letters en punten - Taalunieversum

Voorwoord
Omstreeks 1500 voor Christus ontstond bij de Feniciërs de directe voorloper van ons huidige
alfabetisch schrift: een systeem van aparte lettertekens om spraakklanken af te beelden. Daar lag het
begin van spelling in een alfabetisch systeem. In 1805 kregen we voor het eerst een officiële spelling
in het Nederlands (de spelling-Siegenbeek). Die is sedertdien nog een paar keer hervormd, in 1863,
1946/47 (met Woordenlijst in 1954) en 1995. Sinds 1995 wordt de Woordenlijst om de tien jaar
geactualiseerd, voor het eerst is dat gebeurd in 2005.
Kenmerkend voor de spelling van het Nederlands is dat ze het midden houdt tussen een sterk
transparant systeem zoals dat van het Italiaans, en een veel ondoorzichtiger systeem zoals dat van het
Frans of Engels. De leerbaarheid van een spelling hangt blijkens onderzoek sterk samen met de mate
van transparantie, dat wil zeggen de eenduidigheid van de relatie tussen spraakklanken en lettertekens.
De middenpositie van het Nederlandse spellingsysteem tussen erg transparante spellingen als die van
Italiaans of Spaans, en van weinig transparante zoals Engels of Frans, maakt dat het leren spellen van
onze leerlingen en leerkrachten aanzienlijke inspanningen vergt.
Voor het aanbrengen van leestekens in zinnen en grotere teksteenheden, de interpunctie, bestaan er
voor het Nederlands voor een deel eigen regels. Die zijn niet officieel vastgelegd maar berusten op
vrij algemeen aanvaarde conventies. Goed leestekens plaatsen vergt van de schrijver een goed inzicht
in de structuur van zinnen en teksten. Dat te leren vereist daardoor ook weer flink wat inspanningen
van leerlingen en leerkrachten.
Uit de samenleving komen geregeld signalen dat de resultaten van het onderwijs in spelling en
interpunctie niet zo goed zouden zijn als gewenst. Dat doet de vraag rijzen of het onderwijs hierin niet
verbeterd kan worden. Wie verbetering zegt, heeft natuurlijk behoefte aan een analyse van de huidige
toestand.
Sinds het midden van de jaren 90 levert de Nederlandse Taalunie inspanningen om het onderwijs van
het Nederlands als onderwijstaal in Nederland, Vlaanderen, en sinds kort Suriname te ondersteunen
door verschillende initiatieven zoals informatievoorziening, conferenties en studies. Als de Taalunie
ook iets wil doen aan ondersteuning op het gebied van het onderwijs van spelling en interpunctie, is er
behoefte aan een betere kennis van de huidige toestand.
In die context hebben wij een inventarisatie verricht van het onderwijs in spelling en interpunctie in
het leerplichtonderwijs in Vlaanderen, van lagere school tot eind secundair onderwijs. Wat volgt is het
resultaat van onze kleinschalige studie.
Frans Daems
Rita Rymenans
Tom Venstermans
1