letters en punten - Taalunieversum

Het VVKSO-leerplan derde graad (p. 67) neemt dit doel uit de eindtermen als zodanig op voor de a-
en b-richtingen van aso, kso en tso, niet voor de c-richtingen (sterker beroepsgerichte vormen van
tso). Het leerplan zegt (p. 35):
Voor leerlingen in de a-richtingen voegen wij in de derde graad aan deze kennis van de strategieën
en van de principes van de Nederlandse spelling een bespreking van het Nederlandse
spellingsysteem toe. Zo stellen leerlingen zich dan vragen over wie onze spelling beregelt; hoe
taalreglementering werkt; welke principes daarbij gevolgd worden; of onze spelling dan fonetisch
of fonologisch is, dit is een ‘taalkundig kennisgebied’. Die inzichten kunnen de leerlingen in a-
richtingen nog verdiepen in een vergelijking met de spelling van andere talen: bijvoorbeeld hoe spel
je in het Frans, het Engels, het Italiaans?
3.6 Bovenbouw bso
Voor het bso bestaan leerplannen waar Nederlands opgenomen is binnen soms ook – grotendeels
vergelijkbare – aparte leerplannen Nederlands. Wij beperken ons hier tot de leerplannen PAV. PAV
staat voor ‘project algemene vakken’, en is in het bso een vak waarin ‘functionele taalvaardigheid’
een van de domeinen vormt. Spelling en interpunctie krijgen daarin weinig aandacht.
Het leerplan tweede graad van het GO! vermeldt spelling en interpunctie niet. In het eerste en tweede
jaar van de derde graad noemt het GO!-leerplan (p. 9) aandacht voor zinsbouw en spelling als leerinhoud
bij de leerplandoelstelling een eenvoudige samenhangende tekst schrijven. Het leerplan voor het
aansluitende specialisatiejaar zegt er niets over.
Het OVSG-leerplan tweede graad wil de leerlingen oefenen in het plaatsen van leestekens en het
controleren van de spelling met behulp van een checklist (p. 27). In de tweede (p. 30) en derde graad
(p. 29) wordt de wenk gegeven leerlingen bij wijze van schrijfstrategie hulpmiddelen te leren
gebruiken zoals spellingchecker, Groene Boekje, woordenboek.
De VVKSO-leerplannen van de tweede (p. 27) en derde graad (p. 17-18) maken een onderscheid
tussen formele en informele teksten en wijzen op het belang van correcte spelling bij formeel
schrijven. De leerlingen moeten daarom herinnerd worden aan de spellingregels zonder dat er
spellinglessen worden gegeven, ze moeten naslagwerken gebruiken, en ze moeten gemotiveerd
worden om correct te spellen en hun werk na te kijken. Het leerplan voor het aansluitende derde jaar
in de derde graad, een specialisatiejaar, zegt hier niets over.
3.7 Conclusies
1 eindtermen en ontwikkelingsdoelen
De leerplannen nemen getrouw de officiële eindtermen of ontwikkelingsdoelen inzake spelling en
interpunctie over. Ze voegen daar slechts in beperkte mate spelling- of interpunctie-elementen aan toe.
2 schrijven
De leerplannen behandelen spellingvaardigheid (vaardigheid, kennis en strategieën) als een relatief
zelfstandige deelvaardigheid behorend bij schrijven. De attitudes ‘bereidheid om teksten te verzorgen’
(lager en secundair onderwijs) en de daaruit voortvloeiende ‘bereidheid om eigen teksten ook op
spelling te reviseren’ (bovenbouw s.o.) passen daarentegen sterker in strategisch schrijfonderwijs.
30