofe, vervuilde wateren die gedomineerd worden door
vervuilingsresistente soorten. De uitgesproken algenbloei (doorzicht minder dan 20 cm)
en de slechte waterkwaliteit zorgen voor regelmatige vissterfte. Zij bevatten een slecht
tot zeer slecht visbestand (minder dan 100 kg/ha), dat dan nog voornamelijk gedragen
wordt door driedoornige of tiendoornige stekelbaars, karper en paling.
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
9

3 Resultaten
3.1 Morfologie
Voor de ontwikkeling van watervegetaties is voornamelijk de taludhelling van de oever
van uitzonderlijk belang. Bij steile taluds krijgen we een zeer smalle begroeide of
begroeibare oeverzone, die slechts bestaat uit een beperkte rietzone. Bij natuurlijke
oevers met flauwe taluds (1/5 - 1/10) gaan de verschillende plantenzones zich optimaal
ontwikkelen.
Door het voorkomen van water- en oeverplanten kan het water in 2 zones opgedeeld
worden :
1. Zone met in de bodem wortelende planten : litoraal (oeverzone)
2. Zone zonder in de bodem wortelende planten: pelagiaal (open water)
De grens tussen beide zones wordt bepaald door de lichtgrens. Waar in het open water
het plantaardig plankton domineert, kan de oeverzone in drie waterplantenzones worden
onderverdeeld (Figuur 3.1).
De hogere waterplanten kunnen we onderverdelen in drie groepen: de emergente of
boven het water uitgroeiende planten (oeverplanten), de drijfbladplanten en de
ondergedoken waterplanten. De emergente planten zoals lisdodde en riet groeien
ongeveer tot op een diepte van 80 cm. Aansluitend op de zone met emergente planten
tot een maximale diepte van ca. 1,2 à 2 m (afhankelijk van de zichtdiepte) komen de
drijfbladplanten voor. Buiten de zone van de drijfbladplanten vinden we, tot de diepte
waarop voldoende licht tot de bodem doordringt, ondergedoken waterplanten.
Figuur 3.1 Zonering van hogere waterplanten, natte oeverzone (1), zone met
drijfbladplanten (2) en ondergedoken waterplanten (3).
De breedte van de vermelde plantenzones in wateren is afhankelijk de vorm (helling) van
de oevertalud en van de zichtdiepte. Is het talud steil en het water troebel, dan zullen
deze zones zeer smal zijn of helemaal niet voorkomen. Vanzelfsprekend zullen ook hier
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
11

de abiotische factoren (waterkwaliteit, bodemsamenstelling) determineren welke soorten
zullen voorkomen en hoe succesvol ze zich zullen ontwikkelen.
Op Figuur 3.2 t.e.m. Figuur 3.19 zijn de oeverprofielen van de verschillende sectoren
weergegeven. Per sector zijn drie oeverprofielen opgemeten. De gemiddelde
hellingsgraad van de oeverprofielen bedraagt 1/3. Een hellingsgraad van 1/3 zorgt voor
voldoende stabiliteit en laat toch een behoorlijke ontwikkeling van een met planten
begroeide zone toe. De dieptemetingen en oeverprofielen zijn opgenomen bij een TAW
van 23,30.
Met behulp van een echosaunder werd de huidige diepte van de Myenkomplas in kaart
gebracht bij een waterpeil van 23,30 TAW. De maximale diepte die in de plas werd
opgemeten bedraagt 3 m (Kaart 1). De gemiddelde diepte bedraagt 1,8 m (st.dev. 0,54).
Vanaf de waterlijn werd het oeverprofiel tot ca. 3,5 meter in het water opgemeten. De
maximale diepte die bereikt wordt bedraagt 84 cm in sector F (3) (Figuur 3.19) waardoor
in al de oevers de verschillende plantenzones zich kunnen ontwikkelen mits voldoende
doorzicht en een geschikt bodemsubstraat aanwezig is. De helling van sector A bedraagt
1/5, van sector B en C 1/4,5, van sector D 1/6 en van sector E en F 1/3,5. Hierdoor is
globaal genomen een zone van 4 m geschikt voor de ontwikkeling van een emergente
oevervegetatie naast een vegetatiegordel op de droge oever.
De schommelingen in het waterpeil vormen echter een bijkomende dynamiek die de
vegetatieve ontwikkeling van de oever zal bemoeilijken.
Figuur 3.2 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector A
(kaart 2).
12
Figuur 3.3 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector A
(kaart 2).
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

Figuur 3.4 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector A
(kaart 2).
Figuur 3.6 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector B
(kaart 2).
Figuur 3.8 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector C
(kaart 2).
Figuur 3.10 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector C
(kaart 2).
Figuur 3.5 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector B
(kaart 2).
Figuur 3.7 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector B
(kaart 2).
Figuur 3.9 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector C
(kaart 2).
Figuur 3.11 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector D
(kaart 2).
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
13

Figuur 3.12 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector D
(kaart 2).
Figuur 3.14 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector E
(kaart 2).
Figuur 3.16 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector E
(kaart 2).
Figuur 3.18 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector F
(kaart 2).
14
Figuur 3.13 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector D
(kaart 2).
Figuur 3.15 Oeverprofiel 2 t.h.v. sector E
(kaart 2).
Figuur 3.17 Oeverprofiel 1 t.h.v. sector F
(kaart 2).
Figuur 3.19 Oeverprofiel 3 t.h.v. sector F
(kaart 2).
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

3.2 Waterkwaliteit
De waterkwaliteitsgegevens worden weergegeven in tabel 3.1. Met uitzondering van
ammoniak en nitriet voldoen al de parameters aan de de basismilieu-kwaliteitsnormen
voor oppervlaktewater. Het ammoniakale-stikstofgehalte van het water bedraagt 0,025
mg/l en het nitriet-stikstofgehalte bedraagt 0,018 mg/l waar de norm resp.

3.3 Vegetatie
In de Mynekom werden geen onderwaterplanten of drijfbladplanten aangetroffen. Alleen
in de paaiinhammen langs de oostelijke en westelijke oever komen waterplanten voor
(Figuur 3.25).
Ook ter hoogte van de waterlijn was op het ogenblik van de opname geen vegetatie
aanwezig (Figuur 3.21, Figuur 3.23). De bemonsterde oeverzones bestonden uit een
stenig substraat zonder vegetatie. Ca. 1 m van de waterlijn verwijderd kwamen planten
voor. De waargenomen plantensoorten in deze zone ter hoogte van de afgeviste
sectoren worden opgelijst in Tabel 3.2. Bij een hogere waterstand in de winter of het
voorjaar kan de aanwezige vegetatie wel als een emergente vegetatie fungeren maar de
soortensamenstelling geeft aan dat het aandeel aan strikte oeverplanten beperkt is en
dat relatief veel ruderale soorten voorkomen (Tabel 3.2). In de zomerperiode heeft de
aanwezige vegetatie op de oevers van de Mynekomplas geen betekenis voor de fytofiele
of juveniele visfauna. Verschillende stroken worden gedomineerd door wilgen (traject A,
C en E). De wilgen stonden tijdens het onderzoek ook boven de waterlijn.
Figuur 3.20. Westelijke oever (traject A). Figuur 3.21. Zuidwestelijke oever (traject
B).
16
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

Figuur 3.22. Zuidelijke oever (traject C). Figuur 3.23. Oostelijke oever aan de zijde
van de Bosbeek (traject D).
Figuur 3.24. Oostelijke oever met
paaiinhammen (traject E).
Figuur 3.26. Noordoostelijke oever (traject
F).
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
Figuur 3.25. Paaiplaats aan de oostelijke
zijde van de Mynekomplas (traject E).
Figuur 3.27. Eilandje (traject G)
17

Tabel 3.2. Waargenomen plantensoorten op de droge oever rond de
Mynekomplas in Aldeneik (Maaseik).
Sector A B C D
18
Bastaardwederik Dauwbraam Grote lisdodde Bijvoet
Kattenstaart Lisdodde Kattenstaart Boerenwormkruid
Moerasvergeet-me-
nietje
Ridderzuring Moerasvergeet-me-
nietje
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
Brandnetel
Ridderzuring Smalle weegbree Penningkruid Brede weegbree
Rood zwenkgras Valse kamille Pitrus Duinriet
Wilg (spec) Vijfvingerkruid Rietgras Gele lis
Wolfspoot Zilverschoon Walstro (spec) Hop
Zilverschoon Watermunt Kattenstaart
Zwarte els Wederik Moerasandoorn
Wilg (spec) Moerasspirea
Zegge (spec) Moeraswalstro
Ridderzuring
Sector E F G Smalle weegbree
Akkerwinde Gele lis Kattenstaart Smeerwortel
Boerenwormkruid Hop Moerasandoorn Tandzaad
Dauwbraam Moerasandoorn Gele lis Vingerkruid
Grote lisdodde Waterpeper Wilg (spec) Watermunt
Grote theunisbloem Wolfspoot Pitrus Waterpeper
Heggenwinde Zilverschoon Oeverzegge Wilde bertram
Hop Juncus spec Wilg (spec)
Kattenstaart Moeraswalstro Wolfspoot
Moerasspirea Wederik Zwarte els
Ridderzuring Watermunt
Tweedelig tandzaad
Valse Kamille
Waterbies
Wilg (spec)
Wolfspoot
Zegge (spec)
Zilverschoon

3.4 Visbestand
3.4.1 Vangstresultaten
De vangstresultaten worden weergegeven in Tabel 3.3 t.e.m. Tabel 3.4. Al de sectoren
(trajecten) werden elektrisch afgevist vanuit de boot met DEKA 7000 (Kaart 3). Het
aantal gevangen vissen wordt per vangstinspanning en sector (ook traject genoemd)
weergegeven.
3.4.2 Soortensamenstelling
In totaal werden 14 vissoorten aangetroffen en 1 rivierkreeft (Procambarus clarkii). Uit
de totale vangstgegevens (Tabel 3.5) blijkt dat de visgemeenschap in de oeverzone in
aantal wordt gedomineerd door paling met 80 %, gevolgd door snoekbaars met 6%.
Daarnaast zijn snoek, rivierdonderpad en brasem met resp. 4, 3, en 2 %. Als grote
roofvissoort is snoekbaars het meest abundant.
In biomassa domineren paling (48%), snoek (33 %), brasem (15%) de visgemeenschap.
In tegenstelling tot snoekbaars zijn van snoek en brasem enkele adulte exemplaren
gevangen waardoor deze soorten een groter gewichtspercentage hebben ten opzichte
van de snoekbaars.
3.4.3 Vangstefficiëntie en populatieschatting van de visgemeenschap in de
oeverzone
De vangstefficiëntie en populatieschatting van de verschillende vissoorten en de totale
visgemeenschap in de oeverzone van de Mynekomplas in Maaseik wordt weergegeven in
Tabel 3.6 De totale bemonsterde lengte bedraagt 700 m, met een bemonsteringsbreedte
van ca. 2,5 m komt dit neer op een oppervlakte van 1750 m 2 . Op basis van de
tweevangstenmethode in de oeverzone wordt de totale visbiomassa geschat op 63 kg/ha.
Van de individuele populaties van baars, bermpje, blankvoorn, kroeskarper,
rivierdonderpad, roofblei kon geen populatieschatting worden gemaakt. De
vangstefficiëntie voor brasem en paling zijn lager dan 0,5. Op basis van deze gegevens
zijn de populatie van paling, snoek, en brasem het grootst (resp. 39; 20; en 9 kg/ha).
De gewichtsverhouding roofvis/witvis bedraagt 1/2,29. In de beoordeling werden snoek
en snoekbaas als roofvis beschouwd. De juveniele pos, baars en paling werden niet als
roofvis meegerekend. Wat naar trofische piramide een oververtegenwoordiging van de
roofvispopulatie zou betekenen (een normale trofische verhouding bedraagt 1/7 tot
1/10). Hierbij speelt waarschijnlijk een overschatting van de roofvispopulatie t.o.v. de
witvispopulatie. Bij de dieptemeting met de echosounder kon worden vastgesteld dat het
grootste deel van de adulte vispopulatie (prooivispopulatie) zich ophield in het diepste
deel van de plas, nabij het eiland. De vangsten in de oeverzone zijn niet representatief
voor de volledige plas en geven vooral aan welke juvenielen aanwezig zijn en welke
soorten zich in de Mynekomplas voortplanten.
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
19

Tabel 3.3.Vangstresultaten per sector en vangstinspanning voor de oeverstroken die met elektrovisserij werden
bemonsterd (Gewicht in g, g < 1 = 0).
sector A sector B sector C
1ste vangst 2de vangst 1ste vangst
2de vangst 1ste vangst 2de vangst
Vissoort Aantal Gewicht Aantal Gewicht Aantal Gewicht Aantal Gewicht Aantal Gewicht Aantal Gewicht Aantal Gewicht Aantal Aantal
3D-Stekelbaars 1 0
Baars 1 34
Bermpje 1 5 1 0
Bittervoorn 3 1
Blankvoorn
Brasem 1 1.536 2 1 2 1
Kroeskarper
Paling 28 240 6 67 33 394 9 100 62 499 60 373 58 484 29 197 80 700
Pos 1 13 3 2
Rivierdonderpad 1 0 2 5 2 8 1 5 6 5
Roofblei
Snoek 17 3319 7 72 1 21
Snoekbaars 2 14 3 16 20 110
Zeelt 5 66 1 8
Totaal 29 240 8 101 56 3.792 19 194 69 2.077 62 381 61 490 32 203 113 818
20 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
sector D sec
1ste vangst
2de vangst
1ste vangst
sector E sector F sector G Totaal
1ste vangst 2de vangst 1ste vangst 2de vangst 1ste vangst
2de vangst
Vissoort Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Gewicht Aantal Gewicht
3D-Stekelbaars 1 0,2 1 0,2 3 1
Baars 1 23 2 57
Bermpje 1 0 1 12 1 0 4 17
Bittervoorn 3 1 3 0,5 6 2
Blankvoorn 1 0,2 1 0
Brasem 4 1 2 3 1 3 1 17 1541
Kroeskarper 1 3,4 1 3
Paling 80 700 29 281 64 617 59 493 33 352 23 200 573 4997
Pos 3 2 1 1 5 16
Rivierdonderpad 6 5 1 0 1 0 3 11 1 0 4 10 22 45
Roofblei 1 0 1 0
Snoek 2 23 2 25 29 3460
Snoekbaars 20 110 3 15 10 55 4 18 1 5 43 233
Zeelt 6 74
Totaal 113 818 38 309 82 697 74 574 39 358 31 211 713 10447

Tabel 3.4. Resultaten van de fuikvangsten op de verschillende tijdstippen van lediging, Fuik A, B en C; t1: eerste dag, t2:
tweede dag, t3: derde dag.
Vissoort Fuik A t1 Fuik B t1 Fuik C t1 Fuik A t2 Fuik B t2 Fuik A t3 Fuik B t2 Fuik C t3 Totaal
3D-Stekelbaars
Baars 1 2 3
Bermpje
Bittervoorn
Blankvoorn
Brasem
Kroeskarper
Paling
Pos 1 1 1 3
Rivierdonderpad
Roofblei
Snoek
Snoekbaars 1 4 11 1 6 1 2 26
Zeelt
Totaal 1 4 0 12 2 6 2 5 32
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 21

Tabel 3.5. Aantal en biomassa van alle gevangen vissen in de Mynekomplas in
Maaseik in 2009 (bemonsterde afstand 700 m).
Vissoort Totaal
%
Aantal Gewicht Aantal Gewicht
3D-Stekelbaars 3 1 0% 0%
Baars 2 57 0% 1%
Bermpje 4 17 1% 0%
Bittervoorn 6 2 1% 0%
Blankvoorn 1 0 0% 0%
Brasem 17 1541 2% 15%
Kroeskarper 1 3 0% 0%
Paling 573 4997 80% 48%
Pos 5 16 1% 0%
Rivierdonderpad 22 45 3% 0%
Roofblei 1 0 0% 0%
Snoek 29 3460 4% 33%
Snoekbaars 43 233 6% 2%
Zeelt 6 74 1% 1%
Totaal 713 10447 100% 100%
Tabel 3.6. Vangstefficiëntie in aantal en gewicht en populatieschatting van de
verschillende vissoorten en de totale visgemeenschap in de oeverzone van de
Mynekomplas in Maaseik in 2009 zowel in aantal, gewicht per kilometer en
kg/ha.
Vissoort
Vangstefficiëntie Populatieschatting
Aantal Gewicht
Aantal/
1000 m
Gewicht
(g/1000 m)
Gewicht
(kg/ha)
3D-Stekelbaars 0,50 0,50 6 1 0,00
Baars / / / /
Bermpje / / / /
Bittervoorn / 0,50 / 3 0,01
Blankvoorn / / / /
Brasem 0,30 1,00 48 2201 8,81
Kroeskarper / / / /
Paling 0,40 0,48 1280 9794 39,18
Pos 1,00 1,00 7 23 0,09
Rivierdonderpad / / / /
Roofblei / / / /
Snoek 0,55 0,97 52 4947 19,79
Snoekbaars 0,74 0,75 66 356 1,42
Zeelt 0,80 0,88 9 107 0,43
Totaal 0,41 0,77 1557 15780 63,12
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 23

3.4.4 Lengtefrequentieverdeling
De populatieopbouw van de meest abundante vissoorten wordt weergegeven in Figuur
3.28 t.e.m. Figuur 3.32. Op basis van de bemonsteringen bestaan de populaties van de
gevangen vissoorten hoofdzakelijk uit juveniele vissen. Bij de elektrische afvissingen zijn
weinig adulte exemplaren gevangen.
De brasempopulatie kent een goede natuurlijke recrutering (Figuur 3.28). De juveniele
brasems werden gevangen in de oostelijke aangelegde paaiplaatsen. De mediane lengte
van de 0 + -jaarklasse is 3 cm. Er werd slechts 1 adult exemplaar (>20cm) gevangen.
Omdat de bemonsteringen vooral in de oeverzone en overdag werden uitgevoerd is het
aandeel aan jonge brasem wellicht oververtegenwoordigd. De oudere brasems bevinden
zich overdag meestal in de diepere delen. Een intensievere bemonstering van het open
water met fuiken of een zegennet zou wellicht een completer beeld geven van de
brasempopulatie. In de uitgezette fuiken werden geen brasems gevangen. Ook
hengelaars vingen op het ogenblik van de staalname geen brasem in tegenstelling tot het
vroege voorjaar toen de vangsten goed waren (mondelinge mededeling brasemvisser).
De snoekpopulatie kent eveneens een goede natuurlijke recrutering (Figuur 3.29). De
mediane lengte van de 0 + -jaarklasse bedraagt 11 cm. De juveniele snoekjes werden
voornamelijk gevangen in de aangelegd paaiplaats in de zuidwestelijke oever. Verder
werden enkele oudere en grotere exemplaren gevangen.
De lengtefrequentieverdeling van snoekbaars geeft een goede ontwikkeling van de 0 + -
jaarklasse weer met een mediane lengte van 3,5 cm, maar de meeste exemplaren zijn
gevangen van de 1 + -jaarklasse met een gemiddelde lengte van 5,5 cm (Figuur 3.31).
De rivierdonderpadpopulatie kent een goede recrutering (Figuur 3.30). De mediane
lengte van de 0 + -jaarklasse bedraagt 2,5 cm en werd vooral gevangen in de met keien
verstevigde oevers. Daarenboven zijn ook enkele subadulte exemplaren gevonden met
een maximale lengte van 8,5 cm.
De populatieopbouw van paling wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een
duidelijk 0 + - en 1 + -jaarklasse. Deze vissen zijn van uitzettingen met glasaal in maart
2008 en april 2009 afkomstig. De mediane lengte van de 0 + -jaarklasse bedraagt 8 cm.
De verdere opbouw van de jaarklasses zijn moeilijk herkenbaar (Figuur 3.32).
Vermoedelijk bevat de 1 + -jaarklasse een gedeelte van 2 + -jaarklasse. Waarschijnlijk heeft
de 1 + -jaarklasse een mediane lengte van 17,5 cm en de 2 + -jaarklasse van 21 cm.
Grotere paling werd niet in de oeverzone aangetroffen en zal zich in het diepere deel van
de Mynekomplas ophouden.
24 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

Figuur 3.28 Lengtefrequentieverdeling van
brasem in de Mynekomplas in Maaseik in
2009
Figuur 3.30 Lengtefrequentieverdeling van
rivierdonderpad in de Mynekomplas in
Maaseik in 2009
Figuur 3.32 Lengtefrequentieverdeling van
paling in de Mynekomplas in Maaseik in
2009
Figuur 3.29 Lengtefrequentieverdeling van
snoek in de Mynekomplas in Maaseik in
2009
Figuur 3.31 Lengtefrequentieverdeling van
snoekbaars in de Mynekomplas in Maaseik
in 2009
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 25

3.4.5 Visindex
Voor de zeven bemonsterde trajecten met het elektrovistoestel werd de visindex
berekend (Tabel 3.7). Hierbij werd gebruik gemaakt van de spreadsheet beschikbaar
gesteld door het INBO. De IBI’s van de verschillende sectoren zijn vergelijkbaar, met
uitzondering van trajrect B, en variëren van 1,5 voor traject A tot 2,375 voor traject D.
Traject B scoort beter met een score van 3,5. Op de 9-delige integriteitsschaal vallen de
trajecten C, D, F en G onder klasse 6 kritisch-slecht. Traject A en E scoren slechter met
traject A klasse 8 zeer slecht en traject E klasse 7 slecht. Traject B scoort beter en
bevindt zich in klasse 4 matig. De environmental quality ratio (EQR) geeft dezelfde trend
weer met traject B de beste score van 0,7 en traject A de slechtste score 0,3. Aangezien
echter bij de bemonstering van de oeverzone alleen juveniele vissen werden gevangen
en slechts een klein aantal (sub)adulte exemplaren geeft de visindex een vertekend
beeld van de werkelijke vispopulatie in de Mynekomplas. De scores van de visindex
moeten daarom met enige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Van de 8
verschillende indices scoren de typesoorten, de snoek- en zeeltrecrutering en de
verhouding piscivoren/non piscivoren het slechts (Tabel 3.8).
Tabel 3.7. IBI, beoordeling en EQR voor de zeven bemonsterde oeverzones in de
Mynekomplas in 2009.
Waterloop
Locatie
nummer Datum IBI beoordeling
Integrity
26 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
class (5) Integrity class (9) EQR
Mynekomplas A 4-jun-09 1,5 ontoereikend 2 klasse8: zeer slecht 0,3
Mynekomplas B 4-jun-09 3,5 matig 3 klasse4: matig 0,7
Mynekomplas C 4-jun-09 2,5 ontoereikend 2 klasse6: kritisch-slecht 0,5
Mynekomplas D 5-jun-09 2,375 ontoereikend 2 klasse6: kritisch-slecht 0,475
Mynekomplas E 3-jun-09 2 ontoereikend 2 klasse7: slecht 0,4
Mynekomplas F 3-jun-09 2,25 ontoereikend 2 klasse6: kritisch-slecht 0,45
Mynekomplas G 3-jun-09 2,125 ontoereikend 2 klasse6: kritisch-slecht 0,425
Tabel 3.8 Beoordeling van de afzonderlijke metrices voor de berekening van de
IBI voor stilstaande wateren in Vlaanderen (MNSTOT: totaal aantal soorten,
MANTOL: gemiddelde tolerantiewaarde, MANTYP: type soorten, MANPIK:
snoekrecrutering en biomassa, MANTEN: Zeeltrecrutering en biomassa,
MANBIO: totale biomassa, MANEXO: gewicht (%) exoten, PISNON:
gewichtsratio piscivoren/niet piscivoren).
Waterloop locatienummer Datum MNSTOT MANTOL MANTYP MANPIK MANTEN MANBIO MANEXO PISNON
Mynekomplas A 04-06-2009 2 5 1 1 1 1 5 1
Mynekomplas B 04-06-2009 2 4 1 5 5 5 5 1
Mynekomplas C 04-06-2009 2 5 1 1 1 4 5 1
Mynekomplas D 05-06-2009 2 5 2 1 1 2 5 1
Mynekomplas E 03-06-2009 2 4 1 1 1 2 4 1
Mynekomplas F 03-06-2009 3 4 1 1 1 2 5 1
Mynekomplas G 03-06-2009 2 3 1 1 1 1 5 3

4 Typering viswatertype
Levensgemeenschappen kunnen op verschillende manieren worden getypeerd, zoals door
de diversiteit aan soorten. Levensgemeenschappen zijn niet discreet maar veranderen in
tijd en plaats onder invloed van veranderende milieuomstandigheden. Populaties (die
levensgemeenschappen vormen) veranderen in functie van de veranderende
milieuomstandigheden. Ondanks deze continue verandering kunnen
levensgemeenschappen worden getypeerd en geclassificeerd. Deze typering en
classificatie is noodzakelijk om werkbaar te zijn maar is geen beschrijving van de
fundamentele structuur van de natuur.
Op basis van de inventarisatie kunnen we vaststellen dat de Mynekomplas in Aldeneik
(Maaseik) een biologisch gezond en aantrekkelijk viswater is. Op basis van de
bemonstering is slechts een fragmentair beeld van de visgemeenschap bekomen. Het
onderzoek heeft vooral aangetoond welke soorten zich in de Mynekomplas succesvol
voortplanten en of het uitzettingsbeleid succesvol is of niet. De aanwezige
visgemeenschap beantwoordt wellicht aan de samenstelling van een blankvoornbrasemviswatertype
(Zoetemeyer en Lucas 2001). Het doorzicht is beperkt en zou ook
volstaan voor een snoek-blankvoornviswatertype. Uit de éénmalige analyse blijkt dat het
fosforgehalte met 0,03 mg P/l voor een stilstaand water relatief hoog is (Nisbet en
Verneaux 1970). Ook in de metingen van de VMM in Heerenlaak varieert het totaal
fosforgehalte tussen 0,08 en 0,39 mg/l in de periode 2006-2008 (VMM meetplaats
122000). De concentratie aan nitraat en nitriet is in de Aldeneikplas lager dan in de
meetreeks in Heerenlaak (zie bijlage resp. < 0,068 t.o.v 1-4 mgN/l). De afwerking van
de oever met keien met diameter van 5 tot 15 cm bemoeilijkt de vegetatieontwikkeling in
de oeverzone. De hellingsgraad van de oever laat bij deze waterstand (23,40 m TAW)
een ontwikkeling van een ruime plantengordel toe. Op het moment van de staalname in
juni en de toen heersende waterstand was geen emergente aquatische vegetatie in de
plas aanwezig. Drijvende waterplanten werden niet aangetroffen en de
onderwaterplanten werden enkel in de paaiplaatsen gevonden. Sterrekroos en Smalle
waterpest komen voor. Het aandeel aan aquatische vegetatie op de onderzochte
trajecten bedraagt 0 %. De maximale diepte van de plas bedroeg 3 m. Op de bodem
van de plas is een lemige sliblaag aanwezig met een dikte van 0,5 tot 0,6 m. De
juveniele 0 + -visgemeenschap wordt gedomineerd door brasem. De oeverzone biedt dus
slechts beperkt mogelijkheden voor het duurzame behoud van vissoorten uit de Snoekblankvoornvisgemeenschap
of de rietvoorn-snoekvisgemeenschap. Op basis van 0 + -
visgemeenschap wordt een goede recrutering van brasem, snoekbaars, baars maar ook
van snoek en zeelt. Snoek en zeelt werden aangetroffen in de ondiepe en plantenrijke
zone aan de westelijke zijde (Traject B), terwijl juveniele brasem en blankvoorn vooral in
oostelijke paaiplaats werd aangetroffen (Traject E).
De visgemeenschap in de Mynekomplas in Aldeneik (Maaseik) wordt beïnvloed door de
tijdelijke overstromingen met de Grensmaas en benedenloop van de Bosbeek. De
aanwezigheid van de reofiele vissoorten rivierdonderpad en bermpje in de oeverzone is
hiervan het duidelijke bewijs. Rivierdonderpad komt sinds 1997 in de de Grensmaas
voor en sinds het herstel van de open verbinding tussen de Bosbeek en de Grensmaas
ook in de benedenloop van de Bosbeek (Buysse et al. 2008). In het
vismigratieonderzoek, dat in 2008 werd uitgevoerd, was rivierdonderpad de meest
abundante vissoort in de benedenloop van de Bosbeek. Voor de open verbinding met de
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 27

Maas tot stand werd gebracht en de Bosbeek in de Mynekomplas uitmondde, kwam
rivierdonderpad niet in de Bosbeek voor (De Vocht 2006). Naast rivierdonderpad en
bermpje worden ook driedoornige stekelbaars, snoekbaars, paling, baars en snoek,
blankvoorn en zeelt in beide wateren aangetroffen. Door de inundatie van de
Mynekomplas door de Maas en benedenloop van de Bosbeek bevat de visgemeenschap in
de Mynekomplas mogelijker wijze nog andere reofiele vissoorten in lage aantallen.
28 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

5 Streefbeeld Mynekomplas
5.1 Morfologie van de Mynekomplas
De morfologie (oevervorm, diepte,...) van het waterlichaam bepaalt in sterke mate de
aanwezige aquatische en semi-aquatische vegetatie, de macrofauna en de visstand. Een
zachthellend oeverprofiel is voor het vormen van een goede Rietzone of emergente
plantengordel onontbeerlijk. De mate waarin de oevers onderhevig zijn aan erosie
hangt af van de steilheid van de oever, de golfslag, de bodemsamenstelling en de
aanwezige beplanting.
De oevers van de Mynekomplas zijn zachthellend en laten een vegetatie-ontwikkeling
toe. Het oeversubstraat bestaat keien tot grof grind wat een vegetieontwikkeling
bemoeilijjkt. Oevererosie in de Mynekomplas wordt door de keiengordel rond de plas
voorkomen. Bovendien fluctueert de waterstand in de plas sterk in functie van de
waterstand in de Maas door de ondergrondse verbinding met Heerenlaak.
Om het streefbeeld met een meer uitgebreide oevervegetatie te kunnen realiseren is
vooral een meer stabiel waterpeil belangrijk. Door het herhaaldelijk overstromen van de
plas zal de bodem dicht sedimenteren en een hoger waterpeil kunnen gehandhaafd
worden als de open verbinding met Heerenlaak kan worden afgesloten. De
openverbinding is vooral nuttig bij het stijgen van het Maaspeil en het verhogen van het
peil in de Meynekomplas zodat bij het overstromen van het gebied door de Maas via de
monding van de Bosbeek, geen extreme erosie kan optreden naar de lager gelegen
Mynekomplas.
Naar de morfologie van de plas toe zijn geen maatregelen noodzakelijk.
5.2 Water- en oevervegetatie in de Mynekomplas
5.2.1 Zonering van plantengordels
De samenstelling van de vispopulatie in de Mynekomplas wordt niet alleen bepaald door
de water- en de bodemkwaliteit, ook de aanwezige begroeiing en de hoeveelheid en aard
van ongewervelden zijn factoren die belangrijk zijn voor het leven van vissen. De
aanwezigheid van waterplanten is echter eveneens afhankelijk van de water- en
bodemkwaliteit (voedselrijkdom, doorzicht, hardheid, oeverprofiel).
Door het voorkomen van water- en oeverplanten kan in het water in 2 zones opgedeeld
worden :
1. Zone met in de bodem wortelende planten : litoraal (oeverzone)
2. Zone zonder in de bodem wortelende planten: pelagiaal (open water)
De grens tussen beide zones wordt bepaald door de lichtgrens. Waar in het open water
het plantaardig plankton domineert, kan de oeverzone in drie waterplantenzones worden
onderverdeeld (figuur 3.1).
De hogere waterplanten kunnen we onderverdelen in drie groepen: de emergente of
boven het water uitgroeiende planten (oeverplanten), de drijfbladplanten en de
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 29

ondergedoken waterplanten. Deze planten hebben verschillende functies, nl.
voedselbron (algen, slakjes, insektenlarven enz tussen de waterplanten),
oeverbescherming (voorkomen van afkalving door wind), waterzuivering en als
paaisubstraat voor de meeste vissoorten (voornamelijk ondergedoken waterplanten).
Een uitgebreide beplanting heeft een algemene positieve invloed op de hoeveelheid
visvoedselorganismen en in het bijzonder op de visstand (paai-, schuil-, en
voedselgebieden). De aan- of afwezigheid van waterplanten wordt eveneens sterk
bepaald door de oevervorm en het profiel van het waterlichaam. Op steile taluds krijgen
we slechts smalle begroeide oeverzone, op zacht hellende taluds echter gaan de
plantenzones zich optimaal en breder ontwikkelen.
a. Zone met oeverplanten
De zone wordt ook wel de Rietzone genoemd en omvat boven het water uitgroeiende
planten. Naast biezen vinden we hier ook Gele lis, Lisdodde, Egelskop, Liesgras enz. en
vormt als het ware de overgang van water naar land. De overgang tussen landplanten
(bv. grassen) en de rietgordel wordt meestal gevormd door zeggen. Dit zijn grasachtige
planten, zonder knopen op de stengel, die juist in het water staan. Als producenten van
voedsel en zuurstof hebben deze al planten vrijwel geen betekenis. Wel is de rietgordel
als oeververdediging, als schuilmogelijkheid voor jonge vis en snoek en als paaiplaats
voor diverse vissoorten belangrijk. De algen, de microfauna-elementen, die op de
planten "groeien" vormen het voedsel voor slakjes en insectenlarven, die op zich
belangrijk visvoedsel uitmaken. Verder komen op het riet (boven het water) veel
insecten voor die, in het water vallend, voornamelijk door rietvoorn (of winde) gegeten
worden.
Tot deze plantengroep behoren o.a.: Riet, Grote en Kleine lisdodde, Gele lis, Grote
egelskop, Mattenbies, Zwanebloem, Grote waterweegbree, Waterzuring,...
b. Zone met drijfbladplanten
Aansluitend op de rietgordel tot een maximale diepte van ca. 1,2 à 2 m (afhankelijk van
de zichtdiepte) komen de drijfbladplanten voor. Hiertoe behoren de gekende soorten als
Gele plomp en Waterlelie. Meestal gaat het om planten met drijvende bladeren die door
middel van lange slappe bladstelen of stengels zich tot de bodem uitstrekken, en aldaar
door een wortelstelsel sterk verankerd zijn. Hun belang hebben ze als schuilplaats voor
vis en als vasthechtingssubstraat voor talloze macrofauna-elementen.
Tot deze plantengroep behoren o.a.: Witte waterlelie, Gele plomp, Veenwortel, Drijvend
fonteinkruid,....
c. Zone met ondergedoken waterplanten
Buiten de zone van de drijfbladplanten vinden we, tot de diepte waarop voldoende licht
tot de bodem doordringt, ondergedoken waterplanten. Hiertoe behoren soms sterk
woekerende soorten zoals Smalbladige waterpest, Vederkruiden, Gedoorn hoornblad
maar ook verschillende Fonteinkruiden. Zij geven alle geproduceerde zuurstof aan het
water af en zijn verder van belang als schuilplaats en voornamelijk als paaisubstraat voor
de visfauna. Tevens zijn ze in geringe mate voedsel voor diverse witvissoorten
(rietvoorn, zeelt, kroeskarper). Ook herbergen ze een schat aan diverse macrofaunaelementen
(slakjes, insecten, ...) die belangrijk visvoedsel zijn.
Tot deze plantengroep behoren o.a.: Fonteinkruiden, Vederkruiden, Waterpest, Gedoornd
hoornblad, Waterranonkel,....
30 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

De breedte van de vermelde zones is sterk afhankelijk van de zichtdiepte en de vorm van
de oevertalud. Is het talud steil en het water troebel, dan zullen deze zones zeer smal
zijn of helemaal niet voorkomen. Vanzelfsprekend zullen ook hier de abiotische factoren
(waterkwaliteit, bodemsamenstelling) determineren welke soorten zullen voorkomen en
hoe succesvol ze zich zullen ontwikkelen.
5.2.2 Oeverbeschermende planten
Deze plantenzones zijn belangrijk voor het aquatische ecosysteem. Een dicht litoraal
voorkomt de afkalving door de golfslag of uitholling van de oever door het foerageren
van eenden en ganzen. Water- en oeverplanten beschermen de oever op twee manieren
tegen erosie door golfslag, enerzijds door de demping van golven door stengels en
bladeren. Vooral planten als riet en mattenbies met beweeglijke en weinig voor
waterstroming vatbare stengels en bladeren zijn hiervoor geschikt. Anderzijds door de
bescherming van de bodem tegen uitschuring. Vooral planten met een dicht en diep
reikend netwerk van wortels en rizomen (wortelstok of ondergrondse stengel) zijn
hiervoor geschikt.
Ook voor een normale ontwikkeling van een snoek-, rietvoorn- of zeeltpopulatie is een
voldoende aanbod aan waterplanten onontbeerlijk.
Riet heeft een belangrijke oeververdedigende werking en vormt een dicht netwerk van
wortelstokken, waarbij tot ca. 95 % van de totale plantenmassa in de ondergrondse
plantendelen kan vervat zitten, hetgeen ideaal is om grond- en modderlagen vast te
houden. Tevens vormt de rietaanleg op ondiepe plaatsen een ideale ontwikkelingsbodem
voor Gele lis, Lisdodde, Grote egelskop en andere emerse waterplanten, waarvoor het
Riet een goede bescherming tegen de wind biedt. Een reden te meer om te streven naar
een herwaardering van Rietzones als effectieve en natuurlijke oeverbescherming. Tevens
bieden de waterplanten natuurlijke substraten voor allerlei microflora- en faunaelementen
die een belangrijke rol spelen in de waterzuivering. Zij zijn in staat om
organisch materiaal snel af te breken en om te zetten in biologische massa.
Voor de ontwikkeling van watervegetaties is voornamelijk de taludhelling van
uitzonderlijk belang. Bij steile taluds krijgen we een zeer smalle begroeide oeverzone,
die slechts bestaat uit een beperkte Rietzone. De hellingsgraad van de oevers in de
Mynekomplas laten de ontwikkeling van een plantengordel in de oeverzone toe. De
schommelingen in de waterstand, gerelateerd aan het debiet en de waterstand in de
Maas zal de belangrijkste belemering zijn voor het ontwikkelen van een emergenete
planten gordel. De lagere zomerwaterstand heeft tot gevolg dat de natuurlijke
plantengordel rond de plas in de zomer boven de waterlijn is gelegen en naar habitat
voor aquatische macro-invertebraten en vissen geen betekenis heeft.
Herprofileringen van de oevers is niet nodig om een verdere ontwikkeling van de
oeverplanten toe te laten. Een te hoge waterstand in de winter en het voorjaar zal de
uitgroei van de bestaande plantengordel belemmeren.
5.2.3 Planten als paaisubstraat
Waterplanten zijn onmisbaar als paaiplaatsen voor fytofiele vissoorten. Nochtans is het
niet zo dat alle soorten waterplanten een zelfde betekenis hebben als paaisubstraat.
Over het algemeen zijn ondergedoken waterplanten ideale paaisubstraten, hetgeen niet
steeds het geval is voor emerse of drijfbladplanten. In dit opzicht moeten we een
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 31

onderscheid maken tussen de betekenis van waterplanten als geschikte woongebieden
(habitat) en geschikte paaisubstraten voor verschillende vissoorten. Dit kunnen we het
best illustreren aan de hand van de typesoorten snoek en blankvoorn. Uit onderzoek is
duidelijk naar voren gekomen dat het in stand houden van de snoekstand zonder
begroeide oeverzones quasi onmogelijk is. Waar rietzones en andere emergente
waterplantenassociaties uiterst geschikte woongebieden voor de snoek zijn, is hun
betekenis als paaisubstraat gering. In de winterperiode als de onderwaterplanten en
drijfbladplanten zijn verdwenen vormen de rietstengels in het water de belangrijkste
schuilplaats voor de vele vissoorten.
De snoek heeft voor zijn paaiactiviteiten een uitgesproken voorkeur voor overstroomde
oeverstroken, voorzien van fijne, grasachtige planten (bv. zegge). Dergelijke ondiepe
oeverzones voorzien van een tapijt van fijne, grasachtige blaadjes zijn niet alleen
belangrijk voor de verkleving van de afgezette eitjes, tevens vormen ze een geschikt
substraat voor het hangend snoekbroed en door de snelle opwarming bieden ze een ruim
voedselaanbod in de vorm van zoöplankton. Meest geschikt als paaisubstraat zijn dan
ook fijn vertakte onderwaterplanten zoals Vederkruiden, Gedoornd hoornblad,
Fonteinkruiden en Waterpest. Enkele algemene soorten die snel kunnen verwacht
worden zijn Gedoornd hoornblad (Ceratophyllum demersum) en Kransvederkruid
(Myriophyllum verticulatum.). Ook Gekroesd fonteinkruid (Potamogeton crispus) kan
zich wellicht snel in de Mynekomplas vestigen.
Blankvoorn paait het liefst in ondiep water dat rijk is aan ondergedoken waterplanten.
Eidensiteiten van 10.000 tot 200.000 stuks/m 2 worden bereikt. Een kleine paaiplaats
kan dus reeds redelijk wat broed op leveren. De overleving van het broed en de 0 + -
jaarklasse is echter van een uitgebreide oeverzone afhankelijk. De bescherming tegen
predatoren die voor jonge blankvoorn in het water aanwezig is meestal belangrijk voor
de overleving van de jonge vis dan de grootte van de paaiplaatsen. Haarwortels van
bomen worden bij afwezigheid van ondergedoken waterplanten eveneens als
paaisubstraat gebruikt.
De aangelegde paaiplaatsen zijn functioneel en waren in juni nog waterhoudend, zodat ze
een beschermd opgroeigebied voor de 0 + -jaarklasse vormen.
32 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

5.3 Streefbeeld visgemeenschap in de Mynekomplas
De diversiteit of soortenrijkdom in aquatische ecosystemen is sterk afhankelijk van de
biologische karakteristieken van het biotoop en de menselijke beïnvloeding.
Visserijbiologisch worden verschillende watertypen onderscheiden naargelang van de
dominantie van de specifieke visassociaties. Recent worden vijf verschillende
viswatertypen of visgemeenschappen in ondiepe wateren herkent (Zoetemeyer en Lucas
2001). Voor sterk vervuilde wateren kan een zesde type worden toegevoegd.
Het optimale streefbeeld naar viswatertype voor de Mynekomplas in Aldeneik (Maaseik)
is het snoek-blankvoornviswatertype. Daarbij moet worden vastgesteld dat de huidige
visgemeenschap afwijkt van dit streefbeeld. De beïnvloeding door de Maas en
Maasplassen, waarin brasem en snoekbaars aanwezig zijn, zal de haalbaarheid van dit
streefbeeld echter belemmeren. Enkel door een voldoende graad van isolatie kan het
optimale streefbeeld worden benaderd.
Het snoek-blankvoornviswatertype zijn tamelijk heldere wateren met een vrij rijke
oevervegetatie, maar door het verminderde doorzicht (40-70 cm) zijn de drijfbladplanten
schaars en de onderwaterplanten veel minder abundant. Er is meer ‘open water’
aanwezig maar nog 20 tot 60% is begroeid. In dit type komt meer plantaardig en dierlijk
plankton voor. Deze visgemeenschap komt vaak voor in polderwateren, in afgesloten
rivierarmen en stadsvijvers. Rekening houdend met de huidige waterhuishouding en
waterkwaliteit is dit type meestal het meest realistische streefdoel met een optimaal
compromis tussen ecologische waarden en de hydrologische functies en beperkingen.
Door de afwisseling van plantenrijke zones en open water komt een zeer gevarieerde
visgemeenschap voor. Vaak is in dit type water de biodiversiteit naar vissoorten het
hoogst. In de ondiepe, begroeide oeverzones komen de plantenminnende vissoorten uit
het rietvoorn-snoekviswatertype voor. In het open water komen soorten uit het
blankvoorn-brasem of brasem-snoekbaarsviswatertype voor zoals brasem en pos. Dit
type wateren bevatten een goede visstand met natuurlijke aanwas. Sleutelsoorten zijn
blankvoorn, baars, kolblei en snoek als roofvis. Door de beperktere schuilmogelijkheden
voor jonge snoek treedt meer kannibalisme op bij snoek en is de predatie op de juveniele
blankvoorn beperkter. Dit geeft samen met een hoger aanbod aan dierlijk plankton
aanleiding tot een grotere populatie aan jonge witvis. De zichtdiepte laat toe dat de
aanwezige soorten op zicht plankton bejagen en de grove kieuwzeef laat het uitfilteren
van muggenlarven uit de bodem toe. De bezetting is meestal lager dan 500 kg/ha, doch
naast snoek (max. 50 kg/ha) is ook de snoekbaars reeds aanwezig (max. 10 kg/ha).
Deze wateren vormen een overgangstype naar het blankvoorn-brasemviswatertype.
In de toekomst is een verdere ontwikkeling van de aquatische en oevervegetatie
mogelijk waardoor het aandeel van typesoorten uit het snoek-blankvoornviswatertype
kan toenemen.
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 33

6 Inrichtingsvoorstellen en maatregelen voor het visstandbeheer
Op basis van de inventarisatie van de huidige toestand en het geformuleerde streefbeeld
kunnen enkele inrichtings- en beheersvoorstellen worden gemaakt.
6.1.1 Waterkwaliteit
Naar de waterkwaliteit toe moet de organische belasting in de Mynekomplas beperkt
worden. Meer nog dan een stromend water zoals de nabijgelegen Bosbeek of Maas heeft
een relatief klein stilstaand water sneller te lijden van aanrijking met organische stoffen
en nutrienten. De verhoogde zuurtegraad in het voorjaar en de zomer is hier wellicht
ook indirect aan te wijten als gevolg van de sterke fotosynthese van algen. Door
overstorten op de Bosbeek bij hevige regenval en het overstorten van de Bosbeek in de
Mynekomplas wordt vooral de stikstofbelasting verhoogd (Buyse et al. 2008). Hierdoor
kunnen grotere schommelingen in de zuurstofhuishouding ontstaan en het doorzicht
tengevolge algenontwikkeling nog afnemen. De ontwikkeling van plantengordels wordt
hierdoor bemoeilijkt.
Op de plas was een groep van ca. 12 witte, gedomesticeerde ganzen aanwezig. Deze
populatie moet onder controle gehouden worden. Een grote populatie aan ganzen in het
voorjaar en zomer bemoeilijken de vegetatieontwikkeling op de oevers.
6.1.2 Oeverinrichting voor vissen
Voor een snoek-blankvoornvisgemeenschap mogen de water- en oeverplanten in het
zomerhalfjaar tot 20 % van het water te bedekken. ’s Winters dient hiervan bij voorkeur
minimaal ongeveer 10 % waterplantenbedekking over te blijven, zodat voldoende
schuilplaatsen aanwezig blijven (Zoetemeyer en Lucas 2001). Om er voor te zorgen dat
vissen de oever ook daadwerkelijk als habitat kunnen gebruiken, moet de waterdiepte in
de oevervegetatie minstens 30 cm bedragen. Het huidige oeverprofiel laat dit toe maar
het keiensubstraat is minder geschikt voor de vegetatieontwikkeling. De
waterstandschommelingen vormen de grootste belemmering in de verdere ontwikkeling
van de oevervegetatie.
6.1.3 Paaiplaatsen
De aanwezige paaiplaatsen zijn duidelijk functioneel. In de zuidwestelijke paaiplaatsen
was het aantal juveniele vissen beperkt maar werden zowel juveniele zeelt als snoek
aangetroffen. De oostelijke paaiplaatsen bevatten grote aantallen brasem en in mindere
mate ook juveniele blankvoorn.
Rond de paaiplaatsen neemt de wilgenopslag sterk toe. Hierdoor is vooral rond de
oostelijke paaiplaatsen minder oevervegetatie aanwezig. In de toekomst kan ook de
strikt aquatische vegetatie (smalbladige waterpest) afnemen omdat de lichtinval sterk
beperkt wordt.
Naar brasem en blankvoorn zijn de paaiplaatsen wellicht functioneel. Blijft het probleem
van een te beperkte oevervegetatie die de juveniele vissen in de Mynekomplas zelf
voldoende beschutting kunnen bieden als ze de paaizones verlaten. Wellicht gaat een
groot deel van de recrutering verloren aan predatie in de Mynekomplas zelf waardoor de
populatieaangroei beperkt zal zijn. Door het ontbreken van beschutting zal de
34 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

visgemeenschap ook sterk beïnvloed worden door de predatie van snoekbaars, eventueel
roofblei en aalscholver.
6.1.4 Visserijbeheer
6.1.4.1 Toegankelijkheid en visplaatsen
De Mynekomplas is makkelijk bereikbaar voor hengelaars. Er is een ruime parking
aanwezig aan de noordwest zijde maar ook langs de wandelpaden vanaf de nieuwe
Heerenlaak weg of de parking t.h.v. Heerenlaak. Ook langs de Broekstraat aan de
zuidwestzijde is de Mynekomplas bereikbaar. Hengelaars komen hier uit bij de
paaiplaatsen aan de zuidwestzijde. Vanaf deze oever werd vooral met de werphengel op
roofvis gevist. Vaste stok vissers op brasem bevisten de plas vanaf de noordoostelijke
oever.
De oevers van de plas zijn momenteel nog vrij goed toegankelijk maar plaatselijk neemt
de wilgenopslag sterk toe, waardoor bepaalde oeverzone van de plas niet of moeilijk
bevisbaar zijn. Langs de westelijke, zuidelijke en oostelijke oever zijn stroken met veel
wilgen aanwezig. Ook rond de paaiplaatsen is de wilgenopslag uitgesproken aanwezig.
In de loop van de volgende jaren, bij het doorgroeien van de wilgen zal de lichtinval in de
paaiplaatsen te beperkt worden. Hierdoor zullen de waterplanten verdwijnen en komt
het functioneren van de paaiplaatsen in het gedrang. Het is daarom aan te bevelen de
wilgenopslag rond de paaiinhammen om de twee jaar terug te zetten.
Het aanleggen van meer vaste hengelsteigers is weinig zinvol gelet op de grote
verschillen die in de waterstand kunnen optreden.
6.1.4.2 Code van goede praktijk
Gelet op de beperkte aanwezigheid van water- en oeverplanten verdient de
snoekpopulatie de nodige bescherming. In afwachting van een groter aanbod aan
oeverplanten en meer beschutting voor snoek, moet een overbevissing van snoek
vermeden worden. Een methode om de snoekstand te beschermen is ‘catch and release’
visserij te promoten en de visserijmortaliteit van ‘catch and release’ visserij te beperken.
De visserijsterfte is afhankelijk van de behandeling van de gevangen en teruggezette
snoek. Diep laten slikken van aasvis, lang drillen, ruw landen, en beetpakken, slecht of
ruw onthaken, lang buiten water houden, bewaren in leefnetten, kunnen de
overlevingskansen van teruggezette snoek sterk reduceren.
Informatieborden aan het water kunnen de gewenste snoekvisserij (code van goede
praktijk voor de roofvisvisserij) weergeven en de populatie helpen beschermen. In de
huidige omstandigheden met een voldoende aanbod aan grof stenig substraat is
snoekbaars naar voortplanting toe bevoordeeld t.o.v. snoek.
6.1.4.3 Bepotingen
De uitzetting van glasaal is duidelijk succesvol. Deze uitzettingen kunnen aangehouden
worden. In de periode dat de Mynekomplas in verbinding stond met de Bosbeek werd
ook serpeling uitgezet. Deze soort wordt nu niet meer in de Mynekomplas uitgezet. De
vissers in de Maasregio zijn echter geen specifieke palingvissers en paling wordt in de
Maasregio beduidend minder bevist en bijna niet meegenomen voor consumptie in
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 35

vergelijking met de rest van Vlaanderen (De Vocht 2006). Het aandeel palingvissers in
de Maasregio bedraagt slechts 1 % t.o.v. 8,3 % voor Vlaanderen.
Rekening houdend met de verbinding tussen de Mynekomplas en Heerenlaak en tijdelijk
bij hoogwater ook met de Bosbeek en de Maas, zijn bepotingen weinig functioneel om de
visgemeenschap te vormen.
6.1.4.4 Monitoring
Hengelaars kunnen een belangrijke bijdrage leveren om inzicht te verwerven in de
evolutie van de visgemeenschap in de Mynekomplas.
Ook de waterkwaliteit verschaft inzicht in de stabiliteit en de gunstige of ongunstige staat
van de Mynekomplas. De waterkwaliteit kan in grote lijnen opgevolgd worden aan de
hand van de waterkwaliteitsgegevens uit Heerenlaak eventueel aangevuld met metingen
in de Mynekomplas zelf.
De ruimtelijke ontwikkeling van de aquatische vegetatie kan in de zomerperiode op plan
worden ingetekend. Op deze wijze kan nagegaan worden of het gewenste streefbeeld
naar vegeatie (en indirect visgemeenschap) bereikt wordt. Het verzamelen en opvolgen
van hengelvangsten kan een belangrijke bijdrage leveren om een beeld te krijgen van de
visgemeenschap. De hengelvangstregistratie kan op verschillende manieren worden
uitgevoerd. In bijlage 3 is een voorbeeld van hengelvangstregistratieformulier
opgenomen voor individuele hengelaars als ook voor het verwerken van gegevens van
verschillende rapporteurs.
Plaatselijke, gemotiveerde hengelaars of de regioverantwoordelijke in de Provinciale
Visserijcommissie kunnen bij de monitoring betrokken worden. Vaak zijn hengelaars
sterk begaan met hun plaastelijk viswater en zijn ze te motiveren om naast te vissen ook
een beperkte inspanning te leveren om andere gegevens te verzamelen. Om het
monitoringprogramma op te starten kan een inleidende praktijkoefening worden
georganiseerd. Jaarlijks kunnen de gegevens door de visserijbioloog of
regioverantwoordelijke verzameld worden en in een rapport bijeen gebracht.
36 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

7 Conclusies
De oevers in de Mynekomplas zijn zachtglooiend en laten toe dat een oevervegetatie zich
kan ontwikkelen. De helling van de oever varieert tussen 1/3,5 en 1/6 m. De sterke
schommelingen in het waterpeil en de stenige ondergrond bemoeilijken echter de
vegetatieve ontwikkeling van de oeverzone. De Mynekomplas is in de zomerperiode
(juni-juli) gemiddeld 1,8 m diep met een maximale diepte van 3 m.
De waterkwaliteit is goed met een goede zuurstofhuishouding maar relatief hoge
zuurtegraad, waardoor het ammoniakgehalte vrij hoog kan zijn. De vermesting door
ganzen maar vooral het overstorten van de Bosbeek hebben een negatief effect op de
waterkwaliteit. T.h.v. het overstort is de verontreiniging duidelijk zichtbaar maar ook de
inundaties door de Maas hebben een invloed op de waterkwaliteit.
De vegetatie op de oever (droge oever bij de opname) bestaat uit ruderale soorten,
oeverplanten en boomopslag (wilg en zwarte els). De aanwezige vegetatie heeft in de
zomerperiode geen betekenis voor de visgemeenschap. Vooral de noordoostelijke
paaizone is goed begroeid met ondergedoken waterplanten.
De brasempopulatie kent een goede natuurlijke recrutering. Ook snoek en snoekbaars
planten zich voort in de Mynekomplas. In de oeverzone tussen de keien wordt ook
rivierdonderpad aangetroffen. Verschillende jaarklassen van paling, die van uitzettingen
afkomstig is, worden in de Mynekomplas aangetroffen.
De grote schommelingen in de waterstand en het ontbreken van een aquatische en semiaquatische
plantengordel langs de oever bevoordeligen brasem als dominante
witvissoort. Blankvoorn en snoek, de belangrijkste doelsoorten uit het streefbeeld
worden hier door benadeeld. Door de aanwezigheid van de grote keien en grind wordt
snoekbaars als roofvissoorte bevoordeeld. Op basis van de visindex (IBI) worden de
verschillende afgeviste zones als ‘ontoereikend’ of ‘matig’ beoordeeld.
In de oeverzone van de plas zelf komen weinig juveniele vissen voor. Alleen de
paaizones bieden voldoende bescherming aan de juveniele vissen in hun eerste
levensjaar.
Als streefbeeld wordt een snoek-blankvoornviswatertype voorgesteld. De densiteit aan
vissen in de oeverzone is lager dan deze in het streefbeeld. De slecht ontwikkelde
oevervegetatie is hier voor mede verantwoordelijk. Met de echosounder werd
vastgesteld dat alle grotere vissen zich centraal in het diepste gedeelte van de
Mynekomplas ophielden tijdens de staalname.
Naar de toekomst toe, lijken uitzettingen met glasaal zinvol maar serpeling hoort op de
Bosbeek thuis. De reeds aanwezige paaiplaatsen functioneren goed maar zouden kunnen
uitgebreid worden. Vooral de boomopslag rond de paaiplaatsen zullen de volgende jaren
door schaduwval de ontwikkeling van waterplanten in de paaiplaatsen bemoeilijken. Een
onderhoud van deze paaiplaatsen zal regelmatig moeten uitgevoerd worden. Ook naar de
viszones toe, vormt de opslag van wilgen en zwarte els een probleem. Het ophouden
van visstekken voor hengelaars is noodzakelijk.
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 37

8 Literatuur
Bagenal, T. 1978. Method for assessment of fish production in fresh waters. Third
edition. IBP Handbook No3. Blackwell scientific publication. Oxford. 365p.
Belpaire C., Smolders R., Vanden Auweele I., Dirk Ercken D., Breine J., Van Thuyne G.
en Frans Ollevier F. 2000. An Index of Biotic Integrity characterizing fish populations
and the ecological quality of Flandrian water bodies. Hydrobiologia 434: 17-33.
Buysse D., Martens S., Baeyens R., Jacobs Y., Gelaude E. en Coeck J. 2008. Evaluatie
van vismigratie vanuit de Grensmaas naar de Bosbeek. Rapporten van het Instituut
voor Natuur- en Bosonderzoek 2008 (INBO.R.2008.31) Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek, Brussel.
De Vocht, A. 2006. Visserijbeheerplan voor de Grensmaas en de regio Maasland.
Eindrapport van de studie AMINAL/B&G/24/2004. Studie uitgevoerd in opdracht van
het Agentschap voor Natuur en Bos.
Klein Breteler J.G.P. en de Laak G.A.J. 2003. Lengte-gewicht realties Nederlandse
vissoorten. Deelrapport I, versie 2. Rapportnummer: OND00074. Organisatie ter
Verbetering van de Binnenvisserij, Nieuwegein.
Nisbet M. en Verneaux .l. 1970. Composantes chimiques des eaux courantes. Annal.
Limnol. 6, 161-190.
Zoetemeyer, R.B. en B.J. Lucas 2001. De OVB-viswatertypering deel 1 : Ondiepe
wateren. Vis & Water magazine Jaargang 1, nr. 4, december 2001.
38 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

9 Bijlagen
Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 39

Bijlage 1: Kaarten
40 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 41

42 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 43

44 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
Bijlage 2. Waterkwaliteit gegevens

Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 45

46 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik

Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 47

CZV - mgO2/l
140,0
120,0
100,0
80,0
60,0
40,0
20,0
0,0
31/01/90
31/01/91
Meetplaatsnummer : 122000
Waterloop : HERENLAAK (°)
48 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik
Omschrijving : Aldeneik, Herenlaak, opw Maas, 50m opw jachthaven Maashuizen
Gemeente1 : Maaseik
Bekken : Maas
Coördinaten : 251730/199939 Saliniteit : Zoet Stroming : Stilstaand Kwaliteit : Zwemwater Categorie : Vijver
31/01/92
31/01/93
31/01/94
31/01/95
31/01/96
BZV, CZV en opgeloste zuurstof
31/01/97
31/01/98
31/01/99
31/01/00
31/01/01
31/01/02
31/01/03
31/01/04
31/01/05
25,0
20,0
15,0
10,0
5,0
0,0
BZV - O2 - mgO2/l
Chemisch zuurstofverbruik
Zuurstof, opgeloste
Biochemisch zuurstofverbruik na 5d.
Meer informatie is te bekomen via het infoloket (info@vmm.be) Resultaten < DL worden op de horizontale as weergegeven 25/05/06 12:59

Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik 49

50 Visstandonderzoek Mynekomplas Maaseik